Podstawy psychologii - Przywiązanie PDF

Podstawy psychologii Przywiązanie Prof. APS dr hab. Marcin Sękowski Instytut Psychologii Akademia Pedagogiki Specjalnej im. M. Grzegorzewskiej John Bowlby (1907-1990) Teoria przywiązania (attachment theory) Główni kontynuatorzy: Mary Ainsworth Mary Main Peter Fonagy Inspiracje - Obserwacje dzi...

Podstawy psychologii Przywiązanie Prof. APS dr hab. Marcin Sękowski Instytut Psychologii Akademia Pedagogiki Specjalnej im. M. Grzegorzewskiej John Bowlby (1907-1990) Teoria przywiązania (attachment theory) Główni kontynuatorzy: Mary Ainsworth Mary Main Peter Fonagy Inspiracje - Obserwacje dzieci w sytuacji traumatycznego oddzielenia od opiekunów oraz dzieci w zakładach poprawczych - badania etologów nad instynktowymi zachowaniami zwierząt (K. Lorenz, H. Harlow) - Trening psychoanalityczny Istnieje wrodzona tendencja do szukania bliskości, więzi z innymi, ma ona podstawę ewolucyjną. Najważniejsze pojęcia: przywiązanie (więź) - więź uczuciowa między ludźmi; tendencja do szukania bliskości, szczególnie w sytuacjach trudnych zachowania związane z przywiązaniem - aktywizowane w sytuacji stresu, ukierunkowane na postać przywiązania wzorce przywiązania wewnętrzne modele operacyjne/robocze Okresem krytycznym dla rozwoju systemu przywiązania jest 1 r.ż. Mary Ainsworth (1913-1999) współpracownica Bowlby’ego, opracowała wystandaryzowaną procedurę oceny zachowania matek i ich dzieci pod względem przywiązania: Procedura Obcej Sytuacji (model ustrukturalizowanej obserwacji) – „przypomina to na trzy osoby: matkę, jednoroczne niemowlę i eksperymentatora” (Holmes, 2007, s. 163) Procedura badawcza Ainsworth obejmuje 20-minutową sesję: Matka i dziecko wprowadzeni do pokoju zabaw, Swobodna zabawa matki z dzieckiem, eksploracja otoczenia itp. Obserwator (obca osoba) wchodzi do pokoju i rozmawia z rodzicem Matka wychodzi z pokoju (na 3 minuty), dziecko pozostaje w pokoju z eksperymentatorem, który jest responsywny względem dziecka Matka wraca i wita się z dzieckiem, swobodna zabawa dziecka, eksploracja otoczenia itp. Obserwator opuszcza pokój Matka opuszcza pokój, dziecko pozostaje samo Powraca obserwator i jest responsywny względem dziecka Matka wraca i wita się z dzieckiem, wchodzi w interakcję, zachęca do zabawy. Wyszczególniono trzy wzorce przywiązania (Ainsworth) : lękowo-unikające (A): tłumienie negatywnych uczuć, fałszywe okazywanie pozytywnych, strategia „emocjonalnej samowystarczalności” ufne (B): otwartość, spontaniczność, poczucie bezpieczeńsytwa lękowo-ambiwalentne (C): lęk separacyjny, przywieranie, porzucenie eksploracji otoczenia, kontrola i przymus Mary Main dodała jeszcze czwarty wzorzec przywiązania: zdezorganizowane (D): opiekun jako źródło zagrożenia, brak strategii zaradczych i adaptacyjnych – Przywiązanie kontrolujące (Solomon, George) odwracanie ról w relacji z opiekunem, opiekowanie się opiekunem; dość często rozwijane w wieku przedszkolnym przez dzieci z przywiązaniem zdezorganizowanym Interakcje między dzieckiem a opiekunem (figurą przywiązania) podstawą kształtowania się osobowości i bliskich relacji Matryca interakcji przywiązaniowych jest uwewnętrzniana – powstają wewnętrzne