Mga Dokumento Tungkol sa Wikang Pambansa sa Pilipinas (PDF)

REVIEWER ON FILDIS Marso 26, 1954 Nilagdaan ng Pangulong Ramon Magsaysay ang proklamasyon na nagpapahayag ng pagdiriwang ng Linggo ng Wikang Pambansa. Setyembre 23, 1955 Inilipat ang panahon ng pagdiriwang ng Linggo ng Wikang Pambansa taun taon simula sa ika13 han...

REVIEWER ON FILDIS Marso 26, 1954 Nilagdaan ng Pangulong Ramon Magsaysay ang proklamasyon na nagpapahayag ng pagdiriwang ng Linggo ng Wikang Pambansa. Setyembre 23, 1955 Inilipat ang panahon ng pagdiriwang ng Linggo ng Wikang Pambansa taun taon simula sa ika13 hanggang ika-19 ng Agosto. Agosto 13, 1959 Pinalalabas ni kalihim Jose E. Romero na kailan ma'y tutukuyin ang-wikang pambansa, ang salitang Pilipino-ay siyang gagamitin. 1935 Ang Kongreso ay gagawa ng mga hakbang tungo sa pagpapaunlad at pagpapatibay ng isang wikang pambansa na batay sa isa sa mga umiiral na katutubong wika. (Sekson 3, Artikulo XIV) Oktubre 24, 1967 Tinadhana ni Pangulong Marcos na lahat ng gusali, edifisyo at tanggapan ng pamahalaan ay pangangalanan na sa Pilipino. Marso 27, 1968 Nagbibigay diin na ang mga letterhead ng mga kagawaran, tanggapan, at mga sangay ng pamahalaan ay nararapat na nasusulat sa Pilipino. Enero 12, 1935 Hinirang ni Pangulong Manuel L. Quezon ang mga kagawad na bubuo ng Surian ng Wikang Pambansa alinsunod sa tadhana ng Seksyon 1, Batas Komonwelt Blg 184, sa pagkakasusog ng Batas Komonwelt Blg.333 Mga Nahirang na Kagawad ay ang sumusunod: Jaime C. Veyra (Visayas, Samar), Tagapangulo Cecelio Lopez (Tagalog),Kalihim at Punong Tagapagpaganap Santiago A. Fonacier (Ilokano), Kagawad Filemon Sotto, (Visayang Cebu), Kagawad Felix Salus-Roriguez( Visayang Hiligaynon), Kagawad Casimiro F. Perfecto (Bikol), Kagawad Hadji Butu, (Muslim), Kagawad Agosto 5-7, 1968 Isinasaad na lahat ng kagawaran ng pamahalaan ay gamitin ang Wikang Pilipino, mag seminar ukol sa wikang Pilipino, at gamitin ang wikang Pilipino sa Linggo ng Wika at pagkaraan nito. Disyembre 1, 1973 Inatas ni Pangulong Marcos sa Surian ng Wikang Pambansa na ang Saligang Batas ay isalin sa mga wikang sinasalita ng may limampung libong mamamayan." Mga Nahirang na Kagawad ay ang sumusunod: Jaime C. Veyra (Visayas,Samar),Tagapangulo Cecelio Lopez (Tagalog),Kalihim at Punong Tagapagpaganap - Lope K. Santos sa Tagalog Santiago A. Fonacier (Ilokano), Kagawad Filemon Sotto, (Visayang Cebu), Kagawad - Isidro Abad(Visayang Cebu) Felix Salas-Roriguez( Visayang Hiligaynon), Kagawad Casimiro F. Perfecto (Bikol), Kagawad Hadji Butu, (Muslim), Kagawad Jose I. Zulueta (Pangasinan) Zoilo Hilario(Kapampangan) 2 Oktubre 27, 1936 Lumikha ng Surian ng Wikang Pambansa ayon sa tagubilin ng Pangulong Manuel L. Quezon. Hunyo 19,1974 Nilagdaan-ang Kautusang Pangkagawaran na nagtatadhana ng mga panuntunan sa pagpapatupad ng patakarang Edukasyong Bilinggwal sa mga paaralan na magsisimula sa taong. Aralan 1974-1975. Hulyo 21, 1978 Nag-utos na isama ang Pilipino sa lahat ng kurikulum na pandalubhasang antas. Nobyembre 13, 1936 Batas Komonwelt Blg. 184 na pinagtibay na lumikha ng isang Surian ng Wikang Pambansa at tinakda ang mga kapangyarihan at tungkulin niyon. Hunyo 18, 1937 Pinagtibay ang Batas Komonwelt Blg. 333, na nagsusugog sa ilang seksyon ng Batas Komonwelt Blg184. Agosto 12, 1986 Nilagdaan ni Pangulong Aquino ang proklamasyon na kumikilala sa Wikang Pambansa na gumawa ng napakahalagang papel sa himagsikng pinasiklab ng Kapangyarihang Bayan na nagbunsod sa bagong pamahalaan. Pebrero 2, 1987 Pinagtibay ang Bagong Konstitusyon ng Pilipinas sa Artikulo XIV, Sek 6-9. Nobyembre 9, 1967 Pinagtibay ng Surian ng Wikang Pambansa na ang Tagalog ay "siyang halos lubos na 3 nakatutugon sa mga hinihingi ng Batas Komonwelt Blg. 184. Disyembre 30, 1967 Ipinahayag ng ni Pangulong Quezon na ang wikang Pambansa ng Pilipinas ay batay sa Tagalog. Marso 19, 1988 Nagtagubilin na gamitin ang Filipino sa pagbigkas sa panunumpa ng katapatan sa Saligang- batas at bayan natin. Agosto 25, 1988 Nilagdaan ni Pangulong Aquino ang kautusan na nagtatagubilin sa lahat ng departamento at kawanihan na gumawa ng kinakaulang hakbang para sa paggamit ng Wikang Filipino sa opisyal na transaksyon. Abril 1 1940 Binigyang pahintulot ang paglilimbag ng isang diksyunaryo at isang Gramatika ng Wikang Pambansa, Itinakda ang pagtuturo sa lahat ng paaralang-bayan at pribado ang pagtuturo ng Wikang Pambansa ng Pilipinas. Abril 12, 1940 Ang pagtuturo ng wikang pambansa ay sinimulan muna sa mataas at paaralang normal. 1996 Pinalabas ng CHED ang memorandum na nagtatadhana ng siyam na yunit na pangangailangan sa Filipino sa pangkalahatang edukasyon. Hulyo 1997 Tinakda ni Pangulong Fidel V Ramos na taun-taon ay magigiging Buwan ng Wikang Filipino ang pagdiriwang. Hunyo 7, 1940 Nagtatadhana bukod sa iba pa na ang Pambansang Wika ay magiging isa na sa mga wikang ofisyal ng Pilipinas mula Hulyo 4, 1940. 4 Marso 26, 1954 Nilagdaan ng Pangulong Ramon Magsaysay ang proklamasyon na nagpapahayag ng pagdiriwang ng Linggo ng Wikang Pambansa. 2001 Ipinalabas ang 2001 Revisyon ng Ortografiyang Filipino at Patnubay sa Ispeling ng Wikang Filipino. 2006 Pansamantalang pinatigil ng komisyon ng Wikang Filipino ang impiementasyon ng 2001 Patnubay sa ispeling ng Wikang Filipino. 