تعریف سلامت و بهداشت PDF
Document Details
Uploaded by BriskBouzouki6867
Tags
Summary
این جزوه به مفهوم سلامت و بهداشت و ارتقای آن میپردازد. درک عمیقی از ابعاد مختلف سلامت جسمی، روانی، اجتماعی و معنوی ارائه شده و عوامل تهدید کننده سلامت جامعه مورد بررسی قرار گرفته است. این جزوه به عنوان منبعی برای دانشجویان رشته های مرتبط با بهداشت و سلامت میتواند مفید باشد.
Full Transcript
سالمت و بهداشت معرفی درس و منطق ان برخورداری از سالمتی صرف نظر از این که یکی از حقوق اساسی هر انسانی است ،شرط لزم برای یادگیری و رشد انسانی است؛ زیرا انسان سالم ،محور توسعه پایدار است.ورود به فرایند یادگیری...
سالمت و بهداشت معرفی درس و منطق ان برخورداری از سالمتی صرف نظر از این که یکی از حقوق اساسی هر انسانی است ،شرط لزم برای یادگیری و رشد انسانی است؛ زیرا انسان سالم ،محور توسعه پایدار است.ورود به فرایند یادگیری ،ماندن در ان ،تمرکز بر ان و پیامدهای ان پیوند محکمی با سالمت جسمانی ،روانی و اجتماعی یادگیرنده دارد.هدف غایی نظام اموزش و پرورش نیز «تحقق حیات طیبه» است که بی گمان برخورداری از سالمتی برای دستیابی به ان ضرورت دارد.افزون بر ان معلمانی که از سالمت جسمانی و روانی بهتری برخوردار باشند بهره وری بالتری خواهند داشت و موجبات کاهش بار اقتصادی ناشی از هزینه های درمانی و ساعات غیبت کاری را فراهم سازند.لزمه ی دست یابی به چنین هدفی ان است که معلمان اینده ،یعنی کسانی که در نزدیک ترین سطح برنامه ی درسی با دانش اموز ارتباط برقرار خواهند کرد ،با مقوله ی سالمت درامیخته شوند.به سخنی دیگر، اگر دوره ی تربیت معلم بخواهد معلمانی روانه ی مدرسه ها کند که سالم و تندرست باشند و در اینده بتوانند در راستای ارتقای سالمت دانش اموزان گام بردارند ،منطقی است که دربرگیرنده ی برنامه هایی باشد که منجر به افزایش سواد سالمت دانشجو معلم معلمان می شوند.سواد سالمت معرف توانمندی فرد در دستیابی به مباحث بهداشتی ،درک ،انتقال و کاربست ان و همچنین تصمیم گیری درست در برخورد با ان مباحث به منظور ارتقای سالمت خود و دیگران است. به این ترتیب ،در این درس ،با توجه به عوامل تهدید کننده ی سالمت جامعه که عبارتند :بیماری قلبی عروقی ،سرطان ،و ایمنی و حوادث ،بر ارتقای سالمت از طریق تغذیه سالم ،فعالیت بدنی ،پرهیز از مصرف الکل و دخانیات و همچنین ارتقای سالمت جسمانی ،روانی و اجتماعی تاکید می شود و بر این اساس فعالیت ها و فرصت های یادگیری گوناگونی در اختیار دانشجو معلمان قرار داده می شود.این فرصت ها به ارایه و انتقال صرف اطالعات بهداشتی محدود نمی شوند ،بلکه با تکیه بر تعریف ارایه شده برای سواد سالمت ،زمینه ای فراهم می سازند تا دانشجو معلم بتواند انچه اموخته است را به گونه ای معنادار با بافت واقعی زندگی خود پیوند بزند.همچنین با انجام چنین فعالیت هایی مهارت های فردی ،بین فردی ،تفکر انتقادی و خالق در او پرورش می یابد.عالوه بر این ،چون در یک دیدگاه وسیع تر از سالمت بایستی حفظ محیط زیست سالم نیز مورد توجه قرار گیرد ،بخشی از این واحد درسی نیز به صیانت از محیط زیست اختصاص یافته است. این جزوه مشتمل بر شش بخش است که با هدف افزایش اگاهی شما دانشجویان گرامی تهیه و تدوین شده است؛ هر بخش شامل تعدای فصل است که بر اساس سرفصل ارایه شده از طرف دانشگاه فرهنگیان و همچنین بر اساس مفاهیم تدریس شده تنظیم شده اند؛ بخش اول؛ مبانی سالمت معارفه و اشنایی با مفاهیم پایه معرفی پایگاه های نمایه اطالعات سالمت بخش دوم؛ عوامل تهدید کننده سالمت بیماری های غیرواگیر بیماری های واگیردار کمک های اولیه بخش سوم؛ ارتقای سالمت تغذیه سالم فعالیت بدنی اعتیاد اموزش سالمت و سواد سالمت بخش چهارم؛ سالمت جسمانی (بهداشت فردی) بخش پنجم؛ سالمت روان بخش ششم؛ صیانت از محیط زیست شناخت محیط زیست شناخت انواع الودگی ها و اثرات محیط زیستی شناخت حفاظت و حمایت از محیط زیست ارایه مبانی اموزش محیط زیست و شناخت روش ها سناریو راهنمای پیشنهادی برای تدریس از انجا که تدریس مجازی بر مبنای تشکیل چهار جلسه حضوری برای تعامل میان اساتید گرامی و دانشجویان عزیز صورت می پذیرد لذا یک برنامه پیشنهادی برای طراحی اموزشی چهار جلسه حضوری خدمت اساتید گرامی ارایه می شود: جلسه اول :توجیه برنامه و محتوای کلی و تعیین محتوی بخش اول شامل فیلم مربوطه و اینفوگرافی بخش اول شامل ابعاد سالمت ،ارتقا سالمت در ایران ،اسیب های تهدید کننده سالمت جلسه دوم :تعامل استاد محترم و دانشجویان گرامی در مورد مباحث بخش اول و پاسخ به ابهامات احتمالی دانشجویان عزیز و تعیین محتوی بخش دوم ،سوم و چهارم شامل فیلم مربوطه ،اینفوگرافی بخش دوم شامل طبقه بندی بیماری های واگیردار ،سالک ،ژیاردیازیس ،ایدز ،فشار خون بال ،سکته قلبی ،سکته مغزی ،سرطان ها و موشن گرافی احیا قلبی عروقی یا CPRو اقدامات CAPان و اینفوگرافی بخش چهارم شامل انواع عیوب انکساری چشم جلسه سوم :تعامل استاد محترم و دانشجویان گرامی در مورد مباحث بخش های قبلی و پاسخ به ابهامات احتمالی دانشجویان عزیز و تعیین محتوی بخش پنجم و ششم شامل فیلم مربوطه و اینفوگرافی عوامل تهدید کننده سالمت روان ،انواع بیش فعالی ،واکنش روانی پس از وقوع زلزله و الودگی محیط زیست جلسه چهارم :جمع بندی مباحث و تعیین نظام ارزشیابی به منظور امادگی دانشجویان برای ازمون پایانی راهبردهای ارزشیابی یادگیری ارزشیابی تکوینی :این ارزشیابی به صورت خود ارزشیابی دانشجو انجام می گیرد و یافته های به دست امده از ان در ارزشیابی پایانی مورد استفاده قرار می گیرد. ارزشیابی پایانی :سهم ازمون پایانی 50درصد است. ارزشیابی پوشه کار :تمام فعالیت های یادگیری انجام شده توسط دانشجو و برنامه ها و پیام های طراحی شده توسط او در پوشه ای گرد امده و در اختیار مدرس قرار می گیرد.ارزشیابی این پوشه نخست از طریق پاسخ گویی به فرم خود ارزشیابی توسط خود دانشجو و سپس توسط مدرس صورت می گیرد.پراشکار است که کیفیت خودارزشیابی دانشجو نیز در تصمیم گیری مدرس در هنگام ارزشیابی نقش دارد.سهم این ارزشیابی نیز پنجاه درصد است (فرایند تدوین پوشه کار 30 :درصد و خود پوشه کار به عنوان یک فراورده 20 :درصد). مقدمه بخش اول :مبانی سلمت برخورداری از خدمات بهداشتی درمانی با هدف ارتقا ،حفظ و تامین سالمت افراد یکی از ارکان مهم پیشرفت هر جامعه ای است.