modele operacyjne przywiązania – to reprezentacje self, figury przywiązania i łączącej ich relacji – wewnątrzpsychiczne struktury, które określają wzorzec przywiązania (przejawiający się z zachowaniu) Główne metody badawcze stosowane w ramach teorii przywiązania Procedura obcej sytuacji (Ainsworth) Wywiad przywiązania w dorosłości (Main) Samoopisowe kwestionariusze „stylów przywiązania w dorosłości”  Wybrane kwestionariusze samoopisowe do pomiary przywiązania w dorosłości Zrewidowany Kwestionariusz Doświadczeń w Bliskich Związkach – Experience in Close Relationships-Revised (Brennan i in., 1998; Fraley i in., 2000) – Polska wersja – Lubiewska i in., 2016 „Boję się, że stracę miłość bliskiej mi osoby”; Denerwuje mnie to, że nie dostaje takiego uczucia i wsparcia od bliskich mi osób, jakiego potrzebuję” „Wolę nie być zbyt blisko z ważnymi dla mnie osobami”; „Wolę nie pokazywać bliskiej mi osobie, jak naprawdę się czuję” Skala Zdezorganizowanego Przywiązania Osób Dorosłych – Adult Disorganized Attachment scale (Paetzold i in., 2015) – Polska wersja – Sekowski, Progerson, 2020 „Strach to uczucie powszechnie doświadczane w bliskich związkach”; „To normalne, że mamy traumatyczne doświadczenia z ludźmi z którymi czujemy się blisko” Mentalizacja (Peter Fonagy) umiejętność rozumienia stanów umysłowych swoich i innych ludzi (zachowania własnego i innych w kategoriach myśli, uczuć, życzeń i pragnień) – Osiągnięcie rozwojowe, które ma swój początek w bezpiecznej relacji przywiązania i rozwija się jego kontekście – Nasze rozumienie innych i siebie w zasadniczym stopniu zależy od tego czy nasze własne stany umysłu były adekwatnie rozumiane przez troskliwych, uważnych, niezagrażających, opiekunów w okresie niemowlęctwa i dzieciństwa – Zdolność do mentalizacji wpływa na prawidłowe postrzeganie siebie i innych oraz wiąże się z regulacją afektu lub jego dysregulacją – Zaburzona w stanach psychopatologicznych → psychoterapia oparta na mentalizacji (MBT)  Naukowa przewaga teorii przywiązania nad klasyczną psychoanalizą: – punktem wyjścia do budowania teorii są zachowania człowieka (dziecka, opiekunów, osób w bliskich relacjach) a nie tylko wypowiedzi (dorosłych pacjentów) – bezpośrednia obserwacja interakcji rodzic-dziecko – budowanie teorii rozwoju ma swój początek w obserwacji prawidłowego rozwoju – Możliwość empirycznej weryfikacji hipotez Komentarz ✓ Fundamentalne znaczenie jakości relacji dziecko-opiekun ✓ Rola wczesnych więzi społecznych w rozwoju osobowości dziecka; potencjalnie fatalne konsekwencje poważnych zakłóceń przywiązania z opiekunem (krzywdzenie, długotrwałe separacje itp..) ✓ styl/wzór przywiązania warunkuje nasze oczekiwania co do relacji interpersonalnych, zachowanie względem partnerów ✓ Teoria przywiązania to jeden z głównych współczesnych paradygmatów w psychologii i psychopatologii rozwojowej i psychologii osobowości Kontrowersja: chociaż wiele elementów teorii i jej metod spełnia wysokie standardy naukowe, niektóre elementy teorii nie zostały potwierdzone (np. stałość wzorców przywiązania od dzieciństwa do dorosłości) lub nie można ich w pełni zweryfikować (hipoteza wewnętrznych modeli operacyjnych) Dziękuję za uwagę!