RLW REVIEWER (1) PDF

LESSON 2 e. Pag angat ng pamumuhay ng mga Pilipino. Ang Pilipinas sa ika-19 Dantaon sa Konteksto ni Rizal Paglakas ng Kalakalang Pagluluwas ng mga Ani at...

LESSON 2 e. Pag angat ng pamumuhay ng mga Pilipino. Ang Pilipinas sa ika-19 Dantaon sa Konteksto ni Rizal Paglakas ng Kalakalang Pagluluwas ng mga Ani at Monopolyo 19th century 1801 - 1900 - Kinokontrol ng mga Espanyol ang kalakalan A. Sistemang Pang-ekonomiya at kumita sila nang malaki sa Kalakalang Galyon. Rebolusyong industriyal - nagsimula sa Hilagang Europa ay nagdala Monopolyo- ay isang klase ng sistemang ng malaking pagbabago ng pangangalakal kung saan tanging nag iisang sosyo-ekonomiko sa buong mundo. korporasyon ang nagtitinda ng isang produkto. - Ito ang nagbunsod sa mga Kastila na buksan ang Pilipinas sa kalakalang Ilustrado o “Naliwanagan” pandaigdig. Naging resulta nito ang paglago - panggitnang klase ng mamamayan na ng ekonomiya dahil sa pagdagsa ng mga nakapag-aral at nabantad sa ideya ng dayuhang negosyante sa ating bansa. nasyonalismo at liberalismo mula sa Europa. Kalakalang Galyon - nagsulong ng reporma at pagbabago - ipinatupad ng pamahalaang Espanyol sa - Jose Rizal, Marcelo H. Del Pilar, Mariano Maynila at sa Acapulco. Ponce - Noong 1565 sinimulan ang Kalakalang Galyon sa Maynila pagkatapos matuklasan B. Sistemang Panlipunan ni Andrés de Urdaneta, prayleng Agustino, Peninsulares- full blooded Spanish born in ang tornaviaje o daanang pabalik mula sa Spain Pilipinas patungong Mexico. Insulares- full blooded Spanish born in - Nailuluwas ng Galyon sa Maynila ang mga Philippines mamahaling bagay tulad ng mga Mestizo/Mestiso- mixed: Filipino-Chinese, kasangkapan, porselana bulak at pilak. Filipino-Spanish born in Philipines - Dala-dala rin ng Galyon ang mga kasulatan, Indio- native Filipinos batas, kagamitan at mga pinuno at kawal na Kastila mula sa Espanya. Edukasyong kontrolado ng mga Prayle - nakarating ang mga misyonerong prayle at Situado Real pinalawig ang kristiyanismo kasabay na - Tulong na pinansyal ng pamahalaang pinakialaman ang edukasyon Kastila sa Pilipinas. Taun-taon, dalawang - sinunog ng mga misyonerong prayle ang daan at limampung pisong (250) tulong ang mga tala na nakasulat sa mga dahon , bakal tinatanggap ng Pilipinas bilang situado real. at punong kahoy sa paniwalang ang mga ito ay likha ng masasamang espiritu. Kanal Suez - pagpapalawig ng Kristiyanismo at ituro ang - Isang artipisyal o likha ng tao na daanan ng Doktrina Kristiyana. mga barko at iba’t iba pang uri ng - relihiyon ang namamayani sa kanilang sasakyang pang dagat. isipan sapagkat nais nilang maging - Binuksan ito upang maging daluyan ng mabuting mamamayan sa kabilang buhay. pandaigdigang kalakalan at komersyo, na maaaring gamitin nino man kahit sa Nagtatag din sila ng mga paaralang sekundarya panahon ng giyera o kapayapaan. upang maihanda ang mga mag- aaral sa mataas na paralan. Pagbubukas ng Pilipinas sa kalakalang Pandaigdig Naitatag ang Paaralang Normal noong 1865 para - Paglabas-masok ng mga mangangalakal at sa babae’t lalake. ang sistema ng komunikasyon sa Pilipinas - Tinuturuan