Ətraf Mühitin İqtisadiyyatı 500 Test (Azerbaijani)

**AZƏRBAYCAN TEXNOLOGİYA UNİVERSİTETİ** **"Turizm sənayesinin təşkili" kafedrası** **"Ətraf mühitin iqtisadiyyatı" fənnindən** **test sualları** **Qrup: 2242a1,a2,a3** **Tərtib edən: b/m X.B.Məmmədov** **Düzgün cavablar A variantındadır!** **1."Təbiətdən istifadə" sözün geniş mənasında nədir?...

**AZƏRBAYCAN TEXNOLOGİYA UNİVERSİTETİ** **"Turizm sənayesinin təşkili" kafedrası** **"Ətraf mühitin iqtisadiyyatı" fənnindən** **test sualları** **Qrup: 2242a1,a2,a3** **Tərtib edən: b/m X.B.Məmmədov** **Düzgün cavablar A variantındadır!** **1."Təbiətdən istifadə" sözün geniş mənasında nədir?** a. cəmiyyətlə təbiətin qarşılıqlı əlaqəsi sistemində bir-birinə təsir prosesidir b. bazar alətlərinin fəaliyyətini və rolunu dərk etmə prosesidir c. istehsal amillərindən səmərəli istifadə prosesidir d. iqtisadi qiymətlərin müəyyən edilməsi prosesidir e. əhalinin rifah səviyyəsinin təbii resurslardan asılılığını müəyyən edən prosesdir **2. Təbiətdən istifadəni hansı növlərə ayırırlar?** a\) əsas, yardımçı, əlavə b\) ümumi, xüsusi, əlavə c\) sahələrarası, lokal, xüsusi d\) reqional,lokal, əsas c\) ümumi, əsas, sahələrarası **3. Hüquqi nöqteyi nəzərdən təbiətdən istifadə hansı istiqamətdə həyata keçirilir?** a\) ümumi və xususi b\) əsas və yardımçı c\) əsas və əlavə d\) regional və sahələrarası e\) normativ və pozitiv **4. Ümumi təbiətdən istifadə hansı əsaslarla həyata keçirilir?** a)təbii hüquqlar əsasında b\) dövlət orqanlarının icazəsi əsasında c\) qanunlar, qaydalar, qərarlar əsasında d\) mülkiyyət hüquqları əsasında e\) dövlətin sərhədləri daxilində **5. Aşağıdakılardan hansı təbiətdən xüsusi istifadəyə xasdır?** **1.resurslardan səlahiyyətli dövlət orqanlarının icazəsi əsasında istifadə;** **2.təbiətdən məqsədyönlü istifadə;** **3.resurslardan təbii hüquqlar əsasında istifadə;** **4.resurslardan xüsusi icazə olmadan istifadə;** **5.resurslardan qanunlar və qaydalar əsasında istifadə;** **6.resurslardan vətəndaşlıq hüququ əsasında istifadə.** a\) 1,2,5. b) 1,3,5. c) 2,3,6. d) 3,5,6. e) 1,2,6. **6. Aşağıdakılardan hansı təbiətdən istifadənin regional səviyyəsinə aiddir?** a\) təbii ehtiyyatların aşkar edilməsi b\) zibil emalının təşkili c\) təbii ehtiyyatların uçotu d\) təbii ehtiyyatların artırılması(bərpası) e\) ekoloji lizinq **7.Aşağıdakılardan hansı təbiətdən istifadənin makro səviyyəsinə aiddir?** a\) kanalizasiya sistemləri b\) zibil emalının təşkili c\) təbii ehtiyyatların aşkar edilməsi d\) ekoloji monitorinq xidmətləri e\) xüsusi qorunan ərazi şəbəkələrinin yaradılması **8. Mikro səviyyədə təbiətdən istifadə sahəsinə nə aiddir?** a\) regional ekoloji monitorinq xidmətlərinin yaradılması b\) xüsusi qorunan ərazi şəbəkələrinin yaradılması c\) təbii ehtiyyatların aşkar edilməsi d\) regional ekoloji infrastruktur müəssisələrinin yaradılması e\) firma və müəssisələrdə yaradılmış ekoloji bölmələr **9. Zibillərin yığılması və emalının təşkili, birləşmiş təmizləmə kompleks sistemlərinin yaradılması, xüsusi qorunan və mühafizə olunan ərazi şəbəkələrinin yaradılması və genişləndirilməsi hansı miqyasda (səviyyədə) həyata keşirilir?** a. )mikro b. regional c. makro d. mezo e. meqo **10. Təbiətdən səmərəli istifadə necə fəaliyyətdir?** 1.ekoloji böhranlara səbəb olan fəaliyyət 2.xətti iqtisadiyyatı dairəvi iqtisadiyyata çevirən fəaliyyət 3.dairəvi iqtisadiyyatı xətti iqtisadiyyata çevirən fəaliyyət; 4.ekoloji sistemlərə ekoloji yükü azaldan fəaliyyət 5.sabit (dayanıqlı) iqtisadiyyat üçün zəmin yaradan fəaliyyət 6.ekoloji-iqtisadi potensialı qorumayan fəaliyyət a\) 1,3,5.b) 3,4,5. c) 2,4,6. d) 3,5,6. e) 1,2,6. **11. Aşağıdakılardan hansı təbiətdən səmərəli istifadəyə aid deyil?** a\) texnogen növ inkişaf b\) tarazlı inkişaf c\) təbii ehtiyyatların bərpa edilməsi d\) təbiətdən istifadəyə ödənişlərin tədbiq edilməsi e\) davamlı inkişaf **12. Nə düz deyil?** a)Təbiətdən səmərəsiz istifadə külli miqdarda dövlət və ya xüsusi vəsaitlərin artıq xərclənməsi ilə nəticələnir. b\) Təbiətdən istifadə təbii resursların kompleks istifadəsi imkanlarını öyrənir. c\) Yerin təkindən istehsal məqsədilə çıxarılan bütün təbii resursların 95 %-i son məhsula çevrilir d\) Təbiətdən xüsusi istifadə səlahiyyətli dövlət orqanlarının icazəsi əsasında həyata keçirilir. e)Kənd təsərrüfatının, nəqliyyatın inkişafı, şəhərlərin artması insan sağlamlığının pisləşməsinə səbəb olur **13. Aşağıdakılardan hansı "Təbiətdən istifadənin iqtisadiyyatı" fənninin öyrəndiyi məsələlərə aid deyil ?** a\) dövlətin monetar siyasətinin mahiyyətini araşdırmaq və təbii proseslərlə əlaqələndirmək b\) cəmiyyətlə təbiət arasındakı qarşılıqlı əlaqələrin iqtisadi aspektlərini öyrənmək c. təbii resurs və xidmətlərin iqtisadi dəyərlərini müəyyən etmək d. təbiətdən istifadə sahəsində dövlət tənzimlənməsi imkanlarını öyrənmək e. iqtisadiyyatın ekolojiləşdirilməsi ilə əlaqədar iqtisadi problemləri öyrənmək **14. Cəmiyyətlə təbiət arasında qarşılıqlı əlaqənin iqtisadi aspektlərini ilk dəfə hansı iqtisadi məktəb öyrənməyə başlamışdır?** a. merkantilistlər b. neoklassiklər c. marksizm d. fiziokratlar e. klassiklər **15. Hansı iqtisadi məktəb tərəfdarları insanların tələbatı ierarxiyasında yüksək keyfiyyətin ətraf mühitə olan tələbatını birinci sıraya qoyurlar?** a. neoklassiklər b. marksizm tərəfdarları c. fiziokratlar məktəbi d. klassiklər e. humanist istiqamət **16. Kimlər fərz edirdilər ki, rasional və xüdpəsənd insanlar ictimai maraqlarını təmin etmək üçün pareto meyarlardan istifadə edirlər?** a. D.Rikardo və T.Maltus b. neoklassiklər c. fiziokratlar d. humanist inkişaf tərəfdarları e. marksizm tərəfdarları **17. Təbiətdən istifadənin iqtisadiyyatının əsas vəzifəsi nədən ibarətdir?** **18. Təbiətdən istifadənin iqtisadiyyatının konkret vəzifələri nədən ibarətdir?** **1.təbii resurslar üzərində mülkiyyətin realizə edilməsinin zəruri** **formalarının axtarılmasından** **2.ekoloji amillərin təsərrüfat mexanizminə və cəmiyyətdə qərarların qəbul** **edilməsinə cəlb edilməsindən** **3.təbii ehtiyatların iqtisadi qiymətləndirilməsindən** **4.ətraf mühitin çirklənməsindən dəyən iqtisadi zərərin** **qiymətləndirilməsindən** **5.ödənişli təbiətdən istifadə əsasında iqtisadi mexanizmin formalaşma** **yollarının müəyyənləşdirilməsindən** **6.bazar iqtisadiyyatı ilə bağlı üsullarla dövlət ekoloji tənzimlənməsinin** **təmin edilməsindən.** a)2,4,6. b) 1,3,5. c)1,5,6. d) 3,5,6. e) 1,2,6. **19. Mülkiyyət meyarına görə təbii resurslar hansı növlərə bölünür?** **20. Təbiətdən istifadənin iqtisadiyyatı hansı prinsiplər üzrə formalaşır?** **21. Ekoloji-iqtisadi sistemin tərkibinə nələr daxildir?** **1.ətraf təbii mühit** **2.ətraf sosial mühit** **3.cəmiyyət** **4.həyat fəaliyyəti** **5.təbii ehtiyatlar** **6.təbiətdən səmərəli istifadə** a\) 1,3,4. b) 1,3,5. c) 2,4,6. d) 3,5,6. e) 1,2,6. **22. "Noosfera" nədir?** a. sadalananların hamısı b. dərrakə, zəka sferası c. ağıllı nəzarət mərhələsi d. yeni inkişaf mərhələsi e. sadalananların heç biri **23. Son dərəcədə dəqiq kəşviyyat aparılmış və öyrənilmiş, dəqiq yayım** **sərhədləri müəyyən edilmiş və istismara verilməsi müəyyən edilmiş** **ehtiyatlar geoloji öyrənilmə dərəcəsinə görə hansı kateqoriyaya aiddilər?** a. A b. B c. C**1** d. C**2** e. D **24. Yayım şəraitinin aşkar edilməsinə təminat verən dəqiq kəşviyyat aparılmış, öyrənilmiş, sərhədləri tam dəqiqləşdirilmiş ehtiyatlar geoloji öyrənilmə dərəcəsinə görə hansı kateqoriyaya aiddilər?** a. B b. A5. c. C**1** d. C**2** e. D **25. Yayım şəraitinin ümumi əlamətlərini təmin edən kəşviyyat və öyrənilmə dərəcələrinə malik ehtiyatlar geoloji öyrənilmə dərəcəsinə görə hansı kateqoriyaya aiddilər?** a. C**1** b. A c. B d. C**2** e. D **26. İlkin olaraq tək-tək nümunələri məlum olan və sənaye ehtiyatları az olan ehtiyatlar geoloji öyrənilmə dərəcəsinə görə hansı kateqoriyaya aiddilər?** a. C**2** b. A c. B d. C**1** e. D **27. Aşağıdakılardan hansı *ehtiyatlar* və *resursların təsnifatına aid deyil?*** a. əsas, yardımçı və əlavə b. **ilkin, perspektiv və proqnozlaşdırılan** c. **aktiv və çətinçıxarıla bilən** d. **çıxarılmış və cari** e. *rentabelli***və** *şərti rentabelli* **28. Geoloji məcmuda *təbii ehtiyatlar* və *resurslar necə təsnifləşdırılır?*** a. **balans və balansarxası** b. **ilkin, perspektiv və proqnozlaşdırılan** c. **aktiv və çətinçıxarıla bilən** d. **çıxarılmış və cari** e. *rentabelli***və** *şərti rentabelli* **29. Kateqoriyalaşmaya görə aşağıdakılardan hansı çıxarıla bilən ehtiyatlara aiddir?** 1\. A 2\. B 3\. C**1** 4\. C**2** 5\. C**3** 6\. D**1** 7\. D**2** a\) 1,2,3,4. b) 1,2,3,4,5. c) 3,4,5. d) 6,7. e) 1,2,6,7. **30. Kateqoriyalaşmaya görə aşağıdakılardan hansı perspektiv ehtiyatlara aiddir?** 1\. A 2\. B 3\. C**1** 4\. C**2** 5\. C**3** 6\. D**1** 7\. D**2.** a\) 5. b) 2. c) 4,7. d) 6,7. e) 1. **31. Kateqoriyalaşmaya görə aşağıdakılardan hansı proqnoz ehtiyatlara aiddir?** 1\. A 2\. B 3\. C**1** 4\. C**2** 5\. C**3** 6\. D**1** 7\. D**2** a\) 6,7. b) 1,2. c) 3,4,5. d) 2. e) 1,2,6,7. **32. Öyrənilmə dərəcəsinə görə ehtiyatlar hansı kateqoriyaya bölünürlər?** 1\. A 2\. B 3\. C**1** 4\. C**2** 5\. C**3** 6\. D**1** 7\. D**2** a\) 1,2,3,4. b) 1,2,3,4,5. c) 3,4,5. d) 6,7. e) 1,2,6,7. **33. İqtisadi inkişaf kapitalın hansı amillərinə əsaslanır?** **34. Təbii kapitalın hansı funksiyaları var?** a\) resurs, ekosistem/ekoloji xidmət, mənəvi ekoloji xidmət **35. Aşağıdakılardan hansı təbii kapitalın ekosistem/ekoloji xidmətlər funksi-yasını əks etdirir?** a\) çirklənmə və tullantıların assimilyasiyası b\) müxtəlif növ təbii məhsullarla təmin etmə c\) gözəlliyi seyr etmək d\) flora və faunaya diqqət etmək e\) səyahətdən zövq almaq **36. Aşağıdakılardan hansı təbii kapitalın "mənəvi" ekoloji xidmətlər funksiya-sını əks etdirir?** a\) gözəlliyi seyr etmək b\) müxtəlif növ təbii məhsullarla təmin etmə c\) çirklənmə və tullantıların assimilyasiyası d\) iqlimin tənzimlənməsi e\) su rejiminin tənzimlənməsi **37. Aşağıdakılardan hansı təbii kapitalın komponenti olmaqla onun hər üç funksiyasını yerinə yetirir?** a\) meşələr b\) ozon təbəqəsi c\) yerin təki d\) bataqlıqlar e\) heç biri **38. Təbii kapitalın ekosistem/ekoloji xidmət funksiyasının iqtisadi rolu nədən ibarətdir?** **39. Aşağıdakılardan hansı ekologiyanın ümumiləşdirilmiş qanunlarına aid deyil?** **40. Aşağıdakılardan hansı iqtisadiyyatın texnogen növ inkişafını xarakterizə etmir?** e\) heç bir variant düz deyil **41. Ekoloji-iqtisadi siyasət nöqteyi nəzərindən texnogen növ inkişafın hansı modelləri mövcuddur?** a\) frontal iqtisadiyyat və ətraf mühitin mühafizəsi konsepsiyaları b\) frontal iqtisadiyyat və davamlı inkişaf konsepsiyası c\) ətraf mühitin mühafizəsi və tarazlı inkişaf konsepsiyaları d\) ödəməyə hazır olmaq və sıfır inkişaf konsepsiyaları e\) ətraf mühitin mühafizəsi və sıfır inkişaf konsepsiyası **42. Aşağıdakılardan hansı "frontal iqtisadiyyat" iqtisadi sistemini xarakterizə etmir?