()

## Аударма туралы ### Негізгі ұғымдар: * **Аударма** – бір тілдегі мәтіннің мағынасын басқа тілде жеткізу. * **Аудармашы** аударма жасаушы адам. * **Түпнұсқа** – аударылатын мәтін. * **Аударма** – аударылған мәтін. * **Тілдік жүйелер** – әртүрлі тілдердің ерекшеліктері. ### Аудармашылар шешу...

## Аударма туралы ### Негізгі ұғымдар: * **Аударма** – бір тілдегі мәтіннің мағынасын басқа тілде жеткізу. * **Аудармашы** аударма жасаушы адам. * **Түпнұсқа** – аударылатын мәтін. * **Аударма** – аударылған мәтін. * **Тілдік жүйелер** – әртүрлі тілдердің ерекшеліктері. ### Аудармашылар шешуі тиіс екі мәселе: 1. Мәтіннің мазмұнын түсіну 2. Оны дәл жеткізу ### Аударма туралы айтылғандар: * **Питер Трент:** «Екі тілді білу аудармашы болуға жеткіліксіз» * **Ауызша аударма** жадының үлкен көлемі және жылдам тіл ауысуын қажет етеді. * **Абай аудармаларының ерекшелігі:** түпнұсқаның көркемдік құндылығын сақтап. * **Абылай ханның ерекшелігі:** Көрші елдердің тілдерін білген. * **Ресейде аударманың** Петр І таққа отырған кезде қарқынды дами бастады. ### Коммуникация терминінің латынша мағынасы: * **Байланыстырамын, келісемін.** ### Р.О. Якобсонның теориясы: * **Сөйлеу актісі** адресант, адресат, хабарлама, мәнмәтін, код, байланыс компоненттерінен тұрады. ### Мәдениетаралық коммуникация: * **Қарым-қатынас теориясы**, лингвистика, антропология, психология, әлеуметтану ғылымдарымен байланысты. ### Аудармашы қандай қасиеттерге ие болуы қажет? * Қос тілділік және қос мәдениеттілік. ### "Green eyes" – қызғаныш ### "Черная кошка" – сәттілік ### Шығыс халықтарының тілдік ерекшелігі: * **Жоғары эмоционалдылық** ### Ұлттық мінез: * **Белгілі бір халықтың стереотиптер жиынтығы.** ### Стереотиптер: * Әлеуметтік құбылыс туралы стандартталған бейне. ### Ресей студенттерінің пікірінше, АҚШ бейнесін сипаттайтын сөздердің бірі: * **Fastfood.** ### АҚШ-тағы ұлттық тағам: * **Burgers.** ### Ресейдің ұлттық ерекшелігі: * **Берёзка.** ### АҚШ-тың мәдениетіне тән бейнесі: * **The Statue of Liberty.** ### Реалия: * **Беלгілі бір қоғамда кездесетін ерекше мәдени элементтер.** ### Географиялық реалия: * **Анекдоттарда ағылшындарды ұстамdy, темекіні, вискиді, ат спортын жақсы көретін болып көрсетеді**. ### Аудармашының екі тілділігі және эмоциясын дәл жеткізуі маңызды * Акторлық шеберлік және еліктеу қабілеті. ### Аударма кәсібіндегі "сенімділік": * **Клиенттердің күткен мерзімінде және қажетті сапада мәтіндерді алу мүмкіндігі.** ### Аудармашының кәсіби құмарлығы: * **Жұмысына әсер етеді.** ### Фрилансерлер үшін жылдамдық: * **Табысы көбінесе жұмыс жылдамдығына байланысты.** ### Аударма жады (ТМ бағдарлама): * **Аудармашының жылдамдығы мен дәлдігін арттырады** ### Энтони Пимнің айтуы бойынша, сыртқы бақылаушы үшін аударма: * **Mәтін** ### Аударманың сенімділігі: * **Түпнұсқа мағынасын жеткізе алуынан** ### Көркем әдебиеттегі аударманың сенімділігі: * **Түпнұсқа аударма тілінде жазылғандай естілуі.