در اصول سوم ،بیست و نهم و چهل و سوم قانون اساسی جمهوری اسالمی ایران به ضرورت تامین بهداشت و درمان به عنوان نیازهای اساسی مردم تاکید شده است ،زیرا سالمت افراد جامعه وسیله ای برای تکامل انسان است. مفهوم سالمت سالمت مفهوم وسیعی دارد و تعریف ان تحت تاثیر میزان اگاهی و طرز تلقی جوامع با شرایط گوناگون جغرافیایی و فرهنگی قرار می گیرد.سالمتی یک روند پویا است و با گذشت زمان نیز مفهوم ان تغییر خواهد کرد.قدیمی ترین تعریف سالمتی به معنی بیمار نبودن است.در فرهنگ اکسفورد سالمتی وضعیت عالی جسم و روح و حالتی است که اعمال بدن به موقع و موثر انجام شود.از نظر طب سنتی انسان چهار طبع مخالف دموی ،بلغمی ،صفراوی و سوداوی دارد و هرگاه این چهار طبع مخالف ،در حال تعادل باشند فرد سالم است و با بر هم خوردن تعادل میان طبایع چهارگانه ،بیماری عارض می شود.در فرهنگ وبستر :سالمتی وضعیت خوب جسمانی و روحی و بخصوص عاری بودن از درد یا بیماری جسمی است. از دیدگاه اسلم؛ انسان یک موجود چند بعدی است که بعضی از ابعاد وجود وی تجربه پذیر ،و برخی نیز تجربه ناپذیر است؛ بعد روحی انسان به دلیل انتسابش به خداوند و عظمتش نه تنها قابل شهود و در دسترس نیست ،بلکه ،اطالعات و اگاهی انسان نسبت به ان نیز اندک است.به همین دلیل ،سالمت از منظر اموزه های اسالمی دور بودن از افات ظاهری و باطنی است ،افات ظاهری مربوط به بعد ظاهری و تجربه پذیر وجود انسان ،مثل بیماری های جسمانی است و منظور از افات باطنی همان امراض روحی است. تعریف سلمت از دیدگاه اماری؛ معمول براساس توزیع فراوانی ،افراد را به دو جمعیت طبیعی و غیرطبیعی تقسیم می کنند. الف) طبیعی(سالم) :شامل فراوان ترین رویداد یا عادی ترین و حالت ب) غیر طبیعی (بیمار) که در الگوی اماری تمام مقادیر کمتر و بیشتر از دو انحراف معیار از میانگین (با فرض توزیع نرمال) را شامل می شود. درتعریف عملی و عینی ،سالمتی عبارتست از فقدان بیماری و داشتن تعادل جسمی و روانی و از دیدگاه سازمان جهانی بهداشت ،سالمت عبارت است از برخورداری از اسایش کامل جسمی ،روانی و اجتماعی و نه فقط نداشتن بیماری و نقص عضو. جمع بندی تعریف سالمت مفهوم سالمتی ،مطلق نبوده و نسبی است ،یعنی هر فرد در مقایسه خود با شرایط قبلی خود و یا مقایسه خود با دیگران ،ان را معنی می کند و در زمان ها و مکان های مختلف ممکن است مفهوم ان متفاوت باشد. ابعاد سالمتی سالمتی یک مسیله چند بعدی است؛ امروزه عالوه بر بعد جسمی ،روانی و اجتماعی ،جنبه معنوی را هم در نظر می گیرند.ابعاد مختلف سالمتی و یا بیماری بر یکدیگر اثر کرده و تحت تاثیر یکدیگر قرار دارند.لذا اقدامات انجام شده برای ارتقا سالمتی باید به تمام جوانب سالمتی فردی (جسمی و روانی و معنوی) و سالمت کلی جامعه توجه داشته باشد.ابعاد سالمتی شامل چهار بعد جسمی ،روانی ،معنوی و اجتماعی است. .1بعد جسمی :معمول ترین بعد سالمتی است که نسبت به ابعاد دیگر ساده تر ارزیابی می شود.سالمت جسمی در حقیقت ناشی از عملکرد درست اعضا بدن است.از نظر بیولوژیکی عمل مناسب سلول ها و اعضا بدن و هماهنگی ان ها با هم نشانه سالمت جسمی است.بعضی از نشانه های سالمت جسمی عبارتند از :ظاهر خوب و طبیعی ،وزن و اندام مناسب ،اشتهای کافی و اجابت مزاج منظم ،خواب راحت و منظم ،جلب توجه نکردن اعضا بدن توسط خود فرد ،حرکات بدنی هماهنگ ،طبیعی بودن نبض و فشار خون ،افزایش مناسب وزن در سنین رشد و وزن نسبتا ثابت در سنین بالتر .2بعد روانی :سنجش سالمت روانی نسبت به سالمت جسمی مشکل تر خواهد بود.تنها نداشتن بیماری روانی مد نظر نیست بلکه قدرت تطابق با شرایط محیطی ،داشتن عکس العمل مناسب در برابر مشکالت و حوادث زندگی جنبه مهمی از سالمت روانی را تشکیل می دهد.بسیاری از بیماری های روانی نظیر اضطراب ،افسردگی و غیره بر روی سالمت جسمی تاثیرگذار است و ارتباط متقابلی بین بیماری های روانی و جسمی وجود دارد.بعضی از نشانه های سالمت روانی شامل سازگاری فرد با خود و دیگران، قضاوت نسبتا صحیح در برخورد با مسایل ،داشتن روحیه انتقادپذیری و داشتن عملکرد مناسب در برخورد با مشکالت است. .3بعد اجتماعی :از دو جنبه قابل بررسی است: ارتباط سالم فرد با جامعه ،خانواده ،مدرسه و محیط شغلی سالمتی کلی جامعه که با توجه به شاخص های بهداشتی قابل محاسبه می توان سالمت جامعه را تعیین و با هم مقایسه کرد. .4بعد معنوی :یکی از زمینه های عمده بیماری ها و مشکالت روانی و عوارض جسمی و اجتماعی ان احساس پوچی ،بیهودگی و تزلزل روحی است که ناشی از فقدان بعد معنوی در افراد است.ایمان ،هدفدار بودن زندگی ،پای بندی اخالقی ،تعاون ،داشتن ،حسن ظن و توجه بیشتر به مسایل معنوی زندگی باعث کاهش اضطراب ،تزلزل روحی و عوارض ناشی از ان می شود.جنبه های معنوی زندگی باعث می شود ،فرد همواره برای اهداف عالی تر زندگی تالش نماید ،در مقابل کمبودها و مشکالت تحمل و بردباری بیشتری داشته ،همواره از رضایت خاطر برخوردار است و در ارتباط با افراد دیگر جامعه رفتار مناسبی خواهد داشت.بنابراین تقویت جنبه معنوی به سالمت جسم و روح افراد و نهایتا سالمت جامعه بزرگ بشری کمک بسزایی خواهد کرد. عوامل موثر بر سالمت .1عوامل ژنتیکی و فردی :بسیاری از بیماری ها تحت تاثیر خصوصیات ژنتیکی هستند ،حتی در مورد بیماری هایی که ظاهرا جنبه ژنتیکی ندارند نیز ممکن است خصوصیات ژنتیکی فرد زمینه مساعدکننده ای برای بیماری فراهم اورد.عوامل فردی نظیر سن ،جنس ،شغل ،طبقه اجتماعی ،وضع تغذیه و...نقش مهمی در سالمت افراد جامعه دارند. .2سن :بیشتر حالت مربوط به سالمت و بیماری به نحوی با سن افراد ،مرتبط است ،نوع بیماری ها ،شدت بیماری ها و مرگ و میر ناشی از ان در سنین مختلف متفاوت است.،همچنین بیماری های قابل انتقال در سنین پایین و بیماری های غیرقابل انتقال و مزمن در سنین بال شیوع بیشتری دارد. .3جنس :به طور کلی گزارش بیماری در زنان و مرگ و میر در مردان بیشتر است.به دلیل تفاوت های تشریحی ،فیزیولوژیک و اجتماعی زن و مرد ،نوع و شدت و فراوانی بیماری در دو جنس متفاوت است. .4شغل و طبقه اجتماعی :سالمت افراد جامعه به نحو موثری تحت تغییر شغل است.انتخاب حرفه خاص در بسیاری از موارد مستقیما فرد را در معرض عوامل بیماری زای مربوط به ان حرفه و بیماری های ناشی از ان قرار می دهد.ضمن اینکه با تاثیرگذاری بر سطح درامد به صورت غیرمستقیم بر طبقه اجتماعی، تغذیه ،وضع مسکن و سایر فعالیت های فرد هم موثر خواهد بود. .5عوامل محیطی :محیط ،از یک طرف به عنوان یک عامل جداگانه بر سالمت فرد اثر می گذارد و از طرف دیگر روی خصوصیات فردی نظیر شیوه های زندگی ،وضعیت ایمنی و خصوصیات رفتاری فرد تاثیر دارد. اثر عوامل محیطی نظیر اب ،خاک و شرایط جغرافیایی بر سالمت نیز بر کسی پوشیده نیست.