Wykłady Ochrona środowiska PDF

Katedra Farmakologii i Toksykologii Wydziału Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu Międzynarodowe konferencje i akty prawne poświęcone prawu ochrony środowiska Materiał pomocniczy do wykładu z przedmiotu...

Katedra Farmakologii i Toksykologii Wydziału Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu Międzynarodowe konferencje i akty prawne poświęcone prawu ochrony środowiska Materiał pomocniczy do wykładu z przedmiotu Ochrona Środowiska przygotował prof. dr hab. Marcin Świtała 2021 Ochrona środowiska w świetle niektórych dokumentów ONZ Po raz pierwszy problemy środowiska stały się przedmiotem obrad ONZ w 1968 r. na XXIII Sesji Zgromadzenia Ogólnego. Na sesji tej stwierdzono że: "po raz pierwszy w historii ludzkości pojawił się kryzys o zasięgu ogólnoświatowym, obejmujący zarówno kraje rozwinięta jak i rozwijające się - kryzys dotyczący stosunku człowieka do środowiska. Oznaki zapowiadające ten kryzys widoczne były od dawna - eksplozja demograficzna, niedostateczna integracja niezmiernie rozwiniętej techniki z wymogami środowisk, wyniszczanie ziem uprawnych, bezplanowy rozwój stref miejskich, zmniejszanie się terenów wolnych i coraz większe niebezpieczeństwo wyginięcia wielu form życia zwierzęcego i roślinnego. Nie ulega wątpliwości, że jeżeli proces ten będzie kontynuowany, przyszłe życie na Ziemi może być zagrożone. Jest więc sprawą palącą rozpatrzenie problemów zagrożenia środowiska umożliwiającego człowiekowi realizowanie jego najwyższych aspiracji oraz podjęcie kroków dla zapobieżenia temu niebezpieczeństwu." Podjęta rezolucja przez to Zgromadzenie praktycznie rozpoczęła upowszechnienie idei ochrony środowiska na całym świecie i zobowiązała Sekretarza Generalnego NZ do przygotowania specjalnego raportu dotyczący ochrony środowiska, który miał zwrócić uwagę opinii społecznej na rangę zagadnienia i palący charakter rozwiązywania narastających problemów. W 1969 r. opublikowany zostaje raport Sekretarza Generalnego ONZ UThanta pt. "Człowiek i jego środowisko" Do największych osiągnięć Raportu należy zaliczyć: dokonanie klasyfikacji problemów ochrony środowiska na lokalne, regionalne, krajowe i międzynarodowe dokonanie zwięzłej analizy najpoważniejszych zagrożeń dla środowiska naturalnego określenie celów i zadań oraz czasu i miejsca (czerwiec 1972, Sztokholm) konferencji ONZ dotyczącej ochrony środowiska wraz z podaniem katalogu spraw, które powinny być na tej konferencji rozpatrzone. Konferencja Sztokholmska ONZ - 5-16 czerwca 1972 r Obradowała pod hasłem "MAMY TYLKO JEDNĄ ZIEMIĘ" Podczas tej Konferencji ochrona środowiska podniesiona została do rangi podstawowej funkcji państwa. Pojawił się termin polityka ochrony środowiska. W konferencji wzięło udział 113 państw. Konferencja wskazała na konieczność powołania wyspecjalizowanej agencji przy ONZ zajmującej się zagadnieniami ochrony środowiska. Agencja ta to United Nations Enviromental Programm UNEP, której Rada Zarządzająca znajduje się w Genewie a Sekretariat Rady w Nairobi. Powstała DEKLARACJA KONFERENCJI NARODÓW ZJEDNOCZONYCH W SPRAWIE NATURALNEGO ŚRODOWISKA CZŁOWIEKA. Deklaracja składa się ze Wstępu i 26 Zasad.  DEKLARACJA KONFERENCJI NARODÓW ZJEDNOCZONYCH W SPRAWIE NATURALNEGO ŚRODOWISKA CZŁOWIEKA We wstępie formuje się cele i zadania polityki ochrony środowiska naturalnego wzywa rządy i narody do "wspólnych wysiłków dla ochrony i poprawy środowiska ludzkiego, w imię dobra wszystkich ludzi i ich potomstwa". W części drugiej określa się w 26 zasadach , na których winna opierać się polityka ochrony środowiska rządów i władz lokalnych, uwzględniając w tym współpracę międzynarodową, rozwój badań naukowych, rozwiązania prawne, organizacyjne, techniczne, technologiczne, kształcenia i in. Dwie