VERBINTENISSENRECHT 15-11 (les 2).docx

VERBINTENISSENRECHT 15/11/2023 Herhaling vorige les: Inhoud {#inhoud.Kopvaninhoudsopgave} ====== [Onderhandelingsvrijheid 3](#onderhandelingsvrijheid) [Beperkingen aan de vrijheid: precontractuele aansprakelijkheid 3](#beperkingen-aan-de-vrijheid-precontractuele-aansprakelijkheid) [Foutief afge...

VERBINTENISSENRECHT 15/11/2023 Herhaling vorige les: Inhoud {#inhoud.Kopvaninhoudsopgave} ====== [Onderhandelingsvrijheid 3](#onderhandelingsvrijheid) [Beperkingen aan de vrijheid: precontractuele aansprakelijkheid 3](#beperkingen-aan-de-vrijheid-precontractuele-aansprakelijkheid) [Foutief afgebroken 4](#foutief-afgebroken) [Schending v precontractuele informatieplichten 5](#schending-v-precontractuele-informatieplichten) [Misbruik gemaakt vd kwetsbare positie v andere partij of gewelddadig/ agressief gedrag vertoond 6](#misbruik-gemaakt-vd-kwetsbare-positie-v-andere-partij-of-gewelddadig-agressief-gedrag-vertoond) [Afspraken tijdens de onderhandelingen -- voorcontracten 6](#afspraken-tijdens-de-onderhandelingen-voorcontracten) [Voorcontracten 7](#voorcontracten) [Optiecontract of contractbelofte 7](#_Toc150983551) [Voorkeurrecht 7](#_Toc150983552) [Sancties bij schending voorkeurrecht 7](#sancties-bij-schending-voorkeurrecht) [Voorovereenkomst met specifieke verbintenis 7](#voorovereenkomst-met-specifieke-verbintenis) [Raam- of kaderovereenkomst 7](#raam--of-kaderovereenkomst) [Totstandkoming van de overeenkomst 8](#totstandkoming-van-de-overeenkomst) [Consensualisme 8](#consensualisme) [Uitzondering op consensualisme 8](#uitzondering-op-consensualisme) [Vormelijk of plechtig contract 8](#vormelijk-of-plechtig-contract) [Zakelijk contract 8](#zakelijk-contract) [Formaliteiten: uiteenlopende functies 8](#formaliteiten-uiteenlopende-functies) [Totstandkoming ve contract 9](#totstandkoming-ve-contract) [Wilsovereenstemming -aanbod en aanvaarding 9](#wilsovereenstemming--aanbod-en-aanvaarding) [Aanbod 9](#_Toc150983564) [Aanvaarding 10](#aanvaarding) [Overeenkomst bij aanvaarding v aanbod 10](#overeenkomst-bij-aanvaarding-v-aanbod) [Totstandkoming meerpartijenovereenkomst 11](#totstandkoming-meerpartijenovereenkomst) [Bedoeling om rechtsgevolgen te creëren 11](#bedoeling-om-rechtsgevolgen-te-cre%C3%ABren) [Wilsautonomie 11](#wilsautonomie) [Nuanceringen van dat beginsel 11](#nuanceringen-van-dat-beginsel) [Discrepantie tuss de werkelijke wil en verklaarde wil 12](#discrepantie-tuss-de-werkelijke-wil-en-verklaarde-wil) [Rol v vertrouwensleer in het Belgische recht 12](#rol-v-vertrouwensleer-in-het-belgische-recht) [Algemene voorwaarden 13](#algemene-voorwaarden) [Formulierenstrijd 13](#formulierenstrijd) [Verzet mogelijk tegen toepassing v algemene voorwaarden v medecontractant 13](#verzet-mogelijk-tegen-toepassing-v-algemene-voorwaarden-v-medecontractant) [Interpretatie en geldigheid 14](#interpretatie-en-geldigheid) Onderhandelingsvrijheid ======================= Wnr partijen een contract sluiten gaan ze vaak een tijd onderhandelen over dat contract Er zijn ook contracten waarbij er quasi niet w onderhandeld Vb: broodje, cola kopen **Principe**: partijen zijn vrij om te onderhandelen, deze te starten, te voeren en af te breken (Art. 5.15, lid 1 BW) = onderdeel vd contractvrijheid Er is **geen contractdwang** (in principe), je hebt altijd vrijheid om contract te weigeren Soms **bijzondere regels** bij onderhandelingsvrijheid Overh is niet altijd vrij gebonden dr overheidsopdrachtenregels Vb: niet zomaar met 1 aannemer onderhandelen, moet openbaar Geldt ook **geen motiveringsplicht** (moet niet zeggen wrm je stopt met onderhandelen) In principe (dus er is een uitzondering, zie later) Beperkingen aan de vrijheid: precontractuele aansprakelijkheid -------------------------------------------------------------- Aan vrijheid zijn er opnieuw beperkingen (mr onderhandelingsvrijheid blijft **uitgangspunt**) Altijd denken vanuit het principe en niet vanuit de uitzonderingen "uitzonderingen moeten met grote terughoudendheid w toegepast" staat expliciet in de wet Beperking houdt in: partijen in precontractuele fase ku precontractuele aansprakelijkheid inroepen **Culpa in contrahendo** Belangrijk: onthouden waar je zit in de keten (voor het contract (buitencontractuele), na contract (contractuele aansprakelijkheid))! 