عوامل بیولوژیک محیط نظیر موجودات و جانوران محیط زندگی انسان نیز نقش موثری بر سالمت افراد جامعه خواهند داشت.از طرفی عوامل اقتصادی و اجتماعی از طریق اثراتی که بر جسم و روان افراد خواهند داشت در سالمت افراد جامعه موثرند ،به عنوان مثال شرایط زندگی ،امکانات ،تسهیالت اموزشی ،نحوه ارتباطات ،اگاهی ها ،وضعیت اشتغال ،درامد ،امنیت و...می توانند در سالمت افراد نقش داشته باشند.در واقع ارتباط نامناسب اجتماعی باعث افزایش عوامل استرس زا و نهایتا بیماری می شود. .6شیوه های زندگی مردم :انچه در سالمت افراد موثراست شامل عادات غذایی ،تحرک و عدم تحرک ،نوع تفریحات و سرگرمی ها ،نحوه ارتباط با سایر افراد جامعه می تواند در سالمت افراد موثر باشد گرچه برخی از شیوه های زندگی در ارتباط با محیط زندگی انسان شکل می گیرد. .7وسعت و کیفیت ارایه خدمات :سیاست های بهداشتی جامعه و نحوه ارایه خدمات نیز در سالمت افراد جامعه نقش اساسی دارد.اقدامات پیشگیری از طریق افزایش پوشش واکسیناسیون ،بهسازی محیط، تامین اب اشامیدنی سالم ،مراقبت گروه های اسیب پذیر جامعه مثل مادران و کودکان و...و توزیع عادلنه خدمات ،نقش عمده ای در سالمت کلی جامعه خواهد داشت.بنابراین توانمند ساختن مردم برای ارتقا سالمت خویش یکی از وظایف عمده مسیولین بهداشتی کشور است. .8سایرعوامل :عواملی از قبیل سطح سواد ،وضعیت کشاورزی و تغذیه ،سیستم ارتباطات و وسایل ارتباط جمعی ،وضعیت جاده ها و شرایط اقتصادی اجتماعی را می توان جزو عوامل موثر بر سالمتی به شمار اورد. به طور کلی می توان بیان نمود که عوامل موثر بر سالمتی شامل عوامل ژنتیکی و فردی ،عوامل محیطی، شیوه های زندگی مردم ،وسعت و کیفیت ارایه خدمات و عوامل دیگر هستند. شاخص های سلمتی جامعه شاخص های مختلفی برای ارزیابی سالمتی ،مورد استفاده قرار می گیرد که توافق کلی در مورد اینکه کدامیک از ان ها با اهمیت تر هستند وجود ندارد.ولی باید متذکر شد ان دسته از شاخص های سالمتی که عینی ،حساس و اختصاصی اند برای ارزیابی سالمت مناسب تر هستند. موارد استفاده شاخص های اندازه گیری سلمتی این موارد شامل :ارزیابی و مقایسه وضعیت سالمت جوامع مختلف ،کمک به برنامه ریزی خدمات بهداشتی و توسعه خدمات و نیروی انسانی ،اثبات موثر بودن فعالیت ها و مستند کردن فعالیت های انجام شده است. شاخص های سلمتی جامعه شامل میزان های ابتال ،میزان های مرگ و میر و میزان های باروری است که تنها به تعریف میزان های ابتال بسنده می کنیم؛ میزان های ابتال؛ میزان هایی که در ارتباط با بیماری هستند و شامل میزان بروز ،میزان شیوع و میزان بروز تجمعی است. میزان بروز : میزان شیوع :شامل میزان شیوع لحظه ای و میزان شیوع دوره ای است که معمول میزان شیوع لحظه ای بیشتر مورد استفاده قرار می گیرد. میزان بروز +میزان شیوه لحظه ای = میزان شیوع دوره ای Period P. R این میزان موارد جدید بیماری را در فاصله زمانی معین اندازه گیری می کند.بنابراین افزایش ان نشانه گسترش بیماری در جامعه است.در صورتی که تفسیر مقادیر به دست امده از میزان شیوع ،کمی پیچیده تر است زیرا میزان شیوع بیماری به دو عامل یکی بروز و دیگری مدت بیماری وابسته است. ضمنا باید متذکر شد چون میزان ها معمول کمتر از یک هستند برای بیان مناسب ان ها اغلب از ضریب استفاده می شود. میزان بروز تجمعی :بیان کننده نسبتی از افراد جامعه است که در فاصله زمانی معینی به بیماری مبتال شده اند. سایر شاخص های سلمتی در یک تقسیم بندی شامل شاخص های رفتار بهداشتی و شیوه زندگی ،شاخص های محیطی ،شاخص های اجتماعی اقتصادی و شاخص های ذهنی است؛ .1شاخص های رفتار بهداشتی و شیوه زندگی نسبت کسانی که سیگار می کشند ،نسبت کسانی که الکل مصرف می کنند ،نسبت کسانی که دارو مصرف می کنند ،نسبت کسانی که فعالیت بدنی کافی دارند ،نسبت کسانی که رژیم غذایی مناسب دارند ،نسبت کسانی که فعالیت جنسی مطمین دارند ،نسبت کسانی که تنظیم خانواده را رعایت می کنند ،نسبت کسانی که اضطراب و افسردگی دارند و نسبت کسانی که رضایت از زندگی دارند ،را مشخص می کند. .2شاخص های محیطی شامل اب و هوا ،مسکن و تراکم جمعیت است. .3شاخص های اجتماعی اقتصادی درامد سرانه ،تفریحات و سرگرمی های سالم ،امید به زندگی و مشارکت مردم در برنامه های ارتقا سالمت را شامل می شود. .4شاخص هایی که بیشتر جنبه ذهنی دارند ارزیابی اعمال بدنی و حالت سالمتی :فعال بودن فرد در جامعه ،سطح انرژی،خواب ،عکس العمل های هیجانی ارزیابی وضعیت روانی :عالیم اضطراب و افسردگی ،میزان رضایت از زندگی و شادمانی ارزیابی وضعیت اجتماعی :میزان حمایت اجتماعی و فعالیت های اجتماعی ارزیابی کیفیت زندگی :کار بسیار مشکلی است زیرا کیفیت زندگی حاصل تقابل شرایط اجتماعی ،بهداشتی، اقتصادی و محیطی است که بر توسعه انسانی اثر می گذارد. گذار اپیدمیولوژیک ،گذار سلمت نه گذار اپیدمیولوژیک یک پدیده یک طرفه عبور از کنترل بیماری های عفونی و نهایتا دستیابی به کنترل بیماری های غیرمسری است و نه نوپدیدی و بازپدیدی بیماری های عفونی ،پدیده بدیعی است که صرفا طی سه دهه گذشته به وقوع پیوسته باشد.بلکه کل این پدیده ها به همراه تغییرات جمعیت شناختی ،واقعیتی به نام گذار سالمت را تشکیل می دهد که در طول تاریخ به عنوان پدیده و واکنشی دوطرفه و پویا به وقوع پیوسته و همچنان ادامه خواهد یافت.تحولت ژنتیک و موتاسیون های مربوطه نیز می تواند از عوامل پیدایش بیماری ها باشد که ان هم با تغییرات محیط ،در تعامل بوده و مجموعه ی این تغییرات )محیط و ژن( عاملی در تغییر رفتار انسان ها و شیوه ی زندگی انان هستند.تغییر رفتار انسان ها را می توان شایع ترین دلیل گذار سالمت دانست. سه گذار اپیدمیولوژیک اولین گذار اپیدمیولوژیک :احتمال حدود ده هزار سال قبل اغاز شده و در اواخر دوره پارینه سنگی و دوران نوسنگی بوده است.در ان زمان زندگی انسان از شکار و کوچگرایی ،تا حدود زیادی جای خود را به اسکان در یک منطقه ثابت و تولید مواد غذایی مورد نیاز داد.اسکان گروه هایی از انسان ها در یک منطقه و توسعهی روابط اجتماعی و به تبع ان افزایش تماس مستقیم انسان ها زمینه را برای انتشار بیماری های مسری ،مساعد نموده است.انباشته شدن فضولت انسانی ،مزید بر علت شده و موجبات افزایش ماکروپارازیت ها و عفونت های گوارشی را فراهم نموده است.