pierwsze zasady najbardziej dobitnie odzwierciedlające ducha Konferencji brzmią: Zasada 1. Człowiek ma prawo do wolności, równości i odpowiednich warunków życia, w takim środowisku, które pozwalałoby na przyzwoite życie w dobrobycie. Człowiek ponosi poważną odpowiedzialność za ochronę i poprawę środowiska naturalnego dla obecnych i przyszłych pokoleń. Zasada 2. Naturalne zasoby ziemi obejmujące powietrze, wodę, glebę, florę i faunę, a zwłaszcza naturalne ekosystemy, muszą być chronione dla dobra obecnych i przyszłych pokoleń poprzez staranne planowanie lub odpowiednie zarządzanie. Oprócz Deklaracji przyjęto program obejmujący 109 zaleceń. Niektórym zaleceniom takim jak np. wymiana informacji, powstanie systemów kontrolno-ostrzegawczych i in. nadano znaczenie priorytetowe. W wyniku zaleceń Konferencji powstał Fundusz Ochrony Środowiska UNEP zasilany dobrowolnymi składkami przez rządy. Na Konferencji ONZ w Sztokholmie rozpoczęła się ożywiona współpraca międzynarodowa w zakresie ochrony środowiska. Powstały nowe gałęzie wiedzy o charakterze interdyscyplinar- nym z nowym nazewnictwem i terminologią. Powstały np. takie terminy jak sozologia, prawo ochrony środowiska, sozotechnika, sozoekonomika, ekotoksykologia. W wielu krajach wprowadzono postanowienia dotyczące ochrony środowiska do konstytucji, na mocy których powstało prawo dotyczące wielu aspektów tego zagadnienia. Również Polska ma swój udział w realizacji instytucjonalnych postanowień Konferencji Sztokholmskiej. Przy UNEP powstała Światowa Baza Danych o Zasobach GRID której jeden z dziewięciu ośrodków znajduje się w Warszawie. Za realizację postanowień Konferencji przez Polskę należy uznać utworzenie ustawą z 21 lipca 1991 r. o Państwowej Inspekcji Ochrony Środowiska państwowego monitoringu środowiska, którego działalność koordynuje Główny Inspektor Ochrony Środowiska. Dla przypomnienia Konferencji dzień 5 czerwca ONZ ogłosiła Światowym Dniem Ochrony Środowiska. W1987 powołano Światową Komisję do spraw Środowiska i Rozwoju, która r. opublikowała raport pod tytułem "Nasza Wspólna Przyszłość" (Our Common Future). Przewodniczą Komisji była Gro Harlem Brundtland, wieloletni premier Norwegii, stąd raport ten nazywa się zwyczajowo "Raportem Brundtland". Stanowił on podstawowy dokument Szczytu Ziemi w Rio de Janeiro w 1992 r W raporcie Brundtland znalazła się po raz pierwszy analiza pojęcia "trwałego rozwoju" (sustainable development). Jest to mianowicie taki rozwój, który "pozwala na zaspokojenie potrzeb bieżącego pokolenia bez uszczerbku dla szans na zaspokojenie takich potrzeb w przyszłości". Dwadzieścia lat po Konferencji Sztokholmskiej, w dniach 3 –14 czerwca 1992 roku odbyła się w Rio de Janeiro w Brazylii Konferencja ONZ na temat „Środowisko i Rozwój” (ang. Earth Summit 1992). Uczestniczyły w niej delegacje 172 rządów oraz około 2400 osób z organizacji pozarządowych. Przyjęto dokumenty określające podstawowe zasady ochrony środowiska: uchwalono Ramową Konwencję Narodów Zjednoczonych w Sprawie Zmian Klimatu i inne dokumenty. Konferencja w Rio de Janeiro stanowiła punkt zwrotny w dziejach ochrony środowiska na świecie. Uwidoczniła ona rzeczywistą skalę tych problemów oraz wskazała kierunki i sposoby ich przezwyciężania. Celem Konferencji w Rio de Janeiro było stworzenie podwalin do rozpoczęcia nowej ery zrównoważonego rozwoju z wymogami ochrony środowiska. Program działań tworzony był z myślą o potrzebach XXI wieku. Wyrażono w nim przekonanie, że obecnie trzeba myśleć o sprawach ochrony środowiska i o sprawach rozwoju społecznego i gospodarczego jako o dziedzinach powiązanych ze sobą. Najważniejsze dokumenty Konferencji to: 1. Deklaracja z Rio w sprawie środowiska i rozwoju (27 zasad) 2. Deklaracja wytyczająca kierunki zrównoważonego rozwoju lasów wszystkich typów, ich ochrony i użytkowania, mających duże znaczenie dla rozwoju gospodarczego i zachowania wszelkich form życia 3. GLOBALNY PROGRAM DZIAŁAŃ oznaczany też skrótem Agenda 21- bardzo obszerny (ponad 550 stron) dokument określający kierunki ogólnoświatowej strategii ONZ zrównoważonego rozwoju społeczno-gospodarczego z wymogami ochrony środowiska. Określa on cele zadania i środki, które musza być podjęte przez rządy państw i władze lokalne i na których winne być oparte programy działania.  