2009 Ipinalabas ng komisyon ng Wikang Filipino, "Ang Gabay sa Ortograpiya ng Wikang Filipino." YUNIT 1 FILIPINO BILANG WIKA AT LARANGAN - Ang wika ay simbolo ng pagkakakilanlan, ng kultura, ng kalayaan. Napakahalaga ng papel na ginagampanan nito sa pang-araw-araw na buhay ng tao. Ito ang susi ng pagkakaisa at tagumpay ng isang bayan. - Sa mga nakalipas na panahon, wika ang naging sandata upang pag-isahin ang mga nag- aalab na puso ng mamamayang Pilipino laban sa mga mapang-aping dayuhan na gustong angkinin ang kariktan at kayamanan nitong ating bayan. - Sa deskripsyon ng Komisyon ng Wikang Filipino (KWF), ang wikang Filipino ay buháy o matatawag na dinamiko. Dumaan ito sa proseso ng paglinang sa pamamagitan ng panghihiram sa mga wika sa Pilipinas at mga dikatutubong wika. - Ang wikang Filipino ay nagkaroon ng ebolusyon ng iba’t ibang barayti ng wika para sa iba’t ibang saligang sosyal at para sa mga paksa ng talakayan ng iskolarling pagpapahayag. - Sa modyul na isinulat ni Gonzales (n.d.) may apat na facets ang sistema ng paglinang ng wika ayon kina Haugen (1972) at Ferguson (1971). Ang paglinang na ito ay binubuo ng kodipikasyon, o pagpili ng wika o sistema ng pagsulat na gagamitin, istandardisasyon, diseminasyon o pagpapalaganap at elaborasyon o pagpapayabong nito. 5 - Bahagi ng pagpapayabong ng wika ang paggamit nito bilang isang wikang panturo at higit sa lahat ay Filipino bilang isang disiplina o larangan. Dumaraan man ito sa mga pagsubok sa kasalukuyan, mananatili pa rin itong bahagi ng paglago at pagunlad ng sistema ng edukasyon. - Maraming gampanin ang wikang Filipino bilang wika ng pananaliksik sa agham/siyensya, medisina, komersyo, politika, matematika, musika at sining. Bagama’t marami pang walang katumbas na wika sa Filipino, patuloy pa rin ang pag-unlad sa larangang ito upang mapagyaman at mapanatili ang ating wika tungo sa umuunlad na panahon. Mga Layunin: Maipaliwanag ang ugnayan ng mga tungkulin ng wikang Filipino bilang wikang pambansa, wika ng bayan at wika ng pananaliksik na nakaugat sa pangangailangan ng sambayanan. Makapag-ambag sa pagtataguyod ng wikang Filipino bilang daluyan ng makabuluhan at mataas na antas ng diskurso na akma at nakaugat sa lipunang Pilipino, bilang wika ng pananaliksik na nakaayon sa pangangailangan ng komunidad at ng bansa. Malinang ang adhikaing makibahagi sa pagbabagong panlipunan. FILIPINO BILANG WIKANG PAMBANSA - Isang baliktanaw sa kasaysayan ng wikang Filipino bago pa man ito tanghalin na opisyal na wika ng Pilipinas hango sa lathalain ni Dir. Hen. Roberto Anonuevo. Disyembre 30, 1937 ipinoroklama ang wikang Tagalog bilang batayan ng Wikang Pambansa. - Ito ay ayon sa Saligang Batas ng 1935 kung saan ang Kongreso ay gagawa ng hakbang sa pagpapaunlad at pagpapayaman ng wikang pambansa batay sa mga umiiral na katutubong wika. Subalit ang proklamasyon ay magkakabisa lamang dalawang taon matapos ang pagpapatibay nito. - Noong 1940, ipinag-utos ang pagtuturo ng Wikang Pambansa sa ikaapat na taon sa lahat ng pampubliko at pribadong paaralan sa buong bansa. Sinundan ito ng pagkakaroon ng bisa ng Batas Komonwelt Blg. 570 noong Hunyo 4, 1946 na pinagtibay ng Pambansang Asambleya noong Hunyo 7, 1940 kung saan ang wikang opisyal ng bansa ay tatawaging Wikang Pambansang Pilipino. - Noong 1959, ang Kautusang Pangkagawaran Blg. 7 ay ibinaba ni Kalihim Jose B. Romero, Kalihim ng Edukasyon, kung saan ito ay nagsasaad na ang Wikang Pambansa ay tatawaging Pilipino upang mailagan ang mahabang katawagang “Wikang Pambansang Pilipino” o Wikang batay sa Tagalog.” - Noong 1987, alinsunod sa Konstitusyon, ang wikang pambansa ng Pilipinas ay tatawaging Filipino. Ito ay hindi batay sa pinaghalo-halong sangkap ng katutubong wika na umiiral sa bansa bagkus ito ay nucleus ng Pilipino at Tagalog. 6 - Isinasaad ng Artikulo XIV Konstitusyong 1987, ang legal na batayan ng konsepto ng Filipino bilang wikang Pambansa at ang magkarugtong na gampanin nito bilang wika ng opisyal na komunikasyon, at bilang wikang panturo sa Pilipinas. Seksyon 6. - Ang wikang Pambansa ng Pilipinas ay Filipino. Samantalang nalilinang ito ay dapat na payabungin at pagyamanin pa salig sa umiiral ng mga wika sa Pilipinas. Alinsunod sa tadhana ng batas at sang-ayon sa nararapat na maaaring ipasya ng kongreso, dapat magsagawa ng mga hakbangin ang Pamahalaan upang ibunsod at puspusang itaguyod and paggamit ng Filipino bilang midyum ng opisyal na komunikasyon at wika ng pagtuturo sa sistemang pang-edukasyon. Seksyon 7. - Ukol sa mga layunin ng komunikasyon at pagtuturo, ang mga wikang opisyal ng Pilipinas ay Filipino, at hangga’t walang ibang itinatadhana ang batas, Inggles. Ang mga wikang panrehiyon ay pantulong na mga wikang opisyal sa mga rehiyon at magsisilbi na pantulong ng mga wikang panturo roon. Dapat itaguyod nang kusa at opsyonal ang Espanol at Arabic. Seksyon 9. - Dapat magtatag ang Kongreso ng isang Komisyon ng Wikang Pambansa ng binubuo ng mga kinatawan ng iba’t ibang mga rehiyon at mga disiplina na magsasagawa, maguugnay at magtataguyod ng mga pananaliksik sa Filipino at sa iba pang mga wika para sa kanilang pagpapaunlad, pagpapalaganap at pagpapanatili. - Malinaw na itinatadhana ng nasabing probisyon na ang wikang pambansa sa Pilipinas ay Filipino at nararapat lamang na gamitin ito lalo na sa larangan ng edukasyon gayundin sa mga transaksyon sa pamahalaan. Bagamat maraming wikang umiiral sa Pilipinas, mananatili itong pantulong na wika na gamitin sa mga kontekstong kultural at panrelihiyon. - Samantala, itinatag ang Komisyon ng Wikang Filipino (KWF) upang magbalangkas ng mga patakaran, mga plano at mga programa upang matiyak ang higit pang pagpapaunlad, pagpapayaman, pagpapalaganap at preserbasyon ng Filipino at iba pang wika sa Pilipinas. Nilalayon din ng samahan na ganyakin ang mga iskolor at manunulat na itaguyod ang wikang Filipino sa pamamgitan ng pagbibigay ng insentibo tulad ng mga grant at award. - Hinihikayat din ng KWF