ang mga batang lalaki ng - Kaisipang liberal tulad ng kalayaan, Kasaysayan ng Espanya, hiyograpiya, pagkakapantay pantay, kapayapaan na pagsasaka, aritmetika, doktrina kristiyana, laganap na sa Europa pagsulat, pag awit at magandang asal. - Pagpasok ng mga babasahing aklat na - Ang mga babae naman ay nagbuburda, nagsusulong sa kaisipang liberal at panggagantsilyo at pagluluto na siyang rebolusyonaryo kapalit ng pagsasaka, hiyograpiya, at - Bagamat ipinagbabawal ang pagbabasa kasaysayan ng Espanya. nito, nagsimula namang mamulat ang ilan sa mga Pilipino sa mga kaisipang liberal Ang mga paring Heswita at Dominikano ang nagtatag ng mga kolehiyo. Epekto ng kalakalang pandaigdig Unibersidad ng San Ignacio - 1589 a. Nakilala ang Pilipinas bilang top exporter ng - Kauna unahang unibersidad sa Pilipinas na ilang produkto tulad ng abaka, tabako, at tubo. naitatag ng mga paring Heswita. b. Napabilis ang transportasyon para sa maayos na pagdadala ng mga produkto. Kolehiyo ng Santa Potenciana- 1594 c. Dumami ang mga bangkong nagpapautang sa - Kauna-unahang kolehiyo para sa mga mga negosyanteng Pilipino sa Maynila. babae d. Napabilis ang paglalakbay at palitan ng produkto sa ibang bansa.  Colegio de Nuestra Señora del Santisimo yumaman, nag may-ari ng lupa, Rosario- 1611 nakapag-aral at nagkaroon ng posisyon sa - Itinatag ng mga Dominikano na naging pamahalaan. Colegio de Santo Tomas noong 1645. Dahil sa hangaring tumaas ang pagkilala sa kanila Educational Decree of 1863 sa lipunan, at bilang pakikiisa sa ibang inaaping - This was a significant attempt by the sektor, naging aktibo ang mga mestiso sa usapin Spanish Government to address the lack of ng sekularisasyon ng mga parokya, sa Kilusang Formal Education among Filipinos. Propaganda, at sa Himagsikang 1896. Isang halimbawa si Dr. Jose Rizal na may lahing mestiso. TANDAAN: - Naging talamak na ang kalupitan ng mga Inquilino- nagpapaupa o nagbebenta ng mga prayle dahil naging bukas lamang ang mga lupang ibinenta sa kanila ng mga prayle. Sila rin paaralan, kolehiyo at unibersidad sa mga ang nagsisilbing tagapamahala ng mga lupaing mestisong kastila. pagmamay ari ng mga prayle at mayayaman. - May kautusan ang Hari ng Espanya na ituro sa mga Pilipino ang wikang kastila, ang Sistemang Inquilino nangyari’y hindi sinunod ng mga - ang naging batayan sa pagpapatakbo ng namamahala sa Pilipinas ang nasabing mga mga lupain. Ang sistemang ito ang naging kautusan sapagkat natatakot silang dahilan upang mas malaki ang kita ng matututo ang mga Pilipino dahil ito ang inquilino kesa sa mga magsasaka. At ito rin magiging dahilan ng kanilang paglaban sa ang patakang pangkabuhayan na hindi mga mananakop. makatarungan at mapang-api. - Nabuksan na lamang ang mga paaralan, kolehiyo at unibersidad sa mga Pilipino B. Sistemang Pampolitika noong ikalawang hati ng 19 dantaon. Liberalismo (Enlightenment) - Isang malawak na uri ng pilosopiyang Pilosopiya ni Rizal sa Edukasyon politikal kung saan binibigyang diin ang 1. Ang edukasyon ay isang karapatan para sa lahat kahalagahan ng kalayaan at na walang sinusukat na estado sa lipunan para pagkakapantay-pantay lang masabi kung sino lamang ang may - Nagmula at umusbong sa Europa ang liberal oportunidad para makapag-aral. na ideya dahil sa hindi pantay na katayuan 2. Ang edukasyon ay isang sandata para sa ng mga tao sa lipunan. pag-usad ng nasyonalismo. 