Do głównych problemów w ujęciu przedmiotowym Globalny Program Działań zalicza: 1.Ochronę i wspomaganie zdrowia człowieka 2. Zrównoważony rozwój osiedli ludzkich 3. Ochronę atmosfery 4. Bezpieczne wykorzystanie toksycznych substancji chemicznych 5. Gospodarowanie odpadami stałymi i ściekami, gospodarowanie odpadami niebezpiecznymi oraz odpadami radioaktywnymi 6. Zrównoważone gospodarowanie gruntami rolnymi 7. Walkę z niszczeniem lasów 8. Zrównoważony rozwój terenów górskich 9. Ochronę i zagospodarowanie zasobów słodkowodnych 10. Ochronę i zagospodarowanie mórz i oceanów 11. Zachowanie różnorodności biologicznej 12. Walkę z pustynnieniem i suszą Globalny Program Działań wskazuje szereg zaleceń natury metodologicznej do osiągnięcia zamierzonych celów. Zwraca uwagę na wykorzystanie osiągnięć biotechnologii rozwój współpracy międzynarodowej i zapewnienie swobodnego przepływu informacji w zakresie stosowania tzw. czystych technologii szerzenie oświaty, szkolenia i kształtowania świadomości społecznej w zakresie ochrony środowiska dostosowywanie rozwiązań prawnych do prawodawstwa międzynarodowego stworzenie swobody dla działań lokalnych współprace z organizacjami pozarządowymi. W 2002 r. w Johanesburgu pod auspicjami ONZ zwołano Światowy Szczyt Zrównoważonego Rozwoju (ang. The World Summit on Sustainable Development, WSSD), Szczyt Ziemi 2002. Nazywany jest także "Rio+10". Zadaniem zgromadzonych było podsumowanie globalnych zmian, jakie zaszły w ciągu dziesięciu lat od Szczytu Ziemi w Rio i zaproponowanie konkretnych działań służących zarówno poprawie warunków życia ludzi, jak i ochronie zasobów naturalnych na świecie. Rozpatrywano tematy związane z równomiernym podziałem korzyści z globalizacji, ograniczeniem ubóstwa z jednej strony i nadmiernej konsumpcji z drugiej, zarządzaniem zasobami międzynarodowymi oraz promocją zrównoważonych wzorców produkcji i konsumpcji. Sekretarz Generalny ONZ, Kofi Annan, przedstawił pięć kluczowych obszarów, w których Szczyt w Johannesburgu miał się szczególnie skupić. Były to: Zaopatrzenie w wodę i sanitacja (Water and Sanitation), Energia (Energy) Zdrowie (Health), Rolnictwo (Agriculture) i Bioróżnorodność (Biodiversity). Na szczycie w Johannesburgu finalnie przyjęto: 1. Deklarację Johannesburską na rzecz zrównoważonego rozwoju, zawierającą ogólne sformułowania o zobowiązaniu do zrównoważonego rozwoju, budowy sprawiedliwej i opiekuńczej społeczności światowej, 2.Plan działania, liczący 65 stron i 152 punkty, obejmujący swoim zasięgiem wodę, energię, zdrowie, rolnictwo, różnorodność biologiczną, finanse, zarządzanie i handel. 3. Ponad 200 tzw. partnership agreements, porozumień między lokalnymi społecznościami a prywatnymi przedsiębiorcami z udziałem organizacji pozarządowych przy realizacji lokalnych inwestycji długoterminowych. Wg Urszuli Burkot, delegatki FoEI z Polski najbardziej konkretnymi celami i efektami dyskusji zawartymi w Planie Działania są: Zmniejszenie o połowę do 2015 roku liczby ludzi, którzy nie mają dostępu do czystej wody i urządzeń sanitarnych - szacuje się, że obecnie bez dostępu do czystej wody żyje 1,2 mld ludzi, natomiast ok. 2,4 mld. mieszkańców świata nie ma dostępu do urządzeń sanitarnych. Ustanowienie stref ochronnych wybranych regionów mórz i