** ### Тапсырыс берушілердің күтуі: * **Сапалы және уақытылы орындалу.** ### Пиаженің айтуынша интеллект: * **Не істеу керектігін білмеген кезде қолданылатын нәрсе.** ### Интеллект: * **Дайындықсыз бірдеңе ойлап табу қабілеті.** ### Аудармашылар үшін маңызды жад түрлері: * **Декларативті және рәсімдік.** ### Музыкалық интеллектпен тығыз байланысты интеллект: * **Логикалық-математикалық.** ### Шет тілін меңгеруге тікелей байланысты интеллект: * **Лингвистикалық** ### Эмоционалды ес: * **Қызықтыратын нәрсені есте сақтау кезінде.** ### Контекстің есте сақтау процесіндегі рөлі: * **Ассоциацияларды қалыптастыруға көмектеседі.** ### Құзырет: * Ро`ббе`рт Уайт енгізген. ### Лингвистикалық құзыреттілік: * **Екі тілді арнайы білу** ### Əлеуметтік-мәдени құзыреттілік: * **Аймақтық және мәдени құрамдастар** ### Моральдық-этикалық құзыреттілік: * **Жұмыс сапасына жауапкершілігі** ### Аудармашылар қандай этикалық мәселелерге тап болуы мүмкін? * **Моральдық және материалдық залал** ### Ізбе-із аударма: * **Оратор ойын айтып тоқтағанша дейін күтіп, содан кейін аудара бастайды** ### Жазбаша аударма: * **Қағазға түсірілген мәтінді екінші тілге жазбаша түрде аудару болып табылады.** ### Көркем аудармада аудармашы көздейтін мақсат: * **Түпнұсқаның көркемдік және стильдік ерекшеліктерін сақтау.** ### Ақпараттық аударма: * **Ақпаратты, мәліметтерді жеткізу.** ### Газеттік-ақпараттық аударма: * **Жаңа мәліметтерді, тың деректерді, тосын оқиғаны оқырмандарға жеткізу.** ### Ресми-іскери аударма: * **Өтініштер, арыздар, жарғы, жарлық келісімдер сияқты құжаттарды аударуға арналған.** ### Лексико-семантикалық трансформация: * **Нақтылау, жалпылау, транскрипция, транслитерация, калькалау** ### Нақтылау: * **Жалпы түсінікті тар ұғыммен ауыстыру.** ### Транскрипция: * **Сөздің графикалық түрін беру.** ### Қазақ тіліне аударыңыз «Wet paint» * **Абай болыңыз! Боялған!** ### Шет тіл сөзінің мағынасын контексте ашып, оған қазақ тілінде сөздіктегі аудармасына сәйкес келмейтін баламасын табу: * **Трансформация** ### Түпнұсқа мәтініндегі кең референциалды мағыналы сөзді не сөз тіркесін нақтылап тар мағыналы сөзбен алмастыру: * **Нақтылау** ### Аударманың қай түрі қолданылған: Under the banners – Под знаменами. * **Калькалау** ### Аударылатын мәтіннің жасалу және қабылдану ерекшеліктеріне қарай аударма: * **2-ге бөлінеді.** ### Аударма ерекшеліктеріне қарай: * **Ауызша және жазбаша** ### Тұрақты қолданылатын арнаулы бір ұғымды білдіретін сөз немесе сөз тіркесі: * **Термин** ### Ағылшын тіліндегі баламасын беріңіз: «Темірді қызғанда соқ» * **Make hay while the sun shines** ### «Жатқан жыланның қүйрығын баспа» - баламасы: * **Let sleeping dogs lie** ### Ауызша аударма: * **2-ге бөлінеді** ### «Байыбына бармай бал ашпа» - баламасы: * **Don’t cross a bridge before you cote it** ### «Ойнасаң да ойлап сөйле» - баламасы: * **First think, then speak** ### Ағылшын сөзін графиктік бейне ретінде жеткізуге негізделген, яғни әріптерді жеткізу: * **Транскрипция** ### Нақтылауға қарама-қарсы құбылыс: * **Тар мағыналы тілдік бірлікті аударма тілінде кеңірек мағыналы сөзбен алмастыру** ### Фонетикалық принцип: * **Транскрипция** ### Тілде қоғамның және түсініктердің дамуына байланысты пайда болған жана сөздер жиынтығы: * **Неологизмдер** ### Қазақ тіліне аударыңыз: Fragile! * **Шыны! Абай болыңыз!