اهلی کردن حیواناتی نظیر بز ،گوسفند ،گاو و همچنین برخی از پرندگان، منابع جدیدی از بیماری های مشترک ،در تماس با انسان ،فعالیت های کشاورزی ،باعث افزایش تماس با انگل های بدون ناقل نظیر شیستوزوما و کرم های گوارشی شده است همچنین تماس بسیار نزدیک با علوفه به هنگام چیدن ان ها انسان را در معرض گزش حشرات و ابتال به بیماری هایی نظیر تیفوس اسکراب ،قرار داده است. به دلیل افزایش جمعیت ،گاهی بیماری های ناشی از کمبود غذا و سوتغذیه زمینه را برای بروز بیماری های عفونی فراهم می کرده است.در ادامه با افزایش جمعیت انسان ها و اغاز شهرنشینی ،در مناطق مختلف ،بر وسعت و شدت همه گیری ها افزوده شده و با گسترش شهرها بر تراکم جمعیت ها و بروز همه گیری هایی با منبع مشترک ،اضافه شده است.مسافرت های بین شهری و بین قاره ای نیز باعث تماس بیشتر و انتشار وسیع تر برخی از بیماری ها و ازجمله موجب بروز همه گیری های مرگبار ابله ،تیفویید و... شده است و در این دوره زندگی شرایط باعث بوجود امدن طبقات اجتماعی مختلفی شده است. دومین گذار اپیدمیولوژیک :با اغاز عصر جدید و انقالب صنعتی ،در اواسط قرن نوزدهم در اروپا و امریکای شمالی ،حادث شده است.در این دوره شاهد کاهش میزان مرگ ناشی از بیماری های عفونی شده و همه گیری های مرگ بار ان ها به علت پیشرفت های جدید در علم پزشکی ،تکنولوژی و ارتقا سطح زندگی مردم بودند.در مقابل بیماری های دژنراتیو و ساخته دست بشر اتفاق افتاده است.شیوع امراض ناشی از صنعتی شدن مانند سرطان ،دیابت ،بیماری های عروق کرونر و بیماری های انسدادی ریه ها رایج شد.همچنین صنعتی شدن جوامع مخصوصا در شهرها باعث الودگی اب و هوا و نهایتا افزایش میزان بروز برخی از سرطان ها ،بیماری های حساسیتی ،اختاللت زایمانی و اختالل در رشد مغزی و اثرات سایکوسوماتیک شد.فشار خون بال ،افسردگی ،بی قراری و...به طور روز افزونی افزایش یافت.در دومین گذار اپیدمیولوژیک نیز نابرابری های اجتماعی باعث تفاوت های فاحشی بین میزان بروز بیماری ها و مرگ ناشی از ان ها در طبقات مختلف اجتماعی شده است.برخالف اروپا و ایالت متحده ،بعد از جنگ جهانی دوم ،در بسیاری از کشورهای توسعه نیافته ،خدمات بهداشتی از قبیل تجویز سرم های خوراکی ،واکسیناسیون و تجویز انتی بیوتیک ها باعث افزایش بقای کودکان و افزایش امید به زندگی شد. سومین گذار اپیدمیولوژیک :از حدود سه دهه قبل اغاز شده و همچنان ادامه دارد.کاهش میزان مرگ ناشی از بیماری های عفونی و افزایش میزان مرگ ناشی از بیماری های مزمن اتفاق افتاد.کنترل بیماری های عفونی و کاهش مرگ و میر مادران و کودکان و همچنین افزایش جمعیت دیده شده است.افزایش امید به زندگی و پیرشدن جمعیت ها به دلیل رعایت موازین بهداشتی و در نتیجه افزایش بروز بیماری های مزمن مرتبط با سالمندی و مرگ ناشی از این بیماری ها شده است. نوپدیدی و بازپدیدی بیماری های عفونی و امواج سه گانه گذار اپیدمیولوژیک بسیاری از بیماری هایی که قبال وجود نداشته است و طی سه دهه گذشته پا به عرصه وجود گذاشته و مرگ و میر فراوانی در بالغین به بار اورده است ،بر میزان بروز و شیوع بسیاری از بیماری هایی که تصور می رفت، تحت کنترل هستند ،افزوده شده است و بسیاری از بیماری هایی که قبال به انتی بیوتیک های موجود ،پاسخ می دادند ،مقاوم شده اند. نوپدیدی های اخیر از سال 1973تا کنون بیش از 30عامل بیماری زای جدید ،شناسایی شده است به طوری که بسیاری از ان ها از قبل نیز وجود داشته ولی قابل تشخیص نبودند و تعدادی از ان ها وجود نداشته و طی این مدت ،پا به عرصه وجود گذاشته اند.مانند ایدز ،سل و دیفتری.همچنین نوپدیدی بیماری های غیرمسری قلب و عروق، ناشی از استعمال دخانیات و حوادث و سوانح رانندگی و...زاییده تمدن و شهرنشینی و تغییر در شیوه ی زندگی هستند. راهکارهای ارتقاء سالمت در ایران در تعریف سالمت ،تنها نبود بیماری مطرح نیست بلکه ارتقاء سالمت نیز باید مد نظر باشد.سالمت را تنها در قالب بعد جسمی نمی شناسیم بلکه سالمت باید در ابعاد جسمی ،روحی ،اجتماعی و معنوی ،مورد توجه قرار گیرد.تامین و ارتقاء سالمت در دو مقوله ی جداگانه و کامال مرتبط با هم دیده می شوند. بهبود شیوه ی زندگی :برای ارتقاء سالمت ،نیازمند اصالح شیوه ی زندگی هستیم.اگر بدانیم چگونه بنشینیم ،چطور بخوابیم ،چه غذاهایی مصرف کنیم ،چگونه به بیماری مبتال نشویم ،چطور با مردم و جامعه رابطه برقرار کنیم ،چگونه محیط زیست خود را حفظ نماییم ،چگونه هزینه کنیم و چطور پس انداز نماییم و.. .یعنی شیوه زندگی خود را بهبود ببخشیم ،انگاه به ارتقاء سالمت ،دست یافته ایم ،به منظور بهبود شیوه ی زندگی و دستیابی به سالمتی جسمانی و روانی و رعایت اصول زیر از اهمیت والیی برخوردار است .1توانمندسازی مردم به منظور تامین و ارتقاء سالمت برای توانمندسازی مردم ،عالوه بر انتقال اگاهی، ضرورت دارد زمینه های اعتقاد و عمل هم فراهم اید تا مجموعه به تغییر رفتار مناسب و توانمندانه ،تبدیل شود.برای ماندگاری این تغییر رفتار ،ضرورت دارد عمل ،به یک فرهنگ عمومی تبدیل شود. .2جلب همکاری های بین بخشی :تبیین فرایند سالمت ناشی از شیوه ی زندگی سالم ،از اهمیت چشمگیری برخوردار است ،به نحوی که همه بخش های مرتبط بتوانند جایگاه خود را در تامین سالمت پیدا کنند. ضرورت این همکاری ،پذیرش سالمت به عنوان محور توسعه پایدار به طور قانونمند است و هر عامل دیگری که به عنوان محور توسعه پایدار ،تلقی شود در دراز مدت می تواند برای تامین سالمت مردم ،زیان بار باشد. .3مراقبت از بیماری ها :مراقبت از بیماری ها می تواند موجبات ارتقاء سالمت را فراهم اورد یعنی واقعا مقوله های بهبود شیوه ی زندگی به منظور بیمار نشدن و یا خوب درمان کردن بیماران از هم جدایی ناپذیرند. مراقبت مناسب برای بیماری های اولویت دار و درمان صحیح انها برای پیشگیری از بروز عوارض و یا ماندگاری انها خود نوعی ارتقاء سالمت است خطرات تهدید کننده سلمت در جهان و ایران و راهبردهای ان گاهی کل یک جامعه در معرض خطرات است و گاهی تنها یک نفر ،درگیر می شود.بر اساس مطالعات صورت گرفته اکثر خطرات ،در گروه های فقیر تجمع می یابند.در ضمن هیچ خطری به تنهایی رخ نمیدهد و ریشه بسیاری از این خطرات در زنجیره های پیچیده وقایعی نهفته است که مدت های مدیدی به درازا می کشند. تعاریف خطر و عوامل مرتبط با ان خطر می تواند به معنای یک احتمال باشد ،مانند پاسخ به این پرسش؛ خطر ابتال به ویروس ایدز در اثر تماس با یک سوزن الوده چقدر است؟ خطر می تواند به معنای عاملی باشد که احتمال یک عارضه نامطلوب را افزایش می دهد؛ برای مثال خطرات عمده سالمت کودکان عبارتند از سوء تغذیه ،اب ناسالم و الودگی هوا در محیط های بسته.خطر می تواند به معنای یک پیشامد باشد برای مثال خطر ناشی از رانندگی در حین مستی چیست؟ همچنین خطر می تواند به معنای یک عارضه یا تهدید بالقوه باشد برای مثال ایا راندن موتورسیکلت بدون استفاده از کاله ایمنی خطر دارد؟ شیوع خطر :نسبتی از جمعیت است که با یک خطر خاص مواجه اند.برای مثال شیوع سیگار در یک جمعیت خاص می تواند 25درصد باشد. خطر نسبی و احتمال یک عارضه نامطلوب سالمت :نسبت افرادی که با یک خطر خاص مواجهند در مقایسه با افرادی که مواجه نیستند.برای مثال اگر در یک زمان خاص احتمال ابتالی افراد سیگاری به سرطان ریه به طور متوسط 15برابر بیشتر از افراد غیرسیگاری باشد خطر نسبی ان 15است.عامل زبان بار؛ یک خصوصیت ذاتی و لینفک مثال در یک ماده شیمیایی که امکان اسیب را به همراه دارد. خطر منتسب به جمعیت :نسبتی از بیماری در یک جمعیت که از یک خطر خاص تهدید کننده سالمت ناشی شده است. بار قابل انتساب :نسبتی از بار فعلی بیماری یا اسیب که از مواجهه در گذشته ناشی شده است. بار قابل اجتناب :نسبتی از بار اینده بیماری یا اسیب که در صورت کاهش سطح فعلی یا اتی مواجهه ،از طریق توزیع جایگزین (یا توزیع مجازی) قابل اجتناب است. خطرات تهدید کننده سلمت و وضعیت اقتصادی اجتماعی بیشترین بار خطرات تهدید کننده سالمت بر دوش مستضعف ترین افراد جامعه با تحصیالت رسمی اندک و مشاغل سطح پایین است.راه حل های پیشنهادی شامل مقابله مستقیم با فقر ،توجه به خطرات تهدید کننده سالمت در میان افراد مستضعف ،بهبود سالمت مردم ،رشد اقتصاد عمومی و نهایتا بهبود سالمت مردم ،سوء تغذیه بروتیین -انرژی در کودکی ،اب و فاضالب ،عدم تغذیه با شیر مادر ،روابط جنسی غیر ایمن ،الکل، دخانیات ،اضافه وزن الودگی هوا در محیط های بسته و الودگی هوای شهری است. تقسیم بندی اسیب های قابل انتساب به عوامل خطر این خطرات شامل کمبود تغذیه مادر و کودک و سایر خطرات مرتبط با رژیم غذایی ،عدم فعالیت فیزیکی، خطرات تهدید کننده سالمت جنسی و باروری ،مواد اعتیاداور ،خطرات محیطی ،خطرات شغلی و سایر خطرات تهدید کننده سالمت از جمله اقدامات غیر قطعی در مراقبت سالمت ،سوء رفتار و خشونت است. .1کمبود تغذیه مادر و کودک کم وزنی :عمدتا مربوط به وضعیت ضعیف انتروپومتریک (تن سنجی) است که ناشی از رژیم غذایی ناکافی و عفونت های مکرر است.باعث کمبود کالری ،پروتیین ،ویتامین ها و مواد معدنی می شود.کودکان کم وزن بیشتر در معرض خطر مرگ در اثر بیماری های عفونی نظیر اسهال و پنومونی (ذات الریه) قرار دارند. کمبود ید :شایع ترین علت منفرد قابل پیشگیری عقب ماندگی ذهنی و اسیب مغزی است.با کم وزنی هنگام تولد ،افزایش مرگ و میر نوزادی ،ناهنجاری های شنوایی ،اختاللت مهارت های حرکتی و نقص عملکرد عصبی همراه است. فقر اهن :اهن در تمامی بافت های بدن برای فعالیت های پایه ای سلولی ،مورد نیاز است و بخصوص در عضله مغزو گلبول قرمز خون اهمیت اساسی دارد.به دلیل اینکه نیاز به اهن در دوران نوزادی و بارداری بالست،کودکان کم سن ،زنان باردار و زنانی که به تازگی زایمان کرده اند بیشتر و شدیدتر از دیگران به فقر اهن دچار می شوند. کمبود ویتامین :Aدر بسیاری از مناطق در حال پیشرفت جهان باعث اختالل بینایی می شود و علت اصلی کوری اکتسابی در کودکان است.در کل دنیا حدود 21درصد از تمامی کودکان از کمبود ویتامین Aکه بر اساس پایین بودن غلظت سرمی رتینول تعریف می شود رنج می برند. کمبود روی :تا حدود زیادی به ناکافی بودن ان در رژیم غذایی یا اختالل جذب روی از رژیم غذایی بستگی دارد.در اوایل قرن بیستم ،کمبود شدید روی به عنوان وضعیتی تعریف شد که وجوه مشخصه ان عبارتست از قد کوتاه ،هیپوگنادیسم ،اختالل عملکرد ایمنی ،اختاللت پوستی ،نقص عملکرد شناختی و بی اشتهایی. عدم تغذیه با شیر مادر :شیر مادر حاوی مواد معدنی و مغذی برای شش ماه اول زندگی ،حاوی اجزای ایمن است که محافظت ضد باکتری ،ضد ویروسی و ضد انگلی را برای خود تامین می کند.بر اساس سازمان بهداشت جهانی نوزاد باید در شش ماه اول زندگی منحصرا از شیر مادر تغذیه کند و در باقی مانده سال و سال دوم زندگی خود نیز به خوردن شیر مادر ادامه دهد.از عوامل خطر برای عدم استفاده از شیر مادر در شش ماه اول تولد ،ناتوانی ها و مرگ و میرهای دوران نوزادی و کودکی است.به طوری که خطر مرگ ناشی از اسهال، 14برابر و مرگ ناشی از عفونت تنفسی چهار برابر بیشتر است. .2سایر عوامل خطر مرتبط با رژیم غذایی و عدم فعالیت جسمی فشار خون بال ،افزایش فشار خون ،در اغلب موارد ،بدون عالمت است.فشار خون بال باعث تغییرات ساختاری در شریان هایی می شود که به مغز ،قلب ،کلیه ها و قسمت های دیگر بدن خون می رسانند.اصالح پذیرترین علل فشار خون بال عبارتند از رژیم غذایی بخصوص مصرف نمک ،میزان ورزش ،چاقی و افراط در نوشیدن الکل. کلسترول باال :کلسترول یکی از اجزای کلیدی ایجاد تصلب شرایین است که از تجمع ذرات چربی در لیه داخلی شریان ها پدید می اید.تخمین زده می شود که در دنیا ،کلسترول بال عامل ایجاد 1۸درصد از بیماری های مغزی -عروقی و 56درصد از بیماری های ایسکمیک قلب باشد. چاقی و اضافه وزن :شیوع اضافه وزن و چاقی ،عموما با استفاده از شاخص توده بدن ()BMIارزیابی می شود. معیار سازمان بهداشت جهانی برای تعریف اضافه وزن ،شاخص توده بدن بالتر از 25کیلوگرم بر متر مربع و برای چاقی ،شاخص توده بدن حداقل 30کیلوگرم بر متر مربع است. مصرف کم میوه جات و سبزیجات ،میوه ها و سبزی ها به پیشگیری از بیماری های عمده نظیر بیماریهای قلبی -عروقی و برخی سرطان ها بخصوص در دستگاه گوارش کمک می کنند.میزان دریافت این مواد در کشورهای مختلف ،بسیار متفاوت است که تا حدود زیادی منعکس کننده محیط غالب اقتصادی -فرهنگی و کشاورزی ان کشور است. عدم فعالیت جسمی :مردم در چهار حوزه عمده زندگی روزانه خود فرصتی برای فعالیت فیزیکی دارند :کار، رفت و امد ،وظایف خانگی با در اوقات فراغت.منظور از عدم فعالیت جسمی ،فعالیت بسیار کم یا عدم فعالیت جسمی در هر یک از این چهارچوب است.تخمین زده می شود عدم فعالیت فیزیکی باعث 1/9میلیون مورد مرگ در سراسر جهان است. .3سلمت جنسی و باروری دو عاملی که سالمت جنسی و باروری را با خطر مواجه کرده اند عبارتند از: روابط جنسی غیر ایمن :ویروس نقص ایمنی انسانی (ایدز) چهارمین عامل بزرگ مرگ و میر در دنیاست.در حال حاضر 27درصد افراد مبتال به عفونت ناشی از ویروس HIVدر افریقا متمرکز شده اند.عواقب این بیماری فراتر از مرگ است؛ کودکان ،یتیم می شوند و کل اقتصاد تحت تاثیر قرار می گیرد. عدم پیشگیری از بارداری :بارداری های ناخواسته به علت عدم استفاده کارامد از روش های پیشگیری از بارداری ،اتفاق می افتد.