EĞİTİME GİRİŞ Bölüm 1 PDF

EĞİTİME GİRİŞ BÖLÜM 1 Doç.Dr. Ferhat BAHÇECİ  Giriş, Kültür, Eğitim, İnsan, Yaşantı, Süreç Davranış, Öğrenme, Öğretme, Öğretim İnformal, Formal, Örgün, Yaygın, Halk, Hizmetiçi Eğitim Eğitim Programı  En geniş an...

EĞİTİME GİRİŞ BÖLÜM 1 Doç.Dr. Ferhat BAHÇECİ  Giriş, Kültür, Eğitim, İnsan, Yaşantı, Süreç Davranış, Öğrenme, Öğretme, Öğretim İnformal, Formal, Örgün, Yaygın, Halk, Hizmetiçi Eğitim Eğitim Programı  En geniş anlamı ile eğitim, toplumdaki kültürleme sürecinin bir parçasıdır.  Her toplum kendi kültürünün özelliklerini yeni kuşaklara aktarır.  İnsanın; çocuk, genç ve yetişkin olarak kendi toplumuyla bütünleşmesi, toplum içinde etkinlik kazanması ve yetişmesi sırasında karşılaştığı bilinçli ve bilinç dışı öğrenmeler, kültürel özelliklerin yeni kuşaklara aktarılması ile gerçekleşir.  Kültürel özelliklerin yeni kuşaklara aktarılması kültürleme olarak adlandırılır.  Kültürleme, ailede, sokakta ve hemen hemen her yerde bilinçli ya da bilinç dışı, yaygın, kendiliğinden oluşan ve bireysel olan öğrenmeleri de kapsar.  Kültürlemenin amaçlı olarak yapılan kısmı Eğitimdir.  Eğitim kavramının, kapsamının ve niteliğinin daha kolay anlaşılmasını sağlayacak temel kavramlar vardır.  Bu kavramlar; kültür, insan, yaşantı, süreç, davranış, öğrenme, öğretme, öğretim formal ve informal olmayan eğitim, örgün eğitim, yaygın eğitim, halk eğitimi ve hizmet içi eğitimdir.  Genel anlamda kültür, kapsamlı ve karmaşık bir yapıya sahiptir.  Kültür; toplumu oluşturan insanın öğrendiği bilgi, sanat, gelenek, görenek ve benzeri yetenek, beceri ve alışkanlıkları içine alan karmaşık bir bütündür.  Kültür doğumdan sonra kazanılır ve öğrenilir.  Öğrendiği bilgileri ve kazandığı alışkanlıkları kendisinden sonra gelenlere aktarabilen tek varlık insandır.  Başta öğretmenleri bu anlamda kültürel mirasın aktarıcıları olarak kabul edebiliriz.  Kültür kavramını daha iyi anlayabilmemiz için bu kavramla ilgili diğer kavramları da bilmemiz gerekir.  Bu kavramların başlıcaları; Kültürleme, Kültürlenme, Kültürleşme.  Kültürel değerlerin bireye kazandırılması sürecine kültürleme diyebiliriz.  Bu süreç insanın çocuk ya da ergin olarak kendi kültüründe etkinlik kazanması ve eğitim süreci sırasında karşılaştığı bilinçli ve bilinç dışı koşullanmaları kapsar.  Örneğin; çocuklara ana dili öğretmek bir kültürlemedir.  Çocuk ana dilini öğrenirken bireysel öğrenme sürecinden de geçer. Söz gelimi argo dilini öğrenir.  Eğer çocuk anadilini eğitim yoluyla öğrenirse, kültürlemenin bilinçli, amaçlı ve kasıtlı yapıldığını söyleyebiliriz.  Belirli bir toplumun alt kültürlerinden ya da farklı toplumlardan kopup gelen insan ve grupların buluşması ve bir etkileşim süreci sonunda yepyeni bir senteze ulaşılmasına kültürlenme diyebiliriz.  Örneğin, köyden büyük kente göç eden bir bireyin, kendi bölgesine özgü kültürel ögeleri ve kentte karşılaştığı yeni kültürel ögeleri kendinde birleştirmesiyle kültürlenme ortaya çıkar.  