ang paglalathala ng iba’t ibang orihinal na obra at teksbuk at mga materyales na reperensiya sa iba’t ibang disiplina gamit ang Filipino at iba pang wika sa bansa. - Ang wikang Filipino ay susi sa mabisang komunikasyon at daan sa pagkakaisa ng sambayanan. Sinasagisag nito ang pagiging isang tunay na Pilipino at tatak ng pagkamakabansa. Napakahalagang papel din ang ginampanan ng wikang Filipino para 7  maisulong ang demokrasya sa Pilipinas sapagkat ito ang nagbibigkis sa adhikain ng sambayanang Pilipino. - Sa kabuuan, ang wikang pambansa ay wikang nag-uugnay sa iba’t ibang pangkat ng mga Pilipino at ito rin ang wika ng pananaliksik para sa pagyabong ng karunungan at karanasan ng mga mamamayang gumagamit nito. Para sa karadagang kaalaman buksan ang link sa ibaba ukol sa “Kwento ng Wikang Pambansa.” https://drive.google.com/file/d/1e1WpLGAIW2 dNC8qX6dGiJMcLy23FG2o4/view Filipino Bilang Wika ng Bayan at/ng Pananaliksik - Minsan ay binanggit ni Manuel L. Quezon sa Pagdiriwang ng Buwan ng Wika ang mga katagang, “Hindi ko nais ang Kastila o Ingles ang maging wika ng pamahalaan. Kailangang magkaroon ng sariling wika ang Pilipinas, isang wika na nakabatay sa isa sa mga katutubong wika.” - Ang wika ay mabisang kasangkapan sa pagpapahayag ng damdamin at opinyon gayundin sa pagtanggap at pagbibigay ng impormasyon. Ang wikang sinasalita at nauunawaan ng lahat ay mabisang daan ng komunikasyon, susi ng pagkatuto at matibay na punyal na gagapi sa pang-aapi at pag-apak sa ating pagkatao. - Bawat bayan at bawat institusyon ay may mga patakaran na nagsisilbing gabay sa kilos at asal ng mga mamayan para sa maayos at matiwasay na pamumuhay. Subalit, paano ito mangyayari kung ang sinasabing batas ay nakasulat sa wikang banyaga? Sa Artikulo XIV Konstitusyong 1987 ay nagsasaad ng ganito: Seksiyon 8. - Ang Konstitusyong ito ay dapat ipahayag sa Filipino at Inggles, at dapat na isinalin sa mga pangunahing wikang panrehiyon, Arabic at Kastila. - Sa isang bansang demokrasya, napakahalaga ng iisang wika na nauunawaan ng lahat, sapagkat ito ang magiging daan sa kanilang pakikilahok sa mga usaping may kinalaman sa kapakanan ng bayan. - Wikang pambansa ang daan para ang mga ordinaryong mamamayan upang magkaroon ng kakayahan na makisangkot sa mga programa ng gobyerno. Madaling maisasatinig ang mga ideyolohiyang magtatampok sa sarili, sa kultura at sa bayan. - Mas mapadadali ang kaunlaran at mapalalakas ang kapangyarihang politikal kung mayroong nagkakaisang bayan na binibigkis ng iisang mithiin at iisang wikang nauunawaan ng lahat. - Sabi nga ni Dr. Pamela Constantino, propesor sa Filipino sa Unibersidad ng Pilipinas, “Ang wika ay may malaking papel na ginagampanan sa Pilipinas, sa kaayusan at sa pag-unlad ng lipunan.(Constantino, n.d.) 8 - Sinabi naman sa artikulo ni Vitangcol III (2019) sa kanyang artikulong, “Ano ang Saysay ng Wikang Filipino,” na kahit ang dating Pangulong Aquino ay nagsabi na, “imbes na mga galos at pilat ang makuha dahil sa pagtatagisangtinig, sana ay umusbong ang pagkakaunawaan at pusong makabayan. - May tungkulin ang bawat isa na palaganapin ang isang kulturang may malalim na pagkakaintindihan sa isa’t isa gamit ang isang wikang pinagbubuklod at pinagtitibay ng buong bansa.” Dagdag pa niya, “Wika ang dapat pagbubuuin tayo, hindi tayo dapat paghihiwalayin.” Malinaw sa pahayag na ito, na ang wikang Filipino ay sandatang nagbubuklod sa lahat ng Pilipino saan mang dako ng mundo sila naroroon. - Sa panahon ng malawakang pangingibang bansa ng mga Pilipino, wikang Filipino pa rin ang tanging nagbubuklod sa bawat isa. Wika pa rin ang simbolo ng kulturang pinagmulan na tanging sandata ng mga Pilipino sa panahon na malayo sila sa kanilang bayan. - Sa wikang ito nakaugat ang mga adhikain na nagsisilbi nilang lakas laban sa mga hamon ng bansang umaalipin sa kanila. Ngayon, sa panahon ng pandemya, saan mang sulok ng mundo ay naipararating ng mga Pilipino sa kinauukulan ang kanilang kalagayan at tulong na inaasam. - Gamit ang sariling wika, malinaw na naisasalaysay ang hinaing ng puso at pangungulila sa abang bayan na pansamantalang nilisan para sa inaasam na magandang kinabukasan. - Ang wikang Filipino ay wika rin ng edukasyon. Sa paglulunsad ng K to 12 Basic Education Curriculum isinaalangalang ang pangangailangan ng lipunan, global at lokal na pamayanan maging ang kalikasan at ang pangangailangan ng mamayan. - Batay sa Gabay Pangkurikulum, isasama ang Filipino bilang disiplina sa wika kung saan nilalayon nito ang pagtuturo ng Filipino upang malinang ang kakayahang komunikatibo, replektibo/mapanuring pag-iisip, at pagpapahalagang pampanitikan ng mga magaaral sa pamamagitan ng mga babasahin at teknolohiya tungo sa pagkakaroon ng pambansang pagkakailanlan, kultural na literasi at patuloy na pagkatuto upang makaagapay sa mabilis na pagbabagong nagaganap sa daigdig. - Dagdag pa rito, isa sa mga pamantayan ng programa ay gagamitin ang wikang Filipino upang madaling maunawaan at maipaliwanag ang mga kaalaman sa araling pangnilalaman, magamit ng angkop ang wastong salita sa pagpapahayag ng sariling kaisipan, damdamin o karanasan nang may lubos na paggalang sa kultura na nagbibigay at tumatanggap ng mensahe (K to 12 Gabay Pangkurikulum, 2016). - Sa kabuuan, sa paglipas ng panahon, napatunayan na ang wika ang siyang naging pinakamahalagang sandata upang matanto ng bagong henerasyon ang mga pangyayari at kasaysayan na naging daan sa inaangking kalayaan. 