Yağda Çözünen Vitaminler (Vitaminler-II) PDF

26.12.2023 Yağda Çözünen Vitaminler (Vitaminler-II) 1002 Hücre Doku Gelişimi Doç. Dr. Cem Horozoğlu Haliç Üniversitesi Tıp Fakültesi 2023 Vitamin A (Retinol) • Poliizopronoid bileşik. • A vitamininin sentetik ve doğal derivatiflerine toplu olarak RETİNOİDLER Retinol: Primer alkol Retinal: Retinoli...

26.12.2023 Yağda Çözünen Vitaminler (Vitaminler-II) 1002 Hücre Doku Gelişimi Doç. Dr. Cem Horozoğlu Haliç Üniversitesi Tıp Fakültesi 2023 Vitamin A (Retinol) • Poliizopronoid bileşik. • A vitamininin sentetik ve doğal derivatiflerine toplu olarak RETİNOİDLER Retinol: Primer alkol Retinal: Retinolin okside olmuş bir aldehiti Retinoik asit: Retinalin oksidasyonuyla türemiş asit. Redoks tepkimelerine girmez büyüme ve gelişmede etkilidir. FAKAT GÖRME VE ÜREME İLE İLGİLİ GÖREVLERİ YAPAMAZ. B-Karoten: Bitkisel, ince barsak’da sindirim, düşük a vitamini etkisi (1/6) 26.12.2023 Vitamin A Emilim & Taşınım & Genel karakteristik Özellikler • Diyetle alınan retinol; -İnce barsakta hidrolize olur, - Uzun zincirli serbest yağ asitleriyle esterleşir. - Şilomikronların yapısına katılır - Lenfatik sistem sonrasında karaciğer tarafından alınır DEPOLANIR. (Karaciğerde lipositler içinde depolanma) Steroid hormonlarla benzer şekilde hücre içi reseptör sistemlerini aktive eder. Vitamin A Emilim & Taşınım & Genel karakteristik Özellikler Karaciğer’den salınım; -Karaciğerde RBP ile bağlanır. Karaciğer dışına çıkarılır (Retinol) * Retinol-RBP hedef dokuda hücre yüzey reseptörüne bağlanır ve steroidler gibi hücre içinde nükleusa yönelir - Albumine bağlanarak dışarı çıkar ve taşınır (Retinoik asit) 26.12.2023 Vitamin A fonksiyonları- Klinik Görme: Koni ve çomak hücrelerdeki pigmetlerin bileşeni. Çomak hücreleri rodopsin, opsin bağlı 11-cis retinal’den oluşur. Büyüme: Vit. A eksikliği tat tomurcuk kaybı (iştahsızlık), Kemik büyümesi yavaşlar, sinir/kemik büyümesi orantısızlaşır (KİBAS) Üreme: Retinol ve retinal spermatogenezi destekler. Kadında ise fetüs rezorpsiyonunu engeller. Retinoik asit üreme ve görmeyi etkilemez !!! Epitel doku: Normal doku farklılaşması ve mukus salgısı için… 26.12.2023 Vitamin A Eksikliği-Klinik Diyetsel eksiklikte ---- Gece körlüğü (1)* • A vit. Eksikliğinin erken bulgusudur. İleri dönemlerde konjonktiva ve kornea patolojileri (kuruluk) ileri dönemde keratomalazi ve ülserleşme & nebde dokuları oluşur. Genellikle bu aşamadan sonra körlük ile sonuçlanır. • İmmünsupresyon(2) • Üriner sistem keratinizasyonu (3) (oksalat) Aşırı Vitamin A ve klinikte kullanımı • Vit A’nın yüksek dozda alımı HİPERNİTAMİNOZ A • Toksiktir. Ciltte kuruluk ve kaşıntı, • Anoreksiya, Hepatomegali & sirotik gelişme • Eklemlerde dekalsifikasyon • Kemik epifiz plakta erken kapanma • Optik atrofi ve göz içi kanama odakları • Fetüste doğumsal anomaliler Vit A’nın tedavide kullanımı; Akne, psöriyazis ve promyeloblastik lösemi (isotretinol) 26.12.2023 Vitamin D • Steroid prehormondur. • 1,25-dihidroksikolekalsiferol (aktif formu) • 1,25 diOH D3-reseptörüne bağlanarak seçici gen anlatımını düzenler. • Plazma kalsiyum, fosfor düzeylerini düzenlemek ana görev ! • Beslenme ile ergokalsiferol veya kolekalsiferol ŞEKLİNDE ALINIR. • Endojen olaran sentezi KOLESTROL SENTEZİ ARA METABOLİTİ OLAN 7dehidrokolestrol’in güneş ışığına maruz kalarak EPİDERMİSTE kolekalsiferole çevirilir. 