Tohumculuk Politikaları 2024-2025 PDF

TOHUMCULUK POLİTİKALARI 2024-2025 PROF.DR.MEHMET ÖZ Bitkisel üretimde verim ve kaliteyi doğrudan etkileyen faktörlerden bir tanesi de tohumluktur. Kaliteli tohum kullanılması halinde verim, diğer üretim faktörlerine de bağlı olmakla birlikte %20-30 oranında, hatta yabancı döllenen türl...

TOHUMCULUK POLİTİKALARI 2024-2025 PROF.DR.MEHMET ÖZ Bitkisel üretimde verim ve kaliteyi doğrudan etkileyen faktörlerden bir tanesi de tohumluktur. Kaliteli tohum kullanılması halinde verim, diğer üretim faktörlerine de bağlı olmakla birlikte %20-30 oranında, hatta yabancı döllenen türlerde melez tohumların 3 katına kadar artış sağlayabilmektedir. Bitki yetiştiriciliğinde beklenen başarıya ulaşabilmek , diğer faktörlerin de yardımıyla üstün niteliklere sahip tohumla çalışmaya bağlıdır. Yetiştirme ve bakım koşulları ne kadar iyi olursa olsun kullanılan tohum kaliteli değilse, alınan sonucun üreticiyi ve araştırıcıyı tatmin etmeyeceği ve iyi tohumun daha fazla ve kaliteli ürün vereceği, herkes tarafından bilinen bir gerçektir. Diğer üretim faktörleri sabit kalsa bile, üstün özelliklere sahip tohumluk , verim ve kalite üzerine çok fazla etki yapmaktadır. Tarımda, diğer girdilerin üretim üzerine olan etkilerini artırmada, kullanılan tohumun büyük bir katkısı vardır. Yüksek verim ve kaliteden yoksun tohum kullanıldığı zaman, diğer tarımsal girdilerden maksimum yarar sağlanamaz ve bu durum bütün tarımsal girdi ve kaynaklarda randımansızlığa neden olur. Yeni ve üstün çeşitlerin sağladığı verim ve üretim artışı, hem çiftçiye hem de ülke ekonomisine çabuk , ucuz ve olumlu katkılar sağlamaktadır. Bu durum kırsal kesimde yaşam düzeyinin yükselmesine, tüketici isteklerinin ucuz karşılanmasına ve dış ödemeler dengesine olumlu katkılar yapmaktadır. Günümüzde gelişen teknoloji ile birlikte tarım alanlarının azalması, insanları entansif (YOĞUN) tarıma zorlamıştır. Buradaki amaç birim alandan daha fazla verim ve kaliteli ürün almaktır. Gelişmiş ülkeler bitkisel üretimde kalite, verim ve çeşitliliği artırmak amacıyla, pek çok türde bitki ıslahı ve biyoteknoloji dahil araştırma ve geliştirme yatırımları ile yeni teknolojileri hayata geçirmiş ve yüksek nitelikli tohumlar elde etmiş bulunmaktadır. Batıda sanayide gelişmiş ülkelerinin bir kısmı, tohumculuk sektörüne daha büyük yatırım yapmış ve bitki DNA'sını çözerek yüksek teknolojinin sahibi konumuna gelmiştir. Son yıllarda gen aktarımı yoluyla elde edilen transgenik bitkilerin tohumları bu yüksek teknolojinin çarpıcı bir örneğidir. Ülkemizde, bitkisel üretimin Gayri Safi Milli Hasıla (GSMH) içindeki payının 40 milyar dolar civarında olduğu düşünülürse bu sektörün temel girdisi olan tohumluk ve bunun ilgili olan tohumculuk sektörünün önemi ortaya çıkar. Bir çeşitten beklenen verimin sürekli olarak alınabilmesi için tohumluğunun belli aralıklarla yenilenmesi gerekmektedir (örneğin, buğday-arpa tohumluklarının 3 yılda bir, patates tohumluklarının 2 yılda bir, hibrid tohumlukların ise her yıl yenilenmesi). Ülkemiz Tohumculuğunun Tarihi Gelişimi Gelişmiş Batı ülkelerinde, tohumculuk ile ilgili bilimsel ve teknik çalışmaların çok eski yıllara dayandığı bilinmektedir. 100-150 yıllık bu çalışmaların sonucunda bu ülkeler tohumculuk ile ilgili altyapıyı geliştirerek etkin bir tohumculuk endüstrisi kurmuşlardır. Böylece hastalık ve zararlılara dayanıklı, sanayisinin ihtiyaçlarına cevap veren üstün çeşitler elde etmişlerdir. Avrupa ve Amerika kıtalarında bitki ıslahı ve tohumluk teknolojisi ile ilgili ilk çalışmalar 1800'lü yıllarda yaşanırken, ülkemiz bu gelişmelerin dışında kalmıştır. Ülkemizde iyi tohumluk ve iyi çeşit sağlanmasına yönelik çalışmaların çok eskilere dayandığını gösteren kayıtlar bulunmasına karşın, Türkiye'de sistemli, geniş kapsamlı, bilimsel temellere dayalı çeşit geliştirme ve kaliteli tohumluk üretimi ile ilgili ilk çalışmalar Cumhuriyet döneminde başlamıştır. Cumhuriyet dönemine kadar, ıslah edilmiş kaliteli tohumluk üretim ve dağıtımı ile görevli bir kuruluş yada organizasyon bulunmadığından, üreticiler tarlanın en iyi yerindeki iyi gelişmiş bitkilerden, ertesi yılın tohumluğunu ayırmak suretiyle tohumluk ihtiyacını karşılamışlardır. Cumhuriyetin kuruluşundan sonra, Türkiye'de bitki ıslahı alanında da ilk bilimsel çalışmalar, 1925'lerden sonra Adapazarı, Adana, Eskişehir, Yeşilköy, Ankara ve Samsun Tohum Islah İstasyonlarının kuruluşuyla bitki ıslahı ve tohumluk ile ilgili çalışmalarla başlatılmıştır. 1963 yılı çeşit geliştirme ve tohumculuk çalışmalarında yeni bir başlangıç olmuş, 21.08.1963 gün ve 308 sayılı Tohumlukların Tescil, Kontrol ve Sertifikasyonu hakkında çıkarılan kanun yürürlüğe girmiştir. Bu yasa ile çeşit safiyetini muhafaza ve devam ettirerek , tohumluk değerleri yüksek tohumlukların devletin garantisi altında üretim ve dağıtımının yapılması amaçlanmıştır. Bu yasa ile ayrıca tohumluk konusu önemli ölçüde disiplin altına alınmış ve Türk tohumculuğu hukuki bir zemine oturtulmuştur. 31.10.2006 tarihinde 5553 Kanun numarası ile Yeni Tohumculuk yasası TBMM’de kabul edilmiştir. Bu kanun ileriki bölümlerde irdelenecektir. Türkiye 15-20 yıl öncesi ile karşılaştırıldığında, bugün çok daha güçlü ve etkili bir tohumculuk endüstrisine sahiptir. Ancak bu gelişme seviyesi yeterli olmayıp, ülkemizde tarımı yapılan tüm bitki türlerinde kaliteli tohumluk ihtiyacı göz önüne alındığında, tohumculuk endüstrisinin yeterli ve istikrarlı bir sektörel etkinlik içersinde olmadığı bir gerçektir. Tohumculuk sektöründe Batılı ülkelerin 100 yıldan daha fazla olan deneyimlerine karşın, ülkemizde Batılı ölçülere göre tohumculuğun yapılmaya başlaması 1980'li yılların ikinci yarısından itibaren olmuştur. Daha önce Devlet tarafından belirlenen tohum fiyatlarının serbest bırakılması, tohum ithalatına izin verilmesi ve bu sektörün meslek kuruluşu TÜRK-TED olarak örgütlenmesi ve tohumculuk yatırımlarının teşvik edilmesi gibi tedbirlerin hayata geçirilmesi Türk tohumculuğuna yeni bir yapılanma olanağı hazırlamıştır. 