** ### Аударманың қай түрі қолданылған: absurdist абсурдист, skateboarding – скейтбординг? * **Транскрипция және транслитерация** ### Аударманың қай түрі қолданылған: He visits me practically every week-end. = Ол маған апта сайын келеді. * **Генерализация** ### Ауызша аударма: * **Ілеспе және ізбе-із** ### Синтаксистік ұқсату: * **Сөзбе сөз аударма** ### Екі жай сөйлемнің бірігуі арқылы синтаксистік құрылым өзгеруі арқылы жасалатын аударма: * **Сөйлемдердің бірігуі** ### Болымды сөйлем құрылымын болымсыз сөйлемге айналдыру арқылы аудару: * **Сөйлемдердің бірігуі** ### Аударманың қай түрі қолданылған: He is a poor swimmer. Ол нашар жүзеді. * **Конкретизация** ### Аударманың қай түрі қолданылған: I am a very rapid packer – Мен өте тез жиналамын. * **Грамматикалық ауыстыру** ### Лексикалық бірлігінің морфемаларын не сөздерін аударма тіліндегі лексикалық сәйкестіктерімен алмастыру: * **Калькалау** ### Контекстуалдық сәйкестікті табу: * **Мағынаны жетілдіру** ### Грамматикалық алмастыру: * **Түпнұсқа мәтініндегі тілдік бірлік аудармада grammatical мағынасы бойынша өзгеру** ### Аударманың қай түрі қолданылған: Try to remember my request. –_Менің өтінішімді ұмытпашы. * **Антонимиялық аударма** ### Лексикалық бірлігін кеңінен суреттеп толық түсіндірмесін беретін лексика граматикалық трансформация: * **Суреттеп аудару** ### Транскрипция: * **Графикалық** ### Транслитерация: * **Дыбыстық** ### James I Stewart (ағылшын королі) орыс тілді мәтіндерде: * **Яков І Стьюарт** ### Қазақ тіліне аударыңыз: Keep off the grass! * **Газонның үстімен жүрмеңіз!** ### Реалияның нақты аялық білімін құрайтын туралы түсінік жиынтығы: * **Фондық білім** ### Тарихи тұлғалардың аттарың: * **Антропонимдер** ### «Decade» аудармасы: * **онжылдық** ### Аудармасы: Friendly Relations (between countries) * **Достық қатынастар** ### Алфавитінің көмегімен бастапқы лексикалық бірліктің формасын жеткізу тәсілі: * **транскрипция** ### Аудармада қандай трансформацияның қай түрі қолданылған: The most famous of these institutions is the Royal Academy of Arts which was founded by George III. = Наиболее известным институтом является Королевская Академия искусств, созданная Георгом III. * **калькалау, транслитерация ** ### Аудармада қандай трансформацияның қай түрі қолданылған: That was a long time ago. It seemed like fifty years ago. = Бұл жағдай 50 жылдай бұрын болған сияқты. * **Сөйлемдерді біріктіру** ### Аударманың қай түрі қолданылған: speaker-спикер * **транслитерация** ### Аударманың қай түрі қолданылған: venture - венчур * **транскрипция** ### Аудармада қолданылған трансформацияның түрін атаңыз: He