9 - Ito rin ang nagbukas ng marami pang kaalaman sa iba’t ibang larangan at malaking papel ang ginampanan at gagampanan pa sa iba’t ibang anyo ng pananaliksik tungo sa mas malawak na pagbabago hindi lamang sa larangan ng edukasyon kundi pati na rin sa pagbabagong anyo at pagbibihis ng bayang kinagisnan. Filipino Bilang Larangan at Filipino sa Iba’t ibang Larangan - Tinalakay ni Gonzales (n.d.) sa kanyang Modyul na may titulong “Ang Pagpapayabong at Intelektwakisasyon ng Wikang Filipino: Mula sa Paninging Teoretikal, Historikal, at Sosyolohikal” ang modelo ng paglinang ng wika ayon kina Haugen (1972) at Ferguzon (1971). - Ayon sa kanila, isang paraan ng pagpapayabong ng wika ay ang elaborasyon o pagpapayabong nito na tinatawag ding intelektwalisasyon. Ang wika ay uunlad kung ito ay ginagamit bilang kasangkapan ng kultura at mas lalo pang napalalawak kung ginagamit ito sa pagpapahayag ng mga pagbabago o pagunlad ng kabihasnan, partikular sa mga paksang may kinalaman sa agham at teknolohiya, sa mga makabagong pangangailangan at gawain sa pagsulong ng isang bansa tungo sa industriyalismo nito. - Ayon naman kay Constantino (2015) sa aklat ni San Juan et al. (2019) ang kahalagahan ng intelektwalisasyon ay ang paggamit ng Filipino sa iba’t ibang larangan tungo sa pagpapaunlad hindi lamang ng wikang Filipino kundi ng kaisipang Filipino. - Ang wika ay mabilis na uunlad kung ito ay ginagamit hindi lang sa tahanan, sa lansangan o sa pangaraw araw na buhay kundi bilang isang larangan sa edukasyon at pananaliksik. - Maraming iba’t ibang refereed journal na naglalathala ng mga pananaliksik at artikulo sa Filipino tulad ng HASAAN, Daluyan, Malay, etc. Sa pangkalahatan, ang pananaliksik na ito at ang mga mananaliksik ay nagtalastasan gamit ang wikang sarili at nakabuo ng isang sariling komunidad na pang komunikasyon sa disiplinang Araling Pilipino (Guillermo, 2016 sa aklat ni San Juan, et al., 2019). - Ayon sa artikulong nakalathala sa Manila Bulletin ni Myca Cielo M. Fernandez (2018), binigyang-diin ni Virgilio Almario, Pambansang Alagad ng Sining, na mas magiging epektibo ang saliksik kung ito ay nasa wikang Filipino. - Ito ay kaugnay ng pagdiriwang ng Buwan ng Wikang Pambansa na may temang “Filipino, Wika ng Pananaliksik.” Ang pagdiriwang na ito ay nakatuon sa paggamit ng wikang Filipino sa larangan ng pananaliksik. - Mas magiging epektibo ito kung ang bawat unibersidad ay hihikayatin na gawin sa wikang Filipino ang mga pananaliksik lalo na ang tesis at disertasyon. - Mahalaga ang pagpaplanong pangwika sa pag-unlad ng Filipino bilang larangan at Filipino bilang iba’t ibang larangan. Ayon kay Flores (2015) sa aklat ni San Juan (2019), may dalawang antas ang pagpaplanong pangwika. Ito ay ang antas makro sa pagpaplanong pangwika kung saan nakatuon sa mandatoring asignaturang Filipino sa Kolehiyo at ang antas maykro sa pagpaplanong pangwika na nauukol sa aktwal na implementasyon ng gayong patakaran sa bawat lugar. 10  Para sa karagdagan kaalaman, komunsulta sa aklat nina San Juan, et al. (2019). Sangangdaan1 Filipino sa Iba’t ibang Disiplina. YUNIT 2 FILIPINO SA HUMANIDADIES, AGHAM PANLIPUNAN AT IBA PANG KAUGNAYAN SA LARANGAN PANIMULA - Kilala ang Pilipinas bilang isang multilingguwal na bansa na dumanas ng kolonyalisasyon mula sa mga makapangyarihang kontinente tulad ng Europa, Hilagang Amerika at Asya na nagdulot ng malawakang impluwensya hindi lamang sa kabihasnan at kultura ng mga Pilipino kung hindi maging sa sinasalitang wika na pundasyon ng ating pagka-Pilipino. - Lumipas na ang isang siglo mula noong matamo ng bansa ang kalayaan mula sa kolonyalisasyon subalit buhay na buhay at damang-damang pa rin ang anino ng kawalan ng kalayaan - sa paraan ng pamumuhay, sistema ng edukasyon lalo’t higit sa wikang ginagamit bilang panturo sa iba’t ibang larangan. - Higit mang matagal na napasailalim sa kapangyarihan ng Espanya ang bansa kaysa sa Estados Unidos, kapansinpansin ang napakalakas na kapit ng wikang Ingles sa mga Pilipino. - Ito ay sa kadahilanang hindi ipinagkait ng Estados Unidos ang kanilang wika at sa halip, ginamit nila itong estratehiya upang ipakita ang kanilang pagmamalasakit sa mga Pilipino, sa bansa. - Puspusan ang ginawa nilang pagtuturo, pagpapatanggap at pagpapagamit ng wikang Ingles sa mga Pilipino noong panahong nasa ilalim ng kanilang pamumuno ang bansa taliwas sa ginawa ng Espansya na tahasang ipinagdamot ang kanilang wika sa mga Pilipino. - Ito ay isa sa mga dahilan kung bakit naging napakatanyag ng Ingles sa sistema ng edukasyon lalo na sa mga kolehiyo at mga unibersidad. - Sa kasalukuyang sistema ng edukasyon, kung saan ipinatutupad ang mother tongue- based/multilingual education, nakasilip ng pagkakataon ang Filipino na ipagamit bilang wikang panturo sapagkat simula sa paggamit ng wika ng komunidad bilang pangunahing wikang panturo sa primaryang antas, unti-unting pagpasok ang paggamit ng wikang Filipino at Ingles sa sekondarya at tersiyarya. - Batay sa probisyon ng patakaran ng bilinggwal, sa antas tersiyarya, gagamitin ang Ingles bilang wikang panturo sa mga kurso sa agham, matematika at teknolohiya. - Samantala, Filipino naman ang gagamiting wikang panturo sa mga kursong nasa agham panlipunan at humanidades. Subalit, may ganito mang probisyon, marami pa ring mga kolehiyo at unibersidad ang hindi sumunod dito. 11 - Hindi naging mahigpit ang implementasyon nito sa lahat ng paaralan kaya’t kapansin- pansin pa rin ang pagiging makiling sa paggamit ng Ingles sa malaking bilang ng mga kolehiyo at unibersidad sa bansa. - Ito ay isang malaking suliranin na noon pa man ay hinahanapan na ng katugunan. - Sa yunit na ito, pag-uusapan kung ano ang mga kursong nasa ilalim ng humanidades at agham panlipunan at kung ano na nga ba ang kalagayan ng wikang