1984-1985 yıllarında alınan tedbirlerden sonra ülkemizde yerli ve yabancı sermayeli tohumculuk firmaları önemli yatırımlar yapmaya başlamıştır. Böylece o tarihe kadar devlet tekelinde olan bazı türlerin tohumları özel sektör tarafından üretilmeye başlanmış ve sebze tohumları, hibrit mısır ve hibrit ayçiçeği, patates gibi türlerin tohumları % 100 özel sektör kuruluşları tarafından sağlanır hale gelmiştir. Söz konusu bu üretimi yapan özel sektör firmalarının sayısı (küçük , orta ve büyük kapasiteli firmalardan oluşmak üzere) 832 olup, dünyanın en büyük tohumculuk firmaları ile ülkemizin en önemli sanayi gruplarının da içinde bulunduğu yerli firmalar ülkemizde önemli yatırımlar yapmış durumdadırlar. 1980'li yıllarda 3 olan yerli firma sayısının günümüzde 832’ye yükseklmesinin yanında bu firmaların 778 tanesi tamamen yerli sermaye ile kurulmuştur.Buna göre, tohum şirketlerinin yüzde 93,5‘i yerli girişimcilere aittir. Tür ve bitki grupları bazında düşünüldüğünde ülkemizin en çok ekilen ürünleri olan buğday ve arpa tohumluğu üretiminde kamu ağırlıklı bir üretim söz konusudur. Yapılan pek çok araştırma, ıslah edilmiş çeşitlerin, köy çeşitleri veya yerel populasyonlara göre % 50 kadar daha yüksek verim artışı ortaya çıkardığını, hatta bu artış oranının bazı durumlarda % 100'ün üzerine dahi çıkabildiğini göstermektedir. Ekonomik nedenlerden dolayı gittikçe daha az sayıda tür daha geniş alanlarda üretilmektedir. Tarımdaki tür zenginliğinin azlığı, hastalık ve zararlı baskısının artmasına neden olmaktadır. Bunun sonucunda da çok miktarda fungusit ve insektisit kullanılmaktadır. Bitki ıslahın çevre yükünün azaltılmasına en büyük katkısı, kuşkusuz dayanıklılık ıslahı olmaktadır. Dayanıklılık ıslahı uzun süreden beri bitki ıslahının en önemli çalışma alanıdır. Hemen hemen tüm türlerde dayanıklılık ıslahı başarılı olmuş ve bugünkü çeşitler hastalıklara karşı eski çeşitlerden daha dayanıklı durumdadır. Buğday ve arpa gibi tohumların aksine mısır ve ayçiçeği tohumlarında hibrit tohumla üretim sağlandığı için özel sektör bu grup ürünlerin tohumlukların üretimini rahatlıkla üreterek pazarlayabilmekte ve pazar payları % 100'e ulaşmış bulunmaktadır. Dünya Fikri ve Sınai Haklar Teşkilatı (World Intellectual Property Organization=WIPO): Merkezi İsviçre-Cenevre'de bulunan hükümetler arası bir organizasyon olup, Birleşmiş Milletler Teşkilatının uzman 16 kuruluşundan birini oluşturmaktadır. WIPO, üye ülkeler arasında işbirliği tesis etmek suretiyle bütün dünyada fikri ve sınai mülkiyet haklarını korumak ve geliştirmek , fikri ve sınai hakların hukuki ve idari yönleriyle ilgili çok taraflı anlaşmaların yönetiminden sorumludur. 170'ten fazla üyesi bulunana WIPO'ya ülkemizde üye durumundadır. Dünya Ticaret Örgütü (World Trade Organization=WTO): Bu örgütün başlıca görevi ülkeler arasındaki ticaretin mümkün olduğu ölçüde serbest, tahmin edilebilir ve sorunsuz bir biçimde gerçekleşmesini sağlamaktır. TÜRKTED, Türkiye tohumculuk endüstrisini güçlendirmeye ve geliştirmeye odaklanmış, kar amacı gütmeyen, bir meslek örgütüdür. Bitki ıslahı-çeşit geliştirme, yeni bitki çeşitlerinin adaptasyonu ve kayıt altına alınması, kaynak ve sertifikalı tohumlukların çoğaltımı, işlenmesi, ambalajlanması, yurt içi ve yurt dışında pazarlanması aşamalarında faaliyet gösteren 90 firma TÜRKTED üyesidir. Bunlar arasında, sözü edilen endüstriyel tohumculuk faaliyetlerinin -değer katma aşamaları- tümünü kendi şirket bünyesinde toplamış entegre şirketlerin yanısıra, iş kolunun yalnızca bir ya da iki aşamasında aktif olan şirketler de bulunmaktadır. TÜRKTED başta tarla, endüstri, yem, sebzeler, çim ve süs bitkileri alanları olmak üzere; tohumculuk endüstrisinin farklı aşamalarında iş yapan şirketleri tek bir çatı altında, tek ses olarak ve güçlü bir şekilde temsil etmektedir. TÜRKTED üyesi firmaların ortak inancı, bu endüstriyi olumsuz yönde etkileyen sorunları çözme ve topluluğun bütününü ilgilendiren ortak hedeflere ulaşmada izlenecek en doğru yolun, ortak çaba ve toplu girişim yaklaşımı olduğudur. www.turkted.org.tr Türkiye Tohumculuk Endüstrisi Derneğinin amaçları:  Türkiye tohumculuk endüstrisinin hak ve menfaatlerini savunmak ,  Tohumculuk endüstrisinin ilerlemesi ve uluslararası standartlara erişmesini sağlama yolunda; bilime dayalı, adil, dengeli ve rekabeti özendiren bir yasal ve düzenleyici çerçevenin tesis edilmesi için yetkililer ve tüm ilgililer ile işbirliği yapmak ,  Çiftçiler, sanayiciler ve bitkisel ürün kullanıcılarına sürekli olarak alternatif çeşitler ve kaliteli tohumluklar sunma hususunda üye şirketleri teşvik etmek ,  Ulusal ve küresel ölçekte tohumculuk sektöründe ortaya çıkan kurumsal, yasal, idari, ticari, mevzuata ilişkin, düzenlemesel, etik , çevresel, teknolojik ve tüketici hassasiyeti odaklı tüm konulardaki gelişmeleri izlemek , değerlendirmek ve üyeleri bilgilendirmek ,  Tohumculuk endüstrisi ile ilgili veri ve istatistikler toplamak ,  Tohumculuk endüstrisinin sorunlarına sahip çıkmak , kamuoyunun ve ilgililerin dikkatine sunmak ,  Tohumculuk endüstrisi ve ilgili tarımsal konularda enformasyon toplamak , gerekli ve güncel bilgileri sürekli bir biçimde üye şirketlere sunmak , duyurmak ,  Uluslararası tohumculuk kuruluşlarına üye olmak , faaliyetlerine katılmak , bunlar ile temas ve ilişkileri sürdürmek ,  Sertifikalı ve kaliteli tohumlukların üretim, ticaret ve kullanımını özendirmek ,  Bitki Islahçı Haklarını savunmak ve korunmasına yardımcı olmak ,  Yeni bitki çeşitleri ve teknolojilerinin geliştirilmesi ve/veya transferini teşvik etmek ,  Dünya Tohumluk Ticareti Uluslararası Tohum Federasyonu (ISF) verilerine göre 2021 yılında dünya ticari tohumluk pazarının 45 milyar USD civarında olduğu tahmin edilmektedir. Dünya toplam tohumluk ticaretinin %27’sini ABD, %24’ünü AB ülkeleri, %22’sini Çin, %6’sını Brezilya, %4’ünü Hindistan, %3’ünü Japonya, %2’sini Türkiye ve geri kalan %14.3’ünü de diğer ülkeler oluşturmaktadır. Diğer yandan dünya tohumluk ticaretinde ağırlıklı olarak tahıllar, yağlı tohum bitkileri, sebzeler, çiçekler ve çim bitkileri yer almaktadır. Çizelge 1. Dünya Tohum Ticaretinde ülkelerin payları (milyon USD). TÜRKİYE TOHUMCULUĞU Ülkemiz tohumluk üretimi 2002 yılında 145 bin tondan 2023 yılında 1 milyon 300 bin tona yükselmiştir. Bu artış yaklaşık 9 kattır. Ülkemiz tohumluk dağıtımı 2002 yılında 145 bin tondan 2023 yılında 1 milyon 262 bin tona yükselmiştir. Bu artış yaklaşık 8.9 kattır. Tohumluk üretiminde özel sektörün payı yıllar itibarıyla artmaktadır. Özel sektör 2010 yılında toplam tohumluk üretiminin %63’ünü karşılarken, 2021 yılında bu oran %95’e yükselmiştir. Hibrit ayçiçeği, hibrit mısır, patates, pamuk ve sebze tohumluğunun ise 2010 yılından bu yana neredeyse tamamını özel sektör karşılamaktadır. 