1 лекция денс ныг.docx

Денсаулықты нығайтудың теориялық негіздері. Салауатты өмір салтын насихаттау. Денсаулықты сақтау және аурулардың алдын алу туралы түсінік. Денсаулық деген не? Денсаулық -- толық физикалық, психикалық және әлеуметтік салауаттылық жағдайы. Физикалық саулық -- бұл ағзалар мен мүшелер жүйелерінің жағда...

Денсаулықты нығайтудың теориялық негіздері. Салауатты өмір салтын насихаттау. Денсаулықты сақтау және аурулардың алдын алу туралы түсінік. Денсаулық деген не? Денсаулық -- толық физикалық, психикалық және әлеуметтік салауаттылық жағдайы. Физикалық саулық -- бұл ағзалар мен мүшелер жүйелерінің жағдайы, ағзаның өмірлік маңызды қызметтері. Психикалық денсаулық -- жалпы психикалық тепе-теңдікпен сипатталатын психикалық күй. Әлеуметтік денсаулық - бұл мінез-құлықты реттейтін мотивтер мен құндылықтар жүйесі. Физикалық саулық -- адам ағзасының қоршаған ортаның әртүрлі жағдайларына бейімделген күйі, дене дамуының күйі, дене жаттығуларын орындауға дайындығы. Адамның физикалық денсаулығының негізгі факторлары: --- физикалық даму деңгейі; --- дене дайындығы деңгейі; --- дене жаттығуларын орындауға дененің дайындық деңгейі; --- дене қорының деңгейі; --- қоршаған ортаның әсеріне бейімделу (экология); \- тұқым қуалаушылық. Дене саулығы -- бұл ағза мүшелерінің және бүкіл ағзаның жүйе ретіндегі жұмысы. Бұл жағдайда адам әдетте физикалық ауырсынуды бастан кешірмейді, бірақ қалыпты, толыққанды өмірге және күнделікті міндеттерді орындауға күш-қуат береді. Психикалық денсаулық барлық бөліктер мен көріністердің үйлесімді үйлесуі арқылы көрінеді. Психикалық сау адам өмірдегі барлық нәрсеге қанағаттанады, оны жағымсыз эмоциялар қинамайды, өзімен және айналасындағы адамдармен жақсы қарым-қатынаста болады. Психикалық сау адамдар іс жүзінде жоқ. Біз өзімізге және әсіресе айналамыздағы адамдарға риза емеспіз. Психикалық ауру жиі жағымсыз эмоцияларда көрінеді: ашу, қорқыныш, қайғы, реніш. Психикалық денсаулық -- адамның өз әлеуетін іске асыруға, өмірдің қалыпты күйзелістеріне төтеп беруге, жақсы жұмыс істеуге және қоғамға өз үлесін қосуға болатын әл-ауқат жағдайы. Әлеуметтік денсаулық -- бұл әлеуметтік ортадағы құндылықтардың, көзқарастардың және мінез-құлық мотивтерінің жүйесі. Ол басқа адамдардың жеке басына, жалпы қоғамға әсер етумен байланысты және тұлға аралық қатынастардағы адамның орны мен рөліне, қоғамның моральдық денсаулығына байланысты. Ауру -- функционалдық бұзылыстары бар сыртқы және ішкі факторлардың әсерінен организмнің құрылымы. Ауру -- организмнің (бейімделу) потенциалын арттыратын ішкі және сыртқы орта факторларының әсеріне компенсаторлық бейімделуі. Денсаулықтың 4 деңгейі бар: - - - жеке денсаулық - жеке адамның денсаулығы денсаулық; топтық денсаулық - қандай да бір белгілері бойынша біріктірілген адамдар денсаулық сипаттамаларының жиынтығы: отбасы, еңбек ұжымдары, студенттер және т.