این روش ها به سه دسته تقسیم می شوند؛ روش مدرن (قرص ضد بارداری ،روشهای مسدود کننده ،ابزارهای درون رحمی یا عقیم سازی) ،روش سنتی (روش دوره ای) و بدون روش .4مواد اعتیاد اور مصرف سیگار و توتون خوراکی :مخاطرات ناشی از مصرف سیگار به عوامل متعددی بستگی دارد؛ این عوامل شامل سن شروع مصرف سیگار ،تعداد سیگار مصرف شده در روز ،عمق فرو بردن دم و خصوصیات سیگار مثل میزان قطر ان و نیکوتین یا نوع ضعیف تر ان هستند. مصرف الکل :مصرف الکل بواسطه ایجاد مسمومیت (مستی) ،وابستگی (عادتی ،تکانشی ،مصرف زیاد در طولنی مدت) و عواقب خطرناک سالمتی و اجتماعی به همراه دارد.مسمومیت با الکل یکی از واسطه های قدرتمند در ایجاد نتایج حاد نظیر تصادفات رانندگی یا خشونت خانوادگی است.سرطان مری ،سرطان کبد، سیروز کبدی ،دیگر کشی و صرع ناشی از مصرف الکل است. مصرف داروهای غیر مجاز :انواع داروهایی هستند که قوانین بین المللی ،استفاده غیرطبی از انها را ممنوع کرده است ،چون استفاده از این داروهای غیر مجاز و مخفیانه است به دشواری می توان شیوع مصرف انها و وقوع عوارض جانبی انها را براورد کرد. .۵خطرات محیطی خانه ،محل کار ،خارج از منزل ،سیستم حمل و نقل به طرق مختلف برای سالمتی ما خطرناک هستند؛ اب، فاضلب و بهداشت فردی نامناسب :نداشتن فاضالب ،تماس با اب ناسالم ،مصرف اب ناسالم ،عدم دسترسی به اب بهداشتی ،مدیریت نامناسب منابع و سیستم های اب از جمله در کشاورزی با عوارض نامطلوب سالمت همراه است.بیماری های اسهال عفونی ،تب حلزون (شیستوزمیاز) ،تراخم ،اسکاریاز ،عفونت کرم شالقی (تریکوریاز) و کرم های قالبدار با اب ناسالم ،دفع نامطلوب فاضالب و رعایت نکردن بهداشت فردی ارتباط کامل دارند. الودگی هوای شهری :الودگی هوای ناشی از احتراق مواد سوختی ،حتی در غلظت های کم سالمت انسان را به طور جدی تهدید می کند.الودگی هوای شهری به طور فزاینده ای نتیجه احتراق سوخت های فسیلی برای حمل و نقل ،تولید نیرو و دیگر فعالیت های انسانی است. دود ناشی از سوخت های جامد در محیطهای بسته :اشپزی و گرمایش با سوخت های جامد ،نظیر کود حیوانی ،چوب ،زایدات کشاورزی یا زغال سنگ ،احتمال بزرگترین منابع الودگی هوا در محیطهای بسته در سطح جهان است.مقادیر قابل توجهی از الینده ها از جمله ذرات قابل تنفس ،مونوکسید کربن ،اکسیدهای نیتروژن و گوگرد و بنزن را در خود متصاعد می کشند. مواجهه با سرب :عواض ناشی از مصرف سرب کاهش ضریب هوشی ،افزایش فشار خون ،اثرات سوء رفتاری و تکاملی ،کم خونی اسیب های عصبی و اختاللت کلیه است. تغییرات اب و هوایی :دمای متوسط دنیا افزایش یافته و الگوهای بارش هم تغییر کرده است.مناطق خشک و نیمه خشک ،به وضوح خشک تر شده اند.این تغییرات دمایی از فعالیت های انسانی ناشی می شود و رها شدن گازهای گلخانه ای از سوخت های فسیلی مهمترین عامل ان محسوب می شود.حوادث ترافیکی در کشورهای صنعتی در سال ،1999مرگ راننده یا سرنشین ،نزدیک به 50الی 60درصد از کل مرگ و میرهای جاده ای را تشکیل می داده است که اکثریت قریب به اتفاق انها در جاده های روستایی رخ داده است، در کشورهای در حال پیشرفت ،نسبت بسیار بالتری از مرگ های جاده ای در میان اقشار اسیب پذیر(عابرین پیاده ،دوچرخه سواران ،سایر موارد ترافیک غیر موتوری ،موتور سواران و ترک سواران) و در میان مسافران اتوبوس و کامیون روی داده است. اسیب های برنده در میان کارکنان مراقبت سلمت :این کارکنان به دلیل مواجهه شغلی با خون و مایعات بدنه در معرض عفونت با عوامل بیماری زای منتقله از راه خون هستند.اکثر این تماس ها در اثر وسایل نوک تیز روی می دهند ،عفونتهای شایع که بیش از همه به کارکنان مراقبت سالمت منتقل می شود عبارتند از ویروس هپاتیت Bویروس هپاتیت Cو ویروس نقص ایمنی. بیماری های کرونر قلب و استرس شغلی :بیماری های کرونر قلب با استرس های شغلی ارتباط نزدیکی دارد.به طور کلی عوامل زیر در میان کارکنان باعث افزایش بیماری های کرونر قلبی می شود؛ محدود بودن اختیار عمل ،کار خارج از وقت اداری ،عدم توازن میان تالش و پاداش ،کار طولنی مدت ،محیط روانی و اجتماعی نامناسب در محل کار ،انزوای اجتماعی ،عدم فعالیت فیزیکی با خشونت شغلی. .6خطرات شغلی عوامل خطر شغلی اسیب زا :کارگران صنعتی و کشاورزی در معرض بیشترین خطر قرار دارند ولی حتی کارمندان دفاتر ،مغازه ها و مدارس هم در معرض خطر هستند.سقوط از بلندی در محل کار ،اسیب های ناشی از وسایط نقلیه موتوری و تماس با ماشین الت ،روزانه باعث هزار مرگ شغلی در سراسر جهان می شوند. سرطان زاهای شغلی :اکثر عوامل سرطان زا از 150ماده شیمیایی که در این خصوص طبقه بندی شده اند در اماکن شغلی وجود دارد.با جایگزین کردن مواد ایمن تر ،متوقف کردن بعضی فرایندها و تهویه مناسب ،می توان از بروز تمام سرطان های شغلی پیشگیری نمود.سرطان های ریوی ،شایع ترین سرطان های شغلی هستند. مواجهه شغلی با ذرات معلق در هوا :میلیون ها کارگر در مشاغل مختلف نظیر معدن ،ساخت و ساز و انفجارهای تخریبی در معرض ذرات میکروسکوپی معلق سیلیس ،ازبست و خاک زغال هستند.تنفس این ذرات نه تنها ممکن است باعث سرطان ریه ،نای و نایژه (برونش) شود ،بلکه می توانند کلیه بیماری های تنفسی غیر بدخیم را سبب شود. استرس های ارگونومیک در محیط کار :کمردرد با بسیاری از استرس زاهای ارگونومیک در محل کار، همراه است ،بلند کردن و حمل بارهای سنگین ،انجام کارهایی که نیازمند قدرت بدنی هستند ،خم شدن مکرر و پیچیدن در وضعیت های نامناسب ،عوامل استرس زای ارگونومیک در محل کار محسوب می شوند. الودگی صوتی شغلی :یکی از شایع ترین مخاطرات شغلی ،سر و صدای بیش از حد است.جدی ترین تاثیر این مسیله اختالل برگشت ناپذیر شنوایی است.نقصان شنوایی در اثر الودگی صوتی ،معمول در محدوده فرکانس های صدای انسان اغاز می شود و باعث اختالل در ارتباطات گفتاری می شود .۷سوء رفتار و خشونت در سال 2000خشونت باعث 700000مورد مرگ در جهان شده که حدود 50درصد از این موارد در اثر خودکشی 30 ،درصد در اثر خشونت های فردی و 20درصد در اثر خشونت های جمعی بوده است. خشونت فردی :یعنی استفاده عمدی از زور و قدرت فیزیکی علیه شخص دیگر که منجر به جراحت ،مرگ یا اسیب روانی ،سوء تکامل با محرومیت شود.این تعریف عالوه بر خشونت از سوی افراد غریبه و دوستان شامل سوء رفتار با کودکان ،همسر ،سالمندان و خشونت جنسی نیز می شود.ششمین عامل عمده مرگ در میان افراد 15-44ساله است. خشونت جمعی :اصطالحی عام تر از جنگ و دعوا است.زمانی به کار میرود که گروهی از خشونت علیه گروه دیگر استفاده ابزاری می کنند تا به هدفی دست یابند.