2010 yılında sertifikalı buğday tohumluğunun %52’si kamu tarafından karşılanırken bu oran 2015 yılında %25’e düşmüştür. Arpa tohumluğunun üretiminde ise, kamunun payı 2010 yılında %51 iken 2021 yılında %8’dir.  Türkiye Tohumluk Dış Ticareti İTHALAT Ticari tohumluk ithalatı son 25 yılda hem miktar hem de parasal değer olarak önemli oranda artmıştır. Türkiye’nin 2002 yılında tohumluk ithalatı 19.2 bin ton ve 55 milyon dolar iken 2023 yılında ise 51.384 bin ton ve 249.5 milyon dolara ulaşmıştır. Tohumluk ithalatının parasal değer olarak yarısından fazlasını yani %56.0 kadarını sebze tohumlukları oluşturmaktadır. Oysa miktar olarak sebze tohumlarının aldığı oran sadece %7.2’dir. İTHALAT  İHRACAT Ticari tohumluk ihracatı da hem miktar hem de parasal değer olarak artışlar göstermiştir. Türkiye’nin 2002 yılında tohumluk ihracatı 8.1 bin ton ve parasal karşılığı 17,3 milyon dolar iken 2023 yılında ise miktar olarak 89.3 bin ton ve 326.7 milyon dolara çıkmıştır. En fazla ihracat 153 milyon dolar ile ayçiçeği ve 101 milyon dolarla da mısır tohumları ile gerçekleştirilmiştir. İHRACAT 2023 yılı tohum dış ticaret verilerine göre: 326.7 milyon USD ihracata karşılık , 249.5 milyon USD ithalat gerçekleşmiştir. Bu değerin 150 milyon USD’si sebze tohumları içindir. İhracatın ithalatı karşılama oranı % 130.8 civarındadır. 2024 yılı foğrudan gelir destekleri Kendine döllenen bitkilerde (buğday, arpa, baklagiller, pamuk ve yembitkileri gibi) tohumluk üretiminin önemli bir miktarı kamu kuruluşları tarafından üretilmektedir. Bu sonucun sebepleri olarak şunlar söylenebilir: 1.Tohumluğa çiftçiden yeterli talebin gelmemesi 2.Çeşit koruma konusunda mevzuat eksikliği ve denetleme zorluğu 3.Karlılığın yetersizliği 4.Piyasada yabancı tohum satışının yeterince denetlenememesi 5.Tohumluk özelliği taşımayan mahsulün yıllarca ekilebilmesi ve tohumluk olarak pazarlanabilmesi Yabancı döllenen bitkilerde kullanılan F1 hibrid tohumculuğunda özel sektör üretimin ve ticaretin tamamına yakını yapmaktadır. Bu durumun gerekçesi olarak da şunlar söylenebilir: 1.Sebzelerde ve yabancı döllenen mısır ve ayçiçeği gibi bitkilerde genetik özelliklerinden dolayı hibridlerin verim, kalite ve diğer özellikler bakımından standart çeşitlere oldukça üstün olmaları 2.Her yıl yenilenme zorunluluğu 3.Daha fazla alt yapı ve teknoloji gerektirmesi 4.Tohumluk üretiminin daha zahmetli olması 5.Karlılığın yüksek olması TÜRKİYE TOHUMCULUĞUNUN SORUNLARI a.1963 yılından 2006 yılına kadar geçen sürede yasal düzenlemelerin yapılamaması ülkemizin tohumculuğunun gelişmesini yavaşlatmıştır. b.5553 sayılı Tohumculuk Yasasının gerektirdiği Yönetmeliklerin geciktirilmesi c.5042 sayılı Islahçı Hakları Yasasının etkili olarak uygulanamaması d.Kamu kuruluşlarının özel sektörle rekabet edememesi e.GDO alanındaki yetersizlikler ve belirsizlikler f.Açıkta ve kaçak tohum satışı g.Araştırma ve geliştirmeye (AR-GE) ayrılan kaynağın yetersizliği h.Özellikle sebze ve patates tedarikinin ithalata bağlı olması i.İhracatın ithalatı karşılama oranının düşüklüğü j.Sertifikalı tohum kullanımının teşvik edilmesi k.Tohum şirketlerinin küçük ölçekli ve sermayelerinin yetersiz olması l.Terminatör gen teknolojisi m.Tohum için KDV’nin yüksek olması  Tohumculuk Kanunu Kanun Numarası: 5553 Yayımlandığı Resmi Gazetenin Tarih ve sayısı: 08.11.2006-26340 TBMM Kabul Tarihi : 31.10.2006 BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam ve Tanımlar Amaç MADDE 1 – Bu Kanunun amacı; bitkisel üretimde verim ve kaliteyi yükseltmek , tohumluklara kalite güvencesi sağlamak , tohumluk üretim ve ticareti ile ilgili düzenlemeleri yapmak ve tohumculuk sektörünün yeniden yapılandırılması ve geliştirilmesi için gerekli olan düzenlemeleri gerçekleştirmektir. Kapsam MADDE 2 – Bu Kanun; tarla bitkileri, bağ-bahçe bitkileri, orman bitki türleri ve diğer bitki türleri çoğaltım materyallerine ait çeşitlerin ve genetik kaynakların kayıt altına alınması, tohumlukların üretimi, sertifikasyonu, ticareti, piyasa denetimi ve kurumsal yapılanmalar ile ilgili düzenlemeleri kapsar. Tanımlar MADDE 3 – Bu Kanunda geçen; a) Alt birlik: Faaliyet konularına göre bitki ıslahçıları, tohum sanayicileri ve üreticileri, fide üreticileri, fidan üreticileri, tohum yetiştiricileri, tohum dağıtıcıları, süs bitkileri üreticileri ve tohumculukla ilgili konularda iştigal eden gerçek veya tüzel kişiler tarafından oluşturulan, tüzel kişiliğe sahip, kamu kurumu niteliğinde meslek kuruluşunu, b)Araştırma kuruluşu: Bitki çeşitlerinin ıslahı veya bulunması ve geliştirilmesi ile ilgili faaliyet gösteren, nitelikleri ve çalışma usul ve esasları Bakanlıkça belirlenen kamu kurum ve kuruluşlarını veya özel kuruluşları, c) Bakanlık: Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığını, d) Birlik: Türkiye Tohumcular Birliğini, e) Çeşit: Bir veya birden fazla genotipin birleşmesinden ortaya çıkan ve kendine has özelliklerle tanımlanan, sözü edilen özelliklerden en az biriyle diğer herhangi bir bitki grubundan ayrılan, değişmeksizin çoğaltılmaya uygunluğu bakımından bir bütün olan, botanik taksonomi içinde yer alan genetik yapıyı, f) Çeşit listesi: Kayıt altına alınan ve ticareti yapılan çeşitlerin yayımlandığı listeyi, g) Durulmuşluk: Çeşidin, tekrarlanan üretimlerden sonra veya belirli çoğaltım dönemleri sonunda ilgili özellikleri değişmeksizin aynı kalmasını, h) Farklılık: Bir çeşidin, müracaatının yapıldığı tarihte herkesçe bilinen çeşitlerden, tescile esas özelliklerden, en az bir tanesi bakımından farklılık göstermesini, ı) Genetik kaynak: Bitki ıslahçıları ve bilim adamlarının ihtiyacı olan genlerin sağlandığı, bitki yapılarında genetik farklılık ve farklı özellikler içeren potansiyel populasyon, bir ülkede veya bir bölgede doğal olarak bulunan bitkilerin yabanî türleri ve bunların geçiş formları, yerel çeşitler, özel amaçlarla geliştirilmiş çeşitler ve bazı önemli karakterlere sahip ıslah materyallerini, i) Islah: Elde bulunan çeşitlerin korunmasını ve devamlılığını sağlama, bunların üzerinde çalışarak özelliklerini daha da iyileştirme, genetik kaynak ve stoklardan yararlanarak çeşit veya çeşitler elde etme amacıyla yapılan çalışmaları, j) Islahçı: Bir çeşidi ıslah eden ya da bulan ve geliştiren