3. Ang edukasyon ang makakapagpalaya sa tao. Voltaire Makakapagpalaya sa hindi makataong dominasyon - Famous for his wit and his criticism of ng bansa. Christianity (especially of the Roman 4. Ang edukasyon ay isang Tanglaw ng Lipunan. Catholic Church) and of slavery, Voltaire 5. Ang paaralan ang saligan ng lipunan at ang was an advocate of freedom of speech, lipunan ang salamin ng paaralan. freedom of religion, and separation of church and state. Mestiso- ay tumutukoy sa mga anak ng mag-asawang magkaiba ang lahi. Noong panahon John Locke ng Espanyol, ito ang naging taguri sa anak ng - He is the proponent of limited government. amang Espanyol o Tsino at ng inang Filipina o ang He uses a theory of natural rights to argue kabaligtaran nito. that governments have obligations to their - kinilala ang mga mestiso bilang isang citizens, have only limited powers over their natatanging sektor ng lipunan simula pa citizens, and can ultimately be overthrown noong 1750. by citizens under certain circumstances. - higit na mababà pa rin ang tingin sa kanila kumpara sa mga anak ng parehong Himagsikang Pranses (French Revolution) Espanyol o Tsino. - Isang panlipunan at pampolitikang - mas iniuugnay ang mga mestiso sa grupo pagbabago sa kasaysayan ng Pransiya. ng mga Filipino o Indio kaysa mga lahing Isang kayarian sa gobyerno ng Pransiya Espanyol o Tsino. batay sa prinsipyo ng kaliwanagan 1. First Estates Mestizo de Sangley- Karamihan sa mga mestiso 2. Second Estates bago ang ika-19 na siglo ay mga “Mestizo de 3. Peasants, Proletariat, Bourgeoisie Sangley” o mga produkto ng ugnayang Tsino at Filipino. Cadiz Constitution - karamihan sa mga mestisong Tsino ay - Ang Cadiz Constitution ng 1812 ay nilikha madaling nakakahalubilo sa mga katutubong bunga ng hangarin ng Espanya na wakasan Filipino. ang mga pang aabusong dala ng sistemang - dumami lamang ang mga mestisong konserbatibong umiiral sa kanilang bansa. Espanyol pagsapit ng siglo 19 nang buksan - Binibigyang halaga sa nasabing ang Filipinas sa pandaigdigang kalakalan. konstitusyon ang mga ideyang liberal gaya - noong kalagitnaang bahagi ng ika- 19 na ng karapatan sa pagboto ng mga siglo, marami na sa mga mestiso ang kalalakihan, pambansang soberanya, monarkiyang konstitusyonal, kalayaan sa  pamamahayag, reporma sa lupa, at 3. Pagmamalupit ng mga Kastila sa mga malayang kalakalan. Pilipino - Guardia sibil (Konstabularyo) Ventura Delos Reyes - Bago naipasa ito, nagkaroon ng halalan sa 4. Ang litigasyon maynila upang piliin ang kinatawang - Pandaraya sa hukuman Pilipinong ipapadala sa Cadiz. - Pagsasakdal ng mga inosente - Isang mayamang Pilipino ang nahalal bilang - Pag ikot ng pera kinatawan. Hiniling niya ang mga ss: - Mabagal na pagproseso 1. Pag –alis ng sapilitang paggawa - Ang pagkakasangkot sa isang kaso ay isang 2. Pagkakapantay-pantay ng "Kalamidad" mamamayan 