Yutma Gelişimi - Fizyoterapi ve Rehabilitasyon PDF

Yutma Bozukluklarında Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Öğr. Gör. Tuğba DERE Hafta …. ORAL MOTOR GELİŞİM BASAMAKLARI  Suction; İntraoral negatif basınçla sıvının çekilmesi Expression; Sıvı girişi için dilin sert damağa karşı sıkıştırılması Biberonla...

Yutma Bozukluklarında Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Öğr. Gör. Tuğba DERE Hafta …. ORAL MOTOR GELİŞİM BASAMAKLARI  Suction; İntraoral negatif basınçla sıvının çekilmesi Expression; Sıvı girişi için dilin sert damağa karşı sıkıştırılması Biberonla beslenme de sadece expression yeterli (immature emme)  Emme, yutma, solunum koordinasyonu çok kompleks duyusal-motor bir süreçtir. Olgunlaşma süreci için beş temel basamak Expression daha önce Arvedson, Joan C. "Swallowing and feeding in infants and young children." GI Motility online (2006).  Besleyici emme; 1.Dawnstream 2. Feedback Sn’de 1 emme; bu hızda gecikme olmamalı! Yutma sürecinin olgunlaşması; dört fazın koordineli bir şekilde bolusu mideye taşıması Zamanla, bolus miktarı ve büyüklüğü artar. Sıvı, glossopalatal sfinkter oluşumu, sfinkter üzerinde intrabolus basıncı  34 solunum&yutma Gebeliğin 6. haftası; daha koordine epiglottis, larinks gelişimi 33-34. hafta Üös ve özofagus mobilitesine 7.hafta dil bağlı artmış faringeal gelişimi basınç 20. hafta tuzlu/baharatlı 12. hafta refleks/tat vs ayırt etme reseptörleri 13. hafta vokal kordlar  Beslenme ve Yutma Becerilerin Gelişmesi Faringeal yutma, farinksteki ilk motor cevaplardan biri (hamileliğin ilk 10-12. haftası) Son dönemde çalışmalar, çoğu fetüste 15 haftalık fetüste yutmanın geliştiği ancak tutarlı yutma 22-24.haftada  True suckling; 18-24 hafta dilin öne/arkaya hareketleri Dil çukurluğu 28. haftada görülür. Suckling hareketi sıklığı zamanla artar, 34. haftada hemen hemen yeterli emme ve yutma becerisi 26. hafta  Yutma ile ilgili refleksler; gag refleksi, fazik ısırma refleksi, dil protrüzyon refleksi, dil transvers refleksi ve arama refleksi ve emme refleksidir. Oral sensorimotor yetenekleri etkileyen faktörler: postür, kas tonusu, kognisyon, dil, psikososyal yetenekler 0-3 ay Emme fonksiyonu (Suckling paterni) Mandibula kafaya oranla küçük Dil tüm oral kaviteyi doldurur. Larinks yetişkine göre yüksek Arama refleksi 2.aydan sonra dudak kapanışı gelişir. 3. ayda boyun fleksiyonu faringeal hava yolunu genişletir. 3-6 ay 5.ay,Sucking paterni 3-4 ay, dudak ve dil (dilde küçük açıda 4.ay, istemli ağız hareketleri aşağı-yukarı kontrolü birbirinden bağımsız hareket) (Kaşıkla beslenme) Memeyi ya da biberonu emmeye Gıdaya geçiş olan ilgi genellikle Diş çıkarma dönemi dönemi; 6. ay 5. ve 6. aylarda azalır. Gecikilirse katı gıda Daha uzun süre reddi dudak kapanışı Refleks Stimulus Davranış Kraniyal Başlangıç Bitiş sinir Gag Dilin Dil, baş ve Glossofaringal 26-27. Ömür boyu posterioru çenede Vagal hafta (6.aydan yada protrüzyon Korteks Yeni sonra farinkse Yumuşak doğanda azalır.) dokunma damak ve güçlü faringeal duvarın kontraksiyonu  Refleks Stimulus Davranış Kraniyal sinir Başlangıç Bitiş Fazik Bite Diş etlerine Çenenin Trigeminal 28.hafta 9-12 dokunma ritmik açılıp ay kapanması Çiğnemenin öncüsü  Refleks Stimulus Davranış Kraniyal sinir Başlangıç Bitiş Transvers Dilin Dilin Hypoglossal 28.hafta 6-9 ay dil refleksi lateraline stimulasyon stroking