Başka kültürden insan ve grupların, belli bir kültüre girmesi ve karşılıklı etkileşimi sonucu her ikisinin de değişmesi ise kültürleşme olarak kabul edilmektedir.  Örneğin; şiş kebabın, dönerin Avrupa’nın belli başlı kentlerindeki lokantalarda yer alması  Amerikan Mc Donalds Hamburger’inin yanı sıra ona benzer ekmek arası dönerin yaygınlaşması  Eğitim sürecinden geçen kişinin davranışlarında bir değişim olması beklenir.  Eğitim yoluyla insanın amaçları, bilgileri, davranışları, tutumları ve ahlak ölçülerinin değiştiği bilinmektedir.  Eğitimin genel ve kapsamlı olarak birçok tanımı yapılmıştır.  Eğitimin tanımlarından başlıcaları şunlardır:  Eğitim, genel anlamda bireyde davranış değiştirme sürecidir.  Eğitim, geniş anlamda bireyin toplum standartlarını, inançlarını ve yaşam yollarını kazanmasında etkili olan tüm sosyal süreçlerdir.  Eğitim, kişinin yaşadığı toplum içinde değeri olan, yetenek, tutum ve diğer davranış biçimlerini geliştirdiği süreçlerin tümüdür.  Eğitim, bireyin yaşadığı toplumda uygulama değeri olan yetenek, yöneliş ve diğer davranış örüntülerini kazandığı süreçler toplamıdır.  Eğitim, seçilmiş ve kontrollü bir çevrenin özellikle de okulun etkisi altında sosyal yeterlik ve en iyi şekilde bireysel gelişmeyi sağlayan sosyal bir süreçtir.  Eğitimin belli bir plan yada program uygulanarak gerçekleşen anlamının öne çıktığı tanımlarından başlıcaları da şunlardır:  Eğitim, önceden saptanmış ilkelere göre insanların davranışlarında belli gelişmeler sağlamaya yarayan planlı etkinlikler dizisidir.  Eğitim, bireyin davranışlarında kendi yaşantısı yoluyla kasıtlı olarak istendik değişme oluşturma sürecidir.  Yukarıdaki eğitim tanımlarının ortak bazı özellikleri vardır.  Bu özelliklerden en belirgin olanları; Eğitimin bir süreç olduğu Eğitim sonunda bireyde davranış değişikliği oluşur Davranış değişikliği bireyin yaşantıları sonucu oluşur.  Eğitim, bireyin kendini gerçekleştirmesine yardım eder. Eğitim yoluyla kendini gerçekleştiren birey;  Öğrenme ve tartışma isteği duyar.  Türkçeyi etkili kullanır.  Sayma ve hesaplamayı öğrenmiştir.  İşittiğini duyar, baktığını görür.  Sağlık ve hastalık hakkında temel bilgiye sahiptir.  Spor ve boş zaman etkinliklerine katılır,  Güzel şeyleri takdir eder.  Kendi yaşamına yön verebilir.  Eğitim, bireyin insan ilişkilerini geliştirmesine yardım eder. Böylece birey;  İnsanlığa saygı duyar.  Dostluğa önem verir, zengin bir sosyal yaşamı vardır.  Başkaları ile etkin bir iş birliği geliştirir.  Sosyal davranışlarında naziktir.  Aileyi sayar ve ailede sorumluluklarını yerine getirir.  Eğitim, bireyin ekonomik etkinliğini geliştirir. Bunu geliştiren birey;  Çalışmaktan haz duyar, iyi bir üreticidir.  Meslekleri tanır ve mesleğini seçmede isabetlidir.  Mesleğinde başarılıdır, yaptığı işin toplumsal değerini bilir.  Kendi gelir ve harcamalarını düzenler, harcamalarında akıllıdır.  