Hazard Kesihatan dan kebersihan (Hygiene) PDF

BAB 4 HAZARD KESIHATAN DAN KEBERSIHAN ( HYGIENE ) SUBTOPIK 4.1 Pengenalan 4.2 Bahaya Kimia 4.3 Hazard Fizikal 4.4 Hazard Biologi  4.1 PENGENALAN KEPADA BAHAYA KESIHATAN & KEBERSIHAN SEJARAH ❑ Pada abad ke-5 SM, Hippocrates, seorang doktor Yunani...

BAB 4 HAZARD KESIHATAN DAN KEBERSIHAN ( HYGIENE ) SUBTOPIK 4.1 Pengenalan 4.2 Bahaya Kimia 4.3 Hazard Fizikal 4.4 Hazard Biologi  4.1 PENGENALAN KEPADA BAHAYA KESIHATAN & KEBERSIHAN SEJARAH ❑ Pada abad ke-5 SM, Hippocrates, seorang doktor Yunani memulakan kajian saintifik untuk mengkaji hubungan antara kesan buruk yang dialami oleh pekerja plumbum dan pendedahan mereka kepada logam. ❑ Pada abad ke-1 Masihi , Pliny the Roman Elder mencatat bagaimana pekerja yang menapis sulfida merkuri merah memakai topeng daripada pundi kencing di wajah mereka untuk mengelakkan menghirup debu.  4.1 PENGENALAN KEPADA BAHAYA KESIHATAN & KEBERSIHAN SEJARAH ❑ Hanya pada abad ke-15, bahaya dalam bahan-bahan seperti plumbum, merkuri dan debu dari perlombongan menjadi dikenali secara meluas dan usaha dibuat untuk mengurangkan pendedahan (exposure). ❑ Pada abad ke-18, Rammazini seorang doktor Itali yang juga dikenali sebagai Bapa Perubatan Pekerjaan menerbitkan buku mengenai penyakit yang berkaitan dengan pendedahan logam, habuk dan beberapa bahan kimia dan juga pentingnya doktor untuk menyiasat pekerjaan pesakit. BAHAYA JENIS ❑ Akut ✓ SEGERA DALAM KESANNYA dan kawalan yang agak mudah. ✓ Contohnya: Batuk, selsema, mengantuk, selesema ❑ Kronik ✓ Sukar untuk menilai atau mengenal pasti kerana ia mungkin mengambil masa yang LAMA UNTUK MEMBERI KESAN. ✓ Contohnya: kanser, penyakit buah pinggang PRINSIP PENCEGAHAN DAN KAWALAN Jangkaan Kenalpasti Penilaian Kawalan Semak semula HIERARKI KAWALAN ❑Hapuskan ❑Gantikan ❑Asingkan ❑Kawalan Kejuruteraan ❑Kawalan Pentadbiran ❑PPE PEMANTAUAN KESIHATAN DAN PEMANTAUAN BIOLOGI ❑ Pengawasan kesihatan adalah pemantauan individu untuk mengenal pasti perubahan kesihatan akibat pendedahan kepada bahan berbahaya. ❑ Pemantauan biologi ialah pengukuran bahan berbahaya, metabolitnya atau bahan lain seperti enzim dalam tisu badan, cecair atau udara yang dihembus. PEMULIHAN PEKERJAAN Pemulihan termasuk rawatan perubatan yang membantu pemulihan, serta pengurusan proses yang membantu orang tinggal atau kembali bekerja. 4.2 BAHAYA KIMIA SUB-SUBTOPIK 4.2.1 Peruntukan Undang-undang 4.2.2 Bagaimana Bahan Kimia Mempengaruhi Kesihatan 4.2.3 Situasi Berbahaya – Peningkatan Pendedahan Risiko 4.3.4 Helaian Data Keselamatan Bahan Kimia (CSDS) 4.2.1 PERUNTUKAN UNDANG-UNDANG ❑Akta Kilang dan Jentera ✓ Peraturan-Peraturan Kilang dan Jentera (Plumbum) 1984 ✓ Peraturan-Peraturan Kilang dan Jentera (Proses Asbestos) 1986 ✓ Peraturan-Peraturan Kilang dan Jentera (Habuk Galian) 1989 ❑Lima aspek utama yang berkaitan dengan undang-undang ini ✓ Had pendedahan yang dibenarkan ✓ Pemantauan pendedahan ✓ Pemeriksaan perubatan ✓ Kaedah kawalan ✓ Perkara-perkara lain seperti rekod, penalti, dll. 