is a poor sleeper. = Ол нашар ұйықтайды. * **Грамматикалық ауыстыру** ### Құзырет термині: * **Роберт Уайт** ### Лингвистикалық құзыреттілік: * **Екі тілді арнайы білу** ### Əлеуметтік-мәдени құзыреттілік: * **Аймақтық және мәдени құрамдастар** ### Моральдық-этикалық құзыреттілік: * **Жұмыс сапасына жауапкершілігі** ### Аудармашылар қандай этикалық мәселелерге тап болуы мүмкін? * **Moральдық және материалдық залал** ### Ізбе-із аударма: * **Оратор ойын айтып тоқтағанша дейін күтіп, содан кейін аудара бастайды** ### Жазбаша аударма: * **Қағазға түсірілген мәтінді екінші тілге жазбаша түрде аудару болып табылады.** ### Көркем аудармада аудармашы көздейтін мақсат: * **Түпнұсқаның көркемдік және стильдік ерекшеліктерін сақтау.** ### Ақпараттық аударма: * **Ақпаратты, мәліметтерді жеткізу.** ### Газеттік-ақпараттық аударма: * **Жаңа мәліметтерді, тың деректерді, тосын оқиғаны оқырмандарға жеткізу.** ### Ресми-іскери аударма: * **Өтініштер, арыздар, жарғы, жарлық келісімдер сияқты құжаттарды аударуға арналған.** ### Лексико-семантикалық трансформация: * **Нақтылау, жалпылау, транскрипция, транслитерация, калькалау** ### Нақтылау: * **Жалпы түсінікті тар ұғыммен ауыстыру.** ### Транскрипция: * **Сөздің графикалық түрін беру.** ### Қазақ тіліне аударыңыз «Wet paint» * **Абай болыңыз! Боялған!** ### Шет тіл сөзінің мағынасын контексте ашып, оған қазақ тілінде сөздіктегі аудармасына сәйкес келмейтін баламасын табу: * **Трансформация** ### Түпнұсқа мәтініндегі кең референциалды мағыналы сөзді не сөз тіркесін нақтылап тар мағыналы сөзбен алмастыру: * **Нақтылау** ### Аударманың қай түрі қолданылған: Under the banners – Под знаменами. * **Калькалау** ### Аударылатын мәтіннің жасалу және қабылдану ерекшеліктеріне қарай аударма: * **2-ге бөлінеді.** ### Аударма ерекшеліктеріне қарай: * **Ауызша және жазбаша** ### Тұрақты қолданылатын арнаулы бір ұғымды білдіретін сөз немесе сөз тіркесі: * **Термин** ### Ағылшын тіліндегі баламасын беріңіз: «Темірді қызғанда соқ» * **Make hay while the sun shines** ### «Жатқан жыланның қүйрығын баспа» - баламасы: * **Let sleeping dogs lie** ### Ауызша аударма: * **2-ге бөлінеді** ### «Байыбына бармай бал ашпа» - баламасы: * **Don’t cross a bridge before you cote it** ### «Ойнасаң да ойлап сөйле» - баламасы: * **First think, then speak** ### Ағылшын сөзін графиктік бейне ретінде жеткізуге негізделген, яғни әріптерді жеткізу: * **Транскрипция** ### Нақтылауға қарама-қарсы құбылыс: * **Тар мағыналы тілдік бірлікті аударма тілінде кеңірек мағыналы сөзбен алмастыру** ### Фонетикалық принцип: * **Транскрипция** ### Тілде қоғамның және түсініктердің дамуына байланысты пайда болған жана сөздер жиынтығы: * **Неологизмдер** ### Қазақ тіліне аударыңыз: Fragile! * **Шыны! Абай болыңыз!