تاثیرات غیر مستقیم خشونت جمعی ناشی از بیماریهای عفونی ،سوء تغذیه ،جابجایی جمعیت ها ،عواقب روانی ،اجتماعی و تشدید بیماری های مزمن است مهمترین علل مرگ در ایران سال 1379 مهمترین این علل در ایران شامل؛ بیماری های قلبی و عروقی ،حوادث و سوانح غیر عمد ،سرطان ها ،بیماری های حول تولد و بیماری های دستگاه تنفسی است. عوامل تهدید کننده بیماری های قلبی و عروقی سال 2000در جهان؛ این عوامل شامل فشار خون بال ،کلسترول بال ،اضافه وزن ،مصرف کم میوه جات و سبزیجات و عدم فعالیت فیزیکی هستند. راهبردهای کاهش خطرات تهدید کننده سلمت شیوه زندگی :تغییر رفتار ،اغلب جزیی از راهبردهای کاهنده خطر محسوب می شود.دانشمندان علوم اجتماعی پیدا کردن باور را نخستین مرحله تغییر رفتار می دانند.برخی از تمایالت و خصوصیات فردی، موجب پدید امدن اختالف در نحوه تبدیل یک باور به یک رفتار بهداشتی میشوند.این تمایالت بوسیله میزان اگاهی فرد مشخص شده و تحت تاثیر اگهی های تجارتی و نیز بازاریابی ها قرار دارند.ممکن است میان درک خطر از سوی یک فرد و مفاهیم فرهنگی پذیرفته شده درباره خطر در جامعه تفاوت وجود داشته باشد.زمانی که مسیله خطرات تهدید کننده سالمت مطرح می شود ،افراد و جوامع ترجیح می دهند که از مزایای یک فعالیت در زمان حال بهره مند شوند بدون اینکه به هزینه های احتمالی ان در اینده فکر کنند.عواملی مانند فرهنگ و شبکه های حمایتی اجتماعی موجود که گاهی اوقات سرمایه اجتماعی نامیده می شود نیز بر نحوه پاسخ دهی افراد به مداخالت کاهش خطر ،تاثیر دارند.نحوه تامین منابع مالی نظام سالمت (برای مثال از طریق بیمه با پرداخت وجه) و یا شیوه سازماندهی این نظام نیز بر رفتار و در نتیجه بر هزینه ها و اثر بخشی مداخالت تاثیر می گذارد. مراقبت های اولیه سلمت ( :)PHCدر اجالس جهانی سالمت در سال 1977راهبرد مراقبت های اولیه سالمت به تصویب رسید و طبق بیانیه المااتا در سال 197۸در خصوص سالمت برای همه ،همه باید فعالیتهای زیر را هرچند به مقدار بسیار کم به انجام دهند: اموزش با توجه به مشکالت بهداشتی رایج و پیشگیری و کنترل ان مشکالت ارتقاء تامین غذا و تغذیه مناسب اب سالم و فاضالب مناسب مراقبت از سالمت مادر و کودک شامل تنظیم خانواده ،ایمن سازی علیه بیماریهای عفونی مهم ،پیشگیری و مراقبت های اولیه سالمت درمان بیماریهای شایع منطقه ،درمان مناسب بیماری ها و اسیب های شایع تامین داروهای ضروری کمبود تغذیه دوران کودکی برای جبران کمبود تغذیه در دوران کودکی راهبردهای زیر پیشنهاد می شود: -مشاوره مادران جهت تغذیه تکمیلی مناسب و اهمیت ادامه تغذیه با شیر مادر در یک جلسه -اموزش تهیه غذاهای مناسب هر دو ماه یک بار توسط کارکنان بهداشت جهت کلیه شیرخواران شش ماهه تا یک ساله -جلسه توجیهی فشرده برای کارکنان بهداشتی درباره تغذیه تکمیلی مناسب و اهمیت تغذیه با شیر مادر و لزوم ویزیت های سه ماهه و رسم منحنی رشد -اطالع دادن به والدین در صورت هرگونه انحراف از وزن مورد انتظار ارجاع کلیه کودکان شش ماهه تا یک ساله که افزایش وزن نامناسب و یا کم وزنی دارند به سطوح - بالتر(پزشک عمومی و متخصص اطفال) -فقر اهن :راهبردهای زیر برای مقابله با فقر اهن پیشنهاد می شود: الف) غنی سازی اهن :معمول ترکیب اهن و اسید فولیک به حامل های غذایی که به اسانی در دسترس کل جامعه هستند اضافه می شود.ارد غالت رایج ترین حامل غذایی است که ترکیبات اهن دار به ان اضافه می شود. ب) تجویز مکمل اهن :به همه زنان باردار در دوران بارداری ،به میزان 60میلی گرم اهن روزانه در شش ماه بارداری و سه ماه بعد از زایمان. کمبود ویتامین :Aراهبردهای زیر برای مقابله با کمبود ویتامین Aپیشنهاد می شود: الف) تغذیه تکمیلی با ویتامین :Aدر مراکز بهداشتی به کودکان زیر پنج سال ،سالنه دو نوبت مکمل ویتامین Aبه صورت خوراکی داده شود.دوز ویتامین Aبرای کودکان در بدو تولد 200000واحد بین المللی است. ب) غنی سازی با ویتامین :Aبه نظر می رسد شکر حامل مناسبی باشد.غنی سازی با ویتامین Aهمانند اهن ،بسیار هزینه اثر بخش تر از تهیه مکمل های حاوی ویتامین Aاست. کمبود روی :راهبردهای زیر برای مقابله با کمبود روی پیشنهاد می شود: الف) تغذیه تکمیلی با روی :طی اولین ایمن سازی در نوزادان ،کارکنان بهداشتی گلوکونات یا سولفات روی را ( mg10به صورت محلول) به طور معمول ،تجویز می کند.پس از مراقبت کودک ،ترکیبات روی دار را روزانه در منزل تا سن پنج سالگی به کودک ارایه نمایند ،اثر بخشی این مداخله بستگی به مداومت مصرف روزانه مکمل دارد. ب) غنی سازی با روی :خصوصیات این مداخله مشابه ویژگی های غنی سازی با ویتامین Aاست با این تفاوت که در این برنامه بجای شکر از گندم استفاده می شود. بهداشت باروری و :HIV/AIDSبرای رعایت بهداشت باروری و ایدز راهبردهای زیر پیشنهاد میشود: -اموزش برای جوانان و تسهیالت سرپایی برای داوطلبین مشاوره -بهره گیری از رسانه های همگانی (استفاده از تلویزیون -رادیو و روزنامه) -اموزش مطالبی در مورد ایدز در مدارس برای جوانان بین 10-1۸ساله -درمان عفونت های امیزشی -جلوگیری از انتقال بیماری از مادر به کودک -درمان های ضد ویروس -تلفیق مداخالت تاثیرات و هزینه های تلفیق استعمال دخانیات :راهبردهای زیر برای مقابله با استعمال دخانیات پیشنهاد می شود : -وضع قوانین مالیاتی :موجب افزایش قیمت محصولت دخانیات می شود و در نتیجه میزان مصرف انها کاهش می یابد.کشورهایی که برنامه های کنترلی فراگیر شامل ترکیبی از مداخالت را اتخاذ کرده اند به موفقیت های چشمگیری نایل شده اند. -وضع قوانین در رابطه با تمیز نگهداشتن هوای اماکن عمومی :قوانینی که در ابتدا برای ممنوعیت استعمال دخانیات اجرا شد به عنوان اقداماتی جهت جلوگیری از اتش سوزی و بهداشت مواد غذایی بود.با گذشت زمان این قوانین بیشتر به شواهد محکم دال بر مضر بودن تنفس هوای الوده به دود سیگار که از ان بیشتر به عنوان سیگار کشیدن غیر فعال یاد می شود توجه کرده است. -ممنوعیت جامع تبلیغ دخانیات از طریق وضع قانون :تبلیغ مصرف دخانیات از طریق رسانه های مکتوب ،رادیوه تلویزیون و سایر رسانه های گروهی و نیز تابلوهای اعالنات و در محل فروش کال ممنوع است.در فعالیت های ورزشی و فرهنگی دیگر نمی توان نام شرکتهای تولید کننده سیگار را تبلیغ کرد.