Wika-Kompan PDF

WIKA-wika ang pinakamahalagang sangkap at ugnayan sa pakikipag- kapwa tao. Ang wika ay isang sistema ng mga tunog o kaya ay mga pasulat na letrana inuugnay natin sa mga kahulugang nais nating iparating sa ibang tao. EDWARD SAPIR- pamamaraan ng paghahatid ng mga kaisipan, damdamin, at hangarin. CL...

WIKA-wika ang pinakamahalagang sangkap at ugnayan sa pakikipag- kapwa tao. Ang wika ay isang sistema ng mga tunog o kaya ay mga pasulat na letrana inuugnay natin sa mga kahulugang nais nating iparating sa ibang tao. EDWARD SAPIR- pamamaraan ng paghahatid ng mga kaisipan, damdamin, at hangarin. CLUDE KLUCKHON – ang wika ay “ugaling pangkultura” HENRY GLEASON – ang wika ay masistemang balangkas ng sinasalitang tunog na pinili at isinaayos sa paroang arbritrary o upang magamit sa pakiki- pagtalastasan. DALUYAN NG ATING WIKA 1. TUNOG 2. SIMBOLO 3. KODIPIKADONG PAGSULAT 4. GALAW 5. KILOS KATANGIAN NG WIKA MAY SISTEMA- bawat wika ay may sariling istraktura. (ponema, morpema, simaksis) ponema-tunog morpema-salita simaksis-pinagsama- samang salita ARBRITRARYO pinagkasunduang wikang gagamitin ng isang grupo SIMBOLIKONG TUNOG maayos na pinagsama- sama ang mga tunog upang makabuo ng ibang tunog. GINAGAMIT – upang mapanatiling buhay ang isang wika, kailangan mong gamitin. NAKABATAY SA KULTURA masasalamin ang kultura ng mga tao sa wikang sinasalita nila.  DINAMIKO – sumasabay ring nagbabago ang mga salita o paraan ng pakiki- pagtalastasan. GAMIT NG WIKA GAMIT SA TALASTASAN- Wika ang kasangkapan ng tao sa pagpapa-hayag ng damdamin. LUMILINANG NG PAGKATUTO patuloy na pinag-aaralan ng bawat henerasyon. SAKSI SA PANLIPUNANG PAGKILOS – Nagbubuklod sa mga mamamayan shenerasyomjg kanilang panunulat ng talumpati, at mga akda LALAGYAN O IMBAKAN- ang wika ay hulugan, taguan, imbakan, deposito ng kaalaman ng isang TAGAPAGSIWALAT NG DAMDAMIN - pagpapahayag ng damdamin. IMAHINATIBONG PAGSULAT pagbuo ng tula, kwento at iba pang akda na nangangailangan ng imahinatibong MGA TEORYA SA PAGKATUTO NG WIKA TEORYANG BEHAVIORISM - Ang pagkatutong wika ay pag-uugalingpag-aaralan. TEORYANG INNATIVE -lahat ng tao ay may likas na kakayahang mortuto at martutunan ang wika dahil sa Paniniwalang lahat ng ipinapanganak ay may taglay nang isang built in devic /block box TEORYANG COGNITIVE (Jean PIAGET) -ayon sa kanya, ang pagkatutong wika sa isang bata ay nakaugnay sa kakayahan nitong mag-isip. TEORYANG MAKATAO (Stephen krashen) -mula sa kanyang teorya na affective Filter Hypothesis. Sinasabing mapabilis ang pagkatuto ng wika kung may positibong saloobin ang isang tao na matutunan nito. KATEGORYA AT ANTAS NG WIKA 1. PORMAL - pambansa - pampanitikan 2. DI-PORMAL -Lalawiganin -Kolokyal -Balbal Pormal- merong sinusunod na standard ang isang wika kung ito ay ang kinikilala at ginagamit ng higit ng pamayanan, bansa, o isang lugar. a.) Pambansa -Ito ang mga wikang ginagamit ng pamahalaan at paaralan. b.) Pampanitikan -ginagamit ng mga manunulat 4 BARAYTI NG WIKA 1. DIYOLEKTO-uri ng pangunahing wika na nababago o nagbabago Ex: (Manila) “Ang layo naman” (Batangas) “Ala Ang layo eh!”  2. IDYOLEK- espesipikong paraan ng pagsasalita ng isang tao. Ex: “Excuse me po!” ni Mike Enriquez 3. SOSYOLEK-nilikha at ginagamit ng isang pangkat. Gay Lingo- wika ng mga bakla Coño- Taglish Jejemon- nagmula