4.2.1 PERUNTUKAN UNDANG-UNDANG ❑ Akta Keselamatan dan Kesihatan Pekerjaan (OSHA 94) ✓ Peraturan OSH (Kawalan Bahaya Kemalangan Besar Perindustrian) 1996 ▪ Kawalan bencana besar yang disebabkan oleh bahan kimia ✓ Peraturan OSH (Pengkelasan, Pembungkusan dan Pelabelan Bahan Kimia Berbahaya) 1997 ▪ Bekalan bahan kimia ▪ Helaian Data Keselamatan Kimia (CSDS) ✓ Perintah OSH (Larangan Penggunaan Bahan) 1999 ▪ Larangan bahan kimia berbahaya ✓ Pengurusan bahan kimia, PEL, menilai risiko, pemantauan perubatan  4.2.2 BAGAIMANA BAGAIMANA KIMIA MEMPENGARUHI KESIHATAN HUBUNGAN TERUS ❑ Sentuhan langsung dengan bahan kimia yang menghakis seperti alkali atau asid ❑ Bahan kimia yang merengsa menyebabkan kulit menggelegak ❑ boleh menyebabkan alahan kulit contohnya nikel LALUAN BAHAN KIMIA MASUK KE DALAM BADAN MANUSIA PENYEDUTAN TERTELAN PENYERAPAN SUNTIKAN PENYEDUTAN ▪ Bernafas sama ada melalui hidung atau mulut menyebabkan kita menyedut bahan yang masuk ke dalam paru-paru. ▪ Bahan yang disedut ke dalam paru-paru mudah diserap ke dalam aliran darah. PENYEDUTAN TERTELAN PENYERAPAN SUNTIKAN TERTELAN Menelan bahan menyebabkan penembusan ke dalam aliran darah melalui perut dan usus kecil. PENYEDUTAN TERTELAN PENYERAPAN SUNTIKAN PENYERAPAN Memasuki badan melalui kulit menyebabkan bahan memasuki aliran darah pada kadar yang lebih perlahan berbanding dengan penyedutan atau tertelan. Walau bagaimanapun, kemasukan dan pengedaran yang terhasil dalam badan adalah sama. PENYEDUTAN TERTELAN PENYERAPAN SUNTIKAN SUNTIKAN Suntikan berlaku apabila bahan dipaksa melalui kulit. Ini boleh berlaku akibat daripada kaedah seperti udara termampat, atau dengan menyebabkan kulit melecet oleh objek yang menembusi. PENYEDutan TERTELAN PENYERAPAN SUNTIKAN 4.2.3 SITUASI BERBAHAYA - MENINGKATKAN PENDEDAHAN RISIKO ❑ Kurang kesedaran tentang bahan kimia berbahaya ❑ Kebocoran atau tumpahan bahan kimia secara tidak sengaja ❑ Bekerja di kawasan atau bilik tertutup dengan pengudaraan yang lemah ❑ Melakukan rutin yang melibatkan bahan kimia ❑ Kerosakan mesin ❑ Kurang pengurusan keselamatan 4.2.4 HELAIAN DATA KESELAMATAN KIMIA (CSDS) PENGENALAN ❑ CSDS ialah risalah atau kertas maklumat yang mengandungi maklumat berkaitan bahan kimia berbahaya yang penting dalam penggunaan dan pengendalian bahan kimia yang selamat di tempat kerja. ❑ Objektif CSDS ✓ Fahami syor keselamatan dan rasionalnya ✓ Menyedari keputusan kegagalan untuk mematuhi keperluan keselamatan ✓ Perintah OSH (Larangan Penggunaan Bahan) 1999 ✓ Kenal pasti gejala pendedahan berlebihan ✓ Dapatkan input untuk penggubalan strategi dan cadangan dalam penggunaan selamat bahan kimia berbahaya PERUNTUKAN UNDANG-UNDANG ❑ Peraturan 9(1) Peraturan-Peraturan OSH (Pengkelasan, Pembungkusan dan Pelabelan) 1997 ✓ Memerlukan pembekal untuk menyediakan dan menyediakan CSDS untuk setiap bahan kimia berbahaya yang dibekalkan. ✓ Pembekal ditakrifkan sebagai pihak yang membekalkan bahan kimia kepada pengguna yang merangkumi perumus, pengilang, pengimport atau pengedar. ✓ Pembekal juga dikehendaki menyemak CSDS dengan kerap ✓ Maklumat yang diperlukan mestilah dengan objektif untuk melindungi keselamatan dan kesihatan pekerja, dan bukan untuk digunakan atas sebarang sebab.  