26.12.2023 Vitamin D metabolizması • 1,25 diOH D3’ün sentezi; D2 & D3 (inaktif) iki hidroksilasyon reaksiyonu geçirir !!! * Karaciğerde 25 hidroksilaz ile 25-hidroksikolekalsiferol sentezlenir. 25-OH D3 PLAZMADA EN ÇOK BULUNAN VE DEPO EDİLEN FORMU. *Böbrekte 1hidroksilaz aracılığıyla tekrar hidroksillenir. 1,25- diOH D3 oluşur. Eğer yeterli aktif D vitamini varsa BÖBREKTE 24- Hidroksilazla inhibe edilir (Ürün: 24,25- diOH D3) Diet: Ergokalsiferol, kolekalsiferol Solar UV radyasyon 7-dehidrokolesterol Yağ ve kas hücreleri Dolaşımda vit.D Vit.D2 depolanma alanları 25-hidroksilaz 25-OHvitD ve 1,25-(OH)2 vitD ile feed-back inhibisyonla düzenlenir Dolaşımda 25-OH vitD 24-hidroksilaz aktivitesi  PTH,  PO4 ile artar 24-hidroksilaz aktivitesi  PTH, vit.D  PO4 ve  1,25 (OH)2 ile artar Barsak kemik böbrek 26.12.2023 Vitamin D, PTH ve Ca !!! 25-hidroksikolekalsiferol 1-hidroksilaz aktivitesi plazma fosfat düzeyindeki düşme sonucu direkt olarak veya plazma kalsiyumunda azalma durumunda ise paratiroid hormon (PTH) salınımının uyarılması aracılığı ile indirekt olarak artar… PTH vit. D düzeylerini etkileyen major uyarandır. Vitamin D’nin fonksiyonu: • 1,25-diOH D3‘ün fonksiyonu yeterli plazma kalsiyum düzeyini sürdürmektir. Bu fonksiyonlar • İnce barsaktan kalsiyum emilimini arttırarak, • Böbrekten kalsiyum kaybını azaltarak ve • Gerek duyulduğunda kemik rezorpsiyonunu uyararak sağlanır. 26.12.2023 • Vitamin D’nin ince barsaklara etkisi: 1,25-diOH D3, ince barsaktan kalsiyum ve fosfat emilimini uyarır. Özel bir kalsiyum-bağlayıcı proteinin sentezi uyarılarak kalsiyum emilimi arttırılır. Böylece 1,25-diOH D3 ‘ün etki mekanizması, steroid hormonların etki mekanizmasına benzerlik gösterir. • • Vitamin D’nin kemiklere etkisi: 1,25-diOH D3, protein sentezi ve PTH varlığına gerek duyulan bir işlem aracılığıyla kemikten kalsiyum ve fosfat serbestleşmesini uyarır. Sonuç, plazma fosfat ve kalsiyum düzeyinde artmadır. Bu nedenle kemikler, plazma kalsiyum düzeyinin sürdürülmesinde önemli bir kaynaktır. • Vitamin D gereksinimi ve kaynaklar: Vitamin D, balık yağı, karaciğer ve yumurta sarısında doğal olarak bulunur. Takviye edilmezse sütte yetersiz miktarda D vitamini vardır. Yetişkinler için 200 İÜ D vitaminidir. Kemik KC Vit.D 1, 25-(OH)2-D PTH Absorbsiyon Barsak 25-OH-D Serum kalsiyum Böbrek PTH 1, 25-(OH)2-D Atılım PTH 1, 25-(OH)2-D Hipokalsemi 26.12.2023 Kemik KC Vit.D Kalsitonin Absorbsiyon Barsak 25-OH-D Serum kalsiyum Böbrek Atılım Kalsitonin Hiperkalsemi 24, 25-(OH)2-D Kemik PTH Absorbsiyon Barsak Serum kalsiyum Düşük vit.D Atılım Böbrek PTH 26.12.2023 Yüksek vit.D KC Kemik Vit.D 1, 25-(OH)2-D 25-OH-D Absorbsiyon Barsak Serum kalsiyum Böbrek 1, 25-(OH)2-D Atılım Kalsitonin 24, 25-(OH)2-D Vitamin D eksikliği-Klinik • Besinsel rikets: Vitamin D eksikliği çocuklarda rikets, erişkinlerde osteomalazi ile sonuçlanan kemik demineralizasyonuna neden olur. • Böbreğe bağlı rikets (renal osteodistrofi): Bu hastalık, kronik böbrek yetmezliği sonucu gelişir. Bu durumda vitaminin aktif şekle dönüşümü azalmıştır. 