Lipid Metabolism Disorders (Dislipidemia) PDF

LİPİD METABOLİZMA BOZUKLUKLARI (DİSLİPİDEMİ) Ercan SARUHAN Dr. Öğr. Üyesi Tıbbi Biyokimya AD 1 6-Lipid Metabolizma Bozuklukları - 23 Şubat 2024 DİSLİPİDEMİ ▪ Kan lipid düzeyi lipidemi veya lipemi olarak adlandırılır ▪ Dislipidemi: Lipid metabolizmasındaki anormalliktir ▪ Sentez ve yıkım arasındaki...

LİPİD METABOLİZMA BOZUKLUKLARI (DİSLİPİDEMİ) Ercan SARUHAN Dr. Öğr. Üyesi Tıbbi Biyokimya AD 1 6-Lipid Metabolizma Bozuklukları - 23 Şubat 2024 DİSLİPİDEMİ ▪ Kan lipid düzeyi lipidemi veya lipemi olarak adlandırılır ▪ Dislipidemi: Lipid metabolizmasındaki anormalliktir ▪ Sentez ve yıkım arasındaki denge bozulur Kan lipidlerinin ▪ Normal sınırda olması normolipidemi ▪ Normal sınırlar üzerinde olması hiperlipidemi ▪ Normal sınırların altında olması hipolipidemi Lipoprotein düzeylerinin ▪ Normalden fazla olması hiperlipoproteinemi ▪ Normalden düşük olması hipolipoproteinemi 2 2 6-Lipid Metabolizma Bozuklukları - 23 Şubat 2024 LİPOPROTEİNLER 3 3 6-Lipid Metabolizma Bozuklukları - 23 Şubat 2024 LİPOPROTEİNLER 4 4 6-Lipid Metabolizma Bozuklukları - 23 Şubat 2024 LİPOPROTEİNLER 5 5 6-Lipid Metabolizma Bozuklukları - 23 Şubat 2024 DİSLİPOPROTEİNEMİ 6 6 6-Lipid Metabolizma Bozuklukları - 23 Şubat 2024 PRİMER HİPERLİPOPROTEİNEMİLER ▪ Fredrickson (WHO) sınıflaması: Tip I-V 7 7 6-Lipid Metabolizma Bozuklukları - 23 Şubat 2024 DİSLİPİDEMİ TANISI ▪ Hastalarda hiperlipoproteinemi değerlendirmesi ve Friedrickson sınıflamasına göre fenotipini belirleme: 1. Basamak: T. Kolesterol ve trigliserid düzeyleri 2. Basamak: LDL-kolesterol düzeyi 3. Basamak: Lipoprotein elektroforezi 8 8 6-Lipid Metabolizma Bozuklukları - 23 Şubat 2024 LABORATUVAR TESTLERİ ▪ Plazma görünümü ▪ Bulanıklık varsa plazma şilomikron (TG) düzeylerinde artış ▪ TG 600 mg/dL süt gibi ▪ T. Kol, TG ▪ HDL-K, LDL-K ▪ Apo A1, Apo B ▪ Lp(a) ▪ Lipoprotein Elektroforezi 9 9 6-Lipid Metabolizma Bozuklukları - 23 Şubat 2024 Tendon xanthomas. 10 10 6-Lipid Metabolizma Bozuklukları - 23 Şubat 2024 LİPOPROTEİN ÖLÇÜMÜ 1. Partikül kütlesi: Ultrasantrifüj (Referans metod) 2. Adsorbsiyon 3. Jel filtrasyon 4. Affinite kromotografisi 5. Elektroforez 6. Polianyon, alkol presipitasyon 7. İmmunokimyasal 11 11 6-Lipid Metabolizma Bozuklukları - 23 Şubat 2024 LİPOPROTEİN ELEKTROFOREZİ ▪ Lipoproteinlerin ayrılmasında ve ölçülmesinde sık kullanılır ▪ En sık agaroz jel elektroforez ▪ HDL > VLDL > LDL > ŞM 12 12 6-Lipid Metabolizma Bozuklukları - 23 Şubat 2024 TİP I (HİPERŞİLOMİKRONEMİ) ▪ Şilomikronların hidrolizinin bozulduğu nadir bir formdur (10.000'de prevalans 1) ▪ Nadir olarak ve 10 yaşından önce görülür. (a) lipoprotein lipaz (LPL) enziminin eksikliği (b) LPL aktivatörü olan apoCII eksikliği. Eruptive xanthomas ▪ Şilomikron bandı açlık plazmasında belirgindir ve plazma TG belirgin şekilde yükselir (1000 mg/dL'ye varan). ▪ Karın ağrısı, kutanöz ksantomlar ve şiddetli hipertrigliserideminin (2000 mg / dL'yi aşan) devam etmesi durumunda tehlikeli ölümcül pankreatit gelişme riski var. ▪ Ateroskleroz riski düşüktür 13 13 6-Lipid Metabolizma Bozuklukları - 23 Şubat 2024 ▪ Hipervizkozite teorisi, kandaki yüksek sayıda şilomikronun (lipemik kan) hiperlipidemik pankreatite katkıda bulunduğunu varsaymaktadır. ▪ Mikrosirkülasyonda şilomikronların birikmesi pankreatik kılcal kan akışını azaltır ve bunu iskemi izler. 