3 situaties mogelijk waarbij men spreken ve fout: - Foutief afgebroken onderhandelingen - Schending v precontractuele informatieplichten - Misbruik v kwetsbare positie v andere partij of gewelddadig/ agressief gedrag **Buitencontractuele aansprakelijkheid** (art. 5.17, lid 1 BW): "de partijen ku tijdens de precontractuele onderhandelingen jegens elkaar buitencontractuele aansprakelijkheid oplopen" ### Foutief afgebroken In principe kan je onderhandelingen afbreken mr in bep omstandigheden kan dit foutief zijn [Oud recht] (3 mogelijke grondslagen) - Buitencontractuele foutaansprakelijkheid - Kan ook sprake zijn v rechtsmisbruik - Objectieve goede trouw (in precontractuele fase moet je ter goede trouw handelen) [Nieuw recht] schippert hiertussen (art. 5.15, lid 2 BW & art. 5.17, lid 1 BW) Het geldt buitencontractuele aansprakelijkheid mr toetsingscriterium is dat vd goede trouw Wnr een voorzichtig en redelijk persoon in dezelfde situatie niet zo zou hebben gehandeld = dan is er sprake ve fout Vb: halfuur vr contract tekenen het afbreken **Foutaansprakelijkheid** (altijd 3 zaken vr nodig): fout, schade, causaal verband (goed onthouden, is altijd zo!) In principe moet het stopzetten niet w gemotiveerd Wat is gevolg? Slachtoffer heeft recht op schadeherstel Debat: welke schadevergoeding moet w toegekend? In uitzonderlijke gevallen kan er toch een vergoeding zijn vh positief contractsbelang Voordelen vh contract toekennen (zo handelen dat het contract toch gesloten is) = wnr het rechtmatig vertrouwen zodanig groot was Wnr partij schade lijdt dan heeft die een **schadebeperkingsplicht** (art. 5.238 BW) Kan niet gwn aan zijlijn toekijken hoe zijn schade verder vergroot Rekening houden met \# bijzondere regels Antidiscriminatieregels (gelden ook in de precontractuele fase) Mededingingsregels: rekening houden met concurrentie Regels inzake oneerlijke marktpraktijken ### Schending v precontractuele informatieplichten Vr sluiten v contract geeft een bep partij te weinig/ gebrekkige of foutieve informatie Geeft aanleiding tot **buitencontractuele aansprakelijkheid** [Oud recht]: verwees nr algemene zorgvuldigheidsplicht ([nieuw recht]: nr goede trouw) art. 5.16 BW Maakt in praktijk niet zoveel verschil \# omstandigheden zijn relevant om beoordeling te maken Zijn vaak 2 perspectieven (informatieverschaffer & ontvanger) **Informatieverschaffer**: kan mr info geven als men die zelf heeft, betekent niet dat hij mag doen alsof hij niets weet **Ontvanger**: welke informatiebehoeftes heeft deze Algemeen bekende info moet in principe niet w meegedeeld Te maken met een specialist moet je minder meedelen Relevante informatie geven, gelet op het voorwerp of de aard vd info Fout kan ook bestaan dat er **onjuiste info** w verstrekt (zeker als het met opzet is = fout) Enerzijds **informatieplicht** Toetssteen = opnieuw goede trouw (zou een voorzichtig en redelijk persoon hetzelfde handelen?) **Sancties** bij schending informatieplichten: Het kan ook dat dor die gebrekkige info dat je contract hebt gesloten met een **wilsgebrek** Ook hierbij kan je het contract laten nietigverklaren ### Misbruik gemaakt vd kwetsbare positie v andere partij of gewelddadig/ agressief gedrag vertoond Je zou iemand die in een ondergeschikte positie zit ku misbruiken om een contract te sluiten Versch manieren om daarmee om te gaan: **Wilsgebreken** (vb: geweer tegen je hooft): geweld en misbruik v omstandigheden