** **43. Aşağıdakılardan hansı düzdür?** **44. İqtisadi inkişafda hansı ekoloji məhdudiyyətlər nəzərə alınmalıdır?** **45. Ətraf mühitə antropogen təsir formulu (I=PAT) əsasında nəyi müəyyən etmək olar?** **46. Kuznets əyrisi nəyi göstərir?** a\) sabit inkişafın cəmiyyətin varlı olmasından asılılığını **47. Yeni istehlak modelinə görə potensial yaxşılaşma Pareto meyarlara əsaslanmalıdır. Aşağıdakılardan hansı Pareto meyarlara daxildir?** a\) insanların və ölkələrin rifah halının yaxşılaşması digərlərinin vəziyyətinin pisləşməsinə səbəb olmamalıdır b\) bazar iqtisadiyyatı ilə bağlı üsullarla dövlət tənzimlənməsi təmin edilməlidir c\) ekoloji amillər təsərrüfat mexanizminə və cəmiyyətdə qərarların qəbul edil- məsinə cəlb edilməlidir d\) təbii resurslar üzərində mülkiyyətin realizə edilməsinin zəruri formaları müəyyən edilməlidir **48. İnkişafda olan ölkələrin təbiətdən istifadə sistemlərinin əsas xüsusiyyəti nədən ibarətdir?** a\) kənd təsərrüfatının hasilat sənayesinə nisbətən üstün inkişafından b\) okeanın mineral resurslarının mənimsənilməsi imkanının olmamasından c\) sənayenin mürəkkəb sahələrinin üstün inkişafından d\) nəqliyyatın və iri şəhərlərin inkişafından e\) qənaətli enerji istehlakından **49. İqtisadi cəhətdən inkişaf etmiş ölkələrin təbiətdən istifadə sistemlərinin əsas xüsusiyyəti nədən ibarətdir?** a\) sənayenin mürəkkəb sahələrinin üstün inkişafından b\) kənd təsərrüfatı sahələrinin üstün inkişafından c\) meşə təsərrüfatınin üstün inkişafından d\) hasilat sənayesinin üstün inkişafından e\) yüksək enerji istehlakından **50. Aşağıdakılardan hansı "Tarazlı inkişaf" konsepsiyasının məqsədlərinə daxildeyil?** **51. Tarazlı inkişafda "güclü" sabitlik nədir?** a\) təbiətdən istifadənin inzibati və iqtisadi mexanizmlərini sərtləşdirmək b\) iqtisadi göstəricilərə ekoloji tərkib vermək c\) iqtisadi-ekoloji alətlərdən istifadə etmək d\) davranış etikasını dəyişmək e\) iqtisadi artımda ekoloji amilləri nəzərə almaq **52. Tarazlı inkişafda "güclü" sabitliyin əsas meyarları nədir?** a\) inkişafın bütün mərhələlərində təbii kapitalın tamamilə qorunması b\) təbii kapitalın tükənməsinin (renta gəlirləri formasında) azalmış kapitalın üzərinə kompensasiya şəklində artım kimi qoyulması c\) təbii kapitalın süni kapitalla əvəz edilməsi d\) süni, təbii və insan kapitallarının ümumi cəminin azalmaması e\) heç bir müyar yoxdur **53. Tarazlı inkişafda "zəif" sabitliyin əsas meyarları nədir?** a\) təbii kapitalın tükənməsinin (renta gəlirləri formasında) azalmış kapitalın üzərinə kompensasiya şəklində artım kimi qoyulması c\) insanın inkişafı üçün təminatın yaradılması d\) bütöv ekosistemin mühafizəsi üçün təminatın yaradılması e\) heç bir meyar yoxdur **54. Tarazlı inkişafda "zəif" sabitlik nədir?** a\) iqtisadi artımda ekoloji amilləri nəzərə almaq b\) təbiətdən istifadənin iqtisadi və ekoloji amillərini nəzərə almaq c\) təbii kapitalın bərpa olunması d\) istehlakın qəti azaldılması e\) resursların maksimum qorunub saxlanması **55. Hansı düzdür?** a\) Tarazlı inkişaf o vaxt olar ki, təbii kapital tükəndikcə bərpa olunsun və ya süni surətdə yaradılmış kapitalla əvəz edilsin, lakin aşınmasın. b\) Tarazlı inkişaf konsepsiyası üç əsas məqsədin vahid bir sistemdə birləşməsi sayəsində meydana çıxmışdır: iqtisadi, siyasi, ekoloji. c\) Texnogen növ iqtisadi inkişaf istehlakın qəti şəkildə məhdudlaşmasını nəzərdə tutur. d\) Tarazlı inkişafın müasir anlamı elə göstəricilərlə səciyyələnməlidir ki, nəsillərdaxili bərabərlik ilk vəzifə kimi qarşıya qoyulsun. e)"Güclü" yüksək tarazlıq tərəftarları hesab edirlər ki, inkişafın bütün mərhələlərində təbii kapital tükənməz hesab edilməlidir. **56. Aşağıdakılardan hansı tarazlı inkişaf konsepsiyasına aid deyil?** a. təbii kapital qətiyyən istifadə edilməsin b. təbii kapital tükəndikcə bərpa olunsun c. təbii kapital süni surətdə yaradılmış kapitalla əvəz edilsin, lakin aşılanmasın d. bəşəriyyət təbii kapitalın üzərinə gələn hər hansı bir faizlə yaşasın e. bəşəriyyət gələcək nəsillərin qarşısında borclu qalmasın **57. Bərpa olunmayan resurslar üçün Xartvik qaydası nəyi göstərir?** a\) sabitlik və kapital ehtiyatlları arasındakl əlaqəni b\) sabitlik və ekoloji məqsədlər arasındakı əlaqəni c\) sabitlik və sosial məqsədlər arasındakı əlaqəni d\) sabitlik və iqtisadi-ekoloji məqsədlər arasındakı əlaqəni **58. "Tarazlı inkişaf" konsepsiyasının ekoloji məqsədləri nədən ibarətdir?** **59. İqtisadiyyatın əsasını təşkil edən başlıca ziddiyyət nədən ibarətdir?** a)) ehtiyatların məhdud, tələbatların isə sonsuz olması b\) iqtisadiyyatda ədalətli bölgünün olmaması c\) təbii ehtiyatlar üzərində mülkiyyətin qeyri-müəyyənliyi d\) səmərəlilik və ədalətlik arasında seçim e\) iqtisadi və ekoloji məqsədlər arasında seçim **60. Necə təyin etmək olar?** a. normativlər vasitəsilə b. xərclər vasitəsilə c. gəlirlər vasitəsilə d. zəruriliyinə görə e. potensialına görə **61. Aşağıdakılardan hansı ekoloji-iqtisadi mənafelərin təsərrüfatçı subyektidir?** **62. Aşağıdakılardan hansı ekoloji-iqtisadi münafelərin sosial subyektidir?** **63. Mütəq (tam) ekoloji-iqtisadi tələbatların göstəricisi kimi nəyi qəbul etmək olar?** a\) ekosistemlərin öz-özünü bərpa etmə potensialını b\) yol verilə bilən qatılıq həddini c\) normativləri d\) çirkləndirmə hüququnu e\) heç nəyi **64. Ekoloji-iqtisadi maraqlar qrupu hansı növlərə bölünür?** a\) cari və perspektivli b\) mütləq və həqiqi c\) normativ və pozitiv d\) mürəkkəb və ziddiyyətli e\) öyrənilmiş və dərk edilmiş **65. Perspektiv ekoloji-iqtisadi maraqlar nələri ifadə edir?** a\) gələcək nəsillərin mənafeini b\) indiki nəslin tələbatlarını c\) praktiki tələbatları d\) ərazi mənafelərini e\) gündəlik tələbatları **66. Perspektiv ekoloji-iqtisadi maraqlar hansı tələbatlarla əlaqədardır?** a\) sadalananların hamısı ilə b\) qlobal c\) ümumi insani d\) ictimai e\) regional **67. Təbii ehtiyatlar üzərində mülkiyyət münasibətləri sahəsində ən əsas məsələ nədir?** a. subyekt kim olmalıdır b. obyektlər necə bölüşdürülməlidir c. prinsiplər necə formalaşmalıdır d. mülkiyyət hansı formada realizə olmalıdır e. mülkiyyət hansı funksiyaları yerinə yetirməlidir **68. Mülkiyyət obyektini müəyyən edərkən ekosistemin hansı prinsipi əsas götürülməlidir?** a\) bütövlük (tamlıq) prinsipi b\) müddətlik prinsipi c\) heç biri d\) məqsədlik prinsipi e\) təminatlıq prinsipi **69. Aşağıdakılardan hansı təbii sərvətlər üzərində mülkiyyət forması ola bilməz?** **70. Aşağıdakılardan hansı təbii ehtiyyatlar üzərində mülkiyyət münasibətləri sisteminə daxildir?** a. sadalananların hamısı b. mülkiyyət formaları c. mülkiyyətin iqtisadi realizə formaları d. mülkiyyət prinsipləri və funksiyaları e. mülkiyyət obyektləri və subyektləri **71. Aşağıdakılardan hansı təbii ehtiyyatlar üzərində mülkiyyət münasibətlərinin funksiyası deyildir?** a. ətraf mühitin mühafizəsi üçün vergi ödəmələrini təyin etmək b. sərvətlərin müstəsna mənsubiyyətini təyin etmək c. sərvətlərin müstəsna mənsubiyyətini qeydə almaq d. "şəxsi" istehsal vasitələrinin istifadəsinə daima marağın mənbəyi olmaq e. tale üçün, onun səmərəli funksiya göstərməsi üçün məsuliyyət kəsb etmək **72. Təbii ehtiyatlar üzrə mülkiyyətin realizəsi necə həll oluna bilər?** a\) çoxsubyektlilik şəraitində b\) özəlləşdirmə şəraitində c\) inhisarlaşma şəraitində d\) qanunveticiliyin təkmilləşdirilməsi şəraitində e\) öz-özünü tənzimləmə şəraitində **73. Ekoloji-iqtisadi prinsiplərə aşağıdakı qarşılıqlı əlaqələrin hansını aid etmək olar?** e\) cəmiyyət varlı olduqda ekoloji tədbirlər üçün daha çox vəsait ayırdığını **74. Ekoloji şəraitin sabit saxlanması naminə təbiətdən səmərəli istifadəyə hər il ən azı nə qədər vəsait ayrılmalıdır?** a\) ÜDM-in 2-3 %-i b\) ÜDM-in 0,2-0,5 %-i c\) ÜDM-in 10-15 %-i d\) ÜDM-in 30-35 %-i e\) ÜDM-in 50 %-i **75. Hansı düz deyil?** a\) Mülkiyyət obyektini təyin edərkən ekosistemin bütövlüyündən (tamlığından) başqa digər prinsiplər nəzərə alınmır. b\) Tarazlı ekoloji-iqtisadi inkişaf o vaxt reallaşır ki, cəmiyyətdə təbii tarazlıq nəzərə alınmaqla ekoloji sferaya lazımi məbləğdə kapital qoyuluşu yönəlmiş olsun. c\) Təbii ehtiyatlar üzərində mülkiyyətin çoxsəviyyəliliyi şəraitində təsərrüfatçı subyektlər öz funksiyalarını digər subyektlərin "razılığı" olmadan həyata keçirə bilməzlər. d\) Təbiət obyektlərinə mülkiyyət münasibətlərinin şamil edilməsi həm də əməliyyat (qeyri məhsuldar) xərclər ilə əlaqədardır. e)Ekoloji-iqtisadi ümumiləşdirmə təbiətdən istifadə prosesinin əsasən ərazi cəhətdən təşkilini nəzərdə tutur. **76. Kanadada ekoloji təmizliyin rəmzi kimi hansı simvoldan istifadə edirlər?** **77. Yaponiyada ekoloji təmizliyin rəmzi kimi hansı simvoldan istifadə edirlər?** **79. Skandinaviya ölkələrində sabit ekoloji inkişafın simvolu nədir?** a\) quş təsviri e\) "ES" nişanı **80. Rusiyada məhsulun ekolojiliyi nə ilə bildirilir?** a\) "ekoloji təmiz məhsul" qrifi ilə b\) "ES" nişanı ilə c\) quş təsviri ilə d\) tərsinə çəkilmiş yaşıl əqrəb nişanəsi ilə e\) üç göyərçin təsviri ilə **81. Avropa ittifaqı çərçıvəsində Avrostandartın markası nədir?** a\) "ES" nişanı b\) "ekoloji təmiz məhsul" qrifi c\) quş təsviri d\) tərsinə çəkilmiş yaşıl əqrəb nişanəsi e\) üç göyərçin təsviri **82. Malların üzərində tərsinə yaşıl əqrəb təsviri nə işarəsidir?** a. malların təkrar istehsalına b. ekoloji təmizliyə c. malların xüsusi keyfiyyətinə d. ticarət nişanıdır e. tez xarab olmasına **83. Aşağıdakı bazarlardan hansı ekoloji sferaya aid deyil?** a\) innovasiya bazarı b\) ekoloji texnika bazarı c\) ekoloji təmiz məhsul bazarı d\) tullantılar bazarı e\) təbii ehtiyatlar bazarı **84. Ekoloji xidmət bazarına nə aid deyil?** **85. Ekoloji xidmətlər sferasında ən mütəhərrik sahə hansıdır?** a\) tullantılar b\) ekotexnika c\) "nou-xau" d\) injinirinq e\) heç biri **86. Ekoloji sferada bazarın özünəməzsus xüsusiyyəti nədən ibarətdir?** a\) "ekoloji mallar" və təbii ehtiyatlara mülkiyyətin spesifik xarakter daşıma- sından b\) ətraf mühitin mühafizəsi üçün çoxlu vəsait lazım olmasından c\) tələb və təklifin bir-birinə bərabər olmamasından d\) ekoloji sferada bazar mexanizminin işləməməsindən e\) ekoloji sferada bazarın heç bir ösünəməxsusluğu yoxdur **87. "Ekoloji mallar" digər mallardan nə ilə fərqlənir?** a\) sadalananların hamısı ilə b\) ictimai rifah olması ilə c\) xarici effekt olması ilə d\) fərdi istehlakçılara çatdırılmasının çətinliyi ilə e\) təbii resurslar üzərində mülkiyyət münasibətlərinin özünəməxsus xüsusiyyəti ilə **88. R.Nussbaumun ekoloji şəraitin bazar iqtisadiyyatında yerini təsvir edən piramidasının əsasını (oturacağını) nə təşkil edir?** a\) ətraf mühit və təbii ehtiyyatlar b\) kapital (sərmayə) **89. R.Nussbaumun ekoloji şəraitin bazar iqtisadiyyatında yerini təsvir edən piramidasının ikinci mərtəbəsi istehsal prosesinin hansı amillərinə ayrılıb?