Trilaminar 3. hafta.pdf

Wondershare PDFelement GELİŞİMİN 3. HAFTASI TRİLAMİNAR GERM DİSKİ DR. ÖĞR. ÜYESİ BERNA YILDIRIM ATLAS ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ HİSTOLOJİ VE EMBRİYOLOJİ AD  Wondershare...

Wondershare PDFelement GELİŞİMİN 3. HAFTASI TRİLAMİNAR GERM DİSKİ DR. ÖĞR. ÜYESİ BERNA YILDIRIM ATLAS ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ HİSTOLOJİ VE EMBRİYOLOJİ AD  Wondershare PDFelement Üçüncü Haftaya Genel Bakış Bilaminar germ diski Trilaminar germ diski Wondershare PDFelement  Wondershare 3. Hafta “Gastrulasyon” haftasıdır. PDFelement GASTRULASYON: Bilaminar germ diskinin trilaminar diskine dönüşmesidir. Gestasyonun 3. haftasının en önemli olayı olan gastrulasyon, morfogenezin (vücut şeklinin oluşması) başlangıcıdır. Embriyoda üç germ yaprağının (ektoderm, mezoderm ve endoderm) oluşmasıyla karakterizedir. Bu üç germ yaprağının her biri özel doku ve organları oluşturur. Bu evrede embriyoya gastrula da denir.  Wondershare PDFelement Gastrulasyonun ilk işareti, embriyonun kaudal bölümünde ‘’primitif çizgi’’nin belirmesidir. 3. haftanın başlangıcında, embriyonun dorsalinde orta hatta epiblastların çizgisel bir bant halinde kalınlaşmasıyla oluşan opasite primitif (ilkel) çizgi (linea primitiva) olarak adlandırılır. Başlangıçta çok belirgin olmayan primitif çizgi, 15-16 günlük embriyoda sığ bir oluğun iki yanı boyunca uzanan, daha kabarık bölgeler halinde görünür duruma gelir.  Wondershare PDFelement Primitif çizgi, kaudal ucuna hücrelerin eklenmesi ile bu yönde uzarken, kranial (sefalik) ucunda hücre çoğalmasıyla primitif düğüm (nodus primitivus) oluşur. Bu sırada primitif çizgide primitif oluk denilen dar bir oluk gelişir. Primitif oluk, primitif düğümde oluşan bir çöküntü ile devam eder ve bu çöküntüye primitif çukur (fovea primitiva) denir.  Wondershare PDFelement Epiblast hücreleri primitif çizgiye doğru göç ederler. Primitif çizgiye ulaştıklarında balon şeklini alan hücreler epiblasttan ayrılıp, primitif oluk boyunca epiblastın altına doğru kayarlar. Hücrelerin içe doğru olan bu hareketine invajinasyon denir.  Wondershare PDFelement epiblast hücrelerinin invajinasyonunun görüldüğü transvers kesit. ******** embriyonun bütün doku ve organlarının gelişeceği üç germ yaprağının (ektoderm, mezoderm, endoderm) kaynağı epiblasttır. Wondershare PDFelement  Wondershare Gastrulasyon sırasında hücre hareketleriPDFelement ve hücre şekil değişiklikleri 10  Wondershare PDFelement GASTRULASYON Primitif yarık 11  Wondershare PDFelement KRANİYAL KAUDAL Primitif çizgi belirir belirmez, embriyonun kaudal eksenini, kraniyal ve kaual yönlerini, dorsal ve ventral yüzünü, sağ ve sol tarafını belirlemek olasıdır.  Wondershare PDFelement İnvajine olan hücrelerden bazıları hipoblast hücrelerinin arasına girerek, vitellus kesesinin tavanında embriyonik (intraembriyonik) endodermi, bazıları da epiblast ile yeni oluşan endoderm arasına yayılarak intraembriyonik mezodermi oluştururlar. Epiblast içinde kalan hücreler de embriyonik (intraembriyonik) ektodermi meydana getirirler.  Wondershare PDFelement Bu hücreler prolifere olarak fibroblastlar, kondroblastlar ve osteoblastlar gibi çeşitli hücre tiplerine farklılanabilme potansiyeline sahiptirler. EKTODERM Epidermis Merkezi ve Periferik Sinir Sistemi Gözün retina tabakası ENDODERM Solunum yolları ve sindirim kanalını döşeyen epitel örtü Sindirim kanalına açılan bezler Karaciğer ve Pankreas gibi organların Glandüler hücreleri MEZODERM Düz kas tabakaları Bağ dokusu Doku ve organlarla ilişkili damarlar Kardiyovasküler sistemin büyük bir bölümü Kan hücreleri ve Kemik İliği İskelet ve Çizgili kaslar Üreme ve Boşaltım Organları Wondershare PDFelement  Wondershare PDFelement Epiblast ve hipoblast tabakaları arasına giren hücrelerin sayısı arttıkça, hücreler sefalik ve lateral yönlere doğru yayılmaya başlarlar. Hücreler zamanla embriyonik diskin sınırları dışına göç ederek, yolk kesesi ve amniyon boşluğunu örten ekstraembriyonik mezodermle temasa geçerler. Sefalik yönde yayılanlar prekordal plağın yanlarından geçerek önünde birleşirler. Burada kardiyojenik alanda 3. haftanın sonunda gelişmeye başlayan ve kalp primordiyumunu oluşturacak