Filipino sa mga larangang ito. Ganoon din, mababasa rito ang ilang halimbawa ng artikulo sa humanidades at agham panlipunan na gumamit ng wikang Filipino. SITWASYONG PANGWIKASA HUMANIDADES AT AGHAM PANLIPUNAN - Sa pagtuturo sa larangan ng humanidades at agham panlipunan, batay sa probisyon ng patakaran ng bilinggwal, dapat gamitin ang wikang Filipino bilang wikang panturo sa mga larangang ito. - Subalit, dahil sa pagiging maluwag sa implementasyon nito, maraming kolehiyo at unibersidad ang hindi sumunod sa polisiya bukod pa sa katotohanang napakalakas ng kapit ng wikang Ingles sa sistema ng edukasyon sa bansa. Nabanggit nina San Juan et al., (2019), (mula kay Ferguson, 2006), na ang katanyagang taglay ng wikang Ingles sa sistema ng edukasyon lalo na sa mga kolehiyo at mga unibersidad ay may kakambal na sosyo-ekonomiko. - Naniniwala ang marami na sa pamamagitan ng pagiging matatas sa paggamit ng Ingles, pasalita o pasulat, ay magbibigay ng malaking oportunidad na magkaroon ng maayos na trabaho na mag-aangat sa kanilang kalagayang ekonomiko na maaaring maging daan upang magkaroon sila ng malawak na impluwensya sa lipunan at politika. - Ang ganitong ilusyon ng mga Pilipino ang pumipigil sa marami upang higit na pagyamanin at paghusayin ang pag-aaral at paggamit ng wikang Filipino bilang wikang panturo o wika ng komunikasyon. - Magkaganoon pa man, may ilan pa ring malalaking unibersidad ang hindi sumusuko sa pagpapayaman ng wikang Filipino at marubrob na sumusunod sa probisyon ng patakarang bilinggwal. - Ang De La Salle, Ateneo, Unibersidad ng Sto. Tomas, UP at iba pa ay ilan lamang sa malalaking pamantasan at unibersidad na patuloy na gumagamit ng Filipino bilang wikang panturo sa mga kurso sa pilosopiya, agham pampolitika, lohika, ekonomiks, batas, kasaysayan at pantikan. - Patuloy rin ang mga iskolar sa mga pamantasan at unibersidad na ito sa pagsasagawa ng mga pananaliksik na tumatalakay sa iba’t ibang paksa sa larangang ito. - Masigla rin ang publikasyong sa mga scholarly journal tulad ng Malay, Daluyan, Lagda, Hasaan, Kritika at iba pang bago at umuusbong na journal sa kasalukuyan. - Higit na nauna ang larangan ng Humanidades kaysa sa Agham Panlipunan subalit madalas na nagkakasalimbayan ang dalawang larangang sapagkat maraming paksa at isyu na kapwa tinatalakay ng mga ito, tao at lipunan. 12 - Marami sa mga teoretiko at pilosopikong pundasyon ng agham panlipunan ay nagmumula sa humanidades. - Bawat larangan ay may tiyak na set ng mga teminong ginagamit na tinatawag na REGISTER. Ang mga salitang ito ay maaaring magkaroon ng: - Isang kahulugan lamang dahil ekslusibo itong ginagamit sa isang tiyak na disiplina. - Dalawa o mahigit pang kahulugan dahil ginagamit sa dalawa o mahigit pang disiplina. - Isang kahulugan lamang sa dalawang magkaibang disiplina gawa ng pagkakaroon ng ugnayan ng mga disiplinang ito. LARANGAN NG HUMANIDADES - Ang pangunahaing layunin ng Humanidades ay “hindi kung ano ang gagawin ng tao, kundi kung paano maging tao”. Ang kaisipan, kalagayan at kultura ng tao ang binibigyang- tuon sa pag-aaral ng larangang ito. - Ang layuning ito ay sinugsugan ni J. Irwin Miller, na nagsabi na “ang layon ng Humanidades ay ang gawin tayong tunay na tao sa pinakamataas na kahulugan nito” na dinagdagan ni Newton Lee sa pagsasabi na “sana’y mapagtanto natin na ang edukasyon at ang Humanidades ay dapat pahalagahan sa pagpapaunlad ng ating mga isipan at ng lipunan sa kalahatan, at di lamang para magkaroon ng karera sa hinaharap”. - Ang larangang ito ay binubuo ng Panitikan (Wika teatro), Pilosopiya (Relihiyon), Singing (Biswal; pelikula, teatro at sayaw, Applied; graphics, Industriya (fashion, Interior) at Malayang Sining ( calligraphy, studio arts, art history, print making at mied media). - Ang larangan ng Humanidades ay umusbong bilang reaksiyon sa iskolastisismo sa panahon ng mga Griyego at Romano kung saan inihahanda ang tao na maging doktor, abogado at sa mga kursong praktikal, propesyonal at siyentipiko. - Inilunsad ito upang bumuo ng mamamayang mahusay sa pakikipagugnayan sa kapwa at makabuluhan at aktibong miyembro ng lipunan. Kadalasang lapit analitkal, kritikal at ispekulatibo ang metodolohiya at estratehiyang ginagamit sa larangan ito upang mabigyan ng pagkakataong suriin ang isang teksto sa paraang sistematiko at organisado. - Ang analitikal na lapit ay ginagamit sa pag-oorganisa ng mga impormasyon sa mga kategorya, bahagi, grupo, uri at mga pag-uugnay-ugnay ng mga ito sa isa’t isa. - Ang kritikal na lapit ang ginagamit kung ginagawan ng interpretasyon , argumento, ebalwasyon at sa pagbibigay ng sariling opinyon sa ideya. Samantala, ang ispekulatibong lapit ay kadalasang ginagamit sa pagkilala ng mga senaryo, mga estratehiya o pamamaraan ng pagsusuri, pag-iisip at pagsulat. 13 - Ang ilan sa mga halimbawa ng mga pamamaraan at estratehiyang ginagamit sa mga lapit na ito ay deskripsiyon o paglalarawan, paglilista, kronolohiya o pagkakasunod- sunod ng pangyayari, sanhi at bunga, pagkokompara at epekto. - Samantala, mayroong tatlong (3) anyo ang pagsulat sa larangan ng Humanidades batay sa layunin ayon kina Quinn at Irvings (1991). Ang mga ito ay ang mga sumusunod: 1. Impormasyonal - maaaring isagawa batay sa sumusunod: - paktwal ang mga impormasyon bilang background gaya ng talambuhay o maikling bionote, artikulo sa kasaysayan at iba pa. - paglalarawan - nagbibigay ng detalye, mga imahe na dinedetalye sa isipan ng mambabasa, sinasabayan ng kritikal na pagsusuri na karaniwan ay isinasagawa sa mga akdang pampanitikan gaya ng kritisismo, tula, kuwento, nobela at iba pa. - proseso - binubuo ng paliwanag kaugnay ng teknik, paano isinagawa at ang naging result na kadalasan ay ginagawa sa sining at musika. 