** a\) fəhlə qüvvəsi və süni kapitala b\) təbii kapitala c\) informasiyaya d\) sahibkarlıq fəaliyyətinə e\) hamısına **90. R.Nussbaumun ekoloji şəraitin bazar iqtisadiyyatında yerini təsvir edən piramidasının üçüncü mərtəbəsini nə təşkil edir?** a\) firmalar və müəssisələr b\) məhsullar və xidmətlər bazarı c\) fəhlə qüvvəsi və kapital d\) innovasiya bazarı e\) təbii kapital **91. R.Nussbaumun ekoloji şəraitin bazar iqtisadiyyatında yerini təsvir edən piramidasının zirvəsini nə təşkil edir?** **92. Aşağıdakılardan hansı bazar "boşluqlarının" mənbəyi deyil?** **93. Zahiri effektlər nə vaxt meydana gəlirlər?** a. ehtiyatların məhdudluğu şəraitində b. ehtiyatlar hüdudsuz olduqda c. ehtiyatlardan istifadəyə başlayanda d. ehtiyatlar uzun müddət istismar edildikdə e. həmişə **94. Aşağıdakılardan hansı zahiri effektlərin növlərinə aid deyil?** a)uzunmüddətli **95. Aşağıdakılardan hansı ictimai rifah halının xüsiyyətinə aid deyil?** **96. Kouz teoreminə görə:** a\) cuzi transaksion xərclərlə bazar avtomatik olaraq ictimai optimumu təmin edə bilər b\) transaksion xərclər çox olduqda belə bazar avtomatik olaraq ictimai optimu- mu təmin edə bilər c\) eksternliləri ancaq dövlət tənzimləyə bilər d\) fərdi iqtisadi tərəflər öz aralarında kənar təsir problemini həll edə bilməzlər e\) hüquqların dəqiq müəyyən edilməsi eksterniləri qətiyyən həll etmir **97. Təbiətdən istifadədə tənzimlənən bazar modeli nəyi əks etdirməlidir?** **98.Ətraf mühitin pisləşməsindən dəyən zərər necə dəyişir?** a\) çirklənmə artdıqca həndəsi silsilə ilə artır b\) çirklənmə artdıqca həndəsi silsilə ilə azalır c\) çirklənmə azaldıqca ədədi silsilə ilə artır b\) çirklənmə azaldıqca ədədii silsilə ilə azalır e\) dəyişmir **99. Müəssisələr tərəfindən çirkləndirməyə tələbat nədən asılıdır?** **100. "Çirkləndirmə hüququ (çirkləndirməyə lisenziya) bazarı" nəyə əsasən fəaliyyət göstərir?** d\) müəssisələrin istehsal həcminə əsasən e\) müəssisələrin maliyyə hesablarına əsasən **101. Təbiətdən istifadənin səmərəli təsərrüfat mexanizmi hansı amillərə əsaslanır?** **102. Ekoloji tənzimləmənin konkret metodları nə ilə müəyyən edilir?** a\) təbiətdən istifadənin xüsusiyyətləri ilə b\) idarəetmə sistemi ilə c\) mövcud qanunvericiliklə d\) əmlak hüququ ilə e\) heç bir meyar yoxdur **103. Aşağıdakılardan hansı ekoloji tənzimləmənin iqtisadi nəzarət vasitəsidır?** **104. Aşağıdakılardan hansı ekoloji tənzimləmənin inzibati nəzarət vasitəsidir?** **105. Aşağıdakılardan hansı ekoloji tənzimləmənin iqtisadi nəzarət vasitələrinə xasdır?** a\) müəssisələrə sərbəst olaraq təbiəti mühafizə tədbirlərini müəyyən etməyə imkan verir b\) müəyyən edilmiş məqsədlərin dəqiqliliyini və təyinatını təmin edir c\) kifayət qədər çevik deyillər d\) həddindən artıq inzibati xərclər tələb edirlər e\) innovasiahı stimullaşdırmırlar **106*.* Aşağıdakılardan hansı ekoloji tənzimləmənin inzibati nəzarət vasitələrinə xasdır?** a\) müəyyən edilmiş məqsədlərin dəqiqliliyini və təyinatını təmin edir b\) müəssisələrə sərbəst olaraq təbiəti mühafizə tədbirlərini müəyyən etməyə imkan verir c\) yüksək səmərəyə malikdirlər d\) inflyasiya prosesinə qarşı çox həssasdırlar e\) rəqabət qabiliyyətinin azalması riski var **107*.* Ətraf mühitə təsirin qiymətləndirilməsi (ƏMTQ) və ekoloji ekspertiza ekoloji tənzimləmənin hansı nəzarət vasitələrinə daxildir?** a. "yumşaq" inzibatı b. inzibati c. iqtisadi d. ənənəvi e. heç biri **108..Ekoloji tənzimləmənin inzibatı nəzarət vasitələrinin üstün cəhətləri nədir?** a\) )müəyyən edilmiş məqsədlərin dəqiqliliyini və təyinatını təmin edir b\) müəssisələrə sərbəst olaraq təbiəti mühafizə tədbirlərini müəyyən etməyə imkan verir c\) yüksək səmərəyə malikdirlər d\) inflyasiya prosesinə qarşı çox həssasdırlar e\) rəqabət qabiliyyətinin azalması riski var **109. Ekoloji tənzimləmənin inzibati nəzarət vasitələrinin mənfi cəhətləri nədir?** 1.kifayət qədər çevik deyillər 2.kifayət gədər dəqiq deyillər 3.həddindən artıq inzibatı xərclər tələb edirlər 4\. rəqabət qabiliyyətinin azalması riski var 5\. innovasiyaları stimullaşdırmırlar 6\. inflyasiya prosesinə qarşı çox həssasdırlar a\) 1,3,5. b) 1,2,3. c) 3,4,5. d) 2,4,6. e) 1,2,6. **110. Ekoloji tənzimləmənin iqtisadi nəzarət vasitələrinin mənfi cəhətləri nədir?** a\) inflyasiya prosesinə qarşı çox həssasdırlar b)müəyyən edilmiş məqsədlərin dəqiqliliyini və təyinatını təmin edir c\) müəssisələrə sərbəst olaraq təbiəti mühafizə tədbirlərini müəyyən etməyə imkan verir d\) yüksək səmərəyə malikdirlər e\) heç bir mənfi cəhəti yoxdur ***111. Ekoloji* tənzimləmənin iqtisadi nəzarət vasitələrinin üstün cəhətləri nədir?** a\) yüksək səmərəyə malikdirlər b\) müəyyən edilmiş məqsədlərin dəqiqliliyini və təyinatını təmin edir c\) kifayət qədər çevik deyillər d\) inflyasiya prosesinə qarşı çox həssasdırlar e\) rəqabət qabiliyyətinin azalması riski **112. Keçmiş SSRİ-də uzun illər təbii sərvətlər pulsuz istifadə olunmuşdur və heç kəsə mənsub olmamışdır. Bu nəyə səbəb olmuşdur?** a)) təbiətdən istifadədə israfçılığa b\) real qiymətlərin yaranmasına c\) "sıfır" qiymətləndirməyə d\) təbii amilin əhəmiyyətinin nəzərə alınmamasına e\) keyfiyyət amilinin əhəmiyyətinin artmasına **113. Nə düz deyil?** a. Bütün ehtiyatlar və obyektlər üzrə kadastrlar tərtib edilmişdir. b. Kadastrlar təbii ehtiyatların növləri üzrə tərtib edilir. c. Kadastr sistemləşdirilmiş məlumatların toplusudur: buraya kəmiyyət və keyfiyyətcə təbiət obyektlərinin və hadisələrinin siyahısı cəlb edilir. d. Təbii ehtiyatların iqtisadi qiymətləndirilməsi kadastrın tərkib və çox vacib elementidir. e. Kadastrlar bütövlükdə ərazinin və bütün ölkənin təbii-ehtiyyat potensialını qiymətləndirməyə imkan vermirlər. **114. İnteqrallaşdırılmış iqtisadi və ekoloji göstəricələr sistemi nədən ibarətdir?** a\) humanitar inkişaf və sabit iqtisadi rifah indekslərindən b\) hümanitar və hüquqi inkişaf indekslərindın c\) sabit iqtisadi rifah və hüquqi inkişaf indekslərindən d\) hüquqi və siyasi inkişaf indekslərindən e\) humanitar və siyasi inkişaf indekslərindən 115**. Humanitar inkişaf indeksində nələr nəzərə alınır?** a\) normal həyat üçün zəruri olan ömrün uzunluğu, bilik və təbii ehtiyatlara malik olma səviyyələri b\) bilik səviyyəsi və səmərəsiz təsərrüfatçılığın ekoloji xarakterli xərcləri c\) təbii ehtiyatlara malikolmanin səviyyəsi və səmərəsiz təsərrüfatçılığın ekoloji xarakterli xərcləri d\) təbiətdən səmərəsiz istifadəyə görə vergilərin qoyulması və çirkləndirməyə görə ödəmələrin məbləği e\) çirkləndirməyə görə ödəmələrin məbləği, bilik səviyyəsi və təbii ehtiyatların uçotu **116.Normal həyat üçün zəruri olan ömrün uzunluğu, bilik və təbii ehtiyatlara malik olmanın səviyyələri hansı gösrəticidə nəzərə alınır?** a. humanitar inkişaf indeksində b. sabit iqtisadi rifah indeksində c. ÜDM d. təyin olan normativlərdə e. yaşıl ölçmələrdə a\) elmi (nəzəri) və stimullaşdırıcı (həvəsləndirici) b\) bölgü və nəzarətedici c\) tənzimləyici və nəzarətedici d\) sosial və tənzimləyici e\) sabitləşdirici və tənzimləyici **118.Təbii ehtiyatlara düzgün qiymət verməklə bir sıra problemləri müvəffə-qiyyətlə həll etmək olar. Aşağıdakı problemlərin hansını təbii ehtiyatlara qiymətqoyma həll etmir?** a\) təbii ehtiyatlar üzərində mülkiyyət hüquqlarını müəyyən etmək b\) təbii ehtiyatlardan istifadə variantlarının növbəlilik dərəcəsini seçmək c\) təbii ehtiyatlardan səmətəsiz istifadədən dəyən zərəri qiymətləndirmək d\) təbiəti mühafizə xərclərinin effektini ( səmərəsini) qiymətləndirmək e\) ətraf mühiti çirkləndirməyə görə ödəmənin məbləğini əsaslandırmaq **119. "Ödəməyə hazır olmaq" konsepsiyasının mahiyyəti nədən ibarətdir?** a)) təbii ehtiyatlardan və xidmətlərdən istifadəyə görə ödəməyə hazırlıqdan b\) istehsal prosesini yaratmaq üçün ödəməyə hazırlıqdan c\) ticarət biznesi qurmaq üçün ödəməyə hazırlıqdan d\) istehsal prosesinin iştirakçısı olmaq üçün ödəməyə hazırlıqdan e\) belə konsepsiya yoxdur **120. Rifahların iqtisadi qiymətləndirilməsi metodlarından hansını kifayət gədər məğbul hesab etmək olar?** a. heç birini b. renta qiymətləndirməsi c. xərclər yanaşması d. alternativ dəyər e. ümumi iqtisadi qiymətləndirmə **121. Aşağıdakılardan hansı tam iqtisadi qiymətləndirmənin toplananları deyil?** a\) dövlət tərəfindən qoyulmuş qiymət b\) birbaşa və dolayısı istifadənin qiyməti c\) təxirəsalınmaz alternativ qiymət d\) həyat (mövcudolma) qiyməti e\) irs qiyməti (gələcək nəslin istifadə edəcəyi fayda) **122. Ekoloji rifah və xidmətlərin tam iqtisadi qiymətləndirilməsində dolayısı istifadənin qiyməti nə ilə ölçülür?** a\) estetik, rekreasiya və s. tələbatlarin ödənilməsi sayəsində əldə olunan gəlir ilə b\) təbii resurslardan gələcək istifadənin verəcəyi fayda ilə c\) gələcək nəslin istifadə edəcəyi fayda ilə d\) təmiz, rəngarəng ətraf təbii mühitin faktiki verdiyi fayda ilə e\) təbii resursların satılmasından əldə olunan gəlir ilə **123. Ekoloji rifah və xidmətlərin tam iqtisadi qiymətləndirilməsində ekoloji rifahlardan faktiki və birbaşa istifadə qiyməti nə ilə ölçülə bilər?** a. əldə olunan gəlirin köməyi ilə b. əlavə gəlir ilə c. alternatıv qiymət ilə d. xərclərin cəmi ilə e. gələcəkdə alına bilən fayda ilə **124.Hansı qiymətləndirmə estetik, rekreasiya və s. tələbatlarin ödənilməsi sayəsində əldə olunan gəlirə əsaslanır?** a. dolayısı istifadə qiyməti b. renta c. ödəməyə hazır olmaq d. monopoliya-idarə e. xərc-resurs **125. Təbii ehtiyatların qiyməti "kapitallaşdırılmış" renta düsturu ilə ( P=R/r ) nə vaxt təyin edilir?** a\) resurs qeyri-müəyyən müddətə istismar olunduqda b\) resurs istismar olunmadıqda c\) resursu özəlləşdirdikdə d\) bu üsuldan ümumiyyətlə istifadə olunmur e\) istehlakçıların müalicəyə ehtiyacları olduqda **126. Bərpa olunan ehtiyatların intensiv istifadəsi zamanı yaranan renta necə adlanır?** a. differensial renta II b. differensial renta I c. mütləq renta d. inhisarçı renta e. hasilat rentası **127. Yüksək keyfiyyətli ehtiyatların məhdidiyyəti sayəsində yaranan renta hansıdır?** a. differensial renta I b. differensial renta II c. mütləq renta d. inhisarçı renta e. hasilat rentası **128. Ehtiyatların qiymətləndirilməsinin xərc üsulundan nə vaxt istifadə edilir?** a. rifahlar bərpa edildikdə b. rifahlar istismar olunmadıqda c. resurslar özəlləşdirildikdə d. resutslar dincə qoyulduqda e. fövqaladə hallarda **129.Tükənən təbii resursların istifadəsi ilə əlaqədar olan xərclər hansı elementləri özündə birləşdirir?** a\) birbaşa, dolayısı (zahiri) və istifadə (tükənmə) xərclərini b\) istehsal, istehlak və son hədd xərclərini c\) orta, ümumi və sabit xərcləri d\) dəyişən, daxili (gizli) və xarici (aşkar) xərcləri e\) alternativ, sabit və gizli xərcləri **130.Təbii sərvətlərin qiymətləndirilməsinin dolayı üsulları:** a\) sərvətlərin yalnız təxmini qiymətlərini verir b\) sərvətlərin tam iqtisadi qiymətini verir c\) sərvətlərin hər əlavə vahidinin qiymətini verir d\) sərvətlərin qiymətləndirilməsi üçün səmərəli deyil e\) sərvətlərin orta istehsal xərclərinə əsaslanan qiymətini verir **131. Aşağıdakılardan hansı təbii sərvətlərin qiymətləndirilməsinin dolayı üsulu deyil?