tarafına hareketi  Refleks Stimulus Davranış Kraniyal sinir Başlangıç Bitiş Dil Dil önüne Dilin ağızdan Hypoglossal 38-40. hafta 4-6 ay protrüzyon dokunma protrüzyonu refleksi Yemeğe hazırlık Refleks Stimulus Davranış Kraniyal sinir Başlangıç Bitiş Rooting Yanağa yada Stimulus Trigeminal 32. hafta 3-6 ay (arama ağıza tarafına Fasiyal refleksi) stroking başını Aksesorius döndürür Hypoglossal  Refleks Stimulus Davranış Kraniyal sinir Başlangıç Bitiş Suckling Dil ya da sert Dilin öne- Trigeminal 18. hafta 6-12 ay (emme damağa arkaya Fasiyal refleksi-1) stroking hareketi, Glosssogaringeal çenenin Hypoglossal yukarı-aşağı hareketi  Refleks Stimulus Davranış Kraniyal sinir Başlangıç Bitiş Sucking Dil yada sert Dilin aşağı Trigeminal 6-9 ay 24 ay ve (emme damağa yukarı Fasiyal daha refleksi-2) stroking hareketi, daha Glosssogaringeal sonrası az vertikal Hypoglossal çene hareketi, çene daha bağımsız  6-12 ay Öğürme refleksi koruyucu hale gelir. Ağızla çevrenin tanınması Koordineli dudak, dil hareketleri 5-7 ay; çiğnemede rotasyonel çene hareketleri 8. ayda kaşıktaki yiyeceği hızlı ve etkili bir şekilde 9.ay; bardak etrafında dudak kapanışı 10-12 ay; yukarı-aşağı ve rotasyonel hareketler ile çiğneme Çenenin vertikal hareketleriyle karakterize “munching” denilen ilk çiğneme paterni(6-9 ay)  Çiğneme becerisi; 6 ay ile 2 yaş 6 ay ile 10 ay arasında en hızlı gelişim 10. aya gelindiğinde bebeklerin %80’i püre olmayan katı gıdaları yemede aşama kaydetmiştir.  12. ayda kontrollü ısırma yapar. Postural gelişimle birlikte beslenme becerileri (daha kıvamlı ve fazla miktarda bolus) Kaşığı temizlemek için dudaklarını aktif kullanabilir. 13-18 ay; ses çıkarma, yutma, nefes koordineli Düzgün ve koordine çene hareketleri 15 ay; Vertikal ve diagonal çene hareketleri  19-24 ay; bağımsız beslenme; Kontrollü olarak sert besinler ısırılabilir. Besin boyutuna uygun çene açılışı 3 yaş üst ve alt molar dişler. Çocuk baş orta hattayken lateral olarak çiğneyebilir. 4 yaş tam çiğneme paterni  9 ay kaşıkla beslenmeye geçmeyen 18 ay çiğnemesi gereken besinleri almayan 24 ay bardaktan sıvı alımı yapamayan Arvedson, J., Brodsky, L. Donna, R. (2002). Clinical Feeding and Swallowing Assesment. J. Arvedson, Brodsky, L. (Ed.). Pediatric Swallowing and Feeding (s. 287). Canada: Thomson Learning  6-12 ay mandibula orta hatta ve vertikal hareketler Zamanla transvers ve horizontal düzleme taşınır. Kısa sürede daha az çiğneme döngüsü  Mandibula hareketi, aktif dil hareketleri Çiğneme sırasında uygun dudak kapanışı (besinin yanal sulkuslara düşmemesi) Logemann, Jeri A. "Dysphagia: evaluation and treatment." Folia Phoniatrica et Logopaedica 47.3 (1995): 140-164. Peyron, Marie-Agnès, et al. "Age‐related changes in mastication." Journal of oral rehabilitation 44.4 (2017): 299-312.  Bir çiğneme döngüsü; açılış-kapanış-güçlü vuruş 1.Slow oppening 2.Fast openning 3.Fast closing; Çenenin kapanmaya başlamasından hemen sonra başlayan ve dişlerle bolus temas edinceye kadar geçen süreyi içermektedir. 4.Slow closing: Besinin direnci alt çeneyi yavaşlatır ve çene kapama kasları besin direncine karşı gelmek için daha aktif olurlar. Bu fazda besin sıkıştırılır ve kesilir. 5.Occlusion  6.Ayda çiğneme 9.Ay koordine hareket Besin kıvam ve katılığının arttırılması ile gelişmiş çiğneme paterni 2 yaş, normal öğün alınabilir 4 yaş, normal çiğneme paterni