б басқа; аймақтық денсаулық -- белгілі бір аумақта тұратын адамдар, денсаулық белгілерінің жиынтығы, қоғамдық денсаулық -- ұлттық қауіпсіздік, медициналық-әлеуметтік ресурстармен және қоғамдық әлеуетпен қамтамасыз ету. Халық денсаулығы -- халық денсаулығының негізгі міндеттерінің бірі, экологиялық (әлеуметтік және табиғи) факторлардың кешенді әрекетінің сипаты, әлеуметтік-экономикалық жағдайларды ескере отырып, халықтың денсаулық жағдайын анықтау қалыптасу тенденциялары мен заңдылықтарын зерттеуді қамтиды. Зерттеу әдістері: Тарихи; статистикалық; эксперименттік, экономикалық; медициналық-әлеуметтік. Қоғамдық денсаулықты факторлардың кешенді әсерінен қалыптастыру, соған байланысты олар төмендегідей 4 негізгі топқа бөлінеді: 1\. Саяси (мемлекеттік әлеуметтік саясат, денсаулық сақтау саясаты, денсаулық сақтауды мемлекеттік реттеу, денсаулық сақтау саласындағы құқықтық актілер және т.б.); 2. Әлеуметтік-экономикалық (жан басына шаққандағы ЖІӨ, денсаулық сақтау жүйесін, еңбек және тұрмыс жағдайын, тамақтануын, денсаулығын қаржыландыру сақтау жүйелерін ұйымдастыру, тұрмыстық қызмет көрсету және т.б. ); 3. Табиғи-климаттық, қоршаған орта (қоршаған ортаның жағдайы және ластануы); 4. Биологиялық (жасы, жынысы, тұқым қуалаушылық, ұлт, дене бітімі, жүйке жүйесінің түрі және т.б.). Әртүрлі аурулардағы әлеуметтік және биологиялық факторлардың байланысы біртекті емес, бірақ негізгі рөл әлеуметтік құрамдас бөлікке беріледі: шарттар мен фактілер берілген. Әлеуметтік жағдайлар өндірістік қатынастардың көрінісі, қоғамның әлеуметтік-экономикалық құрылымы және саяси құрылымы. Әлеуметтік факторлар әрбір адамның әлеуметтік жағдайларының көрінісі: еңбек және демалыс, тұрмыс, тамақтану, оқу, білім алу және т.б. Денсаулық сақтау саласындағы жетістіктердің ішінде медициналық-әлеуметтік және эпидемиологиялық зерттеулерді атап өту керек, бұл зерттеулердің нәтижесінде халық денсаулығына әсер ететін факторлар тобы (қауіпті факторлар) анықталды және олардың үлесі анықталды; Қоғамдық денсаулыққа әсер ететін факторлар (қауіп факторлары): 1\. Өмір салты мен жағдайлары - 49-53%, орта есеппен барлық әсерлердің 50% (темекі шегу, алкогольді ішу, шамадан тыс тұтыну, сәйкес келмейтін диета, стресстік жағдайлар, зиянды жұмыс, жағдайлар, физикалық белсенділік, нашар қаржылық жағдай, есірткі, нашақорлық, отбасылардың тұрақсыздығы, жалғыздық, төмен деңгей, мәдени-білім деңгейі, урбанизация және т.б.) 2\. Генетикалық факторлар -- 18-22%, орта есеппен 20% (тұқым қуалаушылық, ауруға бейімділік) 3\. Қоршаған орта -- 17-20%, орта есеппен 20% (климат, ауа, су, топырақтың зиянды заттармен ластануы, жоғары гелиокосмикалық, радиациялық, магниттік және т.