oceanów przed 2015 , aby odnowić zasoby rybne, które ucierpiały w skutek nadmiernego połowu pewnych gatunków, które są ważnym źródłem pożywienia w krajach trzeciego świata. Jednym z trwałych efektów Szczytu Ziemi wRio jest odbywanie się od 1995 cykliczne miedzynarodowych konferencji spotkań dotyczących zmian klimatu ziemi znanych pod nazwą angielską Conferences of the Parties w skrócie COP. Do tej pory odbyło się 25 takie spotkania; COP 1 – 1995 Berlin, Niemcy Omawiano głównie postawy naukowe i ekonomiczne przyjętych w Rio szeroko rozumianych rozwiązań ekologicznych COP 2 –1996 Genewa, Szwajcaria (odrzucenie rozwiązań szwajcarskich) COP 3 - 1997 Kioto, Japonia Najważniejsza konferencja która przyjęła Protokół z Kioto stanowiący uzupełnienie Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych w Sprawie Zmian Klimatu, przyjętej na Szczycie Ziemi w Rio de Janeiro w 1992 roku i jest ważnym międzynarodowym porozumieniem dotyczącym warunków przeciwdziałania globalnemu ociepleniu. Traktat z Kioto wszedł w życie 16 lutego 2005 roku i miał pierwotnie obowiązywać do 2012 roku. W lutym 2005 Protokół z Kioto został ratyfikowany przez 141 krajów, wytwarzających w sumie 61% światowej emisji gazów cieplarnianych. COP 4 – 1998 Buenos Aires, Argentyna Przyjęto Plan Działania z Buenos Aires zawierający terminy realizacji postanowień z Kioto. COP 5 – 1999 Bonn, Niemcy Konferencja przyjęła szereg dalszych wytycznych do realizacji Protokołu z Kioto COP 6 – 2000 Haga, Holandia Odbyła się na niej szeroka dyskusja oraz szereg paneli naukowych mających zbliżyć kraje opozycyjnie nastawione do protokołu z Kioto. Nie osiągnięto żadnego porozumienia, ze względu na opozycję USA i kilku innych krajów rozwiniętych przemysłowo z tzw. grupy „Umbrella” spoza Unii Europejskiej COP 7 –- 2001 Marrakesz, Maroko COP 8 –- 2002 New Delhi, Indie 167 krajów świata przyjmuje tzw. „Deklarację z New Delhi”. COP 9 –- 2003 Mediolan, Włochy Nadal utrzymuje się impas odnośnie procentowej wysokości redukcji gazów cieplarnianych w takich krajach, jak Chiny, Indie i USA. COP 10 –- 2004 Buenos Aires, Argentyna Obrady konferencji podsumowały wyniki dotychczasowych działań na rzecz ochrony klimatu w skali światowej. COP 11 / MOP 1 –-2005 Montreal, Kanada Dyskutowano nad dotychczasową realizacją postanowień Protokołu z Kioto. Dużą aktywność w czasie konferencji wykazała kanadyjska organizacji Greenpeace. COP 12 / MOP 2 –- 2006 Nairobi, Kenia Szczególnie zajęto się klimatem w Afryce. Zwrócono uwagę, że ważne zdania do spełnienia w ochronie środowiska mają służby hydrologiczno-meteorologiczne tych krajów i stałe obserwacje klimatyczne. COP 13 / MOP 3 –- 2007 Bali, Indonezja Przyjęto „Plan działania z Bali”. COP 14 / MOP 4 –- 2008 Poznań, Polska W dniach 1-12 grudnia 2008 roku odbyła się po raz pierwszy w Polsce konferencja Konwencji Narodów Zjednoczony ch ds. Zmian Klimatu. Uczestniczyły w niej delegacje z ponad 190 krajów. COP 15 / MOP 5 –- 2009 Kopenhaga, Dania Szczyt zakończył się fiaskiem, gdyż nie przyjęto żadnych wiążących zobowiązańdo ograniczenia emisji dwutlenku węgla. COP 16 / MOP 6 2010 Cancún, Meksyk Osiągnięto porozumienie, w sprawie utworzenia tzw „Zielonego Funduszu” w wysokości 100 mld. dolarów rocznie, w celu ochrony krajów najbardziej narażonych na negatywne skutki zmian klimatycznych COP 17 / MOP 7 –- 2011 Durban, RPA Załamanie się negocjacji w sprawie ‘Zielonego Funduszu” COP 18 / MOP 8 –- 2012 Doha, Katar Ustalono, że Protokół z Kioto będzie obowiązywać do 2020 roku, a nowe, wiążące porozumienie powinno być wynegocjowane w okresie do 2015 roku. COP 19 / MOP 9 –- 2013 Warszawa, Polska W Konferencji biorą udział przedstawiciele rządów prawie z 200 krajów świata oraz międzynarodowych organizacji ekologicznych, nauki i biznesu oraz