İyi bir tüketicidir. Eğitim, bireyin vatandaşlık sorumluluğunu geliştirir. Bu sorumluluğu geliştiren birey;  Hoşgörülüdür, düşünce ayrılıklarına saygılıdır.  Ulusal kaynakları korur.  Bilimin insan yararına gelişmesi gerektiğini bilir.  Dünyadaki gelişmeleri dikkatle izler.  Yasalara saygılıdır.  Ekonomik görüşe sahiptir.  Vatandaşlık görevlerini bilir ve yerine getirir.  Demokratik ilkelere bağlıdır.  Eğitim ailede başlar, okulda, sokakta, iş yerinde sürer.  Günümüzde eğitim denince büyük ölçüde okullarda yapılan eğitim anlaşılmaktadır.  Okul dışında da gençleri ve yetişkinleri bir mesleğe hazırlamak ve onların yaşama uyumlarını kolaylaştırmak için açılmış kısa süreli eğitim veren kurumlar vardır.  Ancak okullar eğitim sürecinin en önemli kısmını oluşturur.  Okuldaki eğitim; bireyin davranışlarında kendi yaşantısı yoluyla kasıtlı olarak istendik değişme oluşturma süreci olarak kabul edilebilir.  Bu tanımdaki önemli öğeler ise; Birey (insan) Yaşantı Süreç Davranış  İnsanı biyo-kültürel ve sosyal bir varlık olarak tanımlayabiliriz.  Bu tanımda insanın birinci doğası biyolojik boyutunu, ikinci doğası kültürel ve üçüncü doğası da sosyal boyutunu oluşturmaktadır.  İnsanın insan olabilmesi için biyolojik boyutu, temel yada zorunlu neden olarak kabul edilmektedir.  İnsan 23’ü anneden, 23’ü babadan olmak üzere 46 kromozomdan oluşan varlık olduğu ve diğer canlılardan ayıran en önemli özelliği düşünebilen bir varlık olmasından kaynaklandığı vurgulanmaktadır.  İnsanın kültürel boyutu da insanın insan olabilmesi için yeter neden olarak kabul edilmektedir.  İnsan doğa ile etkileşimi sonucu kültürel boyutunu geliştirebilir.  İnsan biyolojik bir varlık olarak doğar, yetiştiği toplumun kültürel değerleri ile gelişir.  İnsanın sosyal boyutu da insanın diğer insanlarla etkileşimi sonucu toplumsallaşması süreciyle başlar.  İnsan tek başına doğa ile etkileşimi sonucu kültürleşmesini sağlayabilir ancak sosyalleşebilmesi için mutlaka diğer insanlarla etkileşim içinde olması gerekir.  Yaşantı, insanın diğer insanlarla ve çevresiyle etkileşiminin bireyde bıraktığı izlerdir.  Yaşantı, eğitsel yönden Kazanılmış yaşantı Yaşanılmış yaşantı olarak iki gruba ayrılır. Yaşanılmış yaşantı: Belirli bir etkileşim durumunda yer alan etkinliklerin tümünü içermektedir. Kazanılmış yaşantı: Söz konusu etkileşim durumunda yer alan etkinliklerden yalnızca bireyde kalıcı iz bırakan ve bireyin davranışında değişim oluşturan etkinliklerdir.  Bir ürünün oluşumunda yer alan etkinlikler bütünü yada belirli bir hedefe yönelik işlemler dizisine süreç denir.  Süreci, başı ve sonu belli olmayan zaman birimi olarak kabul edebiliriz.  Öğrenmenin oluşmasını sağlayan her türlü etkiyi, eğitim sürecinin bir parçası olarak kabul edebiliriz.  Genel anlamda organizmanın her hareketi davranış olarak kabul edilebilir.  Eğitim açısından davranışın gözlenebilir, ölçülebilir ve istenilir olması gerekmektedir.  