14 14 6-Lipid Metabolizma Bozuklukları - 23 Şubat 2024 TİP IIA (AİLEVİ-HİPERKOLESTEROLEMİ) ▪ Hücresel LDL alımı bozulur, bu da yüksek LDL ve hiperkolesterolemi ile sonuçlanır. ▪ Altta yatan nedenler karaciğer ve ekstrahepatik dokulardaki fonksiyonel LDL reseptörlerinin eksikliğidir. ▪ Bu patern ateroskleroz ve koroner kalp hastalığı (KKH) için önemli bir risk faktörüdür. ▪ Kalıtım otozomal dominanttır. ▪ Ksantomlar, özellikle tendon ksantomları 15 15 6-Lipid Metabolizma Bozuklukları - 23 Şubat 2024 ▪ Normal olarak hepatositlerdeki LDL reseptörleri LDL-C'yi plazmadan temizler ▪ LDL reseptör mutasyonları, LDL reseptörlerinin yapısını değiştirerek LDL partikülüne bağlanmayı önler 16 16 6-Lipid Metabolizma Bozuklukları - 23 Şubat 2024 TİP IIB (HİPERKOLESTEROLEMİ) ▪ Tip IIa'nın aksine, bu tip çok daha yaygın olan ve toplam popülasyonun% 2 ila% 8'ini etkileyen çok faktörlü ve sekonder formları içerir. ▪ LDL ve VLDL'nin kombine yüksekliği, hem kolesterol hem de TG plazmada yükselir. ▪ Obezite, diabetes mellitus, hipotiroidizm, nefrotik sendrom, yüksek kolesterol diyeti ve doymuş yağlar bu modelin önemli nedenleridir. ▪ Elektroforezde prebeta bandları kalındır. ▪ Koroner kalp hastalığı riski çok yüksektir ve 25-40 yaşlarında başlar 17 17 6-Lipid Metabolizma Bozuklukları - 23 Şubat 2024 TİP III (DİSBETALİPOPROTEİNEMİ) ▪ Hepatik apoE reseptörlerine bağlanamayan apoE2 adı verilen genetik bir apoE varyantı vardır. ▪ Plazmada kalıntı partiküllerin (IDL, şilomikron kalıntıları ve VLDL kalıntıları) birikmesiyle sonuçlanır ve bu da hiperkolesterolemi ve hipertrigliseridemi ile sonuçlanır. ▪ Dizler, dirsekler ve kalçalarda ve palmar ksantomlar görülür ▪ Aterosklerotik lezyonlar periferik arterlerde ve koroner arterlerde görülür ve bu nedenle KKH riski de artar. ▪ Elektroforezde geniş beta bandları bulunur. 18 18 6-Lipid Metabolizma Bozuklukları - 23 Şubat 2024 TİP IV (AİLEVİ ENDOJEN HİPERTRİGLİSERİDEMİ) ▪ Glikoz intoleransı ve hiperinsülinemi ile ilişkili VLDL'nin aşırı üretiminden kaynaklanan çok yaygın bir tiptir. ▪ Serum TG seviyeleri belirgin şekilde yükselir, hafif kolesterol yükselmesi görülür, ateroskleroz insidansı artar. ▪ Kilo alımı ve obezite, Cushing sendromu, diabetes mellitus (tip 2), bozulmuş glikoz toleransı, kronik alkolizm, oral kontraseptifler ve aşırı diyet karbonhidratları bu durumla sıklıkla ilişkilidir. 19 19 6-Lipid Metabolizma Bozuklukları - 23 Şubat 2024 TİP V ▪ Şilomikronların ve VLDL'nin kombine artışı vardır, bu nedenle TG seviyeleri artar. ▪ Çoğunlukla bu patern ailesel bir arka plana sahiptir, ancak diyabetes mellitus, obezite, alkolizm ve böbrek hastalığı gibi diğer nedenlere de ikincil olabilir. ▪ Tip I ve IV’ün aynı anda görülmesidir. ▪ Elektroforezde hem şilomikron hem de prebeta bandı görülür. 