gerçek veya tüzel kişileri, k) Kütük: Bu Kanun kapsamında kayıt altına alınan çeşitlerin ve genetik kaynaklar kapsamına giren materyallerin kayıtlı olduğu sicilleri, l) Özel üretim alanları: Tohumluk üretimi yapılması amacıyla, sınırları Bakanlık tarafından belirlenen alanları, m) Standart tohumluk: Kayıt altına alınan çeşitlere ait ve Bakanlık tarafından belirlenen bitki türlerinde, sadece laboratuar kontrolleriyle ticarete arz edilen tohum veya çoğaltım materyalini, n)Tavsiye listesi: Kayıt altına alınan çeşitlerin, yetiştirilmelerinin uygun olduğu bölgelerin belirlendiği listeyi, o) Tescil: Yurt içinde veya yurt dışında ıslah edilen veya bulunan ve geliştirilen bitki çeşitlerinin farklı, yeknesak ve durulmuş olduğunun ve/veya biyolojik ve teknolojik özellikleri ile hastalık ve zararlılara dayanıklılığının ve tarımsal değerlerinin tespit edilerek kütüğe kaydedilmesini, p) Tohumculuk sektörü: Bitki çeşitlerini ıslah eden, tohumlukları üreten, yetiştiren, işleyen, satan, dağıtan, satışa veya dağıtıma arz eden, ithal veya ihraç eden ya da tohumculuk ile ilgili diğer faaliyetlerde bulunan kamu kurum ve kuruluşları veya özel kuruluşlar ile bu kuruluşların oluşturduğu birlik veya derneklerden müteşekkil yapıyı, r) Tohumluk: Bitkilerin çoğaltımı için kullanılan tohum, yumru, fide, fidan, çelik gibi generatif ve vegetatif bitki kısımlarını, s) Tohumluk kontrolörü: Tohumluk sertifikasyonuna ilişkin kontrolleri yapan, numune alan ve piyasa denetimlerini yaparak bu konularda belge düzenleyen kamu görevlilerini veya özel kişileri, t) Tohumluk kontrolü: Fiziksel ve biyolojik durumları tespit edilen tohumlukların, standartlara uygunluğunun kontrol edilmesini, u) Tohumluk sertifikasyonu: Tohumlukların tarla ve laboratuvar kontrolleri sonucunda genetik , fiziksel, biyolojik ve sağlıkla ilgili değerlerinin standartlara uygunluğunun tespit edilmesi ve bunun belgelendirilmesi işlemini, ü) Tohumluk sınıfı: Tohumlukların üretilmesinde takip edilen döl sırası veya generasyonunu, v) Tohumluk standardı: Tohumluğun fiziksel ve biyolojik niteliklerini belirleyen kalite ölçülerini, y) Üretim izni: Yurt içinde veya yurt dışında ıslah edilen veya bulunan ve geliştirilen bitki çeşitlerinin biyolojik ve teknolojik özellikleri ile hastalık ve zararlılara dayanıklılığının ve tarımsal özelliklerinin tespit edilerek , çeşit tescil edilinceye kadar verilen süreli izni, z) Yeknesaklık: Çeşidin çoğaltımı esnasında, çoğaltma metoduna bağlı olarak beklenen varyasyonun dışındaki diğer özellikler yönünden bir örneklik göstermesini veya yeterince homojen olmasını, ifade eder.  İKİNCİ BÖLÜM Tohumlukların Kaydı, Üretimi, Sertifikasyonu, Ticareti ve Piyasa Denetimi Kayıt altına alma MADDE 4 – Bitki çeşitlerinin tescili, üretim izni ve standart tohumluk çeşit kaydı ile genetik kaynakların kütüğe kaydedilmesi Bakanlık tarafından yapılır. Islah edilmiş çeşitler farklılık , yeknesaklık ve durulmuşluk ve/veya biyolojik , teknolojik özellikleri ile tarımsal değerleri belirlenmek suretiyle; genetik kaynaklar ise morfolojik ve/veya moleküler karakterizasyonu yapılarak kayıt altına alınır. Süs bitkileri ile çiçek tohumlarında kayıt şartı aranmaz. Tarımsal bitki türlerine ait çeşitlerin; kayıt altına alınması, kütükte kalış süresi, kayıt altına almanın yenilenmesi, kütükten silinmesi, devamlılığın sağlanması, katalog oluşturulması ile ilgili hususlar yönetmelikle belirlenir. Ayrıca tescil, üretim izni ve standart tohumluk çeşit kaydı ile ilgili usul ve esaslar bitki gruplarına göre yönetmelikle düzenlenir. Tohumluk üretimi MADDE 5 – Bakanlık tarafından, bitkisel ve tarımsal özellikleri belirlenerek sadece kayıt altına alınan çeşitlere ait tohumlukların üretimine izin verilir. Tohumlukların yetiştirileceği özel üretim alanlarının özellikleri ile sınırları içerisinde tohumluk üretimi yapan ve bitkisel ürün yetiştiren gerçek veya tüzel kişilerin uyması gereken hususlar yönetmelikle belirlenir. Özel üretim alanlarının sınırları içerisinde, Bakanlıkça izin verilmeyen tohumluk veya bitkisel ürün yetiştirilemez. Tohumculuk sektörü, yurt içinde yatırım yapmak kaydıyla, Avrupa Birliği standartlarında ve uluslararası rekabete uygun bir şekilde gelişmesi amacıyla Bakanlıkça belirlenecek teşvik ve desteklerden yararlandırılır. Destekleme usul ve esasları, Bakanlık tarafından çıkarılacak tebliğ ile düzenlenir. Tohumluk sertifikasyonu MADDE 6 – Yurt içinde üretilen, 4 üncü maddeye göre tescil edilen veya üretim izni verilen çeşitlerden, tohumluk sınıflarına göre yetiştirilen ve üretilen tohumluklar, sertifikasyon işlemine tâbi tutulur. Tarla ve laboratuar kontrolleri yapılarak , tohumluk standartlarına uygun olarak sertifikalandırılan tohumluklar, usulüne göre ambalajlanarak etiketlenir. Tohumluk sertifikasyon esasları ile ambalajlama ve etiketlemede uyulacak hususlar, bitki gruplarına göre yönetmelikle belirlenir. Tohumluk ticareti MADDE 7 – Yurt içinde sadece kayıt altına alınmış çeşitlere ait tohumlukların ticaretine izin verilir. Bu tohumluklar, Bakanlık tarafından belirlenmiş nitelik ve standartlara uygun, sertifikalı veya kütüğe kaydedilmek üzere kabul edilmiş veya standart tohumluk olarak ambalajlı ve etiketli olarak ticarete arz edilir. Tohumlukların ithal edilmesi ve ihracı Bakanlığın iznine tâbidir. İthal edilecek tohumluklarda yurt içi standartlara uygun olma şartı aranır. Tohumluk ithalatı ve ihracatına ilişkin usul ve esaslar, ilgili kurum ve kuruluşların görüşleri alınarak Bakanlıkça belirlenir. Piyasa denetimi MADDE 8 – Tohumlukları yetiştiren, işleyen ve satışa hazırlayan, dağıtan ve satan gerçek veya tüzel kişiler, Bakanlık tarafından yetkilendirilir ve denetlenir. Yetkilendirme ve denetim ile ilgili usul ve esaslar yönetmelikle belirlenir. Ticarete arz edilen tohumlukların standartlara uygunluğu ile etiket ve ambalaj bilgilerinin doğruluğu Bakanlıkça denetlenir. Tazminat MADDE 11 – Fiillerinin ayrıca suç sayılma hâli saklı kalmak üzere, zarara neden olan kusurlu tohumluğu üreten, satan, dağıtan, ithal eden veya başka şekilde piyasaya süren gerçek veya tüzel kişiler, meydana gelen zararı müteselsilen tazmin etmekle yükümlüdür. Bunlar zararı, kusurları oranında birbirlerine rücu edebilirler. Dava, zarara uğrayanın zarara uğradığının tespit edilmesinden itibaren altı ay içinde, her hâlde zararın meydana gelmesinden itibaren