Gözlenemeyen ve ölçülemeyen davranışlar eğitim açısından yeterli görülmemektedir.  İnsanın her türlü etkinliğine davranış diyebiliriz. Davranış her zaman gözlenemeyebilir. Davranış açık veya örtük olabilir.  Örneğin; insanın konuşması, yazması, göz kırpması, el sallaması, üzülmesi vs.  İnsan davranışları Doğuştan gelen davranışlar, Geçici davranışlar Sonradan kazanılan davranışlar olmak üzere 3 grupta toplanmaktadır.  Öğrenme ile değiştirilemeyen davranışlardır.  Örneğin; insanın göz bebeğinin şiddetli ışıkta küçülmesi, az ışıkta büyümesi doğuştan gelen davranışlardır.  Alkol, ilaç, uyuşturucu madde, hastalık gibi etkilerle ortaya çıkan ve bu etki ortadan kalktıktan sonra kaybolan davranışlar.  Örneğin; kişinin alkol vb. maddelerin etkisinde yaptığı konuşmalar  Doğuştan getirilemeyen, öğrenme ürünü olan davranışlardır.  Örneğin; öğrenmenin tanımını söyleme, bir müzik aletini çalma, yaşadığı ortamı temiz tutma  Sonradan kazanılan davranışların istendik olması beklenir.  Öğrenme ürünü olan davranışlar informal veya formal eğitimle kazanılır.  Öğrenme, değişik biçimlerde tanımlanmakla birlikte pek çok eğitimci öğrenmeyi “Yaşantı ürünü ve nispeten kalıcı izli davranış değişikliği” olarak tanımlamaktadır.  Öğrenme sonucunda insanlar; bilgi, beceri, tutum ve değerler kazanırlar.  Öğrenmenin varlığı genelde şu ölçütlere dayalı olarak incelenmektedir Öğrenme sonucunda davranışlarda gözlenebilir bir değişme olması.  Söz konusu davranış değişikliği 3 biçimde olabilir:  1- Bireyin hiç göstermediği bir davranışı göstermeye başlaması. Örneğin okuma-yazmayı bilmeyen bir çocuğun öğrenme süreci sonucunda okuyup yazabilmesi. 2- Bireyin kendinde var olan bir davranışı geliştirmesi. Örneğin okuma yazmayı bilen bir çocuğun daha seri, düzgün ve hatasız okuyabilmesi.  3 - Bireyin daha önce yanlış öğrendiği bir davranışı değiştirmesi. Örneğin duyduğu bir sözcüğü yanlış yazan bir çocuğun doğru yazmaya başlaması.  Öğrenme süreci genellikle 2 biçimde gerçekleşmektedir: Kendiliğinden öğrenme Yönlendirilmiş öğrenme.  Bireyin kendi kendine gerçekleştirdiği bir eylem sonucunda meydana gelen davranış değişikliği, kendiliğinden öğrenmedir.  Yönlendirilmiş öğrenmede ise öğrenmeyi sağlayacak bir başka kişi ya da aracın varlığı söz konusudur.  Yönlendirilmiş öğrenme, öğretme etkinliklerinin sonucunda oluşur.  En geniş anlamıyla ÖĞRETME, öğrenmeyi sağlama etkinlikleri olarak tanımlanabilir.  Daha kapsamlı bir tanımla öğretme, - Öğrenmenin kolaylaştırılması, - Öğrenmeye rehberlik edilmesi, - Öğrenene öğrenmeyi gerçekleştirmesinde yardımcı olunması sürecidir  Eğitim ile öğretim çoğu zaman birbiri yerine kullanılmakta ve anlamları da birbirine karıştırılmaktadır.  Ancak öğretim, daha kapsamlı olan eğitimin alt kesimlerinden biridir.  Eğitim; zaman ve mekân yönünden kapsamlı, sürekli ve çok boyutludur.  Eğitim kurumlarında planlı, kontrollü ve örgütlü olarak gerçekleştirilen etkinliklere öğretim denmektedir.  