Afspraken tijdens de onderhandelingen -- voorcontracten ======================================================= Uiteenlopende, al dan niet bindende afspraken Versch termen in de praktijk: **Gentlemen's agreements: onderhandelen over (kan op papier gezet w, niet bindend)** Voorcontracten ============== Optiecontract of contractbelofte -------------------------------- Art. 5.25 BW (eenzijdige optie): "Het optiecontract, of de eenzijdige contractbelofte, is een contract waarbij een partij aan de begunstigde ervan het recht geeft te beslissen om met haar een contract te sluiten waarvan de essentiële en substantiële bestanddelen vastliggen en voor de totstandkoming waarvan enkel nog de toestemming vd begunstigde ontbreekt" Kan bv ook bij huur, houdt in dat huurder het recht heeft om dat goed aan te kopen Wnr verhuurder het goed aan iemand anders zou verkopen (\# sancties) zie art. 5.26 BW Zie ook voorkeurrecht Voorkeurrecht ------------- Art. 5.24 BW: "Het voorkeurrecht is een contract waarbij een partij zich ertoe verbindt om voorrang te geven aan de begunstigde ervan indien zij zou beslissen te contracteren. Tenzij de wet of het contract anders bepaalt, is het voorkeurscontract aan volgende regels onderworpen. De partij mag slechts met een derde contracteren nadat zij aan de begunstigde de gelegenheid heeft gegeven om zijn voorkeursrecht uit te oefenen. Te dien einde geeft zij aan de begunstigde kennis vd essentiële en substantiële bestanddelen vh contract dat zij beoogt te sluiten. Deze kennisgeving geldt als aanbod... " Opnieuw recht om bij voorrang een goed aan te gaan kopen Begunstigde beschikt over een **eventueel recht** (kan verkoop niet gaan afdwingen) ### Sancties bij schending voorkeurrecht Recht voorziet versch sancties (tav contractpartij mr ook tav de derde) art 5.26 BW Herstel vd geleden schade Niet-tegenwerpelijkheid vh contract met de derde Substitutie: begunstigde neemt plaats v derde in Voorovereenkomst met specifieke verbintenis ------------------------------------------- Hierbij maakt men specifieke afspraken Raam- of kaderovereenkomst -------------------------- \# algemene afspraken mr concrete uitvoeringen gebeuren later (zie vorige week) Totstandkoming van de overeenkomst ================================== Consensualisme -------------- In principe zijn er geen formaliteiten om een contract te doen totstandkomen = vormvrije totstandkoming Art. 5.28 BW: "Het contract komt tot stand door de loutere wilsovereenstemming vd partijen" Consensueel contract: Art. 5.5, lid 1 BW Uitzondering op consensualisme ------------------------------ Wel \# contracten die onderworpen zijn aan vormvereisten ### Vormelijk of plechtig contract Art. 5.5, lid 2 BW: "Een contract is **vormelijk** wnr zijn geldigheid onderworpen is aan een vormvereiste" Vb: huwelijkscontract ### Zakelijk contract Art. 5.5, lid 2 BW: " Een contract is **zakelijk** wnr zijn totstandkoming onderworpen is aan de overhandiging ve voorwerp dr een partij aan de andere" Je moet een zaak overhandigen, als je dit niet doet komt het contract niet tot stand Vb: in bewaring neming ve gsm Formaliteiten: uiteenlopende functies ------------------------------------- **Totstandkomingsvereisten**: niet nakomen ≠ contract Vb: huwelijk, voor burgerlijke stand verschijnen in België **Geldigheidsvereisten**: niet geldig = nietig Vb: huwelijk tot stand gekomen mr is niet geldig, achteraf nietig verklaard Vb: koopovereenkomst, bep info niet verstrekt geweest, contract is er wel mr is niet geldig **Vormvoorwaarden** ku ook andere functies hebben: Formaliteiten **tegenwerpelijk** maken aan derden Formaliteiten om een akte een vaste **datum** te doen krijgen Wnr je in de wet bep formaliteiten ziet staan (je moet die akte hebben,...) die vormvrijheid doorkruist, telkens nadenken welke vereiste dit is (vr bewijs, datum,...) Totstandkoming ve