Verpleegkundige zorg en communicatie Els Verstraete PDF

Verpleegkundige zorg en communicatie: els Verstraete **[Oppervlakkig veneuze trombose]{.smallcaps}** **Pathofysiologie** - Bloedklonter in een oppervlakkige vene - Vaak misverstanden: - Trombose: bloedklonter in een vene - Flebitis: ontsteking in venen - Tromboflebitis: ontstekingsr...

Verpleegkundige zorg en communicatie: els Verstraete **[Oppervlakkig veneuze trombose]{.smallcaps}** **Pathofysiologie** - Bloedklonter in een oppervlakkige vene - Vaak misverstanden: - Trombose: bloedklonter in een vene - Flebitis: ontsteking in venen - Tromboflebitis: ontstekingsreactie door aanwezigheid van een bloedklonter in een vene **Risicofactoren** - Varices (spataders) ter hoogte van de onderste ledematen - Recente prikplaats van een infuus - Intraveneus druggebruik **Symptomen** - Pijnlijke, harde, rode streng - Op het verloop van een vene - Voelt warm aan **Behandeling** - Lokale behandeling: - Ijs - Crème met heparine - Uitgebreide vormen - Pijnstilling - Compressietherapie - Laagmoleculair-gewichtsheparines gedurende 6 weken - Fondaparinux®(antistollingsmiddel): verlaagt het risico op symptomatische tromboflebitis en uitbreiding ervan **[Diepe veneuze trombose]{.smallcaps}** **Pathofysiologie** - trombus in diepe vene - kuit - dijbeen - soms arm ( na infuus) - ernstige aandoening: - acute complicatie: longembool - chronische complicatie: CVI ( chronische veneuze insufficiëntie), posttrombotisch syndroom - risicofactoren DVT: triade van Virchow - veneuze stase - verhoogde neiging tot stollen - beschadiging van de wand van de vene - DVT ontstaat vaak bij de kleppen in de vene **Risicofactoren** - Verhoogd risico - Hogere leeftijd ( ouder dan 60j) - Een voorgeschiedenis van veneuze trombo-embolie - Erfelijkheid - Gebruik van hormonale contraceptie - Zwangerschap - Dehydratatie (hemoconcentratie) - Weefselnecrose en maligniteit - Immobilisatie door ziekte, heelkundige behandeling in het abdomen/thorax, coma, lange vlieg-, bus- en autoreizen - Gipsimmobilisatie - Verhoogde stollingsneiging - Trauma van het been - Centraal veneuze katheter - Chronische ziekten zoals nierinsufficiëntie en hartdecompensatie - Obesitas - Roken **Symptomen** - Aspecifiek - Zwelling - Zwaartegevoel - Doffe pijn - Klassieke tekenen: - Oedeem - Een donker kleur van het lidmaat - Warmer aanvoelen - Meer uitgesproken tekening van de oppervlakkige venen - Grotere kuitomtrek dan het andere been - Temperatuursverhoging bij symptomatische **Diagnose** - Anamnese - Lichamelijk onderzoek - Bloedonderzoek: D-dimeren -\> verhoogde waarde -\> activatie stollingssysteem - Exho-duplexonderzoek **Behandeling** - Preventief werken zeer belangrijk!! - Na ingreep: - Snelle mobilisatie - Laagmoleculair-gewichtheparine - Therapeutische elastische kousen (TEK) - Niet medicamenteuze behandeling: - Voorlichting; de oorzaak en aanwezige risicofactoren bespreken. Bedrust niet nodig - Compressietherapie - TEK klass III gedurende 2 jaar - Positionering: hoog leggen van been doet oedeem afnemen - Medicamenteuze behandeling: - LMGW in therapeutische dosis, dus hogere dosis dan preventieve dosis - Directe orale anticoagulantia (DOAC) - Bij uitgebreide DVT: trombolyse **Complicaties** - Longembolie - Chronische veneuze insufficiënte - Bloeding door antistollingsmedicatie **preventie** - Algemeen: - Gezonde leefstijl - Voldoende water drinken - Primaire preventie binnen een instelling: - Zo snel mogelijk mobiliseren na operatie en tijdens ziekhuisopname - TEK klasse I / II bij bedlegerigheid bij ziekte/ na operatie - Toediening van LMGW in preventieve dosis - Overige preventiemaatregelen - Steunkousen - Frequent bewegen tijdens lange reizen - Stoppen met de anticonceptiepil en wijzigen van anticonceptiemethode - Stoppen met roken **Verpleegkundige aandachtspunten** - Vroegtijdig signaleren van symptomen - Alert zijn voor: - Temperatuursverhoging - Toename van pijn - Zwelling van het been (of arm) - Veranderingen in ademhalingspatroon - Signalen van bloeding - Valgevaar - Behandeling DVT: - Roodheid aftekenen - been in hoogstand - compressietherapie volgens voorschrift - geen bedrust ( tenzij bi volledige occlusie en trombolyse) - aanpakken risicofactoren en leefstijl  **pathofysiologie** - varices: kronkelige, verlengde oppervlakkige venen - veneuze retour naar het hart verstoord: - insufficiënte kleppen - verzwakte wand van de venen - Indien druk in venen stijgt ook drukstijging in kleinere venen beschadiging en lekkage van capillairen vocht in omliggende weefsels = oedeem. Rode bloedcellen (erytrocyten) lekken uiteindelijk ook uit capillairen en worden afgebroken: hemosiderine komt vrij en geeft bruine verkleuring (hyperpigmentatie) - Oorzaken: - Veneus klepdefect door: - Verwijde venen als gevolg van aangeboren zwakke vaatwanden - Trauma (bv. Trombose) - Tromboflebitis - Hormonale verandering (zwangerschap) - Aangeboren afwezigheid van veneuze kleppen **Risicofactoren** - Familiale voorgeschiedenis - Staand werk - Hormonale factoren (zwangerschap) - Obesitas - Hogere leeftijd - Vrouwen **Symptomen** - In het begin geen klachten, varices esthetisch minder mooi - Op termijn: - Oedeem - Doffe of zeurende pijn in de benen - Vermoeide benen - Branderig gevoel - Jeuk - Nachtelijke kuitkampen **Diagnose** - Klinisch onderzoek - Echo-duplex indien gewenst is **Behandeling** - Conservatie behandeling: - Meer lichaamsbeweging - Compressietherapie - Lokale behandeling : - Sclerocompressietherapie - chirurgische interventie: - endoveneuze laserbehandeling - stripping: verwijderen van de vena saphena magna/ parva **verpleegkundige aandachtspunten** - alert zijn voor symptomen van CVI, trombose, flebitis en ulcera - pijn kan zorgen voor minder mobiliteit, obstipatie, vragen naar pijn en obsipatie - aansporen tot: - meer bewegen - valrisico vermijden - ledematen tot boven harthoogte - vermijden van lang staan of zitten met afhangende benen - therapietouw bij compressietherapie **pathofysiologie** - ontstaan door trombi uit venen in kleine bekken en onderste ledematen - migreren via vena cava inferior naar rechter atrium, verder naar rechter ventrikel en arteria pilmonalis richting longen - kleine embolen: weinig hemodynamische effect - grote embolen: verminderde gasuitwisseling in longen met overbelasting van rechter hart - massieve longembolen: dood **risicofactoren** - zelfde al DVT **symptomen** - kleine embolen: weinig symptomen - grote embolen: - acute dyspnoe - tachycardie - tachypnoe - syncope en hartstilstand **diagnose** - D-dimeren ( niet specifiek voor longembool) - Gouden