Otonom Sinir Sistemi-PDF

SİNİR SİSTEMİNİN ORGANİZASYONU Sinir sistemi anatomik yerleşimleri açısından merkezi sinir sistemi (MSS) ve periferik sinir sistemi (PSS); işlevsel yönden ise somatik sinir sistemi ve otonom sinir sistemi şeklinde gruplandırılır. MSS -Beyin ve medulla spinalis PSS-Kranyal ve spinalsinirlerden oluşur...

SİNİR SİSTEMİNİN ORGANİZASYONU Sinir sistemi anatomik yerleşimleri açısından merkezi sinir sistemi (MSS) ve periferik sinir sistemi (PSS); işlevsel yönden ise somatik sinir sistemi ve otonom sinir sistemi şeklinde gruplandırılır. MSS -Beyin ve medulla spinalis PSS-Kranyal ve spinalsinirlerden oluşur. Periferik sinir sistemi fonksiyon yönünden somatik ve otonom olmak üzere iki bölüme ayrılır. Somatik bölüm dış ortam değişikliklerine, Otonom bölüm ise iç ortam değişikliklerine yanıt oluşturulmasından sorumludur. Çevresel (periferik) sinir sisteminde yer alan duyu sinirleri, uyarıları alarak beyne ve omuriliğe götürür. Buralarda oluşturulan tepkileri dokulara, bezlere ve organlara taşıyanlar ise motor sinirlerdir. Otonom sinir sistemi Yaşamın desteklenmesi – Homeostazisin sağlanması – Eylemi desteklemek üzere beden sistemlerinin etkinleştirilmesi – Gerekmediği zaman beden sistemlerinin etkinliğinin azaltılması Duyguların oluşumu Beden duyumları {Otonom sinir sistemi Yüksek aktivite Savaş ya da kaç Adrenalin} {Düşük aktivite Gevşeme Asetilkolin} Otonom sinir sistemi üçe ayrılır: Sempatik sinir sistemi, Parasempatik sinir sistemi Enterik (sindirim) sinir sistemi. (barsaklar) Otonom Sinir Sistemi (OSS): Otonom Sinir Sistemi salgı bezlerini ve iç organların düz kaslarını kontrol eder. Çoğu zaman OSS nin çalıştığının farkında bile değilizdir, çünkü OSS refleks bir şekilde istemsiz olarak çalışır. Örneğin, kan basıncımızdaki ya da kalp hızımızdaki değişiklikleri fark etmeyiz bile. Asetilkolin salgılayan liflere kolinerjik, nörepinefrin (nöradrenalin) salgılayan liflere adrenerjik lifler denir Sempatik ve parasempatik tüm pregangliyonik nöronlar kolinerjik özelliktedir Parasempatik postgangliyonik nöronlar kolinerjik, sempatik postgangliyonik nöronlar adrenerjiktir OTONOM SiNiR SiSTEMi Otonom sinir sistemine ait motor sinirler, organlari uyarmadan önce bir ganglion'a gelir ve sinaps yapar. Sinaps öncesi nörona preganglioner; sinaps sonrasi P1 nörona ise postganglioner nöron denir. Otonom sinir sisteminin iki siniri (motor nöronu) vardır Birincisinin: gövdesi (hücre ve çekirdeği) merkezi sinir sisteminde yer alır; uzantısı (aksonu) myelin kılıfı ile kaplanmıştır, genellikle bu uzantı bir otonom sinir gangliyonu ile bağlantılı olup böylece daha uzaklara gidebilmektedir İkincisinin: gövdesi otonom sinir gangliyonunda yer alır, uzantısında miyelin kılıfı yoktur ve etkilediği organla bağlantılıdır. Kranial sinirler Kranial sinirlerin içerisinde, çıkış merkezine göre somotomotor, duysal veya parasempatik lifler bulunabilir. I., II., VIII. kranial sinirler özel duysal kranial sinirlerdir ve sadece duysal lifler içerirler. IV., VI., XI. ve XII. kranial sinirler saf motor lif içerirler. III. kranial sinir motor ve parasempatik lifler içerirken, V. kranial sinir motor ve duysal lifler içerir. Geriye kalan VII., IX. ve X. kranial sinirler mix kranial sinirlerdir yani her üç sinir lifi türünü de (motor, duysal , parasempatik) içerirler. Beyine alttan bakışta bu kranial sinirlerin çoğunu görmek mümkündür. Otonom Sinir Sistemi Sempatik sinir sistemi: Torakal 1- Lumbal 2 Parasempatik sinir sistemi: Beyin sapı (III, VII, IX, X kranial sinirler) Sakral S2-S4 Özet Fizyoloji, Marangoz, OMÜ Tıp, 2004 Sempatik Sinir Sistemi (1) Paravertebral sempatik gangliyon zincirleri vertebral kolon tarafında spinal sinirlerle bağlantılı (2) prevertebral ganglionlar (çölyak, süperior mezenterik, aortiko-renal, inferiyor mezenterik ve hipogastrik) (3) Gangliyonlardan çeşitli iç organlara uzanan sinirler T1 ve L2 arasındaki spinal sinirler  sempatik zincir  doku ve organlar Sempatik Sinir Sistemi Omurilik T1-L2 Pregangliyonik sinir hücre gövdesi aksonu omuriliğin anterior kökten kaynaklanır Postgangliyonik nöron; Sempatik zincir gangliyonunundan veya prevertebral gangliyondan (çölyak, hipogastrik pleksus) başlar Sempatik sinirlerin Preganglionik nöron kısa, Postganglionik nöron uzun Tıbbi Fizyoloji, Guyton and Hall, Elsevier,2017 Sempatik Sinir Sistemi