Öğretim planlı ve programlıdır.  İnformal eğitim, gelişigüzel kültürlemeyle gerçekleşen eğitimdir.  Belirli bir program uygulamadan yaşam içinde kendiliğinden oluşur. (doğal eğitimde denilir.)  Amaçlı ve planlı değil, gelişigüzeldir.  Bu tür öğrenmeler ailede, sokakta, iş yerinde, televizyon önünde, okulda vs. yaşam içinde kendiliğinden oluşur.  İnformal eğitim sürecinde insanlar istenmeyen zararlı alışkanlıkları da edinebilirler.  Örneğin; sigara içmek, alkol almak, kopya çekmek vs. istenmeyen ve zararlı alışkanlıklardır.  Toplumlar büyüdükçe ve geliştikçe informal eğitim süreci insanların yetişmesinde yeterli olmamış ve formal eğitim uygulanmaya başlamıştır.  Okullarda veya kurumlarda bir plan yada program uygulanarak gerçekleştirilen eğitimdir.  Formal eğitim önceden hazırlanmış, amaçlı ve bir program çerçevesinde planlı olarak yapılır. (biçimsel eğitimde denir)  Eğitim süreci öğretmen tarafından planlanır. Eğitim başlangıcından bitimine kadar kontrollü olarak yürütülür.  Sürecin belli aşamalarında ve sonunda değerlendirme işlemi yer alır.  Okullardaki eğitim formaldir.  Okul dışında endüstri, tarım ve hizmet alanlarında kişileri mesleğe hazırlamak, ilerlemelerini sağlamak, yenilikleri öğretmek amacıyla halk eğitim merkezlerinde açılan kurslar birer formal eğitimdir.  Okul dışında uygulanan formal eğitim sürecinin farklı yanları; kısa süreli olması, öğrencinin yaşlara göre gruplandırılmaması, gereksinim duydukça yapılması ve belli konularla sınırlandırılmasıdır.  Formal eğitim, örgün ve yaygın eğitim olarak iki grupta incelenmektedir.  Örgün eğitim, kişilerin yaşama atılmadan, diğer bir değişle iş ve meslek kollarında çalışmaya başlamadan önce okul yada okul niteliği taşıyan yerlerde düzenlenen eğitimdir.  Örgün eğitim, okul öncesi eğitimden başlayıp üniversitenin sonuna kadar yapılan süresini kapsamaktadır.  Örgün eğitim kurumları, okul öncesi, ilköğretim, ortaöğretim, lise ve yüksek öğretim kurumlarından oluşmaktadır.  Yaygın eğitim, örgün eğitim olanaklarından hiç yararlanmamış, gittikleri okullardan erken ayrılmış yada örgün eğitim kurumlarında okumakta olanlara ve meslek dallarında daha yeterli duruma gelmek isteyenlere uygulanan eğitimdir.  Örneğin; halk eğitimi ve hizmet içi eğitim seminerleri yaygın eğitim kapsamına girmektedir.  Halk eğitimi; genellikle on beş yada daha ileri yaşta olup normal okul ve üniversite sisteminin dışında bulunan kimselerin yararına sunulan eğitimdir.  Örneğin; Yetişkin birey halk eğitimi kapsamında ilgilerini geliştirebilir, mesleğinde ilerleyebilir, yabancı dil öğrenebilir veya boş zamanlarını değerlendirebilir.  Hizmet içi eğitim, özel ve tüzel kişilere ait iş yerlerinde, belirli bir maaş yada ücret karşılığında işe alınmış ve çalışmakta olan bireylere görevleri ile ilgili bilgi, beceri ve tutum kazanmalarını sağlamak üzere yapılan eğitimdir.  