olan kardiyojenik mezodermi yapmak üzere birleşirler. Embriyon dışı mezoderm  Wondershare PDFelement Primitif çukurdan invajine olan prenotokordal hücreler, sefalik yönde prekordal plağa kadar göç ederler ve bu hücrelerin hipoblastın içine karışmalarıyla embriyonun orta hattında, kısa bir süre için, notokordal plak (notokord uzantısı) denen hücresel bir kordon oluştururlar. notokordal plak (notokord uzantısı) içinde kısa zamanda bir lümen oluşur ve notokord kanalı adını alır. Notokord uzantısı, ektoderm ve endoderm arasında kraniale doğru silindirik endodermal hücrelerden oluşan küçük, yuvarlak bir alan olan, prekordal plağa ulaşana kadar ilerler.  Wondershare PDFelement İçi boş olan bu çubuk şeklindeki notokord uzantısı daha fazla ilerleyemez, çünkü prekordal plak üstündeki ektoderme sıkıca yapışıktır; orofaringeal (bukkofaringeal) membran 1. Primitif çizgi 2. Primitif çukur 3. Primitif düğüm 4. Orofaringeal membran 5. Cardial çizgi 6. Amniyotik membran 7. Mezoderm 8. Endoderm 9. Gelecekteki cloacal membran  Wondershare PDFelement Notokord kanalı tabanı ve alttaki endodermde yer yer erimeler olur. Bu eriyen bölgeler birleşir ve taban bir ara tamamen kaybolur. Vitellus ve amnion keseleri geçici olarak birleşir (NÖROENTERİK KANAL) Primitif çukurun epiblasta girinti yaptığı noktada, nöroenterik kanal geçici bir süre yolk kesesiyle amniyon boşluğunu birbirine bağlar. Böylece nöroenterik kanal içinde amniyotik sıvı dolaşmaya başlar. Wondershare PDFelement Wondershare PDFelement  Wondershare PDFelement sağlam kalan tavan uçlarından içe doğru kıvrılan bir plak NOTOKORD PLAĞI’nı oluşturur.  Wondershare PDFelement Hipoblast yerini primitif çizgi boyunca içe doğru hareket eden endoderm hücrelerine bırakırken notokordal plağın hücreleri de çoğalarak endodermden koparlar. Plak kranialden başlayarak daha fazla kıvrılır ve solid bir hücre kordonu olan kalıcı (definitif) NOTOKORD’u oluşturur. Notokord oluştuğunda endoderm de yeniden bütünlüğünü sağlayarak Nöroenterik kanal kaybolur. Kalırsa MS ve barsak kanalı ilişkili olur.  Wondershare PDFelement NOTOKORD 24 Wondershare PDFelement  Wondershare Üçüncü haftanın sonunda PDFelement notokord OFM’dan primitif çizgiye kadar uzanan gelişmesini tamamlamış bir yapı olarak belirir.  Erişkinde İntervertebral disklerin nukleus pulposusu bunun bir kalıntısıdır.  Üstündeki ektodermi indükleyerk MSS başlangıcı olan nöral plağın gelişimini başlatır. Notokord; Embriyonun primordiyal eksenini belirler ve embriyoya diklik verir. Aksiyal iskeletin (kafa kemikleri ve omurga) gelişimi için temel sinyalleri oluşturur. İleride omur cisimlerinin oluşacağı yeri belirler. Embriyonik ektodermi uyarır ve nöral plağın oluşumunu indükler.  Wondershare PDFelement https://www.youtube.com/watch?v=iHmBIJs77ZQ https://www.youtube.com/watch?v=3AOoikTEfeo https://www.youtube.com/watch?v=NGl3S0hcLfM  Wondershare PDFelement Kloakal membran embriyonik diskin kaudal ucunda ortaya çıkar. Yapısı bukkofaringeal membrana çok benzer. Gelişimin 16. günü civarında, kloakal membranın ortaya çıkmasıyla eş zamanlı olarak yolk kesesinin arka duvarında, allantoenterik divertikül (allantois) adı verilen bir divertikül gelişir ve bu divertikül bağlantı sapının içine doğru büyür. Allantois bazı alt grup vertebralıların embriyolarında solunum ve embriyonik yaşam süresince idrar deposu olarak işlev görür. İnsan embriyolarında plasenta ve amniyon kesesi, allantoisin işlevini üstlendiğinden çok küçük bir yapı olarak kalır. İnsan embriyosunda erken dönemde kan yapımını üstlenir ve mesanenin gelişimi ile ilişkilidir. Allantoisin kan damarları, umblikal arterler ve venleri oluşturur.  Wondershare PDFelement Primitif Çizginin Akıbeti Primitif çizgi 4. haftanın ilk dönemlerine kadar aktif olarak mezodermi oluşturmaya devam eder. Bundan sonra mezodermin gelişimi yavaşlar. Primitif çizginin boyutu göreceli olarak azalır, embriyonun sakrokoksigeal bölgesinde önemsiz bir yapı haline gelir. Normal koşullarda primitif çizgi dejeneratif değişikliğe uğrayarak 4. hafta sonunda kaybolur. Primitif çizgi kalıntılarının varlığını sürdürmesi, sakrokoksigeal teratom adı verilen büyük bir tümöre neden olabilir. Sakrokoksigeal Teratom