Pregangliyonik nöronların hücre gövdeleri omuriliğin intermediolateral boynuzunda  ventral kök spinal sinir  beyaz ramus (spinal kanalı terk eder etmez) Sempatik zincir gangliyonları Şuralarda sinaps yapabilirler: (1) Gangliyondaki postgangliyonik sempatik nöronda (2) Zincirin diğer gangliyonlarından birinde (3) Zincir içinde değişen miktarda ilerleme zincirden dışarıya doğru uzanan sempatik sinirler periferik sempatik gangliyon İskelet Sinirlerindeki Sempatik Lifler Bazı postganglionik lifler (çok küçük C tipi lifler)  Gri ramus  Spinal sinire geri dönüş  İskelet sinirleri (tüm liflerin % 8’i)  Vücudun tüm bölümlerine yayılarak kan damarlarını, ter bezlerini ve piloerektör kasları inerve ederler. Omuriliğin farklı segmentlerinden kaynaklanan sempatik yolaklar, aynı segmentten kaynaklanan somatik spinal sinirler gibi mutlaka vücudun aynı bölümüne yayılmazlar. Adrenal Medulladaki Sempatik Sinir Sonlanmalarının Özellikleri Bazı preganglionik sempatik sinir lifleri Sempatik zincirler Splanknik sinirler Adrenal medulla Embriyolojik orijin açısından postganglionik nöronlar olan adrenal medulla hücreleri kan dolaşımına Epinefrin ve Norepinefrin salgılarlar. Parasempatik sinir sistemi III, VII, IX, X kranial sinirler S2-S4 %75’ vagusla taşınır; kalp, akciğer, özofagus, mide, pankreas, karaciğer, safra kesesi, pankreas, ince barsak, kalın barsak proksimaline, uterus üst kısımlarına giden lifler taşınır Bazı kraniyal parasempatik sinirler hariç pregangliyonik lifler organa kesintisiz gider. Postgangliyonik nöron organ duvarında yer alır Preganglionik nöron uzun, Postganglionik nöron kısa Tıbbi Fizyoloji, Guyton and Hall, Elsevier, 2017 Parasempatik Sinir Sistemi Kranyal sinirler III, VII, IX, X ve S2--S4 pelvik sinirler Yaklaşık % 75’i N. Vagus (X. Kafa siniri) içinde tüm torasik ve abdominal bölgede: Kalp Akciğerler Özofagus Mide Tüm ince barsak Kalın barsağın proksimal yarısı Karaciğer Safra kesesi Pankreas Böbrekler Üreterlerin üst bölümleri Parasempatik Sinir Sistemi III. Kafa sinirindeki lifler gözde pupilla sfinkteri ve silyer kas VII. Kafa sinirindeki lifler göz yaşı, nazal ve submandibuler bezler IX. Kafa sinirindeki lifler parotis bezi Sakral parasempatikler pelvik sinirler içinde Omuriliğin her iki yanındaS2 ve S3 seviyelerinde sakral plekuslar  İnen kolon Rektum İdrar kesesi Üreterlerin alt bölümleri Dış genitaller (erection) Sempatik ve Parasempatik «Tonus» Her iki sistem de sürekli olarak aktif durumdadır.  innerve ettikleri bir organın aktivitesini hem arttırabilir hem de azaltabilirler. Parasempatik sistem sistemik arteriollerin çapı üzerine etkili değil, Sempatik tonus hemen hemen tüm sistemik arteriolleri maksimum çaplarının yarısı kadar bir çapta konstrikte durumda tutar.  Sempatik uyarımı normalin üzerine çıkarsa damarlar daha da daralır.  Uyarım normalin altına inerse arteriyoller genişler.  Sempatik uyarım ve parasempatik uyarımın kalbe etkisi: Sempatik uyarım kalbin atış sayısını, kasılma gücünü artırır. Parasempatik uyarım kalbin atış sayısını azaltır fakat kasılma gücü üzerine pek fazla etki göstermez.  Sempatik uyarım ve parasempatik uyarımın damarlara etkisi: Sempatik uyarım alfa reseptörlerin aktivasyonuyla arter, arteriol ve venleri kasar, beta reseptörlerin aktivasyonuyla iskelet kası arterlerini genişletir. Parasempatik uyarım kan damarları üzerinde etkili değildir.  Sempatik uyarım ve parasempatik uyarımın sindirim kanalına etkisi: Sempatik uyarım sindirim kanalı aktivitesini azaltır, parasempatik uyarım artırır.  Sempatik uyarım ve parasempatik uyarımın solunum sistemine etkisi: Solunum yolu düz kaslarını sempatik uyarı gevşetir, parasempatik uyarı kasar.  Sempatik uyarım ve parasempatik uyarımın göze etkisi: Sempatik uyarı göz bebeğini genişletir (midriyazis), parasempatik uyarı ise daraltır (miyozis). Otonom sistemin visseral refleksleri düzenleyebilmek için mutlak duysal nöronları da bulunmaktadır. Ayrıca bazı duysal lifler medulla spinalise girerken aynı zamanda otonom gangliyonlara da bir dal gönderirler. Sinaps bölgeleri de somatik sistemden farklıdır. Otonom sistemde özelleşmiş ne pre nede post- sinaptik alanlar bulunmaz. Sinir uçlarında varikoziteler vardır. Bu alanlar sinirsel ileticilerin birikmesine ve gerektiğinde salınmasına aracılık eder. Bu yapılanma sayesinde az sayıda lif tüm organda diffüz aktivite sağlar.