** a\) renta üsulu b\) alternativ qiymət konsepsiyası c\) ümumi iqtisadi qiymətləndirmə d\) subyektiv qiymətləndirmə e\) məqliyyat-yol xərcləri metodu **132.Təbii resursların alternativ dəyəri nədir?** a\) təbii ehtiyatları müxtəlif məqsədlər üçün istifadə edərkən əldə edilən fayda b\) istifadə dəyəri ilə istifadə etməmək dəyərinin cəmi c\) qiymətin sorğu yolu ilə təyin edilməsi d\) rekreasıya obyektinə gəlmək üçün nəqliyyat xərcləri e\) rifahın qiymətini torpaq qiyməti ilə ödəməyə hazır olmaq **133. Ümumi iqtisadi qiymətləndirmə üsulu nədir?** a\) istifadə dəyəri ilə istifadə etməmək dəyərinin cəmi b\) təbii ehtiyatları müxtəlif məqsədlər üçün istifadə edərkən əldə edilən fayda c\) qiymətin sorğu yolu ilə təyin edilməsi d\) rekreasıya obyektinə gəlmək üçün nəqliyyat xərcləri e\) rifahın qiymətini torpaq qiyməti ilə ödəməyə hazır olmaq **134. Təbii sərvətlərin dəyərinin subyektiv qiymətləndirilməsi üsulu nədir?** a\) qiymətin sorğu yolu ilə təyin edilməsi b\) təbii ehtiyatları müxtəlif məqsədlər üçün istifadə edərkən əldə edilən fayda c\) istifadə dəyəri ilə istifadə etməmək dəyərinin cəmi d\) rekreasıya obyektinə gəlmək üçün nəqliyyat xərcləri e\) rifahın qiymətini torpaq qiyməti ilə ödəməyə hazır olmaq **135.Ekoloji rifahın müəyyın edilməsində xüsusi qiymətləndirmə metodu nədir?** a\) ekoloji rifahın qiymətini əmlak (torpaq) qiyməti vasıtəsi ilə dolayı yolla təyin etmək b\) ekoloji rifahın qiymətinin sorğu yolu ilə təyin edilməsi c\) istifadə dəyəri ilə istifadə etməmək dəyərinin cəmi d\) rekreasıya obyektinə gəlmək üçün nəqliyyat xərcləri e\) təbii ehtiyatları müxtəlif məqsədlər üçün istifadə edərkən əldə edilən fayda **136. Təbii ehtiyatların qiymətləndirilməsinin xərc üsulu nədir?** a\) ehtiyatların qiymətinin, onun hasılatına və mənimsənilməsinə çəkilən xərcin həcmi ilə təyin edilməsi b\) resursun qiymətinin ilkin məhsulun pulla ifadəsi ilə təyin edilməsi c\) resursun qiymətinin ondan istifadə hüququna görə ödənilməsi d\) təbii ehtiyatların bərpasına və mühafizəsinə lazım olan ödəmə e\) təbii ehtiyatların qiymətini, onun mənimsənilməsinə çəkilən xərc və istifadəsindən gələn gəlirlə birləşdirilməsi **137. Təbii ehtiyatların qiymətləndirilməsinin xərc üsulunun çatışmayan cəhəti nədir?** a. mənimsənilməsi rahat olan ehtiyatın az dəyərə malik qiymətləndirilməsi b. resursun qiymətinin ondan istifadə hüququna görə ödənilməsi c. qiymətləndirmənin mürəkkəb və qeyri-müəyyən olması d. qiymətləndirmənin qeyri obyektiv aparılması e. heç bir çatışmayan cəhət yoxdur **138. Təbii ehtiyatların qiymətləndirilməsinin yekun-nəticə üsulu nədir?** a\) resursun qiymətinin ilkin məhsulun pulla ifadəsi ilə təyin edilməsi b\) resursun qiymətinin onun mənimsənilməsinə çəkilən xərclə təyin edilməsi c\) resursun qiymətinin ondan istifadə hüququna görə ödənilməsi d\) resursun qiymətini, onun hasılatına çəkilən xərclə təyin edilməsi e\) resursların bərpasına və mühafizəsinə lazım olan ödəmələrin təyin edilməsi **139. Təbii ehtiyatların qiymətləndirilməsinin yekun-nəticə üsulunun səmərəli istifadə nöqteyi-nəzərindən şatışmayan cəhəti nədir?** **1.ilkin məhsulun dəyərini təyin etmək olmur** **2.resursun** mənimsənilməsinə çəkilən xərc həddinnən çoxdur **3.** qiymətləndirmə qeyri obyektivdir **4.** resursun mühafizəsi xərcləri həddinnən çoxdur **5.adekvat qiymətləndirmək çox mürəkkəbdir** **6.vaxt amili nəzərə alınmır** a\) 1,5,6. b) 2,3,4. c) 1,2,3. d) 3,5,6. e) 1,2,4. **140. Təbii ehtiyatların qiymətləndirilməsinin xərc-resurs üsulu nədir?** a\) təbii ehtiyatların qiymətini, onun mənimsənilməsinə çəkilən xərc və istifadəsindən gələn gəlirlə birləşdirilməsi b\) resursun qiymətinin ilkin məhsulun pulla ifadəsi ilə təyin edilməsi c\) resursun qiymətinin ondan istifadə hüququna görə ödənilməsi d\) təbii ehtiyatların bərpasına və mühafizəsinə lazım olan ödəmə e\) təbii ehtiyatların qiymətini "kapitallaşdirilmış" renta düsturu ilə təyin edilməsi **141. Təbii ehtiyatların qiymətləndirilməsinin hansı üsulu nisbətən səmərəli hesab edilə bilər?** a. bərpa (təkrar istehsal) b. monopoliya-idarə c. xərc d. yekun nəticə e. heç biri **142. Renta qiymətləndirilməsi üsulunun səmərəlilik nöqteyi nəzərdən mənfi cəhəti nədir?** a\) qiymətləndirmə mürəkkəb və qeyri-müəyyəndir b\) yaxşı ehtiyyat yüksək qiymətləndirilir c\) qiymətləndirmə qeyri obyektivdir d\) renta ödəmələri üçün bölgü əsaslandırılmışdır e\) qiymətləndirmədə resursun məhdudluğu nəzərə alınır **143. Təbii ehtiyatların qiymətləndirilməsinin bərpa (təkrar istehsal) üsulunun mahiyyəti nədən ibarətdir?** a\) mühit yaradan təbii ehtiyatlar və ətraf mühitin vəziyyəti standart kimi qəbul edilir b\) resursun qiyməti onun mənimsənilməsinə çəkilən xərclə təyin olunur? c\) resursun qiyməti ondan istifadə hüququna görə təyin olunur d\) resursun qiyməti onun hasılatına çəkilən xərclə təyin olunur e\) resursun qiyməti onun mühafizəsinə çəkilən xərclə təyin olunur **144. Təbii ehtiyatların qiymətləndirilməsinin monopoliya-idarə üsulunun mahiyyəti nədən ibarətdir?** a. təbii resurslardan istifadəyə görə ödəmələr təbii ehtiyatları idarə edən təşkilatın maliyyə təminatına uyğun gəlməlidir. b. resursun qiyməti ondan istifadə hüququna görə təyin olunmalıdır c. qiymətləndirmə ancaq dövlət idarələri tərəfindən aparılmalıdır d. qiymətləndirmədə resursun məhdudluğu nəzərə alınmalıdır e. təbii ehtiyatlar üzərində inhisarçı qiymətlər üstünlük təşkil etməlidir **145. Monopoliya-idarə üsuluna görə təbii ehtiyatlardan istifadə üzrə ödəmə hansı növlərə ayrılır?** 1.istifadə hüququna görə ödəmə 2.təbii ehtiyatların bərpasına və mühafizəsinə lazım olan ödəmə 3.çirkləndirmə hüququnun alınmasına görə ödəmə 4.çirkləndirmə normalarına riayət olunmadığına görə ödəmə 5.monopoliya hüququna görə ödəmə 6.müəyyən ödəmələrdən azadolma a\) 1,2. b) 3,4. c) 2,5. d) 4,6. e) 1,5. **146. Bir çox ölkələrdə kənd təsərrüfatı ətraf mühitin korlanmasının əsas amilinə çevrilmişdir. Bu nə ilə əlaqədardır?** a\) sadalananların hamısı ilə b\) torpaqların eroziyaya uğraması ilə c\) pestisid və mineral kübrələrdən istifadə ilə d\) heyvanların həddindən çox otarılması ilə e\) ağır texnikanın təsiri nəticəsində torpağın bərkiməsi ilə **147. Torpağın münbitliyinin əsas növləri hansılardır?** a\) təbii, süni, iqtisadi b\) təbii, hüquqi, iqtisadi c\) təbii, mənəvi, hüquqi d\) iqtisadi, sosial, mənəvi e\) süni, hüquqi, iqtisadi **148. Aqrar sektorda ekoloji və ərzaq problemlərinin həllinin əsası nədir?** a\) torpaq resurslarının münbitliyinin və məhsuldarlığının artırılması b\) yeni torpaq resurslarının mənimsənilməsi c\) əhali artımının tənzimlənməsi d\) yeni növ məhsuldar bitkilərin mənimsənilməsi e\) sadalananların hamısı **149. İqtisadi münbitlik kəmiyyətcə öz əksini nədə tapır?** a\) məhsuldarlıqda b\) təbii münbitliyin aşağı düşməsində c\) süni münbitliyin artırılmasında d\) "ekoloji astana"da e\) torpağın qumus qatının artırılmasında **150. Torpağın təbii münbitliyinin təkrar istehsal tipləri hansılardır?** a\) natamam, sadə, geniş b\) yarımçıq, sadə, mürəkkəb c\) xüsusi, mürəkkəb, yardımçı d\) yarımçıq, bütöv, tam e\) enni, geniş, dairəvi **151. Torpağın təbii münbitliyinin natamam təkrar istehsal tipini nə xarakterizə edir?** a\) təbiəttutumlu kənd təsərrüfatı istehsalı b\) təbiətqoruyucu kənd təsərrüfatı istehsalı c\) təbiətiyaxşılaşdıran kənd təsərrüfatı istehsalı d\) təbii münbitliyi artıran kənd təsərrüfatı istehsalı e\) heç biri **152.Torpağın təbii münbitliyinin sadə təkrar istehsal tipini nə xarakterizə edir?** a\) təbiətqoruyucu kənd təsərrüfatı istehsalı b\) təbiəttutumlu kənd təsərrüfatı istehsalı c\) təbiətiyaxşılaşdıran kənd təsərrüfatı istehsalı d\) kənd təsərrüfatı istehsalı nəticəsində təbii münbitliyin artırılması e\) heç biri **153**. **Torpağın təbii münbitliyinin geniş təkrar istehsal tipini nə xarakterizə edir?** a\) təbiətiyaxşılaşdıran kənd təsərrüfatı istehsalı b\) təbiətqoruyucu kənd təsərrüfatı istehsalı c\) təbiəttutumlu kənd təsərrüfatı istehsalı d\) kənd təsərrüfatı istehsalı nəticəsində təbii münbitliyin artırılması e\) heç biri **154. Kənd təsərrüfatında tarazlı inkişafın əsas şərti nədir?** a\) torpağın təbii münbitliyinin sadə və geniş təkrar istehsalını təmin etmək b\) torpağın iqtisadi münbitliyini təmin etmək c\) torpağın süni münbitliyini təmin etmək d\) torpağın münbitliyinin natamam təkrar istehsalını təmin etmək e\) kənd təsərrüfatında tarazlı inkişaf mümkün deyil **155.Aşağıdakı tədbirlərdən hansı kənd təsərrüfatının ekolojiləşdirilməsi tədbiri deyil?** a\) torpaqlardan ekstensiv istifadə b\) eroziya ilə mübarizə c\) orqanik kübrələrdən istifadə d\) torpaqqoruyucu texnologiyalardan istifadə e\) bitkilərin bioloji mühafizəsi **156.Kənd təsərrüfatında ekoloji problemlərin həllinin alternativ variantı nədir?** a\) istehsal-satış sferasının sürətli inkişafı b\) torpaqların eroziyası ilə mübarizə c\) süni münbitliyin artırılması d\) texnogen növ inkişaf e\) ekstensiv növ inkişaf **157.Hansı tədbirlər torpağın keyfiyyətini yaxşılaşdırmaq üçün aparılır, aqroekosistemlərin ekoloji balansına ciddi təsirlər göstərmir və üstünlüyə malik olmalıdırlar.** 1.üzvi kübrələrdən istifadə 2.kimyavi kübrələrdən istifadə 3.mineral kübrələrdən istifadə 4.aqromeliorasiya 5.bitkilərin bioloji mühafizə metodlarından istifadə 6.kənd təsərrüfatı texnikasından geniş istifadə **a) 1,4,5. b) 1,2,3. c) 3,4,6. d) 3,4,5. e) 2,4,6.** **158.Aşağıdakılardan hansı torpağın keyfiyyətini yaxşılaşdırmaq üçün aparılan "yumşaq" tədbirlərə daxildir?** a\) üzvi kübrələrdən istifadə b\) kimyavi kübrələrdən istifadə c\) mineral kübrələrdən istifadə d\) kənd təsərrüfatı texnikasından geniş istifadə e\) heç biri **159.Nə düz deyil?** a\) Süni münbitliyin artırılmasına nə qədər çox xərc çəkilərsə bir o qədər iqtisadi münbitlik artar b\) İnfrastruktur, yüngül və yeyinti sahələrinin inkişafınin sürətləndirilməsi, ərzaq təhlükəsizliyi probleminin həllində mühüm əhəmiyyət kəsb edir. c\) İstehsal-satış sferasının sürətli inkişafı kənd təsərrüfatı məhsullarının inkişa- fının qarşısını almağa imkan verir. d\) İstehsal satış sferasının sürətli inkişafı kənd təsərrüfatında ekoloji problemlə- rin həllinin alternativ variantıdır. e\) Aqrar sektorda ekoloji və ərzaq problemlərinin həllinin əsasını torpaq resurslarının münbitliyinin və məhsuldarlığının artırılması təşkil edir. **160.Azərbaycan Respublikasının ümumi torpaq fondunun neçə faizi kənd təsərrüfatına yararlı torpaqlardır?** a\) 55 b\) 46 c\) 50 d\) 75 e\) 65 **161.Azərbaycan Respublikasının ümumi torpaq fondunun neçə faizi əkin sahələridir?** a. 16,2 b. 29,6 c. 12,0 d. 32,3 e. 25,0 **162.Azərbaycan Respublikasının ümumi torpaq fondunun neçə faizi meşələrdən ibarətdir?