20 20 6-Lipid Metabolizma Bozuklukları - 23 Şubat 2024 DİĞER SEBEPLER 1. Ailesel LCAT eksikliği: ▪ Kolesterol esterleştirilemez, bu nedenle serbest kolesterol: kolesterol-ester oranı tüm lipoprotein sınıflarında büyük ölçüde artar. ▪ Ters kolesterol transportu ve bunun sonucunda kolesterol atılımı bozulur ve hiperkolesterolemi ve hipertrigliseridemi gelişir. 2. CETP eksikliği: ▪ Ters kolesterol transportu bozulur. ▪ Etkilenen homozigotların yaklaşık dört kat HDL kolesterol yüksekliği vardır, ancak LDL kolesterol düşük veya normaldir (40-150 mg / dL). ▪ Dolaşımdaki HDL partikülleri, çok fazla kolesterol esterleri, ancak çok az TG nedeniyle büyük boyutludur. 21 21 6-Lipid Metabolizma Bozuklukları - 23 Şubat 2024 22 22 6-Lipid Metabolizma Bozuklukları - 23 Şubat 2024 CETP EKSİKLİĞİ 23 23 6-Lipid Metabolizma Bozuklukları - 23 Şubat 2024 HİPOLİPOPROTEİNEMİLER ▪ Lipoprotein düzeyinde azalma (normalin % 10-50’si kadar) ▪ Hastaların çok önemli şikayetleri yoktur. ▪ Genellikle belirti vermez, tedavi gerektirmez. ▪ Bu bozuklukların en yaygın olanı, apoB-100 içeren lipoproteinin sentezinde veya salgılanmasında kusur olması nedeniyle betalipoprotein (LDL) yokluğu ile karakterize abetalipoproteinemidir. 24 24 6-Lipid Metabolizma Bozuklukları - 23 Şubat 2024 ABETALİPOPROTEİNEMİ ▪ LDL kolesterolü yoktur. ▪ Şilomikronlar oluşmaz, VLDL sentezi de hemen hemen tamamen bozulmuştur. ▪ Plazmada sadece α lipoproteinler (HDL) vardır. ▪ Yağların ve yağda çözünen vitaminlerin absorpsiyonu bozulur. ▪ Anormal bağırsak hareketleri, yağlı dışkı, çift yüzeyli eritrositler vardır. ▪ Retinitis pigmentosa nedeniyle körlük oluşabilir. 25 25 6-Lipid Metabolizma Bozuklukları - 23 Şubat 2024 HİPOBETALİPOPROTEİNEMİ ▪ ApoB gen mutasyonlarına bağlı olarak apoB sentezi azalır ve bu nedenle apoB içeren lipoproteinler daha düşük bir oranda sentezlenir. ▪ LDL konsantrasyonları normalin % 10-20'sidir, VLDL biraz daha düşüktür ve HDL normaldir. ▪ Plazma kolesterolü ve triasilgliseroller azalır. ▪ Klinik anormallikler hafiftir ve yaşamla uyumludur. 26 26 6-Lipid Metabolizma Bozuklukları - 23 Şubat 2024 HİPOALFALİPOPROTEİNEMİ (TANGİER HASTALIĞI) ▪ HDL apolipoproteinlerin yıkımı artmıştır (apoA-I ve apoA-II) ▪ HDL kolesterol azalmıştır. ▪ Ters kolesterol transportu bozulur ve kolesterol esterleri bademciklerde birikir ve bademcikler turuncu bir hal alır. ▪ Anormal sinir fonksiyonlarına, lenf nodüllerinde, bademciklerde, karaciğer ve dalakta büyümeye neden olur. 27 27 6-Lipid Metabolizma Bozuklukları - 23 Şubat 2024 OLGU Tip IIa (Ailesel-hiperkolesterolemi) 28 28 6-Lipid Metabolizma Bozuklukları - 23 Şubat 2024 DİSLİPİDEMİ TANISINDA DİKKAT EDİLECEK NOKTALAR ▪ 20 yaşın üstünde her erişkin total kolesterolünü en az 5 yılda bir ölçtürmeli. ▪ T. Kolesterol için hastanın aç olmasına gerek yoktur, ancak TG ve daha az olarak da HDL-kolesterol değişiklik gösterirler. Bu nedenle 9-12 saatlik açlık gerekir. ▪ Kadında lipid profili sıklıkla değişebilir (siklus ortasında değerler pik yaparken menstrüasyona doğru düşer). ▪ Gebelikte LDL-Kol., HDL-Kol., trigliserid yüksek çıkabilir. 