dziennikarze Konferencja ma zapoczątkować proces negocjacyjny nad nowym globalnym porozumieniem klimatycznym, które miałoby zacząć obowiązywać po 2020 roku. COP 20 Lima Peru 2014 Przygotowanie szczegółowych rozwiazań klimatycznych przed konferencją w Paryżu 23 września 2014 r. odbył się w Nowym Jorku szczyt klimatyczny NZ, zorganizowany z inicjatywy sekretarza generalnego ONZ Ban Kimoona. W szczycie uczestniczyło ponad 120 prezydentów i premierów, było to więc największe tego typu spotkanie od Konferencji Klimatycznej NZ w Kopenhadze w grudniu 2009 r. Szczyt miał ważny cel: zgromadzenie przywódców państw na spotkaniu poświęconym wyłącznie kwestiom zmian klimatu i podkreślenie, że polityka klimatyczna powinna być dla nich priorytetem. Wzmocnienie woli politycznej do działań na rzecz Ograniczenia zmian klimatu i przeciwdziałania im jest niezbędne do zawarcia w grudniu 2015 r. w Paryżu nowego globalnego porozumienia klimatycznego. COP21 – Paryż Francja, Konferencja klimatyczna ONZ w Paryżu zakończyła się zawarciem globalnego porozumienia. Kluczowym ustaleniem jest zawarte w Artykule 2 utrzymanie wzrostu globalnych średnich temperatur na poziomie znacznie poniżej 2 stopni Celsjusza ponad poziom przedindustrialny i kontynuowanie wysiłków na rzecz ograniczenia wzrostu temperatur do 1,5 stopnia. Aby osiągnąć ten długoterminowy cel, strony będą dążyć do osiągnięcia szczytu emisji gazów cieplarnianych "tak szybko jak to możliwe", uznając, że nastąpi to później dla krajów rozwijających się. Następnie kraje mają dokonywać szybkiej redukcji emisji i w drugiej połowie stulecia osiągnąć balans pomiędzy antropogenicznymi źródłami emisji i pochłaniania gazów cieplarnianych. Szczyt klimatyczny COP22 w Marakeszu Podczas 22. Konferencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu przedstawiciele ok. 200 państw dyskutowali o wdrażaniu porozumienia paryskiego przyjętego 12 grudnia 2015 r Unia Europejska zobowiązała się m.in. do 40-procentowego ograniczenia emisji CO2 w stosunku do 1990 r. Ma to ograniczyć globalny wzrost ocieplenia do 2,7°C do końca bieżącego stulecia. Polska promuje koncepcję leśnych gospodarstw węglowych, które miałyby zmniejszać koncentrację CO2 w atmosferze. Polega ona na tym, że przy odpowiedniej gospodarce leśnej, czyli przez sadzenie konkretnych gatunków drzew lub dosadzanie nowych drzew w istniejących lasach, wychwycić większą ilość CO2. Chociaż COP23 koncentrował się przede wszystkim na technicznych szczegółach porozumienia paryskiego, była to pierwsza konferencja stron, która odbyła się po tym, jak prezydent Donald Trump ogłosił, że USA wycofają się z porozumienia. Konferencja COP23 zakończyła się tym, co nazwano "Fidżi Momentum Implementacji", w którym nakreślono kroki, które należy podjąć w 2018 r., Aby porozumienie w Paryżu mogło rozpocząć działalność i rozpoczęto dialog z Talanoa - proces mający na celu pomoc krajom w ulepszaniu i wdrażaniu ich narodowo ustalonych wkładów do 2020 r. COP23 odbyła się on w kampusie ONZ w Bonn (Niemcy) w dniach 6-17 listopada 2017 r. Konferencja obejmowała 23. konferencję stron Ramowej konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu (UNFCCC), trzynaste spotkanie stron protokołu z Kioto (CMP13) oraz drugie spotkanie stron porozumienia paryskiego (CMA2). Celem konferencji było omówienie i wdrożenie planów dotyczących walki ze zmianami klimatu, w tym szczegółów dotyczących sposobu, w jaki umowa paryska będzie działać po jej wejściu w życie w 2020 r. Konferencji COP przewodniczył premier Fidżi, Frank Bainimarama, COP24 Katowice 2018 r W wydarzeniu uczestniczy ok. 20 tysięcy osób ze 190 krajów, w tym politycy, reprezentanci organizacji pozarządowych oraz środowisk naukowych i sfery biznesu. Negocjatorzy podczas katowickiego szczytu klimatycznego wciąż nie doszli do porozumienia. Wśród spornych kwestii pozostaje m.in., czy wszystkie kraje powinny podlegać tym samym regułom. 