** a\) 11 b\) 24 c\) 10 d\) 14 e\) 15 **163. Azərbaycanda dincə qoyulmuş torpaqlar ümumi torpaq fondunun neçə faizini təşkil edir?** a. 0,22 b. 0,7 c. 1,3 d. 1,9 e. 0,55 164.**Hansı növ çirklənmə zamanı torpaqların xassələri dəyişir?** a. )sanitar b. bioloji c. kimyavi d. mexaniki e. təbii **165. Sənaye, nəqliyyat və s. fəaliyyəti nəticəsində xarab olmuş, dağılmış, tullantılarla örtülmüş ərazilərin yaxşılaşdırılması tədbirləri necə adlanır?** a. rekultivasiya b. eroziya c. deflyasiya d. meliorasiya e. iməcilik **166. Torpağın yerin səth sularının, küləyin təsirindən dağılması və münbit qatının itməsi necə adlanır?** a. eroziya b. rekultivasiya c. deflyasiya d. meliorasiya e. təbii çirklənmə **167. Torpağın küləyin təsirindən sovrulması və münbit qatının dağılması necə adlanır?** a. deflyasiya b. eroziya c. rekultivasiya d. meliorasiya e. təbii çirklənmə **168. Aşağıdakılardan hansı eroziya və deflyasiyanı aradan qaldırmaq üçün aparılan bioloji tədbirlərə aiddir?** a. meşə fondunun artırılması b. torpaq becərmə tədbirləri c. meliorsiya tədbirləri d. şumlama işlırinin yamaca köndələn aparılması e. sadalananların hamısı **169. Ərzaq təhlükəsizliyi anlayışına hansı ünsürlər daxildir?** 1.yüksək keyfiyyətli ərzaq məhsullarının mövcudluğu 2.ailələrin keyfiyyətli ərzağ məhsullarını əldə edə bilməsi 3.ərzağın analoji qidalandırıcı tərkibi 4.istehlak səbətinin düzgün tərtib edilməsi 5.inkişafın aşağı səviyyəsinin müəyyən edilməsi 6.etibarlı bazarların formalaşdırılması a\) 1,2,3. b) 1,2,4. c) 2,3,5. d) 2,4,5. e) 2,4,5. **170. Meşələr bir sıra ekoloji-iqtisadi funksiyaları yerinə yetirir. Onlardan hansi bilavasitə istehsalla bağlıdır?** a\) xammal mənbəyi b\) estetik c\) tullantıları assimilyasiya etmə d\) münbitliyi qorumaq e\) iqlimi formalaşdırmaq **171. Ölkəmizdə meşə resurslarına olan tələbat necə ödənilir?** a\) Rusiyadan gətirilən taxta-şalban hesabına b\) Türkiyyədən gətirilən taxta-şalban hesabına c\) daxili ehtiyatlar hesabına d\) İrandan gətirilən taxta-şalban hesabına e\) tələbat ödənilmir **172. Azərbaycan Respublikasının meşə məcəlləsi nə vaxt qəbul edilmişdir?** a. )1997-ci ildə b. 2000-ci ildə c. 1991-ci ildə d. 1992-ci ildə e. 2001-ci ildə ***173. 2012-ci ildə ümumi ağac ehtiyatı neçə milyon kub m təşkil etmişdir?*** a. *148,8* b. *140,0* c. *133,0* d. *141,8* e. *136,0* **174. Beynəlxalq normativlərə uyğun olaraq Azərbaycan ərazisinin neçə faizi meşə ilə örtülü olmalıdır?** a. 20 b. 11 c. 35 d. 10 e. 15 **175. Qanunvericiliyə görə meşə servitutu nədir?** a. meşə sahələrindən başqasının istifadə hüququ b. meşə fondu sahələrindən fiziki və hüquqi şəxslərin istifadə etmək hüququ c. məhkəmə qərarı ilə meşədən istifadə hüququnun məhdudlaşdırılması d. meşə fonduna daxil olmayan sahələrdən fiziki və hüquqi şəxslərin istifadə etmək hüququ e. meşə fondu sahələrindən istifadə müqaviləsi **176. Yer kürəsində su ehtiyatlarının neçə faizi içməyə yararlıdır?** a\) 0,45 b\) 1 c\) 1,5 d\) 2 e\) 2,25 **177. Təsərrüfat fəaliyyətində ən çox istifadə olunan xammal hansıdır?** a\) su b\) neft c\) qaz d\) kömür e\) mis **178. Əsas su istehlak edən sahə hansıdır?** a\) energetika b\) məişət c\) suvarma d\) yeyinti sənayesi e\) maşınqayırma **179. Suyun fiziki-kimyəvi keyfiyyətini dəyişmədən, onu resurs kimi istifadə edən sahələr necə adlanır?** a\) su istifadəçiləri b\) su istehlakçıları c\) su təmizləyicilər d\) su qoruyucular e\) sənaye **180. Suyu texnoloji proseslərdə və məişət təsərrüfatı sistemində istifadə edən subyektlər necə adlanır?** a\) su istehlakçıları b\) su istifadəçiləri c\) su təmizləyicilər d\) su qoruyucular e\) suvarma **181. Əhali tərəfindən suyun israfçılıqla istifadə olunmasının qarşısını necə almaq olar?** a\) sudan istifadə tariflərini qaldırmaqla \-- b\) sudan istifadəyə qadağa qoymaqla c\) sudan səmərəli istifadəni təbliğ etməklə d\) cərimə tədbiq etməklə e\) sudan istifadəni məhdudlaşdırmaqla **182.Aşağıdakı sahələrdən hansı su istifadəçisidir (su istehlakçısı deyil)?** a\) balıqçılıq b\) energetika c\) suvarma d\) yeyinti sənayesi e\) maşınqayırma **183.Azərbaycan bunlardan hansılar ilə zəif təmin olunmuşdur ?** a. şirin su, torpaq və meşə ehtiyatları ilə b. faydalı filiz yataqları ilə c. mineral ehtiyatları ilə d. neft və qaz ehtiyatları ilə e. bioloji rəngarənglik ilə **184."Azərbaycan su məcəlləsi" nə vaxt qəbul edilmişdir?** **185.Mikroorqanizmlər, bitkilər və heyvanların müxtəlif növlərini özündə birləşdirən ekosistemlər və ekoloji proseslər necə adlanır?** a\) biorəngarənglik b\) flora c\) fauna d\) biologiya e\) zoologiya **186.Balıqların intensiv ovlanması nəyə səbəb ola bilər?** a\) balıq ehtiyatlarının azalmasına b\) yeni balıq növlərinin əmələ gəlməsinə c\) balıqçılıqla məşğul olan müəssisələrin səmərəli işləməməsinə d\) balıqçılığın inkişafına e\) heç nəyə **187.Aşağıdakı tədbirlərdən hansı biorəngarəngliyə mənfi təsir etmir?** a\) təbiət parklarının yaradılması b\) şəhərsalma və turizmin inkişafı c\) SES-in tikilməsi d\) infrastruktur və nəqliyyat sektorunun artması e\) bataqlıqların qurudulması **188.Biorəngarəngliyin azalmasının iqtisadi səbəblərinə və aspektlərinə nə daxil deyil?** a\) təbii fəlakətlər b\) bazarın uğursuzluğu c\) qeyrisəmərəli dövlət tənzimləməsi d\) mülkiyyət hüquqlarının qeyrimüəyyənliyi e\) mənfi zahiri effektlər **189.Biorəngarəngliyin qorunub saxlanmasında iqtisadi stimullaşdırma tədbirlərinə nə aid deyil?** a\) dövlət tərəfindən müvafiq hüquqi mühitin yaradılması b\) yerli və mərkəzi orqanlar tərəfindən subsidiyaların verilməsi c\) beynəlxalq təşkilatlar tərəfindən qrantların verilməsi d\) müvafiq kompensasiyaların verilməsi e\) çirkləndirməyə görə cərimələrin tədbiqi **190.Səs çirklənməsinin neçə faizi nəqliyyatın payına düşür?** a\) 90 b\) 80 c\) 70 d\) 60 e\) 50 **191.Atmosferin əsas çirkləndiricisi nədir?** a\) avtonəqliyyat b\) kimyavi zavodlar c\) dəmiryol nəqliyyatı d\) radiasiya e\) hərbi sənaye kompleksi **192.Hansı nəqliyyat növü ekoloji cəhətdən daha təmizdir?** a\) dəmiryol nəqliyyqatı b\) avtomobil c\) hava nəqliyyatı d\) su nəqliyyatı e\) hamısı **193.Xüsusi qorunan ərazilərin ən sərt qorunan növü hansıdır?** a\) dövlət qoruqları b\) Milli parklar c\) dendroloji parklar d\) kurort zonaları e\) botanika bağları **194.Ekoloji, tarixi və estetik əhəmiyyətə malik təbii kompleks və obyektlərdən ibarət xüsusi qorunan obyektlər hansılardır?** a\) milli parklar b\) dövlət qoruqları c\) dendroloji parklar d\) müalicə-sağlamlıq zonaları e\) kurort zonaları **195.Azərbaycan Respublikasında neçə dövlət qoruğu mövcuddur?** a\) 11 b\) 22 c\) 8 d\) 14 e\) 20 **196.Azərbaycan Respublikasında neçə milli park mövcuddur?** a\) 8 b\) 7 c\) 6 d\) 5 e\) 4 **197.Ekoloji, elmi və mədəni cəhətdən əvəzolunmaz, unikal təbii komplekslər, təbii və süni mənşəli obyektlər necə adlanır?** a\) təbiət abidələri b\) təbiət parkları c\) dövlət qoruqları d\) dendroloji parklar e\) zooloji bağlar **198.Botanika bağları və dendroloji parklar nə üçün yaradılır?** a\) elmi və mədəni məqsədlər üçün b\) müalicəvi məqsədlər üçün c\) profilaktik məqsədlər üçün d\) mineral su mənbələrindən istifadə üçün e\) turizmi inkişaf etdirmək üçün **199.Ekoloji və estetik əhəmiyyətə malik təbiətqoruyucu, rekreasiya təsisatları hansılardır?** a\) təbiət parkları b\) təbiət abidələri c\) dövlət qoruqları d\) azad iqtisadi zonalar e\) sanitar mühafizə zolaqları **200."Xüsusi mühafizə olunan təbiət əraziləri və obyektləri haqqında" Azərbaycan Respublikasının qanunu nə vaxt qəbul edilmişdir?** a\) 2000-ci ildə b\) 1999-cu ildə c\) 2004-cü ildə d\) 2001-ci ildə e\) 2003-cü ildə **201.Yanacaq-energetika resursları ilə təmin olunma və yaxud onların qıtlığı səviyyəsi hansı iqtisadi göstəriciyə mühüm təsir göstərir?** a\) iqtisadi artım tempinə b\) əmtəə və xidmətlər bazarına c\) ÜMM-in həcminə d\) Milli gəlirə e\) vergilərin dərəcəsinə **202. Azərbaycan ərazisinin neçə faizi neftli-qazlıdır ?** a. 70 b. 35 c. 20 d. 25 e. 50 **203.Ölkənin yanacaq-energetika resurslarına olan ümumi tələbata nə daxil deyil?** a\) ölkə xaricində yanacaq-energetika resurslarının istehsalı b\) ölkə daxilində yanacaq-energetika resurslarının istehsalı c\) yanacaq-energetika resurslarının qənaət rezervi d\) kənardan gələn yanacaq-energetika rezervi e\) ixrac üçün nəzərdə tutulan yanacaq-energetika resursları **204.Yanacaq-energetika resurslarının idxalı miqdarı hansı amillərlə müəyyən edilir?** a. daxildə enerji resurslarının mövcudluğu ilə b. müqayisəli səmərəliliyi ilə c. hasilat xərcləri miqdarı ilə d. enerjiqoruyucu texnologiyaların imkanları ilə e. ETT-nin imkanları ilə **205.Yanacaq-energetika resurslarının ixracı miqdarı hansı amillərlə müəyyən edilir?** a. müqayisəli səmərəliliyi ilə b. daxildə enerji resurslarının mövcudluğu ilə c. enerji resurslarına olan istehsal xərcləri ilə d. nəql etmə imkanları ilə e. ekoloji vəziyyət ilə **206.Azərbaycanda mövcüd olan yanacaq-energetika resurslarının 81 %-i nədən ibarətdir?** a\) neftdən b\) qazdan c\) kömürdən d\) oduncaqdan e\) digər resurslardan **207.Azərbaycanda mövcüd olan yanacaq-energetika resurslarının tərkibində təbii qazın payı neçə faiz təşkil edir?** a\) 18,2 b\) 0,8 c\) 81 d\) 50 e\) 30 **208.Azərbaycanda mövcüd olan yanacaq-energetika resurslarının tərkibində oduncağın payı neçə faiz təşkil edir?** a\) 0,8 b\) 18,2 c\) 81 d\) 12 e\) 20,2 **209.Dünyada analoqu olmayan müalicəvi və yanmayan neft haradadır ?** a. Naftalanda b. Mingəçevirdə c. Yevlaxda d. Daşkəsəndə e. Abşeron yarımadasında **210.Azərbaycanda mövcud olan elektrik stansiyalarının ümumi gücünün neçə faizi su-elektrik stansiyalarının payına düşür?** a\) 10 b\) 90 c\) 50 d\) 75 e\) 25 **211.Azərbaycanda mövcud olan elektrik stansiyalarının ümumi gücünün neçə faizi istilik stansiyalarının payına düşür?** a\) 90 b\) 10 c\) 50 d\) 75 e\) 25 **212.Çoxfunksiyalı yanacaq olan, yüksək və təmiz enerji çıxarına malik olan, nisbətən ucuz enerji növü hansıdır?** a\) neft b\) təbii qaz c\) kömür d\) oduncaq e\) torf **213.Neftin ən böyük çatışmayan cəhəti nədir?** a\) ekoloji cəhətdən təhlükəli olması b\) qiymətli kimyəvi xammal olması c\) qızdırılmada istifadə olunması d\) nəqliyyat enerjidaşıyıçısı olması e\) tezliklə tükənməsi ehtimalı **214.Qazıntı mənşəli yanacaq növlərindən hansı atmosferi nisbətən az çirkləndirir?** a\) təbii qaz b\) nöyüt c\) benzin d\) kömür e\) neft **215.Hazırki dövrdə Azğrbaycan Respublikasının və xalqının ən böyük milli sərvətinə çevrilən, ölkənin iqtisadi inkişafında, demokratik mühitin formalaş-masında böyük əhəmiyyətə malik olan təbii resurs hansıdır?** a\) neft b\) alunit c\) mineral sular d\) qaz e\) mis **216.Azərbaycan Respublikasının Dövlət Neft Fondu nə vaxt yaradılmışdır?** a. 1999-cu ildə b. 1994-cü ildə c. 2000-ci ildə d. 1996-cı ildə e. 1998-ci ildə **217.Azərbaycan Respublikasının Dövlət Neft Fondunun yaradılmasında əsas məqsəd nədən ibarət idi?