iki yıl içinde açılabilir. Ceza hükümleri MADDE 12 – 4 üncü madde gereğince kayıt altına alınan çeşitlere ait tohumlukları; a) Sertifikasyon işlemine tâbi tutulmadan ve standart tohumluk şartlarına uygun olarak kontrol edilip tohumluk analiz raporu alınmadan, b) Bakanlıkça belirlenmiş asgarî tohumluk standardının altına düşürülmüş olarak veya tağşiş edilerek , c) Yönetmeliğe uygun şekilde ambalajlamadan veya etiketlemeden ya da taklit ambalajlar veya taklit etiketlerle isim ve marka taklidi yaparak veya isim ve marka dışında da olsa iltibasa mahal verecek şekilde ibareler kullanarak , d) Yönetmeliğine uygun hazırlandığı ve ilaçlandığı bilindiği halde, amacı dışında yemlik veya yemeklik olarak , e) Sertifika işlemine tâbi tutulmadığı veya kontrol edilmediği hâlde, sertifikalandırılmış veya kontrol edilmiş gibi göstererek , f) Çeşidin kayıt altına alınmasında belirlenen niteliklere uygun olmayacak şekilde yanıltıcı tanıtım ve reklam yaparak , Satanlar, dağıtanlar, satışa ve dağıtıma arz edenler veya şahsî ihtiyacından fazlasını ticarete konu olacak kadar elinde bulunduranlara onbin Yeni Türk Lirası idarî para cezası verilir. Fiilin tekrarı halinde beş yıl süreyle faaliyetten men edilir. Bu tohumluklara Bakanlık tarafından el konulur ve bu tohumlukların müsaderesine sulh ceza mahkemesince karar verilir. Müsadere edilen tohumlukların imha edilmesine karar verildiği takdirde, imha işlemi masrafları bu fiilleri işleyenlere ait olmak üzere, Bakanlık tarafından gerçekleştirilir. Bakanlıktan yetki almadan tohumluk yetiştiren, işleyen, satışa hazırlayan, dağıtan veya satan kişi veya kuruluşlara, onbin Yeni Türk Lirası idarî para cezası verilir. Fiilin tekrarı halinde para cezası iki kat olarak uygulanır. Bu tohumluklara Bakanlık tarafından el konulur ve bu tohumlukların müsaderesine sulh ceza mahkemesince karar verilir. Müsadere edilen tohumlukların imha edilmesine karar verildiği takdirde, imha işlemi masrafları bu fiilleri işleyenlere ait olmak üzere, Bakanlık tarafından gerçekleştirilir.  DÖRDÜNCÜ BÖLÜM İstisna ve Yetki Devri İstisna MADDE 14 – İhracat amacıyla ithal edilip üretilen bitkisel ürün veya tohumluklarda kayıt altına alınma şartı aranmaz. Bu madde kapsamındaki bitkisel ürünlerin ticareti Bakanlıkça belirlenen usul ve esaslara göre düzenlenir. Ayrıca, ticarete konu olmamak ve şahsî ihtiyaç miktarı ile sınırlı kalmak kaydıyla, çiftçiler arasında yapılacak tohumluk mübadeleleri ile deneme ve denetim amacıyla kullanılan ve miktarları Bakanlıkça belirlenen tohumluklar, bu Kanun hükümlerinden müstesnadır. Yetki devri MADDE 15 – Bakanlık , gerekli gördüğü hâllerde, 5 inci, 6 ncı, 7 nci ve 8 inci maddelerde belirtilen yetkilerini, kısmen veya tamamen Birliğe, kamu kurum ve kuruluşlarına, özel hukuk tüzel kişilerine veya üniversitelere; şartları belirlenmek kaydıyla, süreli veya süresiz olarak devredebilir. Yetkiyi alanın, belirlenen şartlara uymaması hâlinde, devredilen yetkiler Bakanlıkça geri alınır. Yetki devredilen kişilerin, kastî olarak resmî kontrollerdeki kuralları ihlâl ettiği belirlendiğinde, ilgili tohumlukların belirlenen standartları karşıladığı durumlar haricinde, bunların düzenledikleri sertifikalar hükümsüz kılınır. Belirli bir süreyle devredilen yetkiler süre bitiminde Bakanlıkça geri alınabilir veya belirlenen şartlarla yeniden devredilebilir. Yetki devrinin şartları, yetki devredilecek Birlik , kamu kurum ve kuruluşları, özel hukuk tüzel kişileri ve üniversitelerle ilgili teknik ve fizikî şartlara ilişkin usul ve esaslar ile yetki devrinin geri alınmasında uygulanacak hususlar yönetmelikle belirlenir.  BEŞİNCİ BÖLÜM Alt Birlikler ve Türkiye Tohumcular Birliği Alt birliklerin kuruluşu MADDE 16 – Alt birlikler, tohumculuk sektörünün geliştirilmesi ile sektörde faaliyet gösteren gerçek veya tüzel kişiler arasında meslekî dayanışma sağlayarak meslekî faaliyetleri kolaylaştırmak , tohumculuk faaliyetinde bulunanların ekonomik ve sosyal haklarının korunmasını sağlamak ve mevzuatla verilen görevleri yerine getirmek amacıyla  bitki ıslahçıları,  tohum sanayicileri ve üreticileri,  fide üreticileri,  fidan üreticileri,  tohum yetiştiricileri,  tohum dağıtıcıları,  süs bitkileri üreticileri ve tohumculukla ilgili diğer konularla iştigal eden en az yedi gerçek veya tüzel kişi tarafından faaliyet konularına göre kurulan, tüzel kişiliğe sahip kamu kurumu niteliğinde meslek kuruluşlarıdır. Aynı konuda faaliyet gösteren birden fazla alt birlik kurulamaz. Tohumculukla iştigal eden gerçek veya tüzel kişiler faaliyet konularına göre birden fazla alt birliğe üye olabilirler; ancak , aynı anda birden fazla yönetim kurulunda görev alamazlar. Alt birliklerin faaliyet konuları ile ilgili çalışma merkezleri Bakanlıkça tespit edilir. Alt birliğin görevleri MADDE 18 – Alt birliğin görevleri şunlardır: a) Üyeleri arasında iletişim ve dayanışma sağlamak. b) Üyelerinin ve tohumculuk sektöründe faaliyet gösteren kişilerin, meslekî bilgi ve görgülerini geliştirmek üzere konferans, panel, kurs, seminer ve benzeri eğitim faaliyetlerinde bulunmak , kitap ve süreli yayınlar hazırlamak veya hazırlatmak. c) Faaliyet gösterdikleri tohumculuk alt sektörünün geliştirilmesi için konuları ile ilgili yatırım yapmak , inceleme ve araştırma yapmak veya yaptırmak ve raporlar düzenlemek. d) Tohumculuk sektörüyle ilgili kararların oluşmasına yardım etmek üzere öneriler ve raporlar hazırlamak ve bunları Birliğe sunmak. e) Birliğe üye olarak ülke tohumculuğunun gelişmesine katkı sağlamak. f) Mevzuatla verilecek görevleri yerine getirmek. Türkiye Tohumcular Birliği MADDE 26 – Türkiye Tohumcular Birliği; alt birlikler arasındaki işbirliği ve dayanışmayı temin etmek , tohumculuk sektörünün geliştirilmesi ile sektörde faaliyet gösterenler arasında meslekî dayanışma sağlamak ve mevzuatla verilen görevleri yerine getirmek amacıyla alt birliklerce kurulan, tüzel kişiliğe sahip, kamu kurumu niteliğinde meslek üst kuruluşudur. Birliğin kuruluşundan sonra alt birlikler, Birliğe üye olmak zorundadır. Birliğin görevleri MADDE 27 – Birlik , ülkenin tohumculuk sektörünün geliştirilmesini sağlamak amacıyla aşağıda belirlenen görevleri yapar: a) Tohumculuk sektörünün geliştirilmesi ve tohumculuk politikalarının oluşturulmasına yardımcı olmak için Bakanlığa önerilerde bulunmak. b) Ülkede ticareti yapılan tohumlukların