MAKLUMAT WAJIB CSDS ❑ Terdapat 15 jenis maklumat yang diperlukan 3. Komposisi bahan yang jelas 1. Produk kimia itu sendiri 2. Pengenalan syarikat menyatakan bahan kimia berbahaya untuk tujuan penilaian hazard. 5. Langkah-langkah pertolongan 6. Langkah-langkah pelepasan tidak 4. Pengenalpastian hazard cemas sengaja 7. Pengendalian & penyimpanan 8. Kawalan pendedahan dan PPE 9. Sifat fizikal & kimia 10. Kestabilan & kereaktifan 11. Maklumat toksikologi 12. Maklumat ekologi 13. Maklumat pelupusan 14. Maklumat pengangkutan 15. Tarikh penyediaan CSDS 4.3 BAHAYA FIZIKAL SUBTOPIK 4.3.1 Kebisingan 4.3.2 Getaran 4.3.3 Tekanan Haba  4.3.1 KEBISINGAN DEFINISI ❑ Bunyi (Sound) – Dihasilkan oleh getaran mekanikal yang boleh dikesan oleh telinga manusia. – Ia adalah daya yang dilakukan melalui pelbagai medium (udara, air, pepejal) ❑ Kebisingan/Hingar (Noise) – Bunyi yang tidak diingini KOMPONEN ❑ Frekuensi ❑ Amplitud ✓ Bilangan getaran sesaat ✓ Magnitud puncak atau pergerakan ✓ Unit Hertz (Hz) maksimum gelombang bunyi. ✓ Unit desibel (dBA) JENIS KEBISINGAN ❑ Kebisingan yang berterusan ✓ Mempunyai keamatan antara maksimum dan minimum kurang daripada 3 dBA. JENIS KEBISINGAN ❑ Kebisingan turun naik (fluctuation) ✓ Mempunyai tahap keamatan yang berbeza-beza dari tinggi ke rendah melebihi 3 dBA. JENIS KEBISINGAN ❑ Kebisingan impuls ✓ Mempunyai keamatan tinggi dalam tempoh yang singkat seperti bunyi tembakan peluru. JENIS KEBISINGAN ❑ Kebisingan bersela ✓ Berlaku pada tempoh tertentu dan mungkin berulang pada sela waktu tertentu PERUNTUKAN UNDANG-UNDANG BERKAITAN BUNYI ❑Peraturan Kilang dan Jentera (Pendedahan Bunyi) 1989 ✓ Had pendedahan yang dibenarkan ✓ Pemantauan pendedahan ✓ Kaedah pematuhan ✓ PPE untuk perlindungan pendengaran khusus ✓ Program ujian audiometri ✓ Maklumat dan latihan pekerja ✓ Tanda amaran ✓ Penyimpanan rekod ✓ Pelbagai PERUNTUKAN UNDANG-UNDANG – HAD PENDEDAHAN YANG DIBENARKAN (PEL) ❑Tahap tindakan (AL) ✓ 85 dBA ❑PEL ✓ Kebisingan berterusan ▪ Selama 8 jam: 90 dBA ▪ Had siling: 115 dBA ✓ Kebisingan impuls ▪ Had siling: 140 dBA PEKERJAAN BERISIKO ❑ perlombongan ❑ Kuari ❑ Pembinaan ❑ Pembuatan ❑ Tekstil KESAN KESIHATAN ❑ Emosi dan kemarahan terganggu ❑ Masalah komunikasi ❑ Tinnitus ❑ Tekanan psikologi ❑ Peningkatan tekanan darah ❑ Kerosakan atau kehilangan pendengaran ✓ Jenis pengaliran Kerosakan pada gegendang telinga Anjakan tulang ossicle di telinga tengah ✓ Neuro-deria Kerosakan pada folikel rambut di telinga dalam Hilang pendengaran akibat terlalu terdedah kepada bunyi yang kuat Kes biasa: kedua-dua telinga LANGKAH-LANGKAH KAWALAN ❑ Kawalan kejuruteraan ✓ Penggantian peralatan yang kurang bising ✓ Pengasingan peralatan bising dari kawasan utama ❑ Kawalan pentadbiran Penilaian risiko yang betul sebelum membeli peralatan yang bising ✓ Pengurangan