11 grudnia, zaczyna się ministerialna część COP24. Organizatorzy spodziewali się przyjazdu co najmniej 91 ministrów z całego świata, którzy spróbują przełamać impas w negocjacjach. W wielu kwestiach stanowiska państw uległy zbliżeniu, natomiast rozbieżności dotyczą przede wszystkim dwóch kwestii: Po pierwsze - czy wszystkie kraje powinny odpowiadać za swoją politykę klimatyczną według tych samych reguł, czy też należałoby uczynić rozróżnienie między kraje bogate a biedne. Druga sporna sprawa dotyczy finansowania przyjaznych dla klimatu projektów w państwach rozwijających się - negocjatorzy wciąż spierają się, jak duże środki powinny zostać wystosowane oraz jak liczyć finansowy wkład poszczególnych krajów. Porozumienie branży modowej Tymczasem wczoraj do walki o poprawę klimatu wkroczyła moda. Uznaje się, że przemysł tekstylny powoduje wyższą emisję dwutlenku węgla niż międzynarodowe lotnictwo i marynarka razem wzięte. W poniedziałek na szczycie w Katowicach 43 liderów w branży - od Adidasa, przez Burberry, Guess, Hugo Bossa po grupę H&M i Inditex - podpisało zobowiązanie o zrównoważonej modzie. The Fashion Climate Charter, czyli Karta działań przemysłu modowego na rzecz klimatu ma wspomóc osiągnięcie celów z Paryża z 2015 roku. Sygnatariusze zobowiązali się do działań na rzecz osiągnięcia zerowej emisji netto do 2050 roku, stopniowej rezygnacji z pieców opalanych węglem i przechodzenie na odnawialne źródła energii. COP 25 Madryt 2020 (zamiast w Chile w 2019) Miasta i regiony jednoczą się, by pobudzić do działania w dziedzinie klimatu Na COP 25 nie osiągnięto porozumienia w sprawie zasad pełnego wdrażania porozumienia paryskiego. W decyzji końcowej nie uwzględniono również wskaźników regionalnych zawartych w zbiorze zasad wynikających z porozumienia paryskiego ani postulatu wielopoziomowej współpracy. COP 26 Glasgow Na zakończonej 13 listopada 2021 konferencji klimatycznej w Glasgow poczyniono znaczne postępy w wyniku 2-tygodniowych negocjacji między stronami porozumienia paryskiego (obecność USA). Wśród kluczowych inicjatyw należy wymienić: zwiększenie środków dla państw rozwijających się na radzenie sobie ze zmianą klimatu przyjęcie globalnego zobowiązania dotyczącego metanu sfinalizowanie pakietu paryskiego. Niemniej uzgodniony w Glasgow pakt klimatyczny pozostawia jeszcze pole do dalszych działań w nadchodzących latach, tak by osiągnąć cel 1,5°C. Udział Polski w międzynarodowej współpracy dotyczącej ochrony środowiska W latach 90-tych nastąpił wyraźny wzrost uczestnictwa Polski w tworzeniu międzynarodowych instrumentów prawnych ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju Polska przystąpiła do szeregu obowiązujących już konwencji międzynarodowych i aktywnie włączyła się do negocjacji dotyczących konwencji podpisanych w Rio de Janeiro. Polska brała udział w słynnym “Szczycie Ziemi”, czyli Konferencji ONZ “Środowisko i Rozwój”, która odbyła się w 1992 roku w Rio de Janeiro, a w roku 2002 uczestniczyła w przygotowaniach i przebiegu tzw. konferencji “Rio + 10”, czyli Światowego Szczytu Zrównoważonego Rozwoju w Johanesburgu w RPA. Polska jest obecnie sygnatariuszem 33 konwencji, protokołów i porozumień międzynarodowych w dziedzinie ochrony środowiska, z których ratyfikowała do tej pory 21. (Dane wg. Ministerstwa Środowiska- ). Ratyfikowano następujące porozumienia międzynarodowe: 1. Konwencja o obszarach wodno-błotnych mających znaczenie międzynarodowe, zwłaszcza jako środowisko życiowe ptactwa wodnego (Konwencja Ramsarska) z 1971 r. 2. Konwencja o międzynarodowym handlu dzikimi zwierzętami i roślinami gatunków zagrożonych wyginięciem (Konwencja Waszyngtońska -CITES) z 1973 r. 3. Konwencja w sprawie transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie odległości (Konwencja Genewska) z 1979 r 4. Protokół do konwencji Genewskiej w sprawie transgra- nicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie odległości dotyczący długofalowego finansowania wspólnego programu monitoringu i oceny przenoszenia zanieczyszczeń na dalekie odległości w Europie (EMEP) z 1984 r. 5. Konwencja wiedeńska w sprawie ochrony warstwy ozonowej z 1985 r. 6. Protokół montrealski w sprawie substancji zubożających warstwę ozonową z 1987 r. 7. Konwencja o ochronie środowiska morskiego obszaru Morza Bałtyckiego (Konwencja Helsińska - HELCOM) z 1974 r. 8.Ramowa Konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu z 1992 r. 9.Konwencja o ochronie dzikiej fauny i flory europejskiej oraz ich siedlisk naturalnych (Konwencja Berneńska) z 1982 r. 10.Konwencja o różnorodności biologicznej z 1992 r. 11.Konwencja o ochronie wędrownych gatunków dzikich zwierząt (Konwencja Bońska) z 1979 r. 12.Porozumienie o ochronie małych waleni Morza Północnego i Bałtyku z 1992r. 13. Porozumienie o ochronie nietoperzy w Europie z 1991r. 14. Konwencja o ocenach oddziaływania na środowisko w kontekście transgranicznym (Konwencja z Espoo) z 1991r. 15. Konwencja o kontroli transgranicznego przemieszczania i usuwania odpadów niebezpiecznych (Konwencja Bazylejska) z 1992 r. 16. Umowa o Międzynarodowej Komisji Ochrony Odry przed Zanieczyszczeniem z 1996 r. 17. Nowa Konwencja o ochronie środowiska morskiego obszaru Morza Bałtyckiego (Konwencja Helsińska – HELCOM) z 1992 r. 18. Konwencja o ochronie i użytkowaniu cieków transgranicznych i jezior międzynarodowych z 1992 r. 19.Konwencja o dostępie do informacji, udziale społeczeństwa w podejmowaniu decyzji oraz dostępie do sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska (Konwencja z Aarhus) z 1998 r. 20.Konwencja ONZ w sprawie zwalczaniu pustynnienia.. z 1993 r 21.Protokół z Kioto do Ramowej Konwencji ONZ w sprawie zmian klimatu z 1998 r. UE obecnie jest liderem w promowaniu działań mających na celu neutralizację zmian klimatycznych wywołanych przez emisję gazów cieplarnianych. Planuje podjęcie działań ograniczających do 2020 r. produkcję C02 o 90% co zapewniło by pełną neutralnośc klimatyczną. Polska ze względu na wykorzystywanie w energetyce głównie węgla kamiennego sprzeciwia się proponowanym rozwiązaniom Katedra Farmakologii i Toksykologii Wydziału Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu Związki organiczne o dużym znaczeniu ekotoksykologicznym Opracował prof. dr hab. Marcin Świtała Materiał pomocniczy do wykładu z przedmiotu o Ochrona Środowiska 2021  I. Polichlorowane bifenyle (PCBs) Clm Cln PCBs należą do chlorowanych węglowodorów, i tworzą najczęściej mieszaniny związków o podobnej strukturze chemicznej różniących się ilością przyłączonych atomów chloru. Są szeroko stosowane jako materiały izolacyjne przewodów elektrycznych, w silnikach i w trans- formatorach. Wchodzą w skład płynów wypełniających wymien- niki ciepła, w skład plastyfikatorów, substancji powłokowych, wypełniaczy, klejów, farb, atramen- tów , papierów do kopiowania i in. Do środowiska - gleby, wód i powietrza - dostają się głównie z odpadów na wysypiskach, głównie z farb, olejów smarnych, papieru. PCBs to związki o małej aktywności chemicznej. Są termooporne, niepalne, o niskiej prężności par. Stanowią je substancje o różnych nazwach np. Aroclor oznakowanych kodowo np. 1254 gdzie 12 oznacza bifenyl a 54 - procent wagowy chloru w cząsteczce Stężenia PCBs w środowisku: w powietrzu - do 0,05 μg/m3 w wodzie - ok 0,001 μg/L w zanieczyszczonych wodach - 0,1 μg/L w glebie - ok. 15 μg/kg w osadach morskich (Bałtyk) - 6-1400 μg/kg W środowisku zachowują się podobnie