kalite güvencesinin sağlanması için sistem oluşturmak. c) Tohumculuk konusunda hazırlanan düzenlemelere ilişkin görüş bildirmek. d) Üyeleriyle, kamu kurum ve kuruluşları ve diğer meslekî kuruluşlar arasında işbirliği ve koordinasyon sağlamak. e) Üyeleri arasında çıkacak uyuşmazlıklarda, tarafların talebi üzerine arabuluculuk yapmak. f) Ulusal ve uluslararası meslek örgütleri ile teknik işbirliği yapmak ve gerektiğinde bu örgütlere üye olmak. g) Tohumculuk sektöründe araştırıcı ve ıslahçılara burs, hibe ve destek sağlayarak teknik kadroların oluşmasını sağlamak. h) Üyelerinin ve tohumculuk sektöründe faaliyet gösterenlerin uymaları gereken meslekî etik kurallarını belirlemek. ı) Tohumluk üretim sözleşmeleri düzenlemek ve uygulanmasını izlemek. i) Tohumculuk sektörü ile ilgili yatırım yapmak , menkul ve gayrimenkul almak , satmak , rehnetmek , ödünç para almak , kuruluş amaçları doğrultusunda sosyal yardımlarda bulunmak. j) Bakanlıkça bu Kanun kapsamında verilecek diğer iş ve işlemleri yapmak. k) Mevzuatla verilecek diğer iş ve işlemleri yapmak. Birlik Hakem Kurulu ve görevleri MADDE 33 – Birlik Hakem Kurulu, alt birliklerin kendi üyeleri arasından iki yıl için seçecekleri, konu uzmanı en az ikişer temsilciden oluşur. Seçilen temsilci sayısı kadar da yedek temsilci seçilir. Temsilcilerin birliklerden çıkması, çıkarılması, ölümü, istifası hâllerinde yerlerine yedek temsilciler Hakem Kuruluna katılır. Hakem Kurulu asıl üyeliğine seçilen temsilciler, Birlik ve alt birlik organlarında görev alamazlar. Hakem Kurulunun görevleri şunlardır: a) Birlik ve alt birlikler, alt birlikler ve üyeleri ile alt birlik üyeleri ve üçüncü kişiler arasında ortaya çıkacak ihtilafları uzlaşma, arabuluculuk ve hakemlik yoluyla çözmek. b) Birliğin uluslararası uzlaşma, arabuluculuk ve hakemlikle ilgili yükümlülükleri çerçevesindeki görevlerini yürütmek. c) Çalışma raporlarını Genel Kurula sunmak. Yürürlükten kaldırılan hükümler MADDE 41 – 21/8/1963 tarihli ve 308 sayılı Tohumlukların Tescil, Kontrol ve Sertifikasyonu Hakkında Kanun yürürlükten kaldırılmıştır. Diğer mevzuatla 308 sayılı Kanuna yapılan atıflar bu Kanuna yapılmış sayılır. GEÇİCİ MADDE 1 – Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce 308 sayılı Kanun ile ilgili mevzuat hükümlerine göre tescil edilen, üretim izni verilen ve ticarî sebze çeşit kayıt listesine alınan çeşitler, bu Kanun kapsamında kayıt altına alınmış sayılır. Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce, 308 sayılı Kanun ile ilgili mevzuat hükümlerine göre özel sektör tarımsal araştırma kuruluşu olarak tescil edilen kuruluşların, araştırma ve ıslah yetkileri devam eder. 5 inci maddenin birinci fıkrası hükmü ile 7 nci maddenin birinci fıkrası hükmü, kayıtlı çeşidi bulunmayan bitki türleri ile kayıtlı çeşidi bulunmakla beraber Bakanlığın gerekli göreceği tohumluk çeşitleri hakkında bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren beş yıl süre ile uygulanmaz. Bu Kanunun uygulanması ile ilgili yönetmelikler, Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren bir yıl içinde, Bakanlıkça hazırlanarak yürürlüğe konulur. Bu yönetmelikler yürürlüğe konuluncaya kadar, bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihte 308 sayılı Kanuna dayanılarak yürürlüğe konulan yönetmeliklerin bu Kanuna aykırı olmayan hükümlerinin uygulanmasına devam edilir.  YÖNETMELİK 13 Mayıs 2008 SALI Resmî Gazete Sayı : 26875 TOHUMLUKLARIN YETİŞTİRİLECEĞİ ÖZEL ÜRETİM ALANLARININ ÖZELLİKLERİ VE BU ALANLARDA UYULMASI GEREKEN KURALLARIN BELİRLENMESİNE DAİR YÖNETMELİK  BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar Amaç MADDE 1 – (1) Bu Yönetmeliğin amacı; üretilen tohumlukların yabancı döllenmeye maruz kalmasını, safiyet ve değerlerini kaybetmesini önlemek için tohumlukların yetiştirileceği özel üretim alanlarının özellikleri ile bu alanların sınırları içerisinde, tohumluk ve bitkisel ürün yetiştiren gerçek veya tüzel kişilerin uyması gereken hususları düzenlemektir. Kapsam MADDE 2 – (1) Bu Yönetmelik ; izolasyon mesafesi gerektiren türlere ait tohumlukların yetiştirileceği özel üretim alanlarının nitelikleri ile bu alanlar içerisinde tohumluk ve bitkisel ürün yetiştiren gerçek veya tüzel kişilerin uyması gereken hususları ve sorumlu kurum ve kuruluşların görev ve yetkilerini kapsar.  İZOLASYON: Tohumluk bitkisinin izolasyonu, üretim bölgesinin çevresinde dolaşılarak kontrol edilmelidir. Böcek veya rüzgar vasıtasıyla yabancı döllenen bitki türlerinde tarlanın civarı bitkilerin yabancı dölleme için öngörülen asgari mesafede izole edilip edilmedikleri açısından kontrol edilmelidir. Melez tohumluk bitkisinin etkileneceği polen kaynağı arasındaki izolasyon mesafesi asgari şartları karşılamaya yetmiyor ise, kontrolör istenilen izolasyon mesafesi elde edilinceye kadar etkileşime yol açan kaynağın tamamını veya bir kısmının ortadan kaldırılmasını talep etmelidir. Asgari izolasyon mesafeleri standartlarında belirtilmektedir. Yetiştirici tarafından temin edilen tohumluk bitkisinin ve civardaki bitkilerin krokisi kontrolörü olası yabancı polen kaynakları konusunda uyarmalıdır. Kontrolör ayrıca yabancı tozlanmaya neden olabilecek kendigelen bitkilerin veya yabancı otların tohumluk bitkisinde ve komşu bitkilerde bulunup bulunmadığını araştırmalıdır. Dayanak MADDE 3 – (1) Bu Yönetmelik , 31/10/2006 tarihli ve 5553 sayılı Tohumculuk Kanununun 5 inci maddesine dayanılarak hazırlanmıştır. Tanımlar MADDE 4 – (1) Bu Yönetmelikte geçen; a) Bakanlık: Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığını, b) Çiftçi: Çiftçi Kayıt Sistemine kayıtlı olabilmek için gereken şartları yerine getiren ve fiilen tarımsal üretim kaynaklarını kullanmak suretiyle, tarımsal üretimle uğraşan ve başvuru tarihi itibarıyla 18 yaşını doldurmuş ve/veya reşit gerçek kişiler ile tüzel kişileri, c) Genel Müdürlük: Tarımsal Üretim ve Geliştirme Genel Müdürlüğünü, ç)İl müdürlüğü: Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı il müdürlüklerini, d)İlçe müdürlüğü: Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı ilçe müdürlüklerini, e) İzolasyon mesafesi: Tohumluk üretim alanlarında, birbirini tozlayıp dölleyebilecek tür, cins ve çeşitlerin üretimleri arasında bulunması gereken, tozlanmayı engelleyecek minimum uzaklığı, f) Nötr alanlar: Tohumluk üretim alanlarının çevresinde oluşturulan ve