pendedahan kepada bunyi bising ✓ Latihan dan kuliah ✓ Mempunyai polisi bertulis untuk memastikan amalan kerja selamat ✓ Pemantauan pendedahan LANGKAH-LANGKAH KAWALAN ❑ Pemantauan kesihatan ✓ Sekali setahun Pendedahan PEL Ujian pendengaran awal menunjukkan bahawa terdapat masalah pendengaran Standard Ambang Pendengaran ✓ Setiap 2 tahun sekali untuk pendedahan bunyi antara 85-90 dBA BOOTH AUDIOMETRI Booth audiometri Booth audiometri ialah bilik ujian audiologi, dibina dengan dinding yang mengandungi bahan audiometer pelembap akustik untuk menghasilkan bunyi tidak termasuk kawasan ujian di mana pesakit boleh duduk mesin untuk menjalankan ujian pencetak pendengaran. 4.3.1 GETARAN DEFINISI ❑ Merujuk kepada pergerakan pepejal di mana amplitud dan frekuensi yang dihasilkan boleh menyebabkan bahaya kepada yang terdedah. JENIS-JENIS GETAR (DALAM KONTEKS KESIHATAN PEKERJA) ❑ Getaran seluruh badan (Whole Body Vibration (WBV)) Di mana getaran biasanya dipindahkan apabila bersentuhan dengan kaki atau punggung ▪ Operasi kenderaan ▪ Kenderaan berat ❑ Getaran lengan tangan (Hand Arm Vibration (HAV)) Di mana getaran biasanya dipindahkan apabila bersentuhan dengan tangan akibat penggunaan peralatan bergetar ▪ Gerudi tangan ▪ Gergaji rantai KESAN KESIHATAN ❑ Getaran seluruh badan (WBV) ✓ Mata kabur ✓ Loya, muntah, sakit kepala, sakit pinggang ✓ Boleh menyebabkan paru-paru dan jantung tidak berfungsi ❑ Getaran lengan tangan (HAV) ✓ Merosakkan saluran darah, saraf dan sistem muskuloskeletal ✓ Jari pucat, kebas dan sakit ✓ Sindrom carpal tunnel KAWALAN PENCEGAHAN DAN PEMANTAUAN Nilaikan risiko sebelum membeli peralatan bergetar ❑ HILANGKAN BAHAYA. ❑ PENGGANTIAN DENGAN PERALATAN KURANG BERGETAR, ANTI-GETARAN. ❑ KURANGKAN PENDEDAHAN. ❑ LATIHAN, MAKLUMAT, DAN ARAHAN. ❑ PERALATAN PENYELENGGARAAN BERKALA. 4.3.1 TEGANGAN HABA PENGENALAN ▪ Tekanan haba berlaku apabila cara badan mengawal suhu dalamannya mula gagal. ▪ Selain suhu udara, faktor seperti kadar kerja, kelembapan dan pakaian yang dipakai semasa bekerja boleh menyebabkan tekanan haba. ▪ Pekerja yang terdedah kepada haba melampau atau bekerja dalam persekitaran panas mungkin berisiko mengalami tekanan haba. ▪ Pendedahan kepada haba melampau boleh mengakibatkan penyakit dan kecederaan pekerjaan. KOMPILASI TEKANAN PANAS DALAM BADAN ❑Strok haba ❑Keletihan haba ❑Sinkop (syncope) haba ❑Kekejangan haba ❑Ruam panas STROK PANAS Berlaku apabila badan tidak dapat mengawal suhunya : suhu badan meningkat dengan cepat, mekanisme peluh gagal, dan badan tidak dapat menyejukkan badan. ✓ Boleh menyebabkan kematian. Pertolongan Cemas Simptom ▪ Kulit panas, kering atau berpeluh banyak ▪ Halusinasi ▪ menggigil ▪ Sakit kepala berdenyut-denyut ▪ Suhu badan tinggi ▪ Kekeliruan/pening ▪ Percakapan yang tidak jelas KELETIHAN HABA Keletihan haba adalah tindak balas badan terhadap kehilangan air dan garam yang berlebihan , biasanya melalui peluh yang berlebihan. Simptom Pertolongan Cemas ❑ Berpeluh lebat ❑ Biarkan mereka berehat di kawasan yang sejuk, ❑ Kelemahan atau keletihan yang melampau teduh atau berhawa dingin. ❑ Pening, kekeliruan ❑ Minta mereka minum banyak air atau minuman ❑ Loya sejuk tanpa alkohol yang lain. ❑ Kulit lembap dan lembap ❑ Minta mereka mandi air sejuk, mandi atau ❑ Kulit pucat atau memerah mandi span. ❑ Kekejangan otot ❑ Suhu badan meningkat sedikit ❑ Pernafasan cepat dan cetek SYNCOPE HABA Sinkop haba adalah pengsan/pening, biasanya berlaku dengan berdiri berpanjangan atau bangun secara tiba- tiba dari posisi duduk atau baring. Faktor yang boleh menyumbang kepada pengsan haba termasuk dehidrasi dan kekurangan penyesuaian. Simptom ❑ Sakit kepala ❑ Pening ❑ Pengsan Pertolongan Cemas ❑ Duduk atau baring di tempat yang sejuk apabila mereka mula merasakan gejala. ❑ Perlahan-lahan minum air, jus jernih atau minuman sukan. KEKEJANGAN HABA Biasanya menjejaskan pekerja yang banyak berpeluh semasa melakukan aktiviti berat. Tahap garam yang rendah dalam otot menyebabkan kekejangan yang menyakitkan. Mungkin juga merupakan gejala keletihan haba. Simptom ✓ Sakit otot atau kekejangan biasanya di perut, lengan, atau kaki Pertolongan Cemas ✓ Hentikan semua aktiviti dan duduk di tempat yang sejuk. ✓ Minum jus jernih atau minuman sukan. ✓ Jangan kembali melakukan kerja berat selama beberapa jam selepas kekejangan berkurangan kerana usaha lebih lanjut boleh menyebabkan keletihan haba atau strok haba. ✓ Dapatkan rawatan perubatan jika pekerja mengalami masalah jantung, pekerja menjalani diet rendah natrium, kekejangan tidak reda dalam masa satu jam. RUAM PANAS Ruam haba adalah kerengsaan kulit yang disebabkan oleh peluh berlebihan semasa cuaca panas dan lembap. Simptom ✓ Ruam panas kelihatan seperti gugusan merah jerawat atau lepuh kecil. ✓ Ia lebih berkemungkinan berlaku pada leher dan dada atas, di pangkal paha, dan di lipatan siku. Pertolongan Cemas ✓ Cuba bekerja dalam persekitaran yang lebih sejuk dan kurang lembap apabila boleh. ✓ Pastikan kawasan yang terjejas kering. ✓ Serbuk habuk boleh digunakan untuk meningkatkan keselesaan. MENGURANGKAN RISIKO ✓ Kawal suhu ✓ Menyediakan bantuan mekanikal ✓ Kawal selia tempoh pendedahan kepada persekitaran panas ✓ Mencegah dehidrasi ✓ Menyediakan peralatan perlindungan diri ✓ Sediakan latihan untuk pekerja anda ✓ Benarkan pekerja menyesuaikan diri dengan persekitaran mereka dan mengenal pasti pekerja yang disesuaikan/dinilai sesuai untuk bekerja dalam keadaan panas. ✓ Kenal pasti pekerja yang lebih terdedah kepada tekanan haba ✓ Pantau kesihatan pekerja yang berisiko INDEKS KETEGASAN HABA  4.4 HAZARD BIOLOGI PENGENALAN ❑ Kesedaran masyarakat dan pekerja ❑ Pengenalpastian agen biologi yang menyebabkan penyakit Legionnaire, Hepatitis B dan HIV ❑ Industri seperti pertanian, penjagaan kesihatan, bioteknologi, penyelidikan dan makmal klinikal  DEFINISI ❑ Agen biologi Termasuk mikroorganisma hidup seperti virus dan bakteria yang mampu mengeluarkan toksin, pendedahan yang boleh menyebabkan penyakit atau kematian pada manusia, haiwan dan tumbuhan. ❑ Ejen etiologi Agen yang menyebabkan penguncupan sebenar penyakit. ❑ Jangkitan Serangan organisma patogenik pada badan, yang mungkin atau mungkin tidak menyebabkan penguncupan penyakit.  