2. Imahinatibo - binubuo ng mga malikhaing akda gaya ng piksyon (nobela, dula, maikling kwento) sa larangan ng panitikan, gayundin ang pagsusuri dito. 3. Pangungumbinse - pangganyak upang mapaniwala o dimapaniwala ang bumabasa, nakikinig at nanonood sa teksto o akda. Subhetibo ito kaya’t ang mahalagang opinyon ay kaakibat ng ebidensya at katuwiran o argumento. LARANGAN NG AGHAM PANLIPUNAN - Ang Agham Panlipunan ay isang larangang akademiko na pumapaksa sa tao - kalikasan, mga gawain at pamumuhay nito, kasama ang mga implikasyon at bunga ng mga pagkilos nito bilang miyembro ng lipunan. - Tulad ng Humanidades, tao at kultura ang sakop nito subalit itinuturing itong isang uri ng siyensiya o agham. Lapit siyentipiko ang gamit bagamat iba-iba ito depende sa disiplina. Ito ay gumagamit ng sarbey, obserbasyon, pananaliksik sa larangan, at mga datos na sekondarya. - Ang pagsusuri o metodolohiya dito ay dayakroniko (historikal) at sinkroniko (deskriptibo). Malaki ang naging impluwensya ng Rebolusyong Pranses (1789- 1799) at Rebolusyong Industriya (17601840) sa pagkabuo ng larangan sa Agham Panlipunan. Kinikilala sa larangan ng Agham Panlipunan sina Diderot, Rousseau, Francis Bacon, Rene Descartes, John Locke, David Hume, Isaac Newton, Benhjamin Franklin, Thomas Jefferson,gayundin sina Karl Marx, Max Weber, Emilie Durkheim, at marami pang iba. 14 Mga Disiplina sa Larangan ng Agham Panlipunan Ang mga disiplina sa larangang ito ay ang mga sumusunod: Sosyolohiya - pag-aaral ng kilos, pag-iisip at gawi ng tao sa lipunan at gumagamit ng emperikal na obserbasyon, kuwalitatibo at kuwantitatibong metodo. Sikolohiya - pag-aaral mga kilos, pag-iisip at gawi ng tao, gumagamit ng empirical na obserbasyon. Lingguwistika - pag-aaral ng wika bilang sistema kaugnay ng kalikasan, anyo, estruktura at baryasyon nito. Bahagi ng pag-aaral ang ponetika, ponolohiya, morpolohiya, sintaks at gramatika at gumagamit ng lapit na deskriptibo opagpapaliwanag sa pag-aaral ng katangian ng wika, gayundin ng historikal na lapit opinagdaanang pagbabago ng wika. Antropolohiya - pag-aaral ng mga tao sa iba’t ibang panahong ng pag-iral upang maunawaan ang kompleksidad ng mga kultura at gumagamit ng participant-observation o ekspiryensiyal na imersyon sa pananaliksik. Kasaysayan - pag-aaral ng nakaraan o pinagdaanang pagiral ng mga grupo,komunidad, lipunan at ng mga pangyayari upang maiugnay ito sa kasalukuyan, ginagamit ang lapit- naratibo upang mailahad ang mga pangyayaring ito. Heograpiya - pag-aaral sa mga lipunang sakop ng mundo upang maunawaan ang masalimuot na mga bagay kaugnay ng katangian, kalikasan at pagbabago rito kasama na ang 15  epekto nito sa tao, metodong kuwantitatibo at kuwalitatibo ang ginagamit sa mga pananaliksik dito. Agham Pampolitika - pag-aaral sa bansa, gobyerno, politika at mga patakaran, proseso at sistema ng mga gobyerno, gayundin ang kilos-politikal ng mga institusyon, gumagamit ito ng analisis at empirikal na pag-aaral. Ekonomiks - pag-aaral sa mga gawaing kaugnay ng mga proseso ng produksyon,distribusyon at paggamit ng mga serbisyo at produkto sa ekonomiya ng isang bansa.Pinaniniwalaang ang mga kalagayang pang-ekonomiya ng isang bansa ay may epekto sa krimen, edukasyon, pamilya, batas, relihiyon, kaguluhan at mga institusyongpanlipunan, empirikal na imbestigasyon ang lapit sa pagaaral dito. Area Studies - interdisiplinaryong pag-aaral, kaugnay ng isang bansa, rehiyon, at heyograpikong lugar, kuwalitatibo, kuwalitatibo, at empirikal na obserbasyon at imbestigasyon ang lapit sa pananaliksik dito. Arkeolohiya - pag-aaral ng mga relikya, labi, artifact at monument kaugnay ng nakaraang pamumuhay at gawain ng tao. Relihiyon - pag-aaral ng organisadong koleksiyon ng mga paniniwala, sistemang kultural at mga pananaw sa mundo kaugnay ng sangkatauhan at sangkamunduhan (uniberdo) bilang nilikha ng isang superyor at superhuman na kaayusan. Pagsulat sa Agham Panlipunan - Karaniwang mga anyo ng sulatin sa Agham Panlipunan ang report, sanaysay, papel ng pananaliksik, abstrak, artikulo, rebyu ng libro o artikulo, niyograpiya, balita, editorial, talumpati, adbertisment, proposal sa pananaliksik, komersiyal sa telebisyon, testimonyal at iba pa. - Mahalagang maunawaan muna ang iba’t ibang katangian ng bawat anyo, pormat, layunin,wika, nilalaman at inaasahang mambabasa. Kung gayon, mahalaga ang pananaliksik sa datos sa bawat anyo, anomang paraan ito. Proseso 16  - Sa kalahatan, may sinusunod na proseso sa pagsulat sa Agham Panlipunan. Ang mga ito ay ang sumusunod: - Pagtukoy sa genre o anyo ng sulatin gaya ng binanggit sa itaas. - Pagtukoy at pagtiyak sa paksa. Wala pa bang nakapgatatalakay nito? Kung mayroon na, ano ang bagong perspektibang dala ng pagtalakay sa paksa? Paano ito maiiba? - Paglilinaw at pagtiyak sa paksang pangungusap. Karaniwang sa simula inilalagay ito ngunit maaari ding sa gitna o sa hulihan. - Sa ibang pagkakataon, hindi ito isinusulat ngunit nalilinaw sa takbo ng pagtalakay. - Pagtiyak sa paraan ng pagkuha ng datos. Maaaring gamitin ang interbyu, mass media, internet, social media at new media, aklatan, sarbey, focus-group discussion, obserbasyon at iba pa. e. - Pagkalap ng datos bilang ebidensya at suporta sa tesis. - Analisis ng ebidensya gamit ang lapit sa pagsusuring kuwantatibo, kuwalitatibo, argumentatibo, deskriptibo, at etnograpiko. - Pagsulat ng sulatin gamit ang lohikal, malinaw, organisado (simula, gitna at wakas), angkop, sapat at wastong paraan ng pagsulat. - Pagsasaayos ng