กฎหมายทุกรูปแบบตั้งแต่ยุคโบราณถึงปัจจุบัน

บทนำ

• เอกสารนี้เป็นการศึกษาเกี่ยวกับกฎหมาย

วัตถุประสงค์

• นิสิตสามารถอธิบายลักษณะทั่วไปของกฎหมายได้ถูกต้อง

กฎหมายยุคก่อนประวัติศาสตร์

• กฎหมายในยุคนี้เป็นไปในลักษณะของจารีตประเพณีและความเชื่อทางศาสนา
• การปกครองสังคมอาศัยหลักการของผู้นำหรือหัวหน้าเผ่าที่มีอำนาจในการตัดสินข้อพิพาท
• การลงโทษมักเกี่ยวกับการรักษาความสัมพันธ์ในกลุ่มและการปรับสมดุลธรรมชาติ
• ตัวอย่างคือการใช้กฎเกณฑ์ตามคติความเชื่อของชนเผ่า

กฎหมายยุคโบราณ

• เริ่มมีกฎหมายลายลักษณ์อักษรเพื่อควบคุมและจัดระเบียบสังคม
• กฎหมายเริ่มควบคุมการค้า การเกษตร และความสัมพันธ์ในชุมชน
• ตัวอย่าง ได้แก่ ประมวลกฎหมายฮัมมูราบี (Hammurabi Code) และกฎหมายโรมัน (Roman Law)

กฎหมายยุคกลาง

• กฎหมายมีลักษณะผสมผสานระหว่างจารีตประเพณีและศาสนา โดยเฉพาะในยุโรป
• สังคมถูกจัดระเบียบด้วยระบบฟิวดัล (Feudalism)
• ตัวอย่าง ได้แก่ กฎหมายของจักรวรรดิโรมันอันศักดิ์สิทธิ์ และกฎหมายอิสลาม (Sharia Law)

กฎหมายยุคใหม่

• กฎหมายพัฒนามาเป็นระบบ เช่น แยกกฎหมายแพ่ง อาญา และมหาชน
• เกิดรัฐธรรมนูญและระบบกฎหมายลายลักษณ์อักษรในยุโรปและอเมริกา
• ตัวอย่าง ได้แก่ ประมวลกฎหมายแพ่งนโปเลียน (Napoleonic Code) และกฎหมายแรงงาน

กฎหมายในยุคปัจจุบัน

• มีการพัฒนาเกี่ยวกับกฎหมายระหว่างประเทศและสิทธิมนุษยชน
• กฎหมายปรับตัวตามบริบทเศรษฐกิจและเทคโนโลยี (เช่น กฎหมายไซเบอร์และกฎหมายสิ่งแวดล้อม)
• ตัวอย่าง ได้แก่ กฎบัตรสหประชาชาติ (United Nations Charter)

ความหมายของกฎหมาย

• บทบัญญัติซึ่งผู้มีอำนาจสูงสุดในประเทศได้ตราไว้ ใช้ในการบริหารบ้านเมือง และบังคับบุคคล
• ผู้ใดฝ่าฝืนต้องได้รับโทษหรือถูกบังคับให้ปฏิบัติตาม

บรรทัดฐานทางสังคม

• วิถีชาวบ้าน (Folkways): กฎเกณฑ์ความประพฤติในรูปประเพณี นิยมปฏิบัติสืบทอดกันมา
• จารีต (Mores): กฎเกณฑ์ที่ยึดหลักความดีความชั่ว/ศาสนา ไม่ปฏิบัติตามจะถูกต่อต้านจากสังคม

ลักษณะของกฎหมาย

• เป็นคำสั่งหรือข้อบังคับ
• ที่มาจากรัฏฐาธิปัตย์
• ใช้ได้ทั่วไป
• ใช้บังคับได้
• มีสภาพบังคับ

ประเภทของโทษทางกฎหมาย

• โทษทางอาญา (เช่น ริบทรัพย์ ปรับ กักขัง จำคุก ประหารชีวิต)
• โทษทางแพ่ง (เช่น ค่าสินไหมทดแทน)

ความสัมพันธ์ระหว่างอำนาจกับกฎหมาย

• รัฐต้องกระทำภายใต้กฎหมายเพื่อประโยชน์สาธารณะ
• อำนาจของรัฐต้องมาจากกฎหมาย ไม่ใช่อยู่เหนือกฎหมาย

ประเภทของกฎหมายในประเทศไทย

• รัฐธรรมนูญ
• พระราชบัญญัติ
• พระราชกำหนด
• กฎกระทรวง
• ประกาศกระทรวง
• ข้อบัญญัติ
• เทศบัญญัติ

ขอบเขตการใช้บังคับกฎหมาย

• กฎหมายใช้ที่ใด เมื่อใด ใคร
• รายละเอียดต่าง ๆ

ประเภทของกฎหมาย

• ลายลักษณ์อักษร / ไม่เป็นลายลักษณ์อักษร
• มีสภาพบังคับทางอาญา / ทางแพ่ง
• เอกชน / มหาชน

บุคคลธรรมดา

• เริ่มสภาพบุคคลเมื่อคลอดและรอดชีวิต
• สิ้นสภาพบุคคลเมื่อถึงแก่ความตายหรือถูกศาลสั่งให้เป็นคนสาบสูญ

บุคคลธรรมดา (รายละเอียด)

• ส่วนประกอบของสภาพบุคคล ได้แก่ ชื่อ ภูมิลำเนา สถานะ ความสามารถ
• การมีสิทธิ แบ่งเป็น การมีสิทธิ และการใช้สิทธิ
• ประเภทของบุคคลที่หย่อนความสามารถในทางกฎหมาย ได้แก่ ผู้เยาว์ คนไร้ความสามารถ คนเสมือนไร้ความสามารถ

นิติบุคคล

• นิติบุคคลคือ คณะบุคคล หรือ กิจการ/กองทรัพย์สิน ที่จัดตั้งขึ้นโดยกฎหมาย