üretilen türler için izolasyon mesafesi alanı içindeki aynı türün ekilemeyeceği alanları, g) Tohumluk: Bitkilerin çoğaltımı için kullanılan tohum, yumru, fide, fidan, çelik gibi generatif ve vegetatif bitki kısımlarını, ğ) Tohumluk Komisyonu: İllerde, tohumlukların yetiştirileceği özel üretim alanları ile ilgili oluşturulan komisyonu, h) Tohumluk sertifikasyonu: Tohumlukların tarla ve laboratuvar kontrolleri sonucunda genetik , fiziksel, biyolojik ve sağlıkla ilgili değerlerinin standartlara uygunluğunun tespit edilmesi ve bunun belgelendirilmesi işlemini, ı) Tohumluk üreticisi: Tohumları üreten ve/veya tohum yetiştiricilerine sözleşmeli olarak ürettiren ve/veya ithal eden, işleyen, satışa hazırlayan ve dağıtan gerçek veya tüzel kişileri, i) Tohumluk üretimi: Tohumluk üreticileri veya yetiştiricileri tarafından yürütülen faaliyetleri, j) Tohumluk yetiştiricisi: Sözleşmeli olarak , tohumluk üreticileri adına, tohumluk yetiştiren gerçek veya tüzel kişileri, k) Özel üretim alanları: İzolasyon mesafesi gerektiren türlere ait sertifikalı tohumlukların üretiminin yapılması amacıyla, Bakanlık tarafından sınırları belirlenmiş alanları ifade eder.  İKİNCİ BÖLÜM Tohumluk Komisyonunun Oluşumu, Görev ve Yetkileri ile Çalışma Esasları Komisyonun oluşumu MADDE 5 – (1) Tohumluk komisyonu; İl müdürü başkanlığında, kontrol şube müdürü, ilçe ziraat odası başkanı veya temsilcisi, ilgili ilçe müdürü, tarla kontrolörü ile görevli ziraat mühendisi ve 5553 sayılı Tohumculuk Kanununun 16 ncı maddesinde yer alan, tohum sanayici ve üreticileri alt birliği temsilcisinden oluşur. (2) Tohumluk komisyonu, ihtiyaç ve görülen lüzum üzerine, bu Yönetmeliğin 6 ncı maddesinde belirtilen konuları karara bağlamak üzere zaman aralığı gözetmeksizin toplanır. (3) Tohumluk komisyonu, gerektiğinde ilgili tohumluk üreticisi veya yetiştiricisini de komisyona davet edebilir ancak , davet edilen kişinin oy hakkı yoktur. Görev ve yetkileri MADDE 6 – (1) Tohumluk komisyonunun görev ve yetkileri şunlardır; a) Tohumluk üretimi ile ilgili müracaatları incelemek , değerlendirmek ve özel üretim alanlarını belirleyerek ilan etmek , b) Özel üretim alanlarında ve/veya bu alanların çevresindeki nötr alanlarda ortaya çıkan anlaşmazlık ve şikayetleri incelemek , sorunları giderici önlemler almak ve uygulanmasını sağlamak , c) Ön bitki ve izolasyon mesafesi şartlarına uyulmasını sağlamak , ç) Bu Yönetmelik hükümlerine göre yapılması gereken iş ve işlemleri yapmak/yaptırmak , bu amaçla kontrol, denetim dahil her türlü tedbiri almak/aldırmak ve uygulamak/uygulatmak. ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Tohumlukların Yetiştirileceği Özel Üretim Alanlarının Özellikleri ve Uyulması Gereken Kurallar Tohumlukların yetiştirileceği özel üretim alanlarının özellikleri MADDE 8 – (1) Tohumlukların yetiştirileceği özel üretim alanlarının özellikleri şunlardır; a) Tohumlukların yetiştirileceği özel üretim alanları, yetiştirilecek tohumluğun, kendi bitki türüne uygun bir tarımsal ekolojiye sahip olmalı, b) Tohumlukların yetiştirileceği özel üretim alanları, o tür için belirlenmiş tohumlukla bulaşan hastalıklardan ari olmalı, c) Tohumluğu yetiştirilecek bitki türünün, döllenme biyolojisi açısından gerekli olan ve Bakanlıkça belirlenen ön bitki ve izolasyon mesafesi şartlarını karşılamalıdır. Tohumluk üreticileri ve yetiştiricilerince uyulması gereken kurallar MADDE 9 – (1) Tohumluk üreticileri veya yetiştiricileri tarafından uyulması gereken kurallar şunlardır: a) Tohumluk üreticileri, üretimin yapıldığı il müdürlüklerine başvurarak Tohumluk Komisyonundan izin alır. b) Tohumluk üreticileri üretim alanlarının belirlenmesinde gerekli olan ön bitki ve izolasyon mesafesi şartlarını da dikkate alarak , sertifikalı tohumluk üretimi yapacakları alanda, tohumluk yetiştiricileri ile, tohumluk yetiştirme ve tohumluk üretimi sürecinde uygulanması gereken teknik esasları ve hukuki sorumlulukları içeren sözleşme yapar. c) Sertifikalı tohumluk üreticileri, kroki, harita, üretim planı, ön bitkilere ait bilgiler ve arazi kullanım hakkına ilişkin belgelere ilaveten, sözleşme imzaladıkları tohumluk yetiştiricilerinin isim ve adresleri ile tohumluk üretim parsellerinin mevki, yeri varsa diğer bilgilerinin belirtilmiş olduğu bir listeyi ihtiva eden bir dosya hazırlayarak il müdürlüğüne verir. ç) Tohumluk üreticileri, bu Yönetmelikte belirtilen hususlarla birlikte, tohumluk üretimi ile ilgili diğer mevzuatlarda yer alan hükümlere ve tedbirlere uymak zorundadır. (2) Özel üretim alanları ile ilgili tohumluk üreticileri tarafından yapılacak son müracaat tarihleri il müdürlükleri tarafından belirlenerek duyurulur. Bitkisel ürün üretenlerce uyulması gereken kurallar MADDE 10 – (1) Tohumluk üretimi yapılacak parsellerin arasında ve etrafında bitkisel üretim yapacak çiftçiler, bu Yönetmelikte belirtilen hususlarla birlikte, tohumluk üretimi ile ilgili diğer mevzuatta yer alan hükümlere ve tedbirlere uymak zorundadır. YENİ BİTKİ ÇEŞİTLERİNE AİT ISLAHÇI HAKLARININ KORUNMASINA İLİŞKİN KANUN Kanun No. 5042 Kabul Tarihi : 8.1.2004 Resmi Gazete Tarihi 15/01/2004 Resmi Gazete Numarası 25347 MADDE 1. - Bu Kanunun amacı, bitki çeşitlerinin geliştirilmesini özendirmek , yeni çeşitlerin ve ıslahçı haklarının korunmasını sağlamaktır. Bu Kanun tüm bitki türlerini kapsar. Koruma Şartları ve Korumadan Yararlanacak Kişiler Genel şartlar MADDE 3. - Yeni, farklı, yeknesak ve durulmuş olduğu tespit edilen bitki çeşitleri, bu Kanunda belirtilen diğer şartların yerine getirilmesi kaydıyla, ıslahçı hakkı verilerek korunur. Korumadan yararlanacak kişiler MADDE 4. - Bu Kanun ile sağlanan korumadan, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları veya Türkiye Cumhuriyeti sınırları içinde ikametgahı olan veya iş merkezi bulunan gerçek veya tüzel kişiler veya UPOV Sözleşmesi hükümleri dahilinde başvuru hakkına sahip kişiler yararlanır. Farklılık MADDE 6. - Başvuru tarihinde, herkesçe bilinen çeşitlerden açıkça ayırt edilebilen çeşit, farklı sayılır. Bir çeşide herhangi bir ülkede başvuru sonucunda ıslahçı hakkı verilmesi veya çeşidin katalogda yer alması halinde, çeşidin başvuru tarihinden itibaren herkesçe bilindiği kabul edilir. Herkesçe bilinme, çeşidin kullanılmaya başlanması veya mesleki bir kuruluşun çeşitler kataloğunda yer alması veya bir referans koleksiyonuna dahil