** a. neft gəlirlərinin səmərəli idarə edilməsi b. neftin nəqli ilə bağlı problemləri həll etmək üçün c. neft hasilatının uçotunu aparmaq üçün d. neft gəlirlərinin dəqiq uçotunu aparmaq üçün e. dövlət büdcəsinə köçürmələr etmək üçün **218.ARDNŞ neftdən neçə faiz gəlirə sahibdir ?** a. 25 % b. 31 % c. 70 % d. 86 % e. 75 % **219."Əsrin müqaviləsi" nə vaxt imzalanmışdır?** a\) 20 sentyabr 1994-cü il b\) 17 noyabr 1993-cü il f. 20 oktyabr 1996-cı il g. 29 sentyabr 1994-ci il h. 16 yanvar 1993-cü il **220.*Azərbaycanda 2012-ci ildə neçə miyn. ton neft hasil edilmişdır?*** a. *43,4* b. *50,9* c. *45,5* d. *50,4* e. *55,5* ***221.Azərbaycanda 2012-ci ildə neçə mlrd. kub m təbii qaz hasil edilmişdır?*** a. *26,9* b. *26,3* c. *23.6* d. *23,4* e. *16,9* ***222.Azərbaycanda 2012-ci ildə neçə kq qızıl hasil edilmişdır?*** a. *1562* b. *2092* c. *353* d. *2500* e. *1500* **223.*Yerin təkindən çıxarılan xam neftə görə mədən vergisi onun topdansatış qiymətinə tətbiq edilməklə aşağıdakı dərəcə ilə müəyyənləşdirilir:*** a. *26* b. *20* c. *30* d. *35* e. *25* ***224.Yerin təkindən çıxarılan təbii qaza görə mədən vergisi onun topdansatış qiymətinə tətbiq edilməklə aşağıdakı dərəcə ilə müəyyənləşdirilir:*** a. *20* b. *26* c. *30* d. *35* e. *25* ***225.Yerin təkindən çıxarılan bütün növ metallar üçün mədən vergisi onların topdansatış qiymətinə tətbiq edilməklə aşağıdakı dərəcə ilə müəyyənləşdirilir:*** a. *3* b. *5* c. *8* d. *12* e. *18* **226.Aşağıdakılardan hansı alternativ enerji mənbəyi deyil?** a\) torpaq b\) günəş c\) külək d\) suyun qabarması e\) biokütlə **227.Günəş elektrik stansiyalarının inkişafı niyə özünü doğrultmur?** a\) istismarı mürəkkəbdir b\) günəş enerjisi kifayət etmir c\) müvafiq qanunlar yoxdur d\) bu sahədə mütəxəssislər yoxdur e\) heç bir səbəb yoxdur **228.Alternativ enerji resurslarından (AER) istifadə edilməsi strukturuna nə daxil deyil?** a\) modelləşdirmə b\) müvafiq infrastrukturun yaradılması c\) kadr hazırlığı d\) maliyyə mənbələri e\) xəritələşdirmə **229. Aşağıda qeyd edilən ekoloji informasiya növlərindən hansı daha səmərəli təsirə malikdir?** a\) kütləvi informasiya b\) mütəxəssis ekoloqlar üçün xüsusi informasiya c\) statistik hesabatların məlumatları d\) ehtiyatlarla təminedilmə səviyyəsi e\) sənədli informasiyalar **230. Təbiəti mühafizə üzrə standartlaşdırmaya nələr daxildir?** a\) bütün obyektlər üçün vahid və məcburi tələbatlar və normalar b\) ekoloji-iqtisadi göstəricilər üzrə statistik sənədlər c\) çox geniş və səmərəli təsirə malik olan kütləvi informasiya d\) təbiəti mühafizə və ekoloji ödəmələrə dair hesabatlar e\) normal həyat üçün zəruri olan göstəricilər **231. Ekoloji normalaşdırmanin əsas məqsədi nədir?** a)ekoloji və iqtisadi proseslərin qarşılıqlı əlaqəsini nizamlamaq b\) ətraf mühitin keyfiyyətini yaxşılaşdırmaq üçün zəruri xərcləri müqayisə etmək c\) reqional səviyyədə ekoloji xərcləri təhlil etmək d\) iri müəssisələr üçün ekoloji pasport tərtib etmək e\) ətraf mühitə təsiri qiymətləndirmək **232. Ekoloji normalaşdırma nə üçün aparılır?** a\) çirklənmələri yol verilə bilən həddə saxlamaq üçün b\) normativlər sistemi yaratmaq üçün c\) ekoloji-iqtisadi inkişafın gələcəyini müəyyən etmək üçün d\) ümumi qaydalara riayət etmək üçün e\) dolğun informasiya əldə etmək üçün **233. Ekoloji normativlər nəyə əsasən müəyyən edilir?** a\) maddələrin zaman, sahə və həcm vahidinə düşən miqdarına b\) maddələrin əhəmiyyətlik dərəcəsinə c\) maddələrin müqayisəli təhlilinə d\) maddələrin əhatə dairəsinə e\) maddələrin yayilma dərəcəsinə **234. Nə düz deyil?** a\) Ekoloji informasıyada özünəməxsus "çirklənmə" gedir və belə bir şəraitdə ekoloji-iqtisadi göstəricilərin birbaşa hesablama üsullarını axtarmaq lazım gəlir. b\) Həddi yol verilə bilən normativlər ekologiya və iqtisadiyyat arasındakı güzəştlərdən ibarətdir. c\) Ekoloji normativlərin əsasını təbii taazlıq, texnoloji nizamlamaya, insan və ətraf mühit münasibətlərinə dair elmi təhlillər təşkil edir. d\) Tibbi-ekoloji normativlər insan sağlamlığına təhlükə təsirinin astnasını (sərhəddini) səciyyələndirir. e)Təbii resursların istifadəsi normativləri ərazi-sənaye komplekslərinin forma- **235. İnsan sağlamlığına təhlükə təsirinin astanasını (sərhəddini) səciyyələndirən normativlər hansilardır?** 1.sanitar-gigiyenik 2.elmi-texniki 3.ekoloji 4.maksimal-birdəfəlik 5.orta-gündəlik 6.sanitar-mühafizə a\) 1,3. b) 1,6. c) 4,5. d) 1,5. e) 3,4. **236. Sanitar-gigienik normativlər nədən ibarətdir?** **1.**zərərli maddələrin qatılıq həddi 2.orta gündəlik qatılıq həddi 3.sanitar-mühafizə zonalarının müəyyən edilməsi 4.radiasiya təsirinin yol verilən həddi 5.məhsul və xidmətlərin ətraf mühitin təhlükəsizliyinə təsiri 6.maksimal-birdəfəlik qatılıq həddi a\) 1,4. b) 2,6. c) 3,5. d) 1,6. e) 3,4. **237.Çirkləndirici maddələrin hansı qatılıq həddi yol verilə bilən hesab edilir?** a\) sadalananların hamısı b\) insan sağlamlığına birbaşa təsir etməyən c\) insan sağlamlığına dolayısı təsir etməyən d\) insanın iş qabiliyyətini aşağı salmayan e\) insanın əhval-ruhiyyəsinə, psixikasına pis təsir göstərməyən **238. Hər bir çirkləndirici maddə üçün iki normativ vardır. Bu aşağıdakılardan hansılardır?** a\) maksimal birdəfəlik və orta gündəlik b\) sabit və orta dəyişən c\) sanitar-qiqiyenik və ekoloji d\) daxili və xarici e\) qizli və aşkar **239. Nisbətən az təhlükəli maddə birləşərək yüksək toksiklik dərəcəsi olan maddə yaratdıqda hansı effekt müşahidə edilir?** a\) sinergetik b\) neytrallaşdırma c\) toplama d\) təmərgüzləşmə e\) proqressiv **240.Müasir dövrdə ixtisaslaşmış ekoloji-iqtisadi analizi aparmağın çətinliyi nədədir?** a\) bütün sadalananlar düzdür b\) məğbül metodik bazanın olmaması c\) müəyyən təcrübənin olmaması d\) zəruri vərdişlərin olmaması e\) ekoloji-iqtisadi giymətləndirmənin mükəmməl səviyyədə olmaması **241.Aşağıdakılardan hansı ekoloji-iqtisadi analizin vəzifəsidir?** a\) sadalananların hamısı b\) ekoloji və iqtisadi göstəricilərin razılaşdırılması c\) təbiətdən səmərəsiz istifadədən dəymiş ziyanın müəyyən edilməsi d\) təbiəti mühafizə avadanlığından istifadənin təhlili e\) ekoloji risgin qiymətləndirilməsi və ekoloji sığortanın tətbiq edilməsi **242.Müqayisəli analizdə hansı göstəricilərdən istifadə edilir?** a\) sadalananların hamısından b\) regional məhsulda və hər adambaşına təbiəti mühafizə xərclərinin payı c\) regionun iqtisadi sıxlığı (istehsalat həcminin sahə vahidinə nisbəti) d\) zərərli maddələrin tutulmasının, təmizlənməsinin, utilizə edilməsinin faizi e\) hər adambaşına düşən çirkli suların həcmi **243.Regional ekoloji-iqtisadi analiz konsepsiyasına əsasən müvafiq ölçü modeli neçə bloka bölünür?** a. 4 b. 5 c. 3 d. 6 e. 2 **244.Regional ekoloji-iqtisadi analiz konsepsiyasına əsasən müvafiq ölçü** **modelinin ikinci blokunda nələr əks etdirilir?** a. məhsullara çəkilən xərcin əmsalları b. təsərrüfat fəaliyyətinin məhsulları c. ekoloji elementlərin ekosistem daxilində xəcləri d. ekoloji elementlərin xərc əmsalları e. təsərrüfat fəaliyyətinin növləri **245.Regional ekoloji-iqtisadi analiz konsepsiyasına əsasən müvafiq ölçü** **modelinin üçüncü blokunda nələr əks etdirilir?** a. ekoloji elementlərin ekosistem daxilində xəcləri b. təsərrüfat fəaliyyətinin məhsulları c. məhsullara çəkilən xərcin əmsalları d. ekoloji elementlərin xərc əmsalları e. təsərrüfat fəaliyyətinin növləri **246.Regional ekoloji-iqtisadi analiz konsepsiyasına əsasən müvafiq ölçü** **modelinin dördüncü blokunda nələr əks etdirilir?** a. ekoloji elementlərin xərc əmsalları b. məhsullara çəkilən xərcin əmsalları c. təsərrüfat fəaliyyətinin məhsulları d. ekoloji elementlərin ekosistem daxilində xəclərini e. təsərrüfat fəaliyyətinin növləri **247.Təbiəti mühafizə xərclərinin strukturunun analizində hansı vəzifələr** **qarşıya qoyulur?** a. sadalanaların hamısını b. vəsaitlərin məqsədli istifadəsinə nəzarət c. ekoloji xərclərin həcminin, strukturunun və dinamikasının analizi d. təbiəti mühafizə xərclərinin səmərəliliyinin müəyyən edilməsi e. ekoloji xərclərin optimal həcminin və istiqamətlərinin qiymətləndirilməsi **248.Ekoloji tələblərin uçotunu və yerinə yetirilməsini təmin edən əsas hüquqi** **vasitə nədir?** a. ƏMTQ b. ekoloji ekspertiza c. ekoloji pasport d. TİƏ e. heç biri **249.Ətraf mühitə təsirin qiymətləndirilmısi (ƏMTQ) zamanı hansı sənəd tərtib olunmur?** a\) toksiki tullantıların yaranması, artımı, istifadəsi və yerləşdirilməsi-forma2TP b\) sahələr və ərazilər üzrə sosial-iqtisadi inkişaf planlarının tərtibi c\) şəhərsalmanın sənədləşdirilməsi d\) təbii ehtiyatların istifadəsi və mühafizəsi kompleks sxemlərinin tərtibi e\) yeni texnika, texnologiya, maddələr və materialların hazırlanması üzrə sənədlərin tərtibi **250.ƏMTQ üsulları hansı obyektlər ətrafında tətbiq edilməlidir?** a\) sadalananlrın hamısı b\) neftayırma zavodları c\) kimya müəssisələri d\) avtomaqistrallar e\) neft və qaz kəmərləri **251.Ətraf mühitə təsirin qiymətləndirilmısinin (ƏMTQ) ümumi strukturuna nə daxildir?** a. Sadalananların hamısı b. ilkin informasiyanın toplanması c. qanunlar və qanunvericilik aktlarının qiymətləndirilməsi d. alternativ variantların baxılması və analizi e. monitorinqə tələbatın olub-olmamasını müəyyən etmək **252.Ekomenecment və ekoaudit sistemlərinin tələblərinə əsasən Ekoloji** **bəyanat nəyi əhatə edir?** a\) sadalananların hamısını b\) həmin fəaliyyətə aidiyyəti olan bütün mövcud problemlərin qiymətləndirilməsini c\) zərərli maddələrin atılması və axıdılması haqqında məlumatı d\) təbiəti mühafizə tədbirlərinin proqramı və idarəetmə sistemini e\) bəyanatın verilmə vaxtını (müddətini) **253.Nə düz deyil?** a\) Obyektin yerləşdiriləcəyi ərazi haqqında texniki iqtisadi əsaslandırma (TİƏ) ƏMTQ layihəsi əsasında hazırlanır. b\) ƏMTQ əsas məqsədi ətraf mühit və cəmiyyət üçün qeyri-məğbul olan nəticələrin qarşısını almaq üçün zəruri olan tədbirlərin aşkarlanması və qıbul edilməsindən ibarətdir. c\) Dövlət ekoloji ekspertizası ekoloji tələblərin uçotunun və yerinə yetirilməsinin təmin edilməsində təsərrüfat, idarəetmə və digər qərarların qəbulunda hüquqi bir vasitədir. d\) ƏMTQ müvafiq təsərrüfat məsələlərinin hazırlanma mərhələsində həmin tələblərin üçotunu və yerinə yetirilməsini təmin edən əsas hüquqi vasitədir. e)ƏMTQ ekoloji ekspertiza ilə çox sıx əlaqəlidir və oxşar sosial-ekoloji-iqtisadi göstəricilər sisteminə söykənir. **254.Ekoloji auditin konsepsiyası ilk dəfə harada və nə vaxt yaradılmışdır?** a\) ABŞ-da 70-ci illərin sonunda b\) ABŞ-da 80-ci illərin sonunda c\) ABŞ-da 90-cı illərin sonunda d\) İngiltərədə 70-ci illərin sonunda e\) İngiltərədə 80-ci illərin sonunda **255.Öz tərkibinə ardıcıl, sənədli təsdiqlənmiş, dövri və cari olaraq təbiətdən istifadənin idarəedilmə sisteminə və istehsalat prosesinin ekoloji tələblərə müvafiq olmasına qiymətvermə məsələlərini daxil edən idarəetmə vasitəsi hansıdır?