** ### Аударманың қай түрі қолданылған: absurdist абсурдист, skateboarding – скейтбординг? * **Транскрипция және транслитерация** ### Аударманың қай түрі қолданылған: He visits me practically every week-end. = Ол маған апта сайын келеді. * **Генерализация** ### Ауызша аударма: * **Ілеспе және ізбе-із** ### Синтаксистік ұқсату: * **Сөзбе сөз аударма** ### Екі жай сөйлемнің бірігуі арқылы синтаксистік құрылым өзгеруі арқылы жасалатын аударма: * **Сөйлемдердің бірігуі** ### Болымды сөйлем құрылымын болымсыз сөйлемге айналдыру арқылы аудару: * **Сөйлемдердің бірігуі** ### Аударманың қай түрі қолданылған: He is a poor swimmer. Ол нашар жүзеді. * **Конкретизация** ### Аударманың қай түрі қолданылған: I am a very rapid packer – Мен өте тез жиналамын. * **Грамматикалық ауыстыру** ### Лексикалық бірлігінің морфемаларын не сөздерін аударма тіліндегі лексикалық сәйкестіктерімен алмастыру: * **Калькалау** ### Контекстуалдық сәйкестікті табу: * **Мағынаны жетілдіру** ### Грамматикалық алмастыру: * **Түпнұсқа мәтініндегі тілдік бірлік аудармада grammatical мағынасы бойынша өзгеру** ### Аударманың қай түрі қолданылған: Try to remember my request. –_Менің өтінішімді ұмытпашы. * **Антонимиялық аударма** ### Лексикалық бірлігін кеңінен суреттеп толық түсіндірмесін беретін лексика граматикалық трансформация: * **Суреттеп аудару** ### Транскрипция: * **Графикалық** ### Транслитерация: * **Дыбыстық** ### James I Stewart (ағылшын королі) орыс тілді мәтіндерде: * **Яков І Стьюарт** ### Қазақ тіліне аударыңыз: Keep off the grass! * **Газонның үстімен жүрмеңіз!** ### Реалияның нақты аялық білімін құрайтын туралы түсінік жиынтығы: * **Фондық білім** ### Тарихи тұлғалардың аттарың: * **Антропонимдер** ### «Decade» аудармасы: * **онжылдық** ### Аудармасы: Friendly Relations (between countries) * **Достық қатынастар** ### Алфавитінің көмегімен бастапқы лексикалық бірліктің формасын жеткізу тәсілі: * **транскрипция** ### Аудармада қандай трансформацияның қай түрі қолданылған: The most famous of these institutions is the Royal Academy of Arts which was founded by George III. = Наиболее известным институтом является Королевская Академия искусств, созданная Георгом III. * **калькалау, транслитерация ** ### Аудармада қандай трансформацияның қай түрі қолданылған: That was a long time ago. It seemed like fifty years ago. = Бұл жағдай 50 жылдай бұрын болған сияқты. * **Сөйлемдерді біріктіру** ### Аударманың қай түрі қолданылған: speaker-спикер * **транслитерация** ### Аударманың қай түрі қолданылған: venture - венчур * **транскрипция** ### Аудармада қолданылған трансформацияның түрін атаңыз: He is a poor sleeper. = Ол нашар ұйықтайды. * **Грамматикалық ауыстыру** ### Құзырет термині: * **Роберт Уайт** ### Лингвистикалық құзыреттілік: * **Екі тілді арнайы білу** ### Əлеуметтік-мәдени құзыреттілік: * **Аймақтық және мәдени құрамдастар** ### Моральдық-этикалық құзыреттілік: * **Жұмыс сапасына жауапкершілігі** ### Аудармашылар қандай этикалық мәселелерге тап болуы мүмкін? * **Moральдық және материалдық залал** ### Ізбе-із аударма: * **Оратор ойын айтып тоқтағанша дейін күтіп, содан кейін аудара бастайды** ### Жазбаша аударма: * **Қағазға түсірілген мәтінді екінші тілге жазбаша түрде аудару болып табылады.