sa salitang pokemon Jargon- bokabularyo ng isang partikular na pangkat ng isang propesyon, artikula na trabaho, o gawain ng tao KATEGORYA NG REHISTRO Field- larangang pinag-uusapan magkaibang kahulugan ng pinag-uusapan sa pakso Ex: HARD WARE Pwedeng teknoloniya o Kalakalan Tenor of Disourse- tumutukoy kung sino ang kausap Mode of Discourse- tumutukoy sa paaran ng pagsasalita/pagsulat Etnolek-gamit na wika ng tiyak na grupo Pidgin-(nobody’s language) isip na lengwahe kung saan sila nagkakaintindihan Creole- pamalit sa mga salitang may dalang masakit o sensitibo Teorya ng Wika 1. Teoryang Bow-wow- mula sa kalikasan na mga tunog. Ex: ihip ng hangin, dagundong ng kulog 2. Teoryang Dingdong- mula sa kapaligiran. Lahat ng bagay sa kapaligiran may sariling tunog. Ex: klang klang ng kampana 3. Teoryang Pooh Pooh- taglay na damdamin o kapag nasapol ang damdamin. Ex: kapag natakot, “wow”, “aray!” 4. Teoryang Yoheho- nababanggit na mga salita kapag syay gumagamit ng pisikal na lakas. Tunogbna nasasambit o ekspresyon na nasasambit ng tao. Ex: tumatae, umiire 5. Teoryang Tata- paalam o goodbye sa Pranses 6. Teoryang Tara-ra-boom-de-ay- pagkilos, sayaw, sigaw, bulong. Ex: pag aalay, ritwal Artikulo XIV Seksyon 6 ng konstitysyon ng 1987- wikang pambansa ng pilipinas ay Filipino De jure- legal at naaayon sa batas na Filipino ang pambansang wika De facto- aktwal itong ginagamit at tinatanggap ng mayora. Ex:itawes Wika- nagmula wa malay Lengwahe- mula sa latin Bernakular- tawag sa wikang katutubo sa isang pook Konstitusyon 1987 ang paggamit ng filipino bilang wikang panturo Homogeneous at Heterogeneous na wika: 1. Homogeneous- iisang wika 2. Heterogeneous- iba’t ibang wika ayon sa lugar o grupo Bilingguwalismo- paggamit ng dalawang wika (dalawang may alam sa ibang wika) Multilinggualismo- paggamit ng mahigit sa dalawang wika Baryasyon ng wika Dimensyong Heyograprikal 1.Dimensyong Sosyal- adapting of language 2. Dimensyong Kontekswal- depende sa kinasasangkutan. Ex: kung paano magsalita sa palengke kumpara sa paaralan Functions of language 1. conative- pag utos/pakiusap. Ex: bawal tumawid 2. informative- gustong ipaalam sa isang tao/nagbibigay ng inpormasyon. 3. labeling- nagbibigay ng bagong pangalan ng tao o bagay batay sa pagkakilala 1. Phatic- nagbubukas ng usapan. Ekspresyon ng pagbati (social talk o small talk) ex: kumain kana? 2. emotive- nagpapahayag ng damdamin. Lungkot, takot, awa 3. exspressive- madalas sabihin: mssaya, galit ako, nahihiya ako. Saloobin, ideya o opinyon Michael Alexander krikwood Halliday -nagbuo ng tungkulin ng wika 1. instrumental- pakiusap, pagutos, pagpasya 2. regulator- makaimpluwensya, kontrol sa ugali, paalala/babala 3. heuristiko- pagtatanong. Ex: anong nangyari? (naghahanap ng sagot) 4. interaksyonal- salamuha sa iba/bumubukas ng usapan 5. personal- damdamin o opinyon ex: journal, diary 6. imahinatabo- paglalarawan, imahinasyon 7. representational- pagbahagi ng info. Ex: pagbabalita Kasaysayang wikang pambansa -⅛ ng wika sa mundo galing sa AUSTRONESIAN (iba’t ibang dako ng mundo) Teologo- naniniwalang ang mulan ng wika matatagpuan sa banal na aklat. Genesis 2:20 Taong Peking (peking man) -unang lahi sa pilipinas Ang mga pilipino ay galing sa lahing Austronesia Austro- Auster Nesian- Nesos Baybayin -17 titik - 3 pantig -14 katinig