Öğrenene okul yada okul dışında planlanmış etkinlikler yoluyla sağlanan öğrenme yaşantıları düzeneği olarak sayılabilir.  Burada birey öğrenme sürecinin temelinde ve öğrenen olarak kabul edilmektedir.  Okul ifadesi ile okul içi etkinlikler, okul dışında derken de program dışı etkinlikler kastedilmektedir.  Eğitim programı öğretmenlere rehberlik etmekte ve amaca uygun gelişmesine katkı sağlamaktadır.  Eğitim programı rehberlik, eğitsel kol, özel günler, gözlem, gezi ve örtük öğrenmeler gibi bir çok faaliyeti içine almakta ve kapsamaktadır.  Okul müfredatında yer alan, sosyal ve psikolojik etkileşime dayalı her türlü eğitici etkinlik ve çalışma örtük program olarak nitelendirilir.  Bu anlamda düzenek, eğitim programını bir düzen içinde sunmanın gerekliliğini vurgulamaktadır.  Bir eğitim programında dört temel öğe bulunur. Hedef İçerik Öğrenme Öğretme Süreci Değerlendirme  Hedef, amaç anlamında da kullanılmaktadır.  Niçin sorusuna cevap aranır.  Örneğin; matematik dersini niçin öğretiyoruz, bu dersi okutmamızın amacı nedir, sorularına yanıt verilmesi gerekmektedir.  HEDEF (KAZANIM / AMAÇ) Eğitimde hedefler DİKEY hedefler ve YATAY hedefler olarak ikiye ayrılır.  HEDEF (KAZANIM / AMAÇ) 1. DİKEY HEDEFLER a) Uzak (İdeal) Hedefler: b) Genel (Yakın) Hedefler: c) Özel Hedefler:  HEDEF (KAZANIM / AMAÇ) 2. YATAY HEDEFLER a) Bilişsel Alan: b) Duyuşsal Alan: c) Devinişsel Alan:  Programın içeriğini amaçlar belirler.  Bu boyutta Ne sorusuna yanıt bulmaya çalışılır.  Ne öğretelim ki programda yer alan hedefleri gerçekleştirelim.  Bu noktada hedef-içerik ilişkisi kurulmalıdır.  1. İÇERİK SEÇİLİRKEN DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR 1) Öğretim ilkelerine uygunluk: 2) Düzeye uygunluk (Öğrenciye görelik ve Öğrenilebilirlik): 3) İlgililik (Hedefe görelik): 4) Ekonomiklik: 5) Kendi kendine yeterlilik(ayrıntılı): 6) Yaşama yakınlık (İşlevsellik): 7) Bilimsellik ve Güncellik: 8) Anlamlılık (içerik-örnek): 9) Yararlılık: 10) Geçerlik ve Güvenirlik: 11) Kaynaşıklık (ardışıklık): 12) Transfer:  Öğrenmeler, öğretme işlemi ile oluşturulur.  Öğrenmelerin öğretme yolu ile oluşturulduğu sürece öğrenme öğretme süreci denilmektedir.  Bu süreçte NASIL sorusuna yanıt aranır.  Programın içeriğini nasıl sunalım ki belirlenen hedeflere ulaşmış olalım.  ÖĞRENME ÖĞRETME SÜRECİNİ ETKİLEYEN DEĞİŞKENLER a) İpuçları (işaretler): b) Öğrenci (Etkin) Katılımı: c) Pekiştireç ve Pekiştirme: d) Dönüt-Düzeltme: e) Zaman: f) Araç-Gereç (teknoloji): g) Öğretmen nitelikleri: h) Sınıfın fiziksel özellikleri: i) Öğretim yöntem ve teknikleri:  Programın bu boyutunda kalite kontrolü yapılmaktadır.  Bunun için de önce ölçme sonra da değerlendirme işlemi yapmak gerekir  Ölçme, bireyin davranışlarını gözlemleyip gözlem sonuçlarını sayı ve sembolle ifade etmektir.  Değerlendirme ise değer yargısına varma işlemidir.  Bu boyut hedeflerin gerçekleşip gerçekleşmediğini ortaya çıkarmaktadır.  Böylece sisteme sürekli dönüt sağlamaktadır. Teşekkürler!!! 