sanggunian at talababa sa mga ginamit na sulatin ng ibang mayakda. KASAYSAYAN AT TUNGKULIN NG PAGSASALIN SA PAGSULONG NG FILIPINO - Napakahalaga ng papel na ginampanan ng pagsasalin sa patuloy na pagsulong ng wikang Filipino sa akademya. Kung muling babalikan ang kasaysayan, noon pa mang panahon ng mga Español, nagkaroon na ng pagsasalin sa ilang dokumentong panrelihiyon at pampanitikan. - Lalo itong naging masigla noong panahong ng mga Amerikano at maging noong panahon ng mga Hapon at lalong lumalakas sa kasalukuyang panahon bilang paraan ng patuloy na intelektuwalisasyon sa wikang Filipino. - Ang pagsasalin ay nagmula sa salitang Latin na translatio na translation naman sa wikang Ingles. Metafora o metaphrasis ito sa wikang Griyego na pinagmulan ng salitang Ingles na metaphrase o salitangsa-salitang pagsalin (Kasparek 1983 hango kay Batnag 2009). - Ito ang dahilan kung bakit palaging inaakala na ang pagsasalin ay isang simpleng pagtatapatan lamang ng mga salita ng dalawang wika o rehiyong na wika. 17 - Ang pagsasalin ay isang sining at agham na nangangailangan ng malawak at malalim na kaalaman sa larangan ng lingguwistika at gramtika. - Nagkaroon ng magkakaibang pananaw ang mga kilalang dalubhasa sa pagsasalin bunga marahil ng iba’t ibang estilo at layuning kakabit ng pagsasalin. Ito ay nagresulta rin ng magkakaibang pakahulugan sa gawaing ito. - Ang sumusunod na mga pakahulugan sa pagsasalin ay mula sa aklat nina A. Batnag at J.Petra (2009): Translation consists in producing in the receptor language the closest, natural equivalent of the message of the source language, first in meaning and secondary in style (Nida, 1964). Ang pagsasalin ay pagbuo sa tumatanggap na wika ng pinakamalapit at likas na katumbas ng mensahe ng simulaang wika, una ay sa kahulugan at ikalawa ay sa estilo. Translation is made possible by an equivalent of though that lies behind its verbal epressions (Savory, 1968). Ang pagsasalin ay maaaring maisagawa sa pamamagitan ng pagtutumbas sa ideyang nasa likod ng pananalita. Translation is reproducing in the receptor language a text which communicates the same message as the source language but using the natural grammatical and leical choices of the receptor language (Larson, 1984). Ang pagsasalin ay muling pagbubuo sa tumatanggap na wika ng tekstong naghahatid ng kahalintulad na mensahe sa simulaing wika subalit gumagamit ng mga piling tuntuning gramatikal at leksikal ng tumatanggap na wika. Translation is an exercise which consists in the attempt to replace a written message in one language by the same message Ang pagsasalin ay isang pagsasanay na binubuo ng pagtatangkang palitan Ang pagsasalin ay isang pagsasanay na binubuo ng pagtatangkang palitan ang isang nakasulat na mensahe sa isang wika ng gayon ding mensahe sa ibang wika. - Bilang kabuuan, sinabi ni Santos (1996), hango kay Batnag (2009), ang pagsasalin ay: - “...ang malikhain at mahabang proseso ng pagkilala at pag-unawa ng mga kahulugan sa isang wika at ang malikhain at mahabang proseso ng paglilipat ng mga ito sa kinilala at inunawang mga kahulugan ng isa pang wika.” - Napakalaki ng naitulong ng pagsasalin sa pagtataguyod ng kaisipang maka-Pilipino kaya hindi napigilan ng malakas na pwersa ng Ingles ang ilang mga batikang propesor sa ilang malalaking pamantasan at unibersidad sa Kamaynilaan na gamitin ang Filipino sa pagtuturo ng pilosopiya, agham pampolitika, lohika, ekonomiks, batas, kasaysayn at panitikan. Layunin ng Pagsasalin 18 - Magdagdag ng mga impormasyon at kaalaman mula sa pag-aangkat ng mga kaisipan mula sa ibang wika. - Mailahok sa pambansang kamalayan ang iba’t ibang katutubong kalinangan mula sa iba’t ibang wikang rehiyonal at pangkating etniko sa bansa. - Mapagyaman ang kamalayan sa iba’t ibang kultura mula sa pagbubukas ng bagong mundo mula sa mga salin. Uri ng Pagsasalin Pagsasaling Pampanitikan - nilalayon na makalikha g obra maestra batay sa orihinal na akdang nakasulat sa ibang wika Pagsasaling siyentipiko-teknikal - komunikasyon ang pangunahing layon. Maikling Kasaysayan ng Pagsasalin - Nagsimula ang kasaysayan ng pagsasalin sa bansa noong dumating ang mga Español at ipayakap ang Kristiyanismo sa mga Pilipino. - Naging napakalaking suliranin para sa mga Español ng wikang umiiral sa bansa sapagkat lubhang magkalayo ang pamilya ng mga wika sa bansa at sa España. - Ang Pilipinas ay mula sa Austronesia at ang Espanya ay kabilang sa IndoEuropean. Napakihirap magkaunawaan kung dalawang magkaibang wika ang gamit. - Bilang tugon sa suliraning ito, nagsagawa ng pagsasalin ang mga Español ng mga aklat, karamihan ay aklat ukol sa katesismo, na orihinal na nasusulat sa kanilang wika kakambal nito ang layuning mabilis na pagpapalaganap ng Kristiyanismo sa kapuluan. - Maraming aklat pampanitikan na nasulat ang mga paring misyonero na kadalasang tungkol sa moralidad at wastong pagkilos lalo na sa kababaihan ang paksa bukod sa katesismo. Sumulat din sila ng ilang aklat sa gramtika at bokabularyo gamit ang wikang katutubo na malaki ang naitulong sa pag-aaral ng wika sa bansa. - Ayon kay Tanawan et al., (2007) malaking tulong din sa mabilis na paglaganap ng Kristiyanismo at pag-aaral sa gramatika at bokabularyo ang pagpangkat sa mga prayle sa apat na orden na naitalaga sa iba’t ibang bahagi sa bansa. - Ang mga Dominican ay naitalaga sa Pangasinan Cagayan, ang mga Franciscan ay sa Camarines, ang mga Heswita ay sa 19  kalahati ng Bisaya at ang mga Agustinian naman ay sa isa pang kalahati ng Bisya, Ilocos at Pampanga. - Nagkaroon ng sariling imprentahan ang mga lugar na ito upang higit na maging mabilis ang