DEFINISI ❑ Bio-keselamatan Bidang sains yang berfungsi untuk memutuskan rantaian jangkitan. ❑ Ejen Entiti fizikal, radiologi, kimia atau biologi yang boleh menyebabkan kesan tertentu apabila terdedah. ❑ hos Hos tempat ejen hadir (contoh: manusia) ❑ Persekitaran Termasuk benda hidup dan bukan hidup (biosfera, atmosfera, litosfera dan hidrosfera) INTERAKSI ANTARA HOS, EJEN DAN PERSEKITARAN ❑ Ejen ✓ Pembawa ❑ hos ✓ Pengganti untuk patogen ✓ Status kesihatan ✓ Rintangan antibiotik ✓ Sistem Pengurusan ✓ Faktor virulen EJEN ✓ Latihan ✓ Faktor kebolehjangkitan HOS ✓ Pengawasan kesihatan ✓ Faktor maut ✓ Penggunaan PPE ✓ Persepsi ✓ takungan ❑ Persekitaran PERSEKITARAN ✓ Kepadatan penduduk ✓ Kemudahan sokongan perubatan ✓ Cuaca (angin, suhu) ✓ Sosial, politik, etika ✓ Reka bentuk kemudahan FAKTOR LAIN ❑Ejen mestilah patogenik ❑Kehadiran takungan ❑Ejen mesti dapat melarikan diri dari takungan ❑Keupayaan ejen untuk bergerak dalam persekitaran ❑Terdapat entri pada hos baru ❑Hos terdedah kepada ejen  RANTAI JANGKITAN Patogen simpanan Portal daripada Keluar Mod bagi Penularan Portal daripada Kemasukan Terdedah hos Kawalan jangkitan = memutuskan sebarang hubungan antara rantai Kawalan jangkitan = memutuskan sebarang hubungan antara rantai  KLASIFIKASI KABINET KESELAMATAN BIOLOGI Potensi Bio-Hazard Penerangan Ejen Contoh Kawalan Risiko rendah Bakteria Amalan biologi biasa Tidak diketahui sama ada boleh Bacillus subtilis Pengasingan yang sesuai Tahap I menyebabkan penyakit E.Coli K12 Boleh menyebabkan penyakit pada Bakteria Label bio-bahaya manusia Autoklaf Salmonella Pengawasan perubatan Tahap II Virus Hepatitis A, B, C, D Fungers Cryptococcus Tahap III Ejen adalah orang asli Virus Reka bentuk khas HIV, TB LEV khusus Ejen berbahaya Virus Reka bentuk khas Tahap IV Pendedahan yang tinggi boleh Ebola menyebabkan risiko kepada nyawa BEKERJA SELAMAT BERSAMA AGEN BIOLOGI ❑ Pengurusan program keselamatan bio ✓ Kenal pasti skop program berdasarkan risiko ✓ Membangunkan dasar dan prosedur ✓ Menyediakan latihan untuk pekerja, penyeliaan dan kursus penyegaran secara berkala ✓ Menyediakan kemudahan yang sesuai ❑ Kawalan pentadbiran ✓ Menubuhkan jawatankuasa bio-keselamatan ✓ Lantik pegawai bio-keselamatan (BSO – Bio Keselamatan Tahap III & IV) ❑ Penahanan fizikal ✓ Berdasarkan tahap bio-keselamatan BEKERJA SELAMAT BERSAMA AGEN BIOLOGI ❑ Pembasmian kuman dan pensterilan ✓ Penggunaan agen kimia atau fizikal ✓ Pensterilan membunuh organisma secara keseluruhan ❑ Latihan kemalangan, tumpahan dan kecemasan ✓ Memerlukan latihan khusus ❑ Pengangkutan agen biologi ✓ Harus dilihat dari sudut jangkaan dan pencegahan kemalangan ✓ Pematuhan piawaian pengangkutan laut dan udara ❑ Komunikasi risiko biologi ✓ Strategi komunikasi biologi harus dibangunkan ✓ Selain daripada pekerja, hendaklah juga termasuk orang awam TERIMA KASIH