ความเป็นมาและความสำคัญของสิทธิมนุษยชน

ความเป็นมาของสิทธิมนุษยชน

• หลังสงครามโลกครั้งที่ 2 ผู้นำประเทศต่างๆ ตระหนักถึงความสำคัญของการคุ้มครองสิทธิมนุษยชนต่อสันติภาพและความเจริญก้าวหน้า
• องค์การสหประชาชาติก่อตั้งขึ้นเพื่อคุ้มครองมนุษยชาติให้ได้รับความเป็นธรรมและเสมอภาค
• สมัชชาสหประชาชาติรับรองปฏิญญาสากลว่าด้วยสิทธิมนุษยชนเมื่อวันที่ 10 ธันวาคม พ.ศ. 2491 และกำหนดให้วันที่ 10 ธันวาคมของทุกปีเป็นวันสิทธิมนุษยชน

ความหมายและความสำคัญของสิทธิมนุษยชน

• สิทธิมนุษยชน คือ สิทธิและเสรีภาพขั้นพื้นฐานที่ทุกคนพึงได้รับอย่างเสมอภาคและเป็นธรรม
• สิทธิและเสรีภาพเหล่านี้ครอบคลุมทุกด้าน ไม่ว่าจะเป็นเชื้อชาติ, ชาติกำเนิด, ศาสนา, วัฒนธรรม, ภาษา, วิถีชีวิต, เพศ, รูปลักษณ์ภายนอก, อายุ, สติปัญญา หรือฐานะทางเศรษฐกิจและสังคม
• สิทธิมนุษยชน คือ ศักดิ์ศรีของความเป็นมนุษย์ (Human Dignity)
• สิทธิมนุษยชนมีความสำคัญในฐานะที่เป็นอารยธรรมโลก
• เป็นหลักประกันความเป็นมนุษย์ สิทธิ เสรีภาพ และสภาวะโลกปัจจุบัน
• ถูกนำไปใช้ในทางการเมืองและเศรษฐกิจระหว่างประเทศ

แนวคิดและสาระสำคัญของสิทธิมนุษยชน

• สิทธิมนุษยชนสืบทอดแนวความคิดมาจากสิทธิธรรมชาติ
• สิทธิมนุษยชน คือ สิทธิและเสรีภาพที่เป็นพื้นฐานที่ทุกคนพึงได้รับในฐานะมนุษย์
• สิทธิธรรมชาติ คือ สิทธิที่ติดตัวมาแต่กำเนิด เช่น สิทธิในชีวิตและทรัพย์สิน ไม่สามารถยกเลิกหรือสูญหายไปได้
• สิทธิมนุษยชนมีพื้นฐานมาจากความต้องการของมนุษยชาติ (ทฤษฎีความต้องการของมาสโลว์)
• ความต้องการของมนุษย์ ได้แก่ ความต้องการทางร่างกาย, ความมั่นคงปลอดภัย, สังคม,การยอมรับนับถือ, และความสำเร็จ
• ปฏิญญาสากลว่าด้วยสิทธิมนุษยชนแห่งสหประชาชาติ (10 ธันวาคม พ.ศ. 2491/ค.ศ.1948) กล่าวถึงสิทธิมนุษยชน 4 ด้าน
  • หลักการสำคัญ (ข้อ 1-2)
  • สิทธิทางการเมืองและสิทธิความเป็นพลเมือง (ข้อ 3-21)
  • สิทธิด้านสังคม เศรษฐกิจ และวัฒนธรรม (ข้อ 22-27)
  • หน้าที่ของบุคคล สังคม และรัฐ (ข้อ 28-30)

หลักสิทธิมนุษยชนขั้นพื้นฐาน

• สิทธิ คือ อำนาจ ความถูกต้อง ความชอบธรรม ที่เป็นประโยชน์ของบุคคล
• สิทธิพื้นฐาน คือ สิทธิของบุคคลในฐานะมนุษย์ (สิทธิมนุษยชน) และในฐานะพลเมืองของประเทศ (สิทธิพลเมือง) ตามการรับรองโดยกฎหมายของประเทศ

องค์ประกอบของสิทธิมนุษยชนขั้นพื้นฐาน

• สิ่งที่จำเป็นขั้นพื้นฐานต่อการอยู่รอดและพัฒนาตัวเอง
• การมีปัจจัย 4, การมีชีวิตอย่างเสรีและมั่นคงปลอดภัย
• การมีส่วนร่วมทางการเมือง, เสรีภาพในการแสดงความคิดเห็น, การนับถือศาสนา, ประกอบอาชีพ, พักผ่อน
• การไม่ถูกทรมานหรือทำร้าย, ไม่ถูกจับกุมคุมขังโดยพลการ, ไม่ถูกเลือกปฏิบัติหรือดูหมิ่นเหยียดหยาม
• การได้รับความคุ้มครองตามกฎหมายอย่างเสมอภาค, การศึกษา, การเข้าถึงบริการสาธารณะ และการได้รับสวัสดิการ