29 29 6-Lipid Metabolizma Bozuklukları - 23 Şubat 2024 YAĞLI KARACİĞER SENDROMU (FATTY LIVER) ▪ Hepatositin toplam lipit içeriği, toplam hücre kütlesinin yaklaşık % 50'sidir ve TG bunun üçte birini oluşturur. ▪ Karaciğerde çıplak gözle görülebilecek kadar fazla miktarda TG birikmesine yağlı karaciğer denir. ▪ Yağ birikimi kronikleştikçe, daha sonra karaciğer sirozuna ilerleyen fibrotik değişiklikler oluşur. ▪ Aşırı TG birikimi: ▪ Karaciğerde aşırı TG sentezi. ▪ TG'ların karaciğerden uzaklaştırılmasında azalma. 30 30 6-Lipid Metabolizma Bozuklukları - 23 Şubat 2024 ATEROSKLEROZ ▪ Ateroskleroz, arterlerin kolesterol plaklarının oluşmasıyla tıkandığı bir durumdur. ▪ Koroner arterlerin akımını bozarak koroner kalp hastalığına yol açar. ▪ Serebral arterlerin tutulumu serebral tromboza ▪ Periferik arterlerin tutulumu periferik vasküler hastalıklara neden olur. 31 31 6-Lipid Metabolizma Bozuklukları - 23 Şubat 2024 32 Fatty streaks 32 6-Lipid Metabolizma Bozuklukları - 23 Şubat 2024 ATEROSKLEROTİK HASTALIKLARDA HİPERLİPIDEMİNİN ROLÜ ▪ Lipid parametrelerinin artan konsantrasyonu ateromatöz vasküler hastalıklarla bağlantılıdır ▪ Kolesterol plazmada esas olarak LDL'de ve daha az miktarda HDL'de bulunur 33 33 6-Lipid Metabolizma Bozuklukları - 23 Şubat 2024 KARDİYOVASKÜLER RİSK DEĞERLENDİRMESİ ▪ Plazmada lipit ve lipoprotein seviyeleri ile ateroskleroz ve koroner kalp hastalığı insidansı arasında bir ilişki vardır. ▪ Plazma kolesterol düzeylerinde azalma, koroner kalp hastalığından mortalite ve morbiditenin azalmasına neden olur. ▪ KKH riski, toplam kolesterol ve LDL-kolesterolün plazma seviyeleri ile ilgilidir. ▪ 70 yıllık takiple yapılan Framingham Kalp Çalışması, toplam kolesterol seviyesi 200 mg/dL'yi geçtiğinde koroner “riskte” doğrusal bir artış olduğunu bildirdi. ▪ Tersine, toplam plazma kolesterolünde % 1'lik bir azalma, KKH riskinde% 2'lik bir düşüş öngörmektedir. 34 34 6-Lipid Metabolizma Bozuklukları - 23 Şubat 2024 35 35 6-Lipid Metabolizma Bozuklukları - 23 Şubat 2024 YAĞ ASİDİ METABOLİZMASI BOZUKLUKLARI Esansiyel yağ asidi eksikliği ▪ linoleik asit ve onun omega- 6 yağ asidi türevlerinin uzun bir süre besinlerle dışarıdan alınmaması durumunda orta ya çıkar ▪ Dermatit ve yara iyileşmesinde gecikme Açil KoA dehidrogenaz eksikliği ▪ Sıklıkla çocukluk döneminde ölümle sonuçlanır ▪ Mitokondrideki yağ asidi β-oksidasyonu ilerlemez Akut solunum yetmezliği sendromu (ARDS) ▪ Yeterli miktarda akciğer sürfaktanı (dipalmitoilfosfatidilkolin) üretememe halinde prematüre bebeklerde görülür 36 36 6-Lipid Metabolizma Bozuklukları - 23 Şubat 2024 KAYNAKÇA ▪ Textbook of Medical Biochemistry, Dinesh Puri 37 37 6-Lipid Metabolizma Bozuklukları - 23 Şubat 2024