1,25-diOH kolekalsiferol (kalsitriol) verilmesi, etkin bir yerine koyma tedavisidir. 26.12.2023 Vitamin D eksikliği-Klinik • Hipoparatiroidi: Paratiroid hormon eksikliği hipokalsemi ve hiperfosfatemiye neden olur. • Vitamin D Toksisitesi: D vitamini, tüm vitaminlerin en toksik olanıdır. • Kalsiyum emilimi ve kemik rezorbsiyonunun artması hiperkalsemiye neden olur ve bu durum özellikle arterler ve böbrekler olmak üzere bir çok organda kalsiyum birikimine yol açabilir. Vitamin E • Tokoferol türevleri, en aktif alfa-tokoferol. • Ana fonksiyon: Hücre bileşenlerinin serbest radikal ve moleküler oksijen tarafından oksidasyondan korumak (antioksidan) • Lipoproteinlere bağlı taşınır, membran ve yağ depolarında toplanır. • Hücre membranında bulunan çoklu doymamış yağ asitlerinin oksidasyondan koruması PRİMER GÖREVİDİR. 26.12.2023 Vitamin E’nin diğer görevleri ve özellikleri • ALA sentaz, ALA dehidrataz aktivitesini arttırır (HEM SENTEZİ ARTAR) • ETZ’de ubikinonun devamlılığı için gereklidir. • Antioksidan etkisi yüksek oksijen derişimlerinde kuvvetlenir. • Yağların sindirimi için pankreatik aktiviteyi destekler. Vitamin E’nin eksikliği & toksititesi - Klinik • YENİ DOĞANLARDA EKSİKLİĞİ SIK GÖRÜLÜR, YETİŞKİNLERDE NADİR. • Yetişkinlerde kolestatik hastalık, kistik fibröz ve barsak rezeksiyonlarında oluşabilir. • Eksikliğinde Hb oksijenden korunamadığından ANEMİ bulgusu yaygın. • Uzun süreli E vitamini eksikliği takviye edilmezse LDL’lerin okside olması artar. Böylece kronik kalp hastalıkları & ateroksleroz. • Yağda çözünen vitaminler arasında EN AZ TOKSİK OLANIDIR 300 mg/gün 26.12.2023 VİTAMİN E YAĞDA ÇÖZÜNÜR Hücre membranı ve dokuları oksidatif hasardan korur. Eritrosit üretimini ve K vitamini etkilerini destekler Sağlıklı dolaşımı korur Erişkin RDA=10mg -tokoferol Vitamin K Vit.K poliizoproniodlerin dahil olduğu naftakinonlardır. K vitamini, pıhtılaşma faktörlerinin (Faktör II, VII, IX, X ) belli glutamik asit birimlerinin karboksilasyonunda koenzim olarak işlev görür. Böylece -karboksiglutamat (Gla) içeren olgun bir pıhtılaşma faktörü oluşur. Bu reaksiyon O2, CO2 ve vitamin K’nın hidrokinon şekline ihtiyaç gösterir 26.12.2023 Vitamin K-Klinik • Vitamin K eksikliği çok nadir görülür. Sebebi ince barsak mikroflorası sentez sürekli… EĞER VARSA EKSİKLİĞİN TEMEL SEBEBİ YAĞ MALABSORBİSYON BOZUKLUĞUDUR. - Uzun süreli antibiyotik kullanımı - Uzun süreli malnütrisyon YENİ DOĞANLARDA K VİTAMİNİ EKSİKLİĞİ NORMALDİR. Sebep: Barsak florası steril (önlem olarak IM Vit. K uygulanabilir) Vitamin K-Klinik Vitamin K eksikliği indirekt Vit D/Ca/PTH aksını bozar osteoporoz sebebi olabilir… Vitamin K toksititesi; Uzun süreli kullanım sonucu hemolitik anemi, ikterus bulgusu yaygın (Eritrosit membranında toksik etkiden dolayı)