edilmesi gibi durumlara bakılarak da tespit edilebilir. Yeknesaklık MADDE 7. - Kullanılan çoğaltım metoduna bağlı olan muhtemel değişiklikler dışında, ilgili özellikler bakımından bir örneklik gösteren çeşit, yeknesak kabul edilir. Durulmuşluk MADDE 8. - Birbirini izleyen çoğaltımlar sırasında veya belirli çoğaltım dönemleri sonunda ilgili özellikleri değişmeksizin aynı kalan çeşit, durulmuş kabul edilir. Koruma süresi MADDE 10. - Koruma süresi ıslahçı hakkının tescilinden itibaren yirmibeş yıldır. Bu süre ağaçlar, asmalar ve patates için otuz yıldır. Koruma süresinin sona ermesi, takvim yılı sonu itibarıyla hesaplanır. Hak Sahipliği ve Hak Sahibinin Yetkileri Hak sahipliği MADDE 11. - Bir çeşidin ıslahçı hakkı, ıslahçıya ve onun hukuki haleflerine aittir. Islahçının birden çok olması halinde, taraflar arasında aksine bir anlaşma yoksa, ıslahçılar, müşterek mülkiyet hükümleri çerçevesinde hak sahibidir. Her hak sahibi diğerlerinden bağımsız olarak aşağıdaki işlemleri kendi adına yapabilir: a) Kendine düşen pay üzerinde serbestçe tasarrufta bulunabilir. b) Diğer hak sahiplerine yazılı bildirimde bulunduktan sonra hak konusu çeşidi kullanabilir. c) Hak konusu çeşidin korunması için gerekli önlemleri alabilir. d) Diğer pay sahipleriyle birlikte, Bakanlığa yapılan başvuru veya tescilden doğan hakların herhangi bir şekilde tecavüze uğraması halinde, üçüncü kişilere karşı hukuk ve ceza davası açabilir. Hak sahibinin yetkileri MADDE 14. - Islahçı hakkı, korunan çeşit ile ilgili olarak , hak sahibine aşağıdaki inhisari yetkileri verir: a) Üretmek veya çoğaltmak. b) Çoğaltım amacıyla hazırlamak. c) Satışa arz etmek. d) Satmak veya diğer şekillerde piyasaya sürmek. e) İhraç veya ithal etmek. f) Depolamak. Çiftçi istisnası MADDE 17. - Hak sahibinin, tarımsal üretimin korunması ve kollanması amacıyla, çiftçilerin kendi arazilerinde yaptıkları üretim sonucunda elde ettikleri üründen, yine kendi işlediği arazilerinde yapacakları yeni üretimler için, hibrit ve sentetik çeşitler hariç olmak üzere, korunan bir çeşidin çoğaltım materyalini kullanabilmeye yetkileri vardır. Birinci fıkra hükümleri aşağıdaki türlere uygulanır: a) Tahıllar; 1- Buğday (Triticum spp.). 2- Arpa (Hordeum vulgare L.). 3- Çeltik (Oryza sativa L.). 4- Yulaf (Avena sativa L.). 5- Çavdar (Secale cercale L.). 6- Tritikale (Triticosecale). b) Yemeklik baklagiller; 1- Kuru fasulye (Phaseolus vulgaris L.). 2- Nohut (Cicer arietinum L.). 3- Mercimek (Lens culinaris Medik.). 4- Bezelye (Pisum sativum L.). 5- Bakla (Vicia faba L.). c) Yem bitkileri; 1- Yonca (Medicago sativa L.). 2- Korunga (Onobrychis sativa L.). 3- Fiğ (Vicia sativa L.). 4- Üçgül (Trifolium spp.). d) Endüstri bitkileri; 1- Pamuk (Gossypium spp.). 2- Tütün (Nicotiana tabacum L.). 3- Patates (Solanum tuberosum L.). 4- Kolza (Brassica napus L.). 5- Yer fıstığı (Arachis hypogaea L.). 6- Soya (Glycine Max L.) Birinci fıkra, hak sahibinin ve çiftçilerin haklarını koruyacak şekilde, aşağıdaki kriterler göz önüne alınarak uygulanır: a) Çiftçinin işlediği arazisi için herhangi bir miktar kısıtlaması olmadan ihtiyaç duyduğu çoğaltım materyalini kullanmaya hakları vardır. Çiftçinin işlediği arazisi; çiftçinin kendi adına, kendi sorumluluğu altında bitki yetiştirdiği, mülkiyetindeki veya kiraladığı veya ortakçılık yoluyla işlediği arazidir. b) Çiftçi istisnasından küçük çiftçiler yararlanır. Küçük çiftçiler; ikinci fıkrada belirtilen türlerden en fazla 92 ton tahıl üretmek için kullanılması gerekli araziden daha küçük araziye sahip çiftçiler veya diğer türler için karşılaştırılabilir kriterleri sağlayan çiftçilerdir. Karşılaştırılabilir kriterler yönetmelikle belirlenir. Bu çiftçiler, hak sahibine herhangi bir bedel ödemezler. c) Korunan çeşidi kullanan ve istisna dışında kalan çiftçiler hak sahibine belirli bir bedel öderler. Bu bedel, hak sahibi ile çiftçi arasında yapılacak anlaşmayla belirlenir. d) İstisnadan yararlanan çiftçiler veya ürünü işleyenler, hak sahibinin talep ettiği her türlü bilgi ve belgeyi vermek zorundadır. Hak sahibi, gerektiğinde bu konuda Bakanlıktan yardım isteyebilir. Bakanlık , ücreti karşılığında konuyla ilgili bilgi ve belgeleri hak sahibine verebilir. Bakanlık , talep edilen bilgi ve belgeleri vermeyi reddederse, ret kararını gerekçeleriyle birlikte hak sahibine yazılı olarak bildirir.  Küçük Çiftçi Madde 9 — Çiftçi istisnasından küçük çiftçiler yararlanır. Küçük çiftçiler; 8 inci maddede belirtilen bitki grubu veya türlerinden, Ek 1 de en fazla 92 ton tahıl üreteceği hesaplanmış ekim alanlarından daha küçük araziye sahip çiftçiler veya diğer türler için karşılaştırılabilir kriterleri sağlayan çiftçilerdir. Bu çiftçiler hak sahibine herhangi bir bedel ödemezler. İstisnadan yararlanan çiftçiler veya ürün işleyenler, hak sahibinin talep ettiği her türlü bilgi ve belgeyi vermek zorundadır. İstenen bilgi ve belgeler bu Yönetmeliğin 16 ncı maddesinde yer alan şahsî bilgilerin korunması ile ilgili prensipler kapsamında değerlendirilmelidir. Hak sahibi, gerektiğinde Genel Müdürlükten yardım isteyebilir. Genel Müdürlük tarafından belirlenen ücret karşılığında, konu ile ilgili bilgi ve belgeler hak sahibine verilebilir. Genel Müdürlük , talep edilen bilgi ve belgeleri reddederse, ret kararını gerekçeleri ile birlikte hak sahibine yazılı olarak bildirir. Bitki üretilen alan, bitkilerin devamlı olarak üretildiği alanlardır. Özellikle orman alanları, beş yıldan daha uzun süre için tesis edilmiş meralar ve daimî otlaklar bitki yetişen alan olarak kabul edilmez. Resmi Gazete Tarihi: 12.08.2004 Resmi Gazete Sayısı: 25551 YENİ BİTKİ ÇEŞİTLERİNE AİT ISLAHÇI HAKLARININ KORUNMASINA DAİR YÖNETMELİK 1- Hibrid tohum nedir? GDO ile ilgisi var mı? Hibrid veya melez tohum, aynı bitki türüne ait ve uzak akraba konumunda olan iki doğal bitki kümesi veya popülasyonundan (örneğin A ve B) seçilen saf hatların veya bireylerin birbirleri ile çaprazlanması (A x B) sonucunda elde edilen ilk nesil (F1) melez tohumlardır. Hibrid tohumlar sadece bir kez kullanılabilir. Bu nedenle her yıl yeniden satın alınması gerekiyor. Hibrid–melez tohumlar ıslah edilirken genetik mühendisliği teknikleri kullanılmadığı gibi, bu tohumlar başka canlı türlerine ait gen taşımazlar. Bu nedenle kamuoyunda yaygın olarak bilinenin aksine hibrid tohum genetiği değiştirilmiş (GDO) tohum değildir.