3. Pagtanggal ng mga monopolyo 5. Ang pagbabawal sa pagtitipon ng mga kasama ang kalakalang Galyon Pilipino 4. Pagtatag ng malayang kalakalan - Ang lumalaban sa pamahalaan ay 5. Kalayaan sa pamamahayag, pinarurusahan paglilimbag at relihiyon - Arsenal-pagtatago o pagkakaroon ng armas Reaksiyon ng mga Pilipino sa Mapanupil na Jose de Gardoqui Jaraveitia Pamamalakad ng mga Kastila - Pagkalipas ng isang taon ay idineklara ni 1. Pagtakas (escape) Gob-hen. Jose de Gardoqui Jaraveitia ang - Napilitan ang ibang mga Pilipino na iwan pagbawi sa pagpapatupad ng konstitusyon ang kanilang nakalakhang tahanan at sa Pilipinas sapagkat hindi kakayaning magpakalayo tungo sa lugar na hindi abot masuportahan ng kolonya ang mga ng kapangyarihan ng mga Espanyol. Sila pangangailangan ng Pamahalaang ang iilan na nagawang maipanatili ang tunay Espanyol sa Pilipinas kung ititigil ang na kultura ng mga Pilipino na naging dahilan pangongolekta ng buwis. upang sila'y maging kakaiba sa paningin ng iba. Hindi man nagtagumpay ang tangkang ipatupad ito sa Pilipinas, nagkaroon ito ng 2. Pagtanggap (acceptance) epekto sa pamamahala ng Espanya sa - Napilitang tanggapin ng mga katutubong Pilipinas: Pilipino ang lahat ng mga batas at 1. Ipinatigil ang kalakalang galyon. alituntunin na ipinatutupad ng mga ito. 2. Napalitan ang merkantilismo ng malayang Tinanggap rin nila ang sapilitang paggawa, kalakalan. na kilala sa tawag na polo y servicio, kahit 3. Pagsiklab ng pag-aalsa sa Ilocos laban sa nangangahulugan iyon ng pagkawalay sa pagkansela sa pagpapatupad ng konstitusyon sa kanilang pamilya. Tinanggap rin nila ang Pilipinas noong 1815. kulturang dala ng mga Espanyol: ang 4. Paglaganap ng mga bagong kamalayang bunga pagkakaroon ng mga piyesta at iba pang ng kaliwanagan sa Europa lalo na sa hanay ng magagarbong selebrasyon, ang pagbabago mga Pilipinong kabilang sa panggitnang uri na ng klase ng kanilang pananamit, at nagkaroon ng pagkakataong makapag-aral sa pagpapalit ng kanilang mga katutubong Europa. pangalan sa mga pangalang hango sa mga salitang Espanyol. Mga Kaakibat na Suliraning Pambayan na naranasan ng mga Pilipino 3. Paglaban (resistance) 1. Nagkaroon ng kapangyarihan ang mga - Noong mamulat ang mga katutubong prayle at pamahalaan. Pilipino sa masamang sistema ng - Sumibol ang natatanging anyo ng Espanyol pagpapalakad ng mga Espanyol sa na pamahalaan sa Pilipinas, ang Pilipinas, nagkaroon sila ng lakas ng loob na "Pamahalaan ng mga prayle" o frailocracia. kalabanin ang mga ito. Nagsagawa sila ng - Hawak ng mga prayle ang buhay mga rebolusyon, walang takot nilang panrelihiyon at edukasyon ng Pilipinas hinarap ang mga Espanyol kahit alam nilang - Kontrolado din nila ang pulitika, wala silang laban dito dahil sa mga impluwensiya, at kayamanan makabagong kagamitang pandigma na - Pag usbong ng mga prayleng masasama gamit nila. Sekularisasyon ng mga parokya - Katiwalian ng mga Gobernador Heneral - Nalimitahan ang kalayaan ng mga Pilipino sa pamamahayag, pagpili ng relihiyon at iba pa. 2. Diskriminasyon at Usaping Pang agraryo - Mga Indio - Mga kababaihan - Pag-aari ng mga Lupang pansakahan/Hacienda