standaard ( CT-angiografie longen) **Behandeling** - Hospitalisatie - Ondersteunende therapie: zuurstof en pijnstilling - Opvolgen hemodynamische parameters - Anticoagulantia: LMGH in therapeutische dosis/ een DOAC voor 3-6 maanden - Trombolyse wordt soms voorgeschreven - Zeldzaam= heelkunde met een trombectomie door de hartchirurg **Pathofysiologie** - Zwelling van weefsel door vochtophoping tussen de cellen in interstitiële ruimte - Voornamelijk water - Mechanisme normaal: - In capillairen wordt vocht door hydrostatische druk naar de interstitiële ruimte geduwd, met een hogere druk aan het begin en een lagere aan het einde. - Concentratie albumine heeft aanzuigende werking op vocht, albumine blijft normaal - Als hydrostatische druk aan eind capillair lager wordt, overheerst colloïd-osmotische druk keert terug uit interstitiële druk naar capillair - Oedeem: - Balansverstoring tussen continue verplaatsing van vocht uit capillairen naar interstitiële ruimte en omgekeerd - Bij verhoogde veneuze druk door toename bloedvolume/ veneuze obstructie: meer vocht naar interstitiële ruimte - Bij verminderde colloïd-osmotische druk door afname albumine: minder vocht keert terug naar capillairen - Bij obstructie lymfe-afvoer: vocht wordt niet afgevoerd - Capillairen kunnen meer doorlaatbaarheid worden: ook albumine komt in interstitiële ruimte: aantrekken van vocht  - Lokale oedeem: - Vb. een lidmaat - Meestal veroorzaakt door DVT, infectie, angio-oedeem ( vb. allergie), obstructie lymfevaten - Gegeneraliseerd oedeem: - Vb. oedeem in beide benen, ascites/ longoedeem - Meestal veroorzaakt door hartfalen, leverfalen, nierziekten en ondervoeding **Symptomen** - Onderhuidse zwelling en/ pitting oedeem - Voelt zwaar aan - Kan pijnlijk zijn - Lokaal oedeem: - Vaak in voeten en onderbenen door zwaartekracht - Bij bedlegerigheid: zitvlak, genitaliën achterkant dijbenen - Verminderde colloïd-osmotische druk - ascites - angio-oedeem **diagnose** - anamnese en lichamelijk onderzoek - ernstige oorzaak: - plots ontstaan - symptomen van hart-,long-,of leveraandoeningen - oedeem in 1 been - levensbedreigende oorzaak: - DVT met longembolie - Angio-oedeem van keel/tong - Ernstige infectie **Behandeling** - Aanpakken oorzaak - Lokaal oedeem: compressietherapie **Verpleegkundige aandachtspunten** - Toepassen compressietherapie bij oedeem na inactiviteit - Vochtbalans bijhouden bij hartfalen en nierinsufficiëntie - Mobiliteit stimuleren - Voorlichting: - Patiënt en omgeving - Aanpak risicofactoren en leefstijl (overgewicht, na beperkend dieet, voldoende bew.) ***Compressietherapie*** **Inleiding** - Horizontale ligging: veneuze druk enkel gelijk aan druk rechterhart - Zitten of staan: intraveneuze druk in benen neemt toe onder invloed zwaartekracht - Effectief zwachtelen: - Juiste techniek gebruiken - Juiste materiaal gebruiken - Juiste druk gebruiken **Wat is compressietherapie?