** a\) ekoloji audit b\) ekoloji menecment c\) ekoloji sığorta d\) ekoloji sahibkarlıq e\) ekoloji lisenziyalaşdırma **256.Daxili ekoloji audit əsasən hansı məqsədlə həyata keçirilir?** a. ekoloji imici təmin etmək üçün b. ekoloji nəzarət sisteminin inkişafı üçün c. ekoloji proqramları hazörlamaq üçün d. biznes planın hazırlanması üçün e. ekoloji pasportun tərtib edilməsi üçün **257.Xarici auditləşmədə hansı göstəricilər yoxlanılır?** a. sadalananların hamısı b. ekolojipasport c. normativ sənədlər d. həddi icazə verilən axıntılar e. həddi icazə verilən tullantılar **258.Aşağıdakılardan hansı ekoloji auditin ikinci mərhələsinə aiddir?** a\) ilkin məlumatların toplanması və qiymətləndirilməsi b\) obyektlərin seçilməsi c\) qrafiklərin tutulması d\) komandanın seçilməsi e\) tövsiyyə və təkliflərin verilməsi **259.Aşağıdakılardan hansı ekoloji auditin birinci mərhələsinə aiddir?** a\) audit planının hazırlanması b\) məlumatların toplanması c\) məlumatların qiymətləndirilməsi d\) daxili sənədlərlə tanışlıq e\) tövsiyyələrin verilməsi **260.Ekoloji auditdə hansı üsüldan istifadə edilmir?** a\) modelləşdirmə b\) anketləşdirmə c\) material balansı d\) texniki hesablamalar e\) xəritələşmə **261.Ekoloji audit harada istifadə edilə bilər?** a\) bütün sadalananlar düzdür b\) dövlət və ictimai ekoloji nəzarət zamanı c\) ərazi monitorinq sisteminin inkişafı üçün d\) daşınmaz əmlakın özəlləşdirilməsində və satışında e\) ərazi ekoloji proqramların hazırlanmasında **262.Genetik və normativ yanaşmalı birləşdirmək məqsədilə hansı metodlardan istifadə olunr?** a. sadalananların hamısından b. ekstrapolyasiya c. ekspert qiymətləndirmə d. sorğu aparmaq e. modelləşdirmək **263.Ekoloji-iqtisadi sistemlərin formalaşdırılan modellərində əks əlaqələr necə əks etdirilir?** a. qrafalar nəzəriyyəsi ilə \-- b. ekspert qiymətləndirmə ilə c. modelləşdirmə ilə d. balanslaşdırma ilə e. ekstrapolyasiya ilə **264.Kompleks proqnozda qarşıya qoyulmuş məqsədlərin, təbii ehtiyatların, ekoloji-iqtisadi proseslərin inkişaf meyllərinin və ETT-in diqtə etdiyi imkanların bir-birinə müvafiq olmasına nə vaxt nail olmaq olar?** a. genetik və normativ üsullar tədbiq edildikdə b. qrafalar nəzəriyyəsi tədbiq edildikdə c. ekspert qiymətləndirmə tədbiq edildikdə d. ekstrapolyasiya tədbiq edildikdə e. balanslaşdırma tədbiq edildikdə **265.Xüsusi kompleks icazədə təbiətdən istifadəyə dair hansı şərtlər qoyulur?** a. sadalananların hamısı b. təbii ehtiyatların mühafizəsi və qoruma təminatı c. istifadə normativləri d. təbii ehtiyatlardan istifadəyə görə ödəmə qiymətlərinin qoyulması e. cərimə sanksiyalarının tətbiq edilmə qaydaları **266.Müəssisə və ətr**a**f mühitin qarşılıqlı münasibətlərini özündə birləşdirən, və material balansı əsasında ətraf təbii mühitə təsirin qiyməti barədə səhih məlumat almağa imkan yaradan kompleks sənəd necə adlanır?** a\) ekoloji pasport b\) ekoloji audit c\) ekoloji sertifikatlaşdırma d\) ekoloji lisenziyalaşdırma e\) ekoloji lizinq **267.Ekoloji pasportda hansı məlumat öz əksini tapmır?** a\) müəssisələrin maliyyə hesabları b\) müəssisə haqqında ümümi məlumat c\) müəssisənin istifadə etdiyi texnologiya d\) istifadə olunan resursların kəmiyyət və keyfiyyət xassələri e\) tullantı sularının və atmosferə atılmaların təmizləyici sxemləri **268.Ekoloji pasport nəyi əks etdirməlidir?** 1.planlaşdırılan tədbirlərin siyahısını 2.tullantıların ümumi həcmini 3.investisiya olunan məbləği 4.xərclərin həcmini 5.mühasibat xərclərini 6.piqu vergilərini a\) 1,2,4. b) 2,4,6. c)2,5,6. d)2,3,4. e) 1,4,5. **269.Aşağıdakılardan hansı təbiətdən istifadənin kooperativ planlaşdırma əlaqələrinə daxil deyil?** a\) topdansatış ticarət müəssisələri b\) hakimiyyət c\) elm və istehsalat birlikləri d\) qeyri-hökümət təşkilatları e\) investorlar **270.Təbiətdən istifadənin kooperativ planlaşdırma əlaqələrinin hansı birtərəflidir?** a. əhali-hakimiyyət b. elm və istehsalat birlikləri-investorlar c. elm və istehsalat birlikləri-qeyri hökümət təşkilatları d. qeyri hökümət təşkilatları-hakimiyyət e. əhali-investorlar **271."Xərclər və faydalar" analizi yanaşmasında normal iqtisadi səmərə nədir?** a\) potensial faydanın xərclər üzərində üstünlüyü b\) xərclərin potensial faydaya nisbətən üstünlüyü c\) potensial faydanın xərclərə bərabər olması d\) xərclərin olmaması e\) potensial faydanın olmaması **272. Layihə nə vaxt səmərəli hesab edilir?** a\) təmiz cari dəyər sıfırdan boyük olduqda b\) təmiz cari dəyər sıfıra bərabər olduqda c\) təmiz cari dəyər birə bərabər olduqda d\) təmiz cari dəyər birdən boyük olduqda e\) təmiz cari dəyər birdən az olduqda **273. İnvestisiyaların səmərəliliyinin təyini və ətraf mühitin mühafizəsi zamanı qarşıya qoyulmuş məqsədə çatmaq üçün, xərclərin azaldılması mümkün olan variantın seçilməsi üsulu necə adlanır?** a\) gətirilmiş xərclər b\) diskontlaşdırma c\) renta d\) xərclər və faydalar e\) monopoliya-idarə **274."Xərclər və faydalar" analizi metodunun tətbiqinin nəticələri hansı təbiəti mühafizə layihələri üçün əlverişli deyildir?** a)uzunmüddətli b\) qisamüddətli c\) ortamüddətli d\) dövlət sifarişi ilə yerinə yetirilən e\) irimiqyaslı **275."Xərclər və faydalar" analizi yanaşmasının mənfi cəhətləri nədir?** 1.təbii ehtiyatların bugünki qiyməti aşagı salınır 2.təbii ehtiyatların işlənməsi həvəsləndirilir 3.gələcək xərclər nəzərə alınır 4.kommersiya effekti iki xərclə müəyyən edilir 5.gələcək nəsillərin mənafeləri lazımınca müdafiə olunmur 6.ekoloji fayda nəzərə alınır a\) 1,2,5. b) 2,4,6. c)2,5,6. d)2,3,4. e) 1,4,5. **276. İnvestisiyaların səmərəliliyinin təyini və ətraf mühitin mühafizəsi zamanı "gətirilmiş xərclər" üsulunda əsas nədir?** a\) yalnız məqsəd və ona tələb olunan xərc b\) xərclər və faydalar c\) potensial faydanın xərclərə bərabər olması d\) xərclərin potensial faydaya nisbətən üstünlüyü e\) əsaslı vəsaitə çəkilən xərclər **277."Gətirilmiş xərclər" metodundan nə vaxt istifadə edilir?** a. müqayisəli iqtisadi səmərəlilik zamanı \-- b. gələcək nəsiiərin mənafeləri nəzərə alındiqda c. potensial fayda müəyyən edildikdə d. gələcək xərclər nəzərə alındığı zaman e. ümumi səmərəlilik müəyyən edildikdə **278. Ekoloji tədbirlərin təmiz illik kommersiya effekti iki xərcin fərqi kimi müəyyən edilir. Bunlardan biri çirkləndirməyə görə ödəmələrin qənaətinin cəmidir. İkinci göstərici hansıdır?** a\) mühiti mühafizə tədbirlərinə çəkilən ümumi xərclər \-- b\) mühiti mühafizə tədbirlərinə cari istismar xərcləri c\) əsaslı vəsaitlərə çəkilən xərclər d\) cirkləndirməyə görə cərimələrin cəmi e\) mühiti mühafizə tədbirlərinə cari istehsal xərcləri **279. Təbiətdən səmərəli istifadə üzrə tədbirlərin effektivliyi göstəricilər sistemi ilə səciyyələnir. Aşağıdakılardan hansı bu sistemə daxil deyil?** a\) əmək məhsuldarlığı b\) təbiəti mühafizə qurğularının fondverimi c\) təbiət tutumu d\) ziyan tutumu e\) istehsal edilən məhsulun tullantısı **280. Aşağıdakılardan hansı ətraf mühitin çirklənməsi nəticəsində dəymiş birbaşa ziyandır?** a\) insanların sağlamlıqlarının pisləşməsi b\) əlilliyin artımı c\) xəstəliklərin artımı d\) təsərrüfat sahələrində məhsuldarlığın düşməsi e\) genetik itkilər **281. Aşağıdakılardan hansı ətraf mühitin çirklənməsi nəticəsində dəymiş dolayısı ziyandır?** a\) əlilliyin artımı b\) insanların sağlamlıqlarının pisləşməsi c\) təbii mühitin tənəzzülü d\) maddi dağıntılar e\) bərpaya lazım olan xərclər **282.Ətraf mühitin çirklənməsi nəticəsində dəymiş hansı ziyanları hesablamaq çətindir?** a. dolayısı b. birbaşa c. iqtisadi d. sisoal-iqtisadi e. heç hansını **283.Şərti hesablanan ziyanlar hansılardır?** a. dolayısı b. birbaşa c. iqtisadi d. sisoal-iqtisadi e. heç hansı **284.Unikal ekosistemlərin dağılması, növlərin məhv olması, yoxa çıxması ilə əlaqədar ziyanlar necə adlandırılır?** a. ekoloji b. sosial c. sosial-iqtisadi d. iqtisadi e. bilabasitə **285.Ölüm hallarının çoxalması ilə yaranan patoloji, psixoloji ziyanlar necə adlandırılır?** a. sosial b. ekoloji c. sosial-iqtisadi d. iqtisadi e. bilabasitə **286.Xəstəliklərin artımı ilə əlaqədar səhiyyəyə və ictimai təminata cəkilən xərclər, istirahət üçün xərclər hansı ziyanlarla əlaqədardır?** a. sosial-iqtisadi b. iqtisadi c. ekoloji d. sosial e. dolayısı **287.Çirklənmənin nəticələrinin ləğvinə olan, bərpaya lazım olan xərclər hansı ziyanları xarakterizə edir?** a. iqtisadi b. sosial-iqtisadi c. ekoloji d. sosial e. dolayısı **288.Aşağıdakılardan hansı ətraf mühitə çirklənmədən dəymiş ekoloji ziyandır?** a\) unikal ekosistemlərin dağılması b\) xəstəliklərin artımı ilə əlaqədar səhiyyə və ictimai təminata çəkilən xərclər c\) rekreasiya (istirahət) ehtiyatlarının saxlanması üçün xərclər d\) ekoloji səbəblərə görə əhalinin miqrasiyası xərcləri e\) istirahət üçün əlavə xərclər **289.Aşağıdakılardan hansı ətraf mühitə çirklənmədən dəymiş sosial-iqtisadi ziyandır?** a\) ekoloji səbəblərə görə əhalinin miqrasıyası xərcləri b\) unikal ekosistemlərin dağıdılması c\) psixoloji ziyanlar d\) bərpaya lazım olan xərclər e\) çirklənmənin nəticələrinin ləğvinə olan xərclər **290.Aşağıdakılardan hansı ətraf mühitə çirklənmədən dəymiş sosial ziyandır?** a\) psixoloji ziyanlar b\) alınmamış məhsul c\) bərpaya lazım olan xərclər d\) tullantıların xammal kimi istifadəyə yaralı olması e\) çirklənmənin nəticələrinin ləğvinə olan xərclər **291.Aşağıdakılardan hansı ətraf mühitə çirklənmədən dəymiş iqtisadi ziyan-dır?** a\) çirklənmənin nəticələrinin ləğvinə olan xərclər b\) ekoloji səbəblərə görə əhalinin miqrasıyası xərcləri c\) unikal ekosistemlərin dağıdılması d\) psixoloji ziyanlar e\) istirahıt üçün əlavə xərclər **292. Aşağıdakılardan hansına ətraf mühitə çirklənmədən dəymiş dolayısı ziyan deyil?** a\) çirklənməyə görə əmək məhsuldarlığının azalması b\) psixoloji ziyan c\) ölüm hallarının çoxalması ılə yaranan patoloji ziyanlar d\) landşaftın korlanması sayəsində estetik ziyan e\) genetik itkilər **293. Ətraf mühitin çirklənməsi nəticəsində hansi sahəyə ziyan dəyə bilər?** a\) bütün sahələrə b\) əhalinin sağlamlığına c\) kommunal və məişət təsərrüfatına d\) kənd və meşə təsərrüfatına e\) nəqliyyata, sənayeyə **294.Ləğvinə indiki zamanda əlavə xərc tələb olunmayan ziyan hansıdır?** a. potensial b. hesablanan c. dolayı d. birbaşa e. heş biri **295.Nə düz deyil?** a\) Potensial ziyan elə iqtisadi ziyandır ki, ləğvinə indiki zamanda əlavə xərclər tələb olunur. b\) Ekoloji ziyanlar unikal ekosistemlərin dağılması, növlərin məhv olması, yoxa çıxması, genetik itkilər və s. ilə əlaqədardır. c\) Hesablama ziyanı ziyanın elə hissəsidir ki, müəyyən dövrdə üzə çıxır və iqtisad elminin indiki səviyyəsinə uyğun olaraq pul formasında ifadə edilməsi mümkündür. d\) Qiymətləndirmə hesablamalarına görə potensial iqtisadi ziyan 70-80 %, hesablama ziyanı isə faktiki ziyanın 60-65 %-ni təşkil edir. e)Dolayı ziyanların (ekoloji və sosial) miqdarı qiymətləndirməyə yatmırlar, onları cəmdə şərti hesablanan ziyanlar adlandırırlar. **296.Qiymətləndirmə hesablamalarına görə faktiki ziyanın neçə faizi potensial iqtisadi ziyanın payına düşür?