** ### Көркем аудармада аудармашы көздейтін мақсат: * **Түпнұсқаның көркемдік және стильдік ерекшеліктерін сақтау.** ### Ақпараттық аударма: * **Ақпаратты, мәліметтерді жеткізу.** ### Газеттік-ақпараттық аударма: * **Жаңа мәліметтерді, тың деректерді, тосын оқиғаны оқырмандарға жеткізу.** ### Ресми-іскери аударма: * **Өтініштер, арыздар, жарғы, жарлық келісімдер сияқты құжаттарды аударуға арналған.** ### Лексико-семантикалық трансформация: * **Нақтылау, жалпылау, транскрипция, транслитерация, калькалау** ### Нақтылау: * **Жалпы түсінікті тар ұғыммен ауыстыру.** ### Транскрипция: * **Сөздің графикалық түрін беру.** ### Қазақ тіліне аударыңыз «Wet paint» * **Абай болыңыз! Боялған!** ### Шет тіл сөзінің мағынасын контексте ашып, оған қазақ тілінде сөздіктегі аудармасына сәйкес келмейтін баламасын табу: * **Трансформация** ### Түпнұсқа мәтініндегі кең референциалды мағыналы сөзді не сөз тіркесін нақтылап тар мағыналы сөзбен алмастыру: * **Нақтылау** ### Аударманың қай түрі қолданылған: Under the banners – Под знаменами. * **Калькалау** ### Аударылатын мәтіннің жасалу және қабылдану ерекшеліктеріне қарай аударма: * **2-ге бөлінеді.** ### Аударма ерекшеліктеріне қарай: * **Ауызша және жазбаша** ### Тұрақты қолданылатын арнаулы бір ұғымды білдіретін сөз немесе сөз тіркесі: * **Термин** ### Ағылшын тіліндегі баламасын беріңіз: «Темірді қызғанда соқ» * **Make hay while the sun shines** ### «Жатқан жыланның қүйрығын баспа» - баламасы: * **Let sleeping dogs lie** ### Ауызша аударма: * **2-ге бөлінеді** ### «Байыбына бармай бал ашпа» - баламасы: * **Don’t cross a bridge before you cote it** ### «Ойнасаң да ойлап сөйле» - баламасы: * **First think, then speak** ### Ағылшын сөзін графиктік бейне ретінде жеткізуге негізделген, яғни әріптерді жеткізу: * **Транскрипция** ### Нақтылауға қарама-қарсы құбылыс: * **Тар мағыналы тілдік бірлікті аударма тілінде кеңірек мағыналы сөзбен алмастыру** ### Фонетикалық принцип: * **Транскрипция** ### Тілде қоғамның және түсініктердің дамуына байланысты пайда болған жана сөздер жиынтығы: * **Неологизмдер** ### Қазақ тіліне аударыңыз: Fragile! * **Шыны! Абай болыңыз!** ### Аударманың қай түрі қолданылған: absurdist абсурдист, skateboarding – скейтбординг? * **Транскрипция және транслитерация** ### Аударманың қай түрі қолданылған: He visits me practically every week-end. = Ол маған апта сайын келеді. * **Генерализация** ### Ауызша аударма: * **Ілеспе және ізбе-із** ### Синтаксистік ұқсату: * **Сөзбе сөз аударма** ### Екі жай сөйлемнің бірігуі арқылы синтаксистік құрылым өзгеруі арқылы жасалатын аударма: * **Сөйлемдердің бірігуі** ### Болымды сөйлем құрылымын болымсыз сөйлемге айналдыру арқылы аудару: * **Сөйлемдердің бірігуі** ### Аударманың қай түрі қолданылған: He is a poor swimmer. Ол нашар жүзеді. * **Конкретизация** ### Аударманың қай түрі қолданылған: I am a very rapid packer – Мен ө