contract ========================== Wilsovereenstemming -aanbod en aanvaarding ------------------------------------------ Totstandkoming v contract vereist wilsovereenstemming tuss minstens 2 partijen (meeting of the minds) Art. 5.4 BW: "Een contract, of overeenkomst, is een **wilsovereenstemming tussen twee of meer personen** met de bedoeling rechtsgevolgen te doen ontstaan" Klassiek model: 2 stappen **aanbod en aanvaarding** ### Aanbod **Begrip**: art. 5.19, lid 1 BW: "Het aanbod is een voorstel tot contracteren dat alle essentiële en substantiële bestanddelen omvat vh beoogde contract en de wil vd aanbieder impliceert om dr het contract gebonden te zijn in geval v aanvaarding" Twee constitutieve bestanddelen: Psychologisch element: Je moet de wil hebben om gebonden te zijn (animus contrahendae obligationis) Materieel element: Substantiële bestanddelen: In principe volstaat dit, de **bijkomstige elementen** moeten **niet** meegedeeld w (wnr auto ophalen,...) Aanbod is pas aanbod als die w openbaar gemaakt (**veruitwendiging**: individueel of publiek) Bij **voorstellen aan publiek** opletten of dit niet een voorstel is maar een echt aanbod Aanbod is in principe **bindend** Vb: gsm aanbieden, niet direct intrekken **Termijn** v gebondenheid Hoelang gebonden? Je kan er een termijn opzetten anders w er redelijke termijn op gezet Aanbod **vervalt** bij: - Afwijzing dr bestemmeling (Art. 5.19, lid 4 BW) Aanbod vervalt wnr het w afgewezen, niet meer door gebonden - Tegenaanbod - Overmacht Niet gebonden zijn dr aanbod bij overmacht Vb: woning verkopen, maar brand af, aanbod vervalt Wat bij voortijdige herroeping v aanbod? Onrechtmatig en kan in rechte w afgedwongen en moet je het toch nakomen ### Aanvaarding Aanbod aanvaarden, je bent hiertoe niet verplicht (**geen contractdwang**) **Begrip**: Art. 5.20 BW: "De aanvaarding is elke verklaring of andere gedraging vd bestemmeling vh aanbod die uitdrukt dat hij ermee instemt, zonder aanvullingen, beperkingen of andere wijzigingen v essentiële of substantiële bestanddelen" Wnr aanvaarding gebeurd = belangrijk dat die **onvoorwaardelijk** gebeurd Je kan niet zeggen: ja, maar... dan doe je een tegenaanbod Aanbod en aanvaarding moeten identiek zijn (*mirror image rule*, kan dus alleen mr 'ja' zijn) **Afwijzing aanbod en mogelijk tegenaanbod**: Art. 5.20, lid 2 BW **Stilzwijgende aanvaarding** is ook mogelijk (Art. 5.20, lid 3 BW) ### Overeenkomst bij aanvaarding v aanbod Overeenkomst komt tot stand bij de aanvaarding vh aanbod (= wnr je samen bent op zelfde plaats) Niet in dezelfde ruimte: vb e-mail sturen = **overeenkomst op afstand** (Art. 5.21, lid 1 BW) **Belang** v tijdstip & plaats v totstandkoming? Totstandkoming meerpartijenovereenkomst --------------------------------------- Art. 5.12 BW: "Een **meerpartijencontract** is een contract door meer dan twee partijen aangegaan" Zijn overeenkomsten tuss meer dan 2 partijen (= moeilijker) Vraag: aanbod aan A en B, enkel A aanvaard, wat dan? Of B doet tegenaanbod? **Geen a priori antwoord** Er kan een **toetredingsregeling** zijn: laat toe dat er een vierde partij zich kan aansluiten = specifiek geval die het iets moeilijker maakt Bedoeling om rechtsgevolgen te creëren -------------------------------------- Wilsovereenstemming is belangrijk vr een contract Bedoeling om rechtsgevolgen te creëren en gebonden te zijn is belangrijk (zie art. 5.4 BW) Er moet **animus contrahendi** zijn: geen grap of illustratie In eco verkeer/ handelsverkeer: wnr onderneming aanbod doet gaat men ervan uit dat die de bedoeling heeft zich te binden (hier is die vraag minder v belang) Niet bedoeling om verbintenissen te creëren Contracten ku **ruimer** zijn dan verbintenissen creëren Er naast ku ook \# **niet-verbintenisrechtelijke** **afspraken** maken Vb: aansprakelijkheid is beperkt tot bep bedrag = afspraak (geen verbintenis) Wilsautonomie ============= Iedereen is **vrij** om over eigen **rechtssfeer** te **beschikken** Basisbeginsel: Contract komt tot stand wnr er wilsovereenstemming is Contract kan w vernietig wnr er wilsgebrek is Contract is onduidelijk, op zoek gaan nr de wil vd partijen helpt bij interpretatie Volgens sommige zou de wil bepalen wanneer, waarom en waartoe iemand gebonden is **"l'individu serait tenu parce qu'il l'a voulu, parce qu'il a voulu en comme il l'a voulu"** Nuanceringen van dat beginsel ----------------------------- Vooral omdat de wg dat heeft gewild Als de wil zo belangrijk is, wrm kan die dan binden mr niet ontbinden? Wil op zich volstaat niet, je moet die ook tot uitdrukking brengen, anders geen contract Er moet wilsuiting/ verklaring zijn Soms zijn er ook formaliteiten vereist Er zijn beperkingen aan de wil, je kan geen contracten sluiten die ingaan tegen de OO (X afdwingbaar) Niet elke aantasting vrije en bewuste wil leidt tot nietigverklaring v contract Wilsautonomie is belangrijk mr je moet dit ook gaan **relativeren** Trio: **wil, verklaring en vertrouwen** Allemaal v belang [Nieuwe recht]: erkent plaats v wilsautonomie mr zoeken evenwicht met rol vd rechter Discrepantie tuss de werkelijke wil en verklaarde wil ----------------------------------------------------- Vb: schilderij te koop, en nul vergeten bij prijs (2000 \ 20.000) Rol v vertrouwensleer in het Belgische recht -------------------------------------------- In principe wilsleer mr ook rol vr vertrouwensleer weggelegd Drie opvattingen (rond rol v vertrouwensleer): - Autonome bron v verbintenissenrecht - Als alternatieve grondslag vd contractuele gebondenheid vr de wilsleer - Vertrouwensleer behoort niet tot ons recht Op zich is vertrouwensleer geen autonome bron v verbintenissen, mr hebben wel een rol te spelen Algemene voorwaarden ==================== Vb: op achterkant ve factuur v telecomoperator, iets kopen op internet,... Dit zijn contractuele clausules die gelden in u verhouding en altijd dezelfde zijn bij die ene onderneming **Voordelen** vr onderneming, niet bij elke klant een contract sluiten, vr iedereen dezelfde Die clausules zijn **bindend** **2 vereisten**: 1. Redelijke mogelijkheid tot kennisname v clausules 2. Aanvaarding: uitdrukkelijk of stilzwijgend Zie art. 5.23, lid 1 BW: "De opname v algemene voorwaarden ve partij in het contract vereist hun effectieve kennis door de andere partij of ten minste de mogelijkheid vr deze om er effectief kennis v te nemen, alsook hun aanvaarding" De **bewijslast** = vr de partij die zich erop beroept Vereisten gelden in **fysieke en digitale context** Formulierenstrijd ----------------- Klassiek probleem: battle of the forms Er zijn 2 sets v algemene voorwaarden Versch theorieën: First shot: voorwaarden die eerst zijn overgemaakt hebben voorrang Last shot: voorwaarden die laatst zijn meegedeeld hebben voorrang **Knock-out** theory: allebei toepassen, mr bepalingen schrappen die tegenstrijdig zijn Hiervoor heeft het nieuwe recht gekozen! (Art. 5.23, lid 3 BW) Heeft als gevolg dat beide sets v voorwaarden v toepassing zijn ### Verzet mogelijk tegen toepassing v algemene voorwaarden v medecontractant Wet regelt hoe verzet mag gebeuren zeer strikte voorwaarden (Art. 5.23, lid 4 BW) Uitdrukkelijk en mag niet in zijn algemene voorwaarden aangegeven zijn Opgelet, rechtsgevolg v verzet = **geen contract** Niet zo evident als het lijkt Wat met al het geen dat uitgevoerd is geweest, allemaal ongedaan maken? Interpretatie en geldigheid --------------------------- **Voorrang vr onderhandelende voorwaarden** (naast algemene voorwaarden) (Art. 5.23, lid 2 BW) **Interpretatieregels** (omdat ze vaak eenzijdig zijn opgesteld) **Geldigheidsbeperkingen** = Beschermingen vr consumenten Vb: kan niet zeggen dat je aansprakelijk ben t vr 1 miljoen euro = kennelijk onevenredig **Verbod v rechtsmisbruik**