หลักการของสิทธิมนุษยชน

• สิทธิ: มีที่อยู่อาศัย, อาหาร, ยารักษาโรค, การศึกษา, ความปลอดภัย
• เสรีภาพ: แสดงความคิดเห็น, เลือกอาชีพ/คู่ครอง, เดินทาง, ชุมนุม
• เสมอภาค: ได้รับการปฏิบัติอย่างเท่าเทียม (ทั้งศักดิ์และสิทธิ์), ไม่ถูกเลือกปฏิบัติ, ไม่โดนเอาเปรียบ
• เป็นธรรม: สาระต่าง ปฏิบัติต่าง, สาระเหมือน ปฏิบัติเหมือน จึงจะเกิดความเป็นธรรม (เด็ก, สตรี, คนชรา, คนพิการ ต้องได้รับการปฏิบัติที่เหมาะสม)

องค์กรด้านสิทธิมนุษยชน

• คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งสหประชาชาติ: กำหนดหลักการและส่งเสริมสิทธิมนุษยชนในประเทศต่างๆ
• กองทุนสงเคราะห์เด็กแห่งสหประชาชาติ (UNICEF): ดูแลช่วยเหลือเด็กทั่วโลก รณรงค์เพื่อสิทธิเด็กในด้านการคุ้มครองเด็ก, การศึกษา, สุขภาพอนามัย
• องค์กรสิทธิมนุษยชนในประเทศไทย
  • คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ
  • มูลนิธิเพื่อการพัฒนาเด็ก
  • มูลนิธิสงเคราะห์เด็กยากจน ซี.ซี.เอฟ. (CCF Foundation)
  • มูลนิธิปวีณาหงสกุลเพื่อเด็กและสตรี

บทบัญญัติของรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พ.ศ. 2550 เกี่ยวกับสิทธิมนุษยชน

• รัฐธรรมนูญให้การคุ้มครองสิทธิ เสรีภาพ และหลักสิทธิมนุษยชน
  • ศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์ ความเสมอภาคของบุคคล สิทธิและเสรีภาพในชีวิตและร่างกาย
  • จัดตั้งคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ (องค์กรอิสระ)

สิทธิพื้นฐานของคนไทยในรัฐธรรมนูญ

• สิทธิและเสรีภาพในชีวิตและร่างกาย, ความเป็นบุคคล, การศึกษา, การเดินทางและการเลือกที่อยู่, เคหะสถาน
• เสรีภาพในการนับถือศาสนา, สื่อสาร, แสดงความคิดเห็น, ประกอบอาชีพ
• สิทธิในการได้รับค่าตอบแทนที่เป็นธรรมจากการเวนคืนอสังหาริมทรัพย์

อำนาจหน้าที่ของคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ (ตามมาตรา 257 ของรัฐธรรมนูญ พ.ศ. 2550)

• ตรวจสอบและรายงานการละเมิดสิทธิมนุษยชน
• เสนอแนะต่อศาลรัฐธรรมนูญและศาลปกครองในกรณีที่กฎหมายกระทบต่อสิทธิมนุษยชน
• ฟ้องคดีต่อศาลยุติธรรมแทนผู้เสียหาย
• เสนอแนะนโยบายและกฎหมายเพื่อส่งเสริมและคุ้มครองสิทธิมนุษยชน
• ส่งเสริมการศึกษา การวิจัย และการเผยแพร่ความรู้ด้านสิทธิมนุษยชน
• ส่งเสริมความร่วมมือกับหน่วยงานต่างๆ
• จัดทำรายงานประจำปีเพื่อประเมินสถานการณ์สิทธิมนุษยชน
• ปฏิบัติหน้าที่อื่นตามกฎหมาย

ตัวอย่างการละเมิดสิทธิมนุษยชน

• ประชาชนถูกละเมิดสิทธิโดยภาครัฐ: ปัญหาหนี้สินเกษตรกร, การทุจริต, ผลกระทบจากโครงการรัฐ
• ประชาชนละเมิดสิทธิซึ่งกันและกัน: การล่วงละเมิดทางเพศ, การล่วงละเมิดสิทธิทางทรัพย์สิน, การค้ามนุษย์

กลไกในการป้องกันการละเมิดสิทธิมนุษยชน

• การคุ้มครองสิทธิพื้นฐานของมนุษย์ในสังคมโลก: ปฏิญญาสากลว่าด้วยสิทธิมนุษยชนแห่งสหประชาชาติ
• การคุ้มครองสิทธิโดยกฎหมาย: รัฐธรรมนูญ, กฎหมาย, นโยบายรัฐ
• การคุ้มครองสิทธิโดยคุณธรรม: การปฏิบัติตามศีล 5, พรหมวิหาร 4, กุศลกรรมบถ 10, มงคลชีวิต 38 ประการ

หากถูกละเมิดสิทธิมนุษยชน

• ร้องเรียนไปยังหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง เช่น
  • คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ
  • ผู้ตรวจการแผ่นดินของรัฐสภา
  • ศาลปกครอง
  • สำนักงานรับเรื่องราวร้องทุกข์ของสำนักนายกรัฐมนตรี

เพื่อขอให้คุ้มครองสิทธิมนุษยชนตามกฎหมาย