pagpapalaganap ng Kristiyanismo at pagsulat ng mga aklat at babasahin tungkol sa pag-aaral ng wika at gramatika. - Samantala, naging hudyat ng pagsisimula ng kasaysayan ng imperyalismong Amerikano sa bansa noong pumirma ang Estados Unidos at Espanya sa Kasunduan sa Paris noong ika-10 ng Disyembre 1898 na simula naman ng pagwawakas ng kasaysayan ng pananakop ng España. - Batay sa kasunduan, ang pagsakop ng Estados Unidos sa Pilipinas ay may layuning: 1) ekspansyong ekonomiko; 2) pagtatayo ng depensang militar at pandagat sa Asya- pasipiko; at 3) pagpapalaganap ng protestantismo (San Juan et al., 2019). - Tulad ng nabanggit sa kasaysayan, nabigyan ng halaga ang edukasyon sa bansa noong panahon ng mga Amerikano. Kapwa nabigyan ng pagkakataong makapag-aral ang mahihirap at mayayaman kung saan mga sundalong Amerikano ang nagsilbing mga guro na higit na kilala sa tawag na Thomasites. - Buong-laya nilang itinuro ang wikang Ingles sa mga Pilipino na naging daan upang yumabong at yumaman ang panitikang Filipino sa wikang Ingles. Kasabay nito ang pag- usbong ng pagsasalin upang higit na maunawaan ng mga Pilipino ang mga panitikang ito. - Hindi mabilang ang mga tula, dula, maikling kwento, nobela at sanaysay na naisalin sa Filipino. Kadalasang pag-ibig, kabiguan, pagasa, nasyonalismo at iba pa ang paksa ng mga akdang-pampanitikan lalo na ang mga tula. - Ang mga maikling kwento at nobela ang higit na nagpayabong sa edukasyong hatid ng Estados Unidos sa bansa sapagkat sumasalamin ito sa mga pangyayari sa buhay ng mga bansang pinagmulan nito. - Naghatid ito ng iba’t ibang kaalaman, kultura, karanasan at kasaysayan ng iba’t ibang lahi sa mundo. - Iba naman ang estratehiyang ginamit ng mga Hapon upang mapaniwala ang mga Pilipino sa kanilang adhikain sa bansa. Ayon pa rin kina San Juan et al., ang Greater East Co- Prosperity Sphere na may slogang Asyano para sa mga Asyano ang propagandang inilahad ng mga Hapon sa mga Pilipino. - Ang panahong ito ang itinuring na Gintong Panahon ng Panitikan dahil sa paggamit ng wikang Tagalog o Pilipino (Filipino ngayon) sa pagsulat at pilit na pag-aalis sa sistema ng mga Pilipino ng wikang Ingles. - Ilang mga akdang pampanitikan din ang naisalin noong panahong ito. Kadalasang may paksang politikal at panlipunan ang mga dula noon samantalang ang mga maiikling kwento naman ay nasa anyong panitikang pambata. 20 - Sa kasalukuyan, patuloy pa rin ang pagsasalin, hindi lamang ng iba’t ibang akdang pampanitikan kung hindi maging mga teknikal na akda. Naging napakalaking pangangailangan ng pagsasalin sa kasalukuyang panahon dahil sa patuloy na pag-unlad ng teknolohiya ng kompyuter at komunikasyon. - Dahil dito, lalong lumakas ang pagkakakapit ng wikang Ingles sa mga Pilipino dahil sa paniniwalang ito ang wika ng globalisasyon. Napakahalaga ng papel na ginagampanan ng wika sa buhay ng bawat mamamayan, subalit mawawalan ito ng saysay o kabuluhan kung hindi ito maiintindihan ng mga taong nakikinig o makababasa nito. - Dito pumasok ang pagsasalin, kung saan kailangan ang puspusang pagpapayabong at pagtataguyod sa gawaing ito. Ang mga dalubhasa ay puspusan ang ginawa/ginagawang pagsasalin sa mga pinakamahuhusay na akda, lokal man o banyaga upang lubos na maipabatid sa mga Pilipino ang diwa at ganda ng iba’t ibang kultura at kahusayan ng iba’t ibang kaalaman. - Nakilala sa gawaing ito sina Rufino Alejandro, Belvez Paz, Virgilio Almario, Buenvinido Lumbera at marami pang iba. - Nakikipagtulungan naman ang KWF, bilang isang konstitusyonal na ahensya, sa gawaing ito. Patuloy ang isinasagawa nilang pagsasalin ng mga klasiko at pinakamahuhusay na akdang pampanitikan sa daigdig. (Bisitahin ang kanilang website, www.kwf.gov.ph upang makita ang ilan sa mga akdang kanilang isinalin.) Mga Tungkulin ng Pagsasalin sa Pagsusulong sa Filipino - Ang sumusunod ay ilan sa mga tungkuli ng pagsasalin sa pagsusulong sa Filipino ayon kina San Juan et al.,: - Sa naipamamalas na hindi hanggang sa ordinaryong talakayan lamang magagamit ang Filipino kundi kaya nitong magamit sa pagpapahayag ng mga intelektuwal na diskuro na makikita sa mga naisaling akda sa agham, teknolohiya, agham panlipunan, panitikan at marami pang iba. - Napapaunlad ang korpus ng Filipino habang patuloy ang mga gawaing pagsasalin. Sa mga katulad na inisyatiba, nabibigyang katumbas sa ating wika ang mga konsepto na tanging sa Ingles o ibang wika natin nababasa. - Maaaring ang pagtutumbas na ito ay dumaan sa pagsakatutubo, adaptasyon, o lumikha man, ang mahalaga ay magkakaroon ang mga konsepto ng mga tiyak na katumbas sa Filipino. - Naiimbak ang mahahalagang kaalaman sa iba’t ibang larangan sa pamamagitan ng Filipino. Dahil dito, mas naitatampok ng Filipino ang kakayahan nitong maging imbakan ng karunungan na tinatayang mahalaga sa pag-unlad at lalong pagpapabuti sa buhay ng mga Pilipino. 21 - Nagtutulay ang pagsasalin, gamit ang mga naisaling akda, upang puspusang magamit ang Filipino sa akademya partikular sa mga kolehiyo at unibersidad. - Kung mga aklat at materyales na panturo o sanggunian ang mga naisalin magiging mas madali na ang pagtuturo at hindi na magiging dahilan ang kawalan ng kagamitan kaya hindi ginagamit ang Filipino sa mga kursong wala pang nalilimbag na aklat sa Filipino. - Napauunlad nito ang pedagogical idiom sa isang larangan. Bagamat pagpapaunlad din ito sa korpus ng Filipino, partikular na tinutukoy nito ang mga salita na magagamit para maituro nang mabilis at episyente ang isang kurso gamit ang Filipino. Dahil sa mga naisaling akda, untiunti itong mabubuo ng mga gagamit ng Filipino sa pagtuturo ng iba’t ibang larangan. 22