** - Drukbehandeling - Belangrijkste behandeling voor patiënten met oedeem: - Ulcus cruris (preventie en behandeling) - Lymfoedeem - DVT (ter preventie van posttrombotisch syndroom) - Varices - Ondersteunen van veneuze retour door: - Dichtdrukken oppervlakkige venen en perforanten met betere sluiting kleppen reduceren bloedvolume t.h.v onderbeen - Ondersteunen van kuitspierpomp - Verhogen stroomsnelheid - Verminderen van oedeem - Betere microcirculatie en dus aanvoer van zuurstof en voedingsstoffen met snellere genezing **Wet van laplace** - D= 𝑆/𝑅 - D= druk door het compressiemiddel uitgeoefend op het been - S= de spanning van het compressiemiddel. Deze spanning wordt bepaald door de mate waarin aan de zwachtel wordt getrokken. - R= de straal van het been ( bij enkel kleiner dan onder de knie) **Wet van pascal** - Druk uitgeoefend op een vl in een gevuld en gesloten vat, plant zich onverminderd voort in alle richtingen - Weke delen gedragen zich als een vloeistof, de wet van pascal is toepasbaar - De druk die door zwachtels wordt uitgeoefend is afhankelijk van het soort zwachtel **diagnostiek** - Onderzoeken naar oorzaak oedeem - Enkel/arm -- index (EAI) bepalen voor compressietherapie - Om zich te krijgen op arteriële doorbloeding - [\$\\frac{\\text{systolische\~bloeddruk\~aan\~de\~enkel}}{\\text{systolische\~bloeddruk\~aan\~de\~arm}}\$]{.math.inline} - Normale EAI is ongeveer 1 - Bij waarde \ - Lage rustdruk - Hoge arbeidsdruk - Druk als de patiënt beweegt met de voeten en benen, veel minder in rust - Pt moet nog wat mobiel zijn ( voeten bewegen en minstens een half uur per dag stappen) - Mogen aanblijven s' nachts omwille lage rustdruk **Lange rekzwachtels** - ( vb. Dauerbinde®, Klinidur® standaard, Elodur® forte,..) - Hoge rustdruk - Lage arbeidsdruk - Veel druk in rust, minder als patiënt beweegt - Bij immobiele patiënten - S' nachts uit: niet veilig door hoge rustdruk **Meerlagige compressietherapie** - EBN: betere resultaten bij genezing ulcus, geneest veel sneller - Nadeel: duur, dik en zeer warm verband ( geen gewone schoenen), minder goed therapietouw - In België weinig gebruikt omwille van geen terugbetaling **Therapeutische elastische kousen** - Klasse I - Preventie van trombo-embolische complicaties - TED-kous (trombo-embolism deterrent stockings) - Knie-lengte, dij-lijngte - Korte kousen: minder duur, blijven beter zitten, betere therapietrouw - voor opstaan aantrekken - benen hydrateren en goed laten intrekken - nieuwe kousen om de 3-6 maand - juiste maat nemen - hogere klassen: behandeling oedeem - eerste stap in de behandeling van oedeem - zwachtelen - pas als oedeem weg is TEK - indien oedeem nog aanwezig: foute maat been, zeer duur voor de patiënt - voorkeur bij veneuze insufficiënte: klasse III, op maat gemaakt - meestal 2 delen - onderkous - bovenkous **onderkous** - geïntegreerde hiel en teenstuk - bevat zijde, vergemakkelijkt aanbrengen - 17mmHg - Kleur: wit - Helpt het verband op zijn plaats te houden - Geeft een lichte compressie voor bedlegerige ptn om oedeemvorming te voorkomen **Bovenkous** - Geïntegreerde hiel en teenstuk - 25mmHg - Zeer zachte vezels - 2 versies: met en zonder ritssluiting - 2 kleuren: zwart/ huidsklleur **Patiënteneducatie** - Therapietrouw is zeer belangrijk - Educatie over: - Ontstaan oedeem - Werking compressietherapie - Noodzaak compressietherapie - Lange duur van genezing en behandeling - Beweging - Oefeningen in ruglig (bed of zetel) - Kringetjes draaien met de voeten - Voeten optrekken( alleen de voeten) - Om de beurt de knie buigen en strekken - 1 knie buigen, hoog strekken en het been langzaam gestrekt neerleggen - Idem met het ander been - Stappen - Elke dag, minstens 30 per dag, om spierpomp te laten functioneren compressieverband pas effectief goede kuitspierpompfunctie - Wikkel de voeten goed af bij het stappen - Sta niet te lang stil, verplaats voortdurend - Rusten - Lighouding plaatst men de voeten boven het hart - Zithouding worden voeten boven de heuphoogte gehouden - Benen niet over elkaar - Onderhoud compressietherapie - Regelmatig wassen, liefst in wasmachine - In kussensloop of wasnetje - 30-60°C - Na 2-3 maanden vervangen *Cerebrovasculair accident* **Pathofysiologie** - CVA of beroerte - Plotse onderbreking in bloedtoevoer naar hersenen - Trombose of embolie - Bloeding - Achterliggend hersenweefsel -\ ischemie -\> afsterven **Risicofactoren** - Stijgt met de leeftijd - Mannen hoger risico dan vrouwen - Verhoogd risico bij - Hypertensie - Hypercholesterolemie - Diabetes mellitis - Eerder doorgemaakte hart- en vaatziekten - Leefstijlfactoren - Roken - Obesitas - Inactiviteit - Overmatig alcoholgebruik - Verhoogd risico op een herseninfarct door embolie - Hersenbloeding **Symptomen** - Afhankelijk van plaats - Meest voorkomende: - Krachtverlies in armen/been - Doof gevoel en tintelingen in een lichaamshelft - Afasie, dysfasie **Diagnose** - Vroegtijdig herkennen!! - FAST-test!! - Tijdstip noteren waarop symptomen begonnen - SPOED-transfer ziekenhuis - CT-angio - MRI - Bloedafname: stollingsstoornissen, glucose, lipidenspectrum - ECG **Behandeling** - Kern infarct: definitieve beschadiging - Penumbra: zone rond kern, nog geen definitieve schade - Hoe meer tijd voor behandeling, hoe groter kern wordt - TIME = BRAIN - Verschillende fasen: \- Acute fase: eerste dagen na CVA - 1 à 3 dagen - Diagnostiek - Nadien subacute fase of herstelfase - Revalidatie - Chronische fase: geen verbetering - Ondersteuning pt en mantelzorgers **Behandeling van een TIA of CVA door trombus** - Trombolyse tot 4,5u na optreden symptomen - Risico op bloeding! - Minderheid komt in aanmerking - Mechanische trombectomie - Groot infarct: hersenoedeem  dood - Trepanatie/ hemicraniëctomie (zie verder in opleiding) - Meeste patiënten: - anticoagulantium of anti-aggregantium - Behandeling hypertensie - NPO tot na evaluatie slikproces - Risico op aspiratie - Tot die tijd sondevoeding via maagkatheter of gastrostomie indien langere tijd - Na stabilisatie beroerte, mobilisatie van de pt - Multidisciplinaire aanpak: arts, verpleegkundige, kinesis, ergotherapeut, psycholoog, logopedist, diëtist - Sommige ptn snel naar huis, anderen lange revalidatie **Behandeling van een hersenbloeding** - Conservatief: - Bloeddruk onder controle houden - Bij inklemming: neurochirurgie - Hematoom aanprikken en draineren - Aneurysma afklemmen - Bedrust tot stabilisatie intracraniale druk (zie verder in opleiding) **Verpleegkundige aandachtspunten** - Observaties! - Bewustzijngraad en eventuele veranderingen daarin (Glascow coma schaal); - Pupilgrootte en pupilreactie; - Ademhaling; - Hartfunctie/EKG; - Bloeddruk; - Lichaamstemperatuur - Oxymetrie; - Krachten - Controle op intracraniale drukverhoging - Extra voorschriften bij bloeding: - Ruim IV vochtbeleid: 2,5-3l/24u - Hoofdpijn: paracetamol - Urineretentie: katheterisatie of verblijfskatheter - Obstipatie: laxeermiddelen (niet persen!) - Bij fotofobie: verduisterde kamer