jak węglowodory chlorowane. M. in. ulegają zagęszczeniu w łańcuchu pokarmowym stając się groźnymi substancjami dla ludzi i zwierząt. Stężenia PCBs w żywności - ok. 100 μg/kg. Stężenia w produktach paczkowanych są większe. Stężenia PCB w tkance tłuszczowej człowieka wynoszą 100-2000 μg/kg, u ludzi pracujących w wytwórni kondensatorów 30000-700000 μg/kg. Toksyczność DL50 Aroclor 1254 dla szczura p.o. wynosi 4-10 mg/kg Objawy zatrucia u szczura to utrata masy ciała, ataksja, biegunka, odwodnienie , porażenie CSN i śmierć. Sekcyjnie wykazać można zwyrodnienia komórek wątroby i nerek i zapalenie błony śluzowej przewodu pokarmowego. DL50 - medialna dawka letalna - dawka wywołująca śmierć u 50% zwierząt zatrutych doświadczalnie Losy polichlorowanych bifenyli w organizmach żywych Łatwo przenikają do krwi z przewodu pokarmowego. Odkładają się w tkance tłuszczowej, przechodzą przez łożysko i do mleka stanowiąc zagrożenie do płodów i noworodków. Z trudem ulegają przemianom w organizmie do mono- i dihydroksy pochodnych. Wydalają się z kałem. Mechanizmy uszkadzające wpływają na aktywność enzymów wątrobowych wywołują porfirię wątrobową indukują enzymy odpowiedzialne za przemiany estadiolu i androsteronu zmniejszają ilość witaminy A w wątrobie ponadto niekorzystnie wpływają na układ immunologiczny na płodność i indukują zmiany nowotworowe Zatrucia masowe Do zatruć masowych żywnością zawierającą polichlorowane bifenyle doszło w 1974 u ludności w Japonii. Wywołane zatrucie nazwano chorobą Yusho. Do charakterystycznych objawów tej choroby zali- czyć można rogowacenie i ściemnienie skóry, wy- pryski i zakażenia skórne oraz dolegliwości pokar- mowe i nerwowe oraz trudności w oddychaniu.  II. Dioksyny i furany Clm Cln Clm Cln O O O dioksyny furany Są to ksenobiotyki odpadowe, które nie są produktami celowej działalności człowieka. W zależności od liczby atomów chloru i miejsca podstawienia wyróżnia się 75 izomerów dioksyn i 135 izomerów furanów. Są to związki nierozpuszczalne w wodzie, trwałe, stabilne w powietrzu. Rozkładają się w świetle UV i w bardzo wysokich temperaturach. Kumulują się w glebie w której mogą istnieć przez długie lata. Wchłaniane są przez rośliny i wraz z nimi przyjmo- wane przez zwierzęta. Odkładają się w tłuszczu. Podstawowe źródła emisji to: - spalarnie odpadów komunalnych i przemysłowych - silniki pojazdów spalające benzynę ołowiową z ,,dodatkiem 1,2-dwuchloroetanu - a także zakłady przemysłu metalowego - odzyskującego metale chemicznego produkujące pentachlorofenol PCW i inne produkty do których produkcji używa się chlor celulozowo-papierniczego Stwierdzono, że dioksyny powstają w procesie spalania śmieci nad paleniskiem w strefie w której temperatura spalin waha się pomiędzy 250 oC do 450 oC. W nowoczesnych spalarniach wychodzące z pieca gazy przy ostatnim wtrysku powietrza muszą w ciągu co najmniej 2 s osiągać temp. 850 oC, co zapobiega tworzeniu się dioksyn. Toksyczność dioksyn i furanów jest bardzo wysoka. DL50 dla dioksyny - 2,3,7,8-TCDD u szczura po podaniu p.o wynosi 0,022 mg/kg. Dioksyna 2,3,7,8-TCDD jest prawie 100-krotnie bardziej toksyczna niż cyjanek potasu. Toksyczność występujących w środowisku mieszanin dioksyn i furanów określa się w jednostkach porów- nawczych TEQ stanowiących odniesienie do 2,3,7,8- TCDD. Jednostka ta stanowi równoważnik aktywności 1 pg 2,3,7,8-TCDD. W jednostkach tych wyrażane są normy bezpieczeń- stwa dotyczące dioksyn. Np. emisje gazowe mieszanin dioksyn i furanów pochodzących ze spalarni nie mogą być wyższe niż 0,1 ng TEQ/m3. Główną drogą rozmieszczania się dioksyn w środo- wisku jest atmosfera. Obecność tych związków stwierdza się także w wodzie i glebie. W czystym powietrzu daje się wykazać 0,1-0,3 pg TEQ/m3, w czystej wodzie 0,003 pg TEQ/L i w glebie od