** a. 70-80 b. 60-65 c. 50-55 d. 45-50 e. 50-60 **297.Qiymətləndirmə hesablamalarına görə faktiki ziyanın neçə faizi hesablama ziyanının payına düşür?** a. 60-65 b. 70-80 c. 50-55 d. 45-50 e. 50-60 **298.Aşağıdakılardan hansı atmosfer havasının çirklənməsindən dəyən iqtisadi ziyanı əmələ gətirən xərclərin cəminə daxildir?** a. sadalananların hamısından b. xəstələnmələrin artması nəticəsindəki xərclər c. əsas fondların təmirinin sayının artması d. əsas fondların xidmət müddətinin azalması e. meşələrin məhsiullarının azalması **299.Hansı göstərici atmosferə dəymiş ziyanın təyin edilmə düsturuna daxil deyil?** a. gətirilmiş xərclər b. çirklənmənin hər şərti tonuna görə ödəmə c. atmosferin çirklənməsinin nisbi təhlükəsini səciyyələndirən ölçüsüz kəmiyyət d. qarışıqların atmosferdə səpələnməsinin asılı olan ölçüsüz kəmiyyət e. çirkləndirici maddələrin gətirilmiş kütləsi **300.Su hövzələrinin çirklənməsindən dəyən ziyanın yuvarlaqlaşdırılmış qiymətləndirmə metodunu ifadə edən düstur hansı göstəricilərdən ibarətdir?** 1.şərti ton axıntıya görə xüsusi ziyan 2.cirklənməyə görə ödəmənin həcmi 3.müxtəlif su təsərrüfatı sahələri üçün sabit göstərici 4.çirkləndirici maddələrin gətirilmiş kütləsi 5.çirklənmənin nisbi təhlükəsini səciyyələndirən ölçüsüz kəmiyyət 6.gətirilmiş xərclər a\) 1,3,4. b) 1,4,6. c)1,5,6. d)2,3,4. e) 1,4,5. **301.Təxmini metodla hesablamalara görə, cəmiyyətə dəyən ziyanın 60 %-i hansı çirklənmə hesabına baş verir?** a\) hava hövzəsinin çirklənməsi b\) su hövzəsinin çirklənməsi c\) torpağın çirklənməsi d\) bərk tullantılarla çirklənmələr e\) radiasiya çirklənməsi **302.Təxmini metodla hesablamalara görə, cəmiyyətə dəyən ziyanın 30 %-i hansıçirklənmə hesabina baş verir?** a\) su hövzəsinin çirklənməsi b\) hava hövzəsinin çirklənməsi c\) torpağın çirklənməsi d\) bərk tullantılarla çirklənmələr e\) radiasiya çirklənməsi **303.Təxmini metodla hesablamalara görə, cəmiyyətə dəyən ziyanın 10 %-i hansıçirklənmə hesabina baş verir?** a\) bərk tullantılarla çirklənmələr b\) su hövzəsinin çirklənməsi c\) torpağın çirklənməsi d\) hava hövzəsinin çirklənməsi e\) radiasiya çirklənməsi **304.Ətraf mühiti mühafizə məqsədi daşıyan kapital qoyuluşuna hansı xərc aid deyil?** a. cari təbiəti mühafizə xərcləri b. təbiəti mühafizə obyektlərinin rekonstruksiyası c. yeni təbiəti mühafizə obyektlərinin yaradılması d. istehsalat texnologiyalarının modernləşdirilməsi e. istehsalat texnologiyasının ətraf mühiti mühafizə məqsədilə müəyyənləşdirilməsi **305.Hava hövzəsinin mühafizə xərclərinə nə daxil deyil?** a\) havada radiasiya səviyyəsinin ölçülməsi b\) zərərli maddə və qazların tutulma və zərərsizləşdirilməsi üçün qurğuların tikintisi c\) nəzarət-tənzimləyici punktların tikintisi d\) tüstü boruları, qaz buxarlarının, aspirasiya sistemlərinin tikintisi e\) sanitar-mühafizə zonalarının salınması **306.Su obyektlərinin mühafizəsi üçün əsas kapital qoyuluşlarına nə daxil deyil?** a)suyun kimyəvi tərkibinin öyrənilməsi b\) su təmizləyici qurğuların tikintisi c\) kanalizasiya sistemlərinin tikintisi d\) sənaye tullantılarını zərərsizləşdirmək üçün poliqon və qurğuların tikilməsi e\) təmizlənmiş sulardan istifadə üçün yenidən təmizləmə stansiyalarının tikintisi **307.Su ehtiyatlarının mühafizəsi üçün respublikamızda 2011-ci ildə əsas kapitala yönəldilmiş vəsait neçə mln.man təşkil etmişdur?** a. 182,5 b. 134,9 c. 89,1 d. 78,8 e. 150,0 **308.Atmosfer havasının mühafizəsinə respublikamızda 2011-ci ildə əsas kapitala nə qədər vəsait yönəldilmişdir?** a. yönəldilməmişdir b. 2133 min manat c. 929 min manat d. 1503 min manat e. 825 min manat **309.Torpaqların mühafizəsinə respublikamızda 2011-ci ildə əsas kapitala yönəldilmiş vəsait neçə mln.man təşkil etmişdur?** a. 26.2 b. 55,0 c. 14,0 d. 18,1 e. 0,98 **310.Respublikamızda 2011-ci ildə ətraf mühitin mühafizəsinə və təbii resurslardan səmərəli istifadə üçün əsas kapitala nə qədər vəsait yönəldilmişdir?** a. **208,6 mln.man** b. **190,0 mln.man** c. **105,2mln.man** d. **97,8mln.man** e. **100,0mln.man** **311. Ekoloji siyasətdə təbiətdən səmərəli istifadə sahəsində hansı təsir mexanizminə üstünlük verilir?** a\) iqtisadi həvəsləndirməyə b\) inzibati metodlara c\) birbaşa tənzimləməyə d\) sosial tənzimləməyə e\) heç birinə **312. Aşağıdakılardan hansı pozitiv iqtisadi həvəsləndirməyə aiddir?** a\) təbiəti mühafizə obyeklərinə sürətləndirilmiş amortizasiya üsulunun tətbiqi b\) ekoloji zərərli məhsula görə vergi c\) ekoloji hüquq pozmalarına (xətalara) görə cərimələr d\) məhsulların ekoloji sertifikatlaşdırılması e\) tullantıların yerləşdirilməsinə görə ödəmələr **313. Aşağıdakılardan hansı neqativ iqtisadi həvəsləndirməyə aiddir?** a)təbiətdən istifadəyə görə haqq b\) təbiəti mühafizə fəaliyyətinə güzəştli kredit ayırma c\) təbiəti mühafizə obyeklərinə sürətləndirilmiş amortizasiya üsulunun tətbiqi d\) təbiəti mühafizə fəaliyyətinə güzəştli vergiqoyma e\) qiymət siyasəti və subvensiyalar **314. Təbiətdən səmərəli istifadənin həvəsləndirilməsinin mükafatlandırma funksiyası nədən ibarətdir?** a\) ekoloji təmiz məhsula görə mükafatlandırıcı qiymət və əlavələrin tətbiq edilməsindən b\) subyektlərin məsuliyyətinin artırılmasından c\) dəymiş ziyanın ödənilməsinin təmin edilməsindən d\) təbiətdən istifadəyə limitlərin qoyulmasından e\) məhsuldar əməyə görə mükafatların verilməsindən **315. Təbiətdən səmərəli istifadənin həvəsləndirilməsinin qadağanetmə funksiyası nəyi təmin edir?** a\) təbiətdən istifadə subyektlərinin məsuliyyətlərinin artırılmasını b\) dəymiş ziyanın ödənilməsini c\) sürətli amortizasiyanın tətbiqini d\) müqayisəli qiymətləndirməni e\) təkrar xammaldan istifadəni **316. Dəymiş zərərin ödənilməsini təbiətdən səmərəli istifadənin həvəsləndirilməsinin hansı funksiyası təmin edir?** a\) kompensasiya b\) mükafatlandırma c\) qadağanetmə d\) stimullaşdırma e\) heç biri **317. Təbiətdən səmərəli istifadənin mövcud həvəsləndirmə sisteminə nə daxil deyil?** a\) ekoloji təmiz məhsullara inhisarçı qiymətlərin qoyulması b\) təbiətdən istifadəyə limitlərin qoyulması c\) təbiəti mühafizə qurğularına sürətli amortizasiyanın tətbiq edilməsi d\) ətraf mühitə və insanlara vurulmuş ziyanın əvəzinin ödənilməsi e\) təbiəti mühafizə üzrə tədbirlərin planlaşdırılması və maliyyələşdirilməsi **318. Nə düz deyil?** a\) Ölkələr ekoloji siyasətdə təbiətdən səmərəli istifadə sahəsində inzibati metodlara üstünlük verirlər. b\) Təbiəti mühafizə fəaliyyətində ən əməli əhəmiyyət kəsb edən amil dövlətin vergi siyasəti olmalıdır. c\) Təbiəti istismar edən müəssisələrin məhsuluna qiymətlər qoyulqrkən təbii amillər nəzərə alınmalıdır, onlar üçün baza "qapayıcı" xərclər olmalıdır. d\) Bazar iqtisadiyyatı dövründə təbiəti mühafizə və təbii ehtiyatlardan səmərəli istifadə sahəsində qiymətlər həvəsləndirici rol oynamalıdır. e)Təbiətdən səmərəli istifadənin hər bir vasitəsi yaranmış vəziyyətdən asılı olaraq müxtəlif dərəcədə səmərə verə bilər. **319. Təbiəti mühafizə fəaliyyətində hansı həvəsləndirici amil həm pozitiv həm də neqativ həvəsləndirməni özündə birləşdirə bilər?** a\) dövlətin vergi siyasəti b\) qiymət siyasəti c\) cərimələr sistemi d\) məhsulların ekoloji sertifikatlaşdırılması e\) sürətləndirilmiş amortizasiya üsulu **320.Təbii ehtiyatlar üzərində mülkiyyətin iqtisadi realizə forması nədir?** a\) təbiətdən istifadədə ödəmələr b\) təbii ehtiyatların növləri c\) təbii ehtiyatların qiymətləndirilməsi d\) təbii ehtiyatların bazar qiyməti e\) təbii ehtiyatlara olan tələb **321.Aşağıdakılardan hansı təbiətdən istifadədə haqq ödəmək funksiyası deyil?** a\) ödəmələrin ağırlığının isteklakçıların üzərinə düşməsini təmin etmək b\) təbii resurslardan istifadədə qənaətə həvəs yaratmaq c\) təbii resurslardan istifadədə təsərrüfatçılığın sosial-iqtisadi şəraitini yaxşılaşdırmaq d\) təbiəti mühafizə tədbirlərinin maliyyələşdirilməsi mənbəyi yaratmaq e\) təbiətdən səmərəli istifadə üçün pul vəsaitlərinin toplanmasına şərait yaratmaq **322.Təbii ehtiyatlardan istifadəyə görə ödəmələr nədən ibarətdir?** a\) sadalananların hamısından b\) ödəmənin növündən c\) ayrı-ayrı ödəmələrin ölçüsünün təyini üsullarından d\) ödəmələrin təyin edilməsindən e\) ödəmələrin alınması və istifadəsindən **323.Resurslardan istifadəyə görə ödəmələr hansı prinsiplərə əsaslanır?** a\) sadalananların hamısına b\) yaxşı ehtiyat üçün ödəmənin qiyməti yüksək olmalıdır c\) ödəmənin ölçüsü bazarın konyukturasını nəzərə almalıdır d\) istifadə olunmayan təbii ehtiyatların potensial qiyməti olmalıdır, hesabla- malarda nəzərə alınmalıdır və zaman keçdikcə korrektə edilməlidir e)ödəmələrin ağırlığının istifadəçilərin üzərinə düşməsinin qarşısının alınması **324.Torpaq vergisi hansi kateqoriyalı torpaqlar üçün müəyyən edilir?** a\) bütün kateqoriyalar üçün b\) kənd təsərrüfatı c\) şəhər d\) meşə torpaqları e\) faydalı qazıntılar olan torpaqlar **325.Azərbaycanda torpaqların normativ qiymətləri nədən ibarətdir?** a\) kadastr qiymətləri və coğrafi yerləşmədən asılı olaraq yüksəldici əmsaldan b\) torpaq bazarında formalaşan qiymətlərdən c\) tənzimlənən qiymətlərdən d\) icarə haqqının səviyyəsi ilə müəyyən edilən qiymətlərdən e\) Azərbaycanda torpaqlara normativ qiymət qoyulmur **326.Torpağın normativ qiyməti rayonun və ya şəhərin inzibati rəhbərliyi tərəfindən neçə faizdən çox olmayaraq həm artırıla, həm də azaldıla bilər?** a\) 25 b\) 15 c\) 10 d\) 30 e\) 20 **327.Ətraf mühiti çirkləndirməyə görə ödəmələr nəyə əsasən tutulur?** a\) sadalanaların hamısına b\) stasionar (daimi) mənbələrdən atmosfer havasına zərərli maddələrin atılmasına görə c\) səyyar mənbələrdən atmosfer havasına zərərli maddələrin atılmasına görə d\) zərərli maddələrin su obyektlərinə axıdılmasına görə e\) bərk tullantıların yerləşdirilməsinə görə **328.Ətraf mühiti çirkləndirməyə görə ödəmələrin cəminə nə təsir göstərmir?** a\) ətraf mühiti mühafizə sığorta fondlarının yaradılması b\) çirkləndirici maddələrin atılmasınin ümumi kütləsi c\) normativ və limitlərə riayət edilməsi d\) həyata keçirilən təbiəti mühafizə tədbirlərinin müddəti və həcmi e\) resurs qoruyucu texnologiyalardan istifadənin səviyyəsi **329.Nə düz deyil?** a\) Müvafiq normativlər çərçivəsində tutulan ödəmələr buraxılan məhsulun maya dəyərinə əlavə edilməlidir və müəssisənin mənfəətinə daxildir. b\) Azərbaycanda iki növ normativ müəyyən edilib: həddi yol verilə bilən tullantıları yerləşdirməyə görə və həmin həddi aşmağa görə. c\) Təbii ehtiyatlardan istifadə hüququnq görə ödəmələr iki hissədən ibarətdir: normativlər hüdudunda və normadan artıq istifadəyə görə. d\) Azərbaycanda torpaqların normativ qiymətləri kadastr qiymətləridir və coğrafi yerləşmədən asılı olaraq hər hansı yüksəldici əmsala vur