б.) 4\. Денсаулық сақтау -- 8-10%, орта есеппен 10% (алдын алу шараларының тиімсіздігі, медициналық көмектің төмен сапасы, уақытылы медициналық көмек көрсетпеу). ДДҰ тарихындағы ең ірі зерттеу жобасының нәтижесінде (2002 ж.) жалпы деңгейде халықтың аурушаңдық және өлім-жітім деңгейін анықтайтын 10 негізгі қауіп факторлары атап өтілді: 1. дұрыс тамақтанбау, 2. темекі шегу, 3. артериялық гипертензия, 4. сумен қамтамасыз ету, 5. санитария, 6. жеке және тұрмыстық гигиена, қанағаттанарлықсыз жағдай, 7. физикалық белсенділік, 8. кәсіптік зиян, 9. қауіпті. жыныстық қатынас және алкогольді шамадан тыс тұтыну, 10. ауаның ластануы. Зерттеушілер қазір денсаулықты қалыптастырудың ғылыми түсінігіне ие. медициналық-әлеуметтік жағдайлармен шектелмей, философиялық өмір салтымен және әлеуметтік түсіндірмелер арқылы кең әлеуметтік бағытта қарастырылады. Өмір салты -- адамның күнделікті өмірінің ерекшеліктерін сипаттайтын, белгілі бір әлеуметтік-экономикалық формациямен анықталатын тарихи нақты қоғамдық қатынастарға, өмір салты немесе ұғымына тән жеке немесе топтық өмір. Өмір салты 4 категориядан тұрады: өмір сүру деңгейі -- мәдени қажеттіліктерді қанағаттандырудың материалдық және сипаттамалық және сандық дәрежесі. ұсынылған экономикалық категория (жалпы ұлттық өнім, нақты халық, табыс, медициналық көмектің қолжетімділігі және көрсетілу, жұмыс күні ұзақтығы және т.б.) Өмір сапасы -- адамдардың қанағаттандырылатын материалдық және мәдени қажеттіліктері Өмір сүру сапасы -- адамдардың материалдық және мәдени қажеттіліктері сапа, өмір сүру деңгейімен немесе деңгейімен қанағаттануды салыстыру әлеуметтік категорияны сипаттау (еңбек, тамақ сапасы, медициналық көмек қанағаттану деңгейі және т.б.) Өмір салты - бұл жеке адамның немесе адамдар тобының мінез-құлқының белгілі бір түрі. өзіне тән, үнемі дамып келе жатқан қасиетпен, мәнермен, дағдымен, жанашырлықпен, құмарлықпен әлеуметтік-психологиялық категория арқылы бейнеленеді. өмір тәртібі категорияның қалыптасу жағдайында өндірістік қатынастар жүйесін сипаттайтын әлеуметтік-саяси, әлеуметтік-экономикалық. Өмір салтына байланысты әртүрлі ауруларға бейім әлеуметтік топтар анықталып, тәуекел топтары деп аталады. Бұл тәуекел топтарының 5 түрі бар. 1\) Демографиялық: балалар, қарттар, жалғыз басты ата-аналар, жесірлер, мигранттар; 2) Кәсіптік қауіптілік: денсаулыққа зиян келтіретін өндірістерде (ауыр машина жасау, химия, металлургия өнеркәсібі, көлік және т.б.) жұмыс істейтін жұмысшылар; 3\) Функционалды, патологиялық жағдайлар: жүкті әйелдер, төмен дене салмағы, шала туылған нәрестелер, генетикалық қауіп бар адамдар, туа біткен ақаулар, мүмкіндігі шектеулі балалар; 4\) Материалдық деңгейдің төмендігі: кедей, табысы аз, жұмыссыз, жұмыссыз толық емес жұмыс күні, «тұрақты жұмысы жоқ»: 5) девиантты мінез-құлқы бар, психопаттар, әлеуметтік-психологиялық адамдар: маскүнемдер, нашақорлар, нашақорлар, жезөкшелер, жыныстық ауытқулары бар адамдар, психикалық денсаулығы мен мінез-құлқында проблемалары бар адамдар; психикалық және физикалық діни т.б. ақаулары бар б. сектанттар; Дәрісімізді қорытындылайтын болсақ, денсаулық сақтау және мемлекетті нығайту жұмыс беруші мен әрбір азамат халықтың тікелей белсенді қатысуы арқылы салааралық әсер етуде ынтымақтасуға міндетті.