توزیع نمونه های دخانیات به صورت مجانی و همچنین توزیع وسایلی نظیر تی شرت که ارم و نشانه های شرکت را نشان می دهد ممنوع است. -اموزش خطرات استعمال دخانیات :فراهم کردن شرایط اموزشی بهداشتی برای عموم جامعه در مورد خطرات استعمال دخانیات و چگونگی ترک ان ،اموزش بهداشت در زمینه خطرات استفاده از دخانیات در مدارس و اموزش ویژه افراد در معرض خطر باال راهبردهای الزم برای اموزش خطرات استعمال دخانیات هستند. -درمان جایگزین نیکوتین :برچسب های پوستی ،ادامس حاوی نیکوتین ،اسپری های استنشاقی نیکوتین ،قرص های مکیدنی ،اسپری های ایروسلی و برخی از داروهای ضد افسردگی مثل بوپروپیون پیشنهاد می شود. عوامل خطر محیطی (اب ،فاضالب و بهداشت فردی مناسب)؛ راهبردهای زیر پیشنهاد میشود: -به نصف رساندن تعداد افرادی که به اب سالم دسترسی ندارند. -تامین اب و فاضالب سالم با استفاده از فن اوری های پایین -تامین اب و فاضالب سالم از طریق ضد عفونی در محل استفاده -تامین اب و فاضالب سالم با استفاده از فن اوری های پیشرفته عوامل خطر شغلی؛ برای حل این مشکالت راهبردهای زیر پیشنهاد می شود : -راهبرد کاهش اسیب های ناشی از تصادفات وسایل نقلیه موتوری -راهبرد کاهش کمردردهای شغلی -راهبرد کاهش اسیب های ناشی از تصادفات وسایل نقلیه موتوری نصب کمربند ایمنی ،استفاده از کاله ایمنی ،قوانین مربوط به معاینه وسیله نقلیه ،استفاده اجباری از چراغ های جلو در زمان هایی که دید خوب وجود ندارد و بکارگیری سرعت گیرها و راه های انحرافی -راهبرد کاهش کمردردهای شغلی :ارایه اموزش به کارمندان در جهت بال بردن اگاهی انها نسبت به خطرات و ارتقاء توانایی انها در مقابله با مشاغل زیان اور ،کنترل مهندسی که شامل اقدامات فیزیکی در جهت مهار میزان تماس با عوامل زیان اور است و یک برنامه کامل جهت تلفیق کار و محیط کار با ویژگی ها و نیازهای شغلی تاریخ تحول علم سلمت همگانی و رویکردهای سلمت همگانی سالمت از حقوق اصلی و تبعیض ناپذیر هر انسانی به حساب می اید.طبق قانون اساسی سازمان جهانی بهداشت ،سالمت فقط به معنی بیمار نبودن نیست ،بلکه شامل برخورداری کامل از سالمت جسم ،روان و رفاه اجتماعی است.در ظرف سال های اخیر ،بعد روحانی (معنوی) سالمت هم به تعریف مزبور اضافه شده است. امید به زندگی در طول قرن اخیر در کشورهای توسعه یافته نظیر امریکا 25-30 ،سال بیشتر شده است و مطالعات ،دلیل ان را تالش هایی که در زمینه بهداشت عمومی انجام شده است می داند.بهداشت و مراقبت پزشکی پیوسته مکمل یکدیگرند و تلفیق انها در ایمن سازی ،تنظیم خانواده ،ایمنی اتومبیل ها ،امنیت و بهداشت محیط کار ،شناسایی سرطان زایی دخانیات و مبارزه با استعمال ان ،امید به زندگی را از زمان تاسیس سازمان جهانی بهداشت تاکنون در سطح جهان 40درصد افزایش داده است.پ سلمت برای همه نشست الما اتا در سال 1356بینش را نسبت به سالمت تغییر داد و در محافل بین الملل ان را به عنوان حقوق بشر قلمداد کرد.نشست مزبور هدف سالمت برای همه تا سال 2000را مطرح کرد.برای نیل به هدف مزبور ،استراتژی تامین مراقبت های اولیه بهداشتی و برخورد با ان دسته از عوامل اجتماعی -اقتصادی و سیاسی که سالمت را خدشه دار می کنند در دستور کار قرار گرفت.ارتقاء سالمت که به معنی توانمند کردن مردم در کنترل هرچه بیشتر و بهبود بخشیدن سالمت خودشان است به عنوان راهی برای دستیابی به "سالمت برای همه" مطرح شد.تاثیر مباحثی از قبیل مسایل اقتصادی ،سیاسی ،حقوق بشر ،توسعه و حتی امنیت جهانی و ملّی ،ما را مجبور می کند که در مورد سالمت به گونه دیگری فکر کنیم.وقتی که بیماری سارس در هنگ کنگ بر کشور کانادا تاثیر می گذارد ،ان گاه که بیماری فلج اطفال در نیجریه ،کشورهای عاری از فلج اطفال را در فواصل دور و نزدیک مورد تهدید قرار می دهد ،وقتی ایدز ثبات کل قاره ای را این چنین تهدید می کند بطوری که کانون توجه شورای امنیت سازمان ملل متحد قرار می گیرد ،دیگر نمی توان فقط به تعاریف بیومدیکال سالمت تکیه نمود و یا به راه حل هایی که از این طریق ارایه می شود بسنده کرد. سالمت برای تامین امنیت شخصی و جمعی از اهمیت خاصی برخورداراست.مساله امنیت فقط به ایدز و یا به تهدیدهای بیولوژیک ،محدود نمی شود.فقر خیلی شدید و بیماری های عفونی ،عالوه براینکه خیلی از افراد را تهدید می کند ولی خود یک زمینه مساعدی برای سایر تهدیدها نظیر جنگ ها ،تروریسم و خشونت است و یا مراکز غیرنظامی و مرتبط با سالمت نظیر تصفیه خانه های اب اشامیدنی در معرض حمله قرار دارند که طبیعتا اثار ان برای جامعه و بخصوص سالمت مردم بسیار زیاد است. مشکالت سالمت از درون جوامع سازمان جهانی بهداشت و یونیسف در نشریه ای تاکید کرد که عوامل اجتماعی نظیر فقر ،مسکن نامناسب و فقدان اموزش،ریشه های واقعی گرفتاری های مربوط به سالمت در کشورهای در حال توسعه است.سالمت بصورت پیچیده ای با وضع اقتصادی مرتبط است.افراد سالم قدرت فراگیری بیشتری دارند ،کسب درامد برای انان اسان تر است ،به جامعه بیشتر منفعت می رسانند و بهتر می توانند از افراد سالمند و از کودکان مراقبت نموده و نیز سالم تر زندگی می کنند. افرادی که از درامد بالتری برخوردارند دسترسی بیشتری به اطالعات بهداشتی -مراقبت های بهداشتی، درمانی ،غذاهای مغذی ،اب اشامیدنی سالم و دفع بهداشتی فضولت داشته و در محیط های سالم تر ،زندگی می کنند و به محض بیمار شدن به مراقبت های لزم پزشکی و تکنولوژی بالی تشخیصی و درمانی دسترسی دارند.در مقابل افراد فقیر و کسانی که درامد پایین تری دارند به پاره ای و یا تمام امکانات بهداشتی دسترسی محدودی دارند ،هنگام بیماری ،دسترسی انان به سیستم بهداشتی درمانی با تاخیر صورت گرفته و اغلب بسیار اولیه است و اقدامات تشخیصی و درمانی ،درصد خیلی بیشتری ازدرامد خانواده را به خود اختصاص می دهد.تشخیص کسالت در مراحل پیشرفته تر بیماری صورت می گیرد ،و در نتیجه امار مرگ و میر افراد فقیر خیلی بالتر است.در بسیاری از نقاط جهان یک بیماری کاتاستروفیک قادر است خانواده هایی را که با زحمت می توانند زندگی معمولی داشته باشند به ورطه فقر بکشاند.اثرات دوطرفه درامد و سالمت ،محدود به کشورهای درحال توسعه نیست.در کشورهای صنعتی بسیار پیشرفته هم همین امر در مورد افراد فقیرتر ودر مورد اقلیت ها صحت دارد. ارایه مراقبت های بهداشتی درمانی ،گران بوده و تامین اعتبارات مورد نیاز پیوسته امر مشکلی است.کمیسیون عوامل اجتماعی موثر بر سالمت اقدام به ایجاد شبکه های علمی در مورد مسایل خاصی در ارتباط با عوامل اجتماعی نموده است.هر شبکه علمی با مشارکت فعال صاحب نظران و دانشمندان ان موضوع فعالیت می کند.نتیجه مطالعات وبررسی های شبکه های علمی ،در کمیسیون مطرح و پس از اصالح از ان بهره برداری می شود.کمیسیون از سازمان هایغیردولتی در سراسر جهان برای پیشبرد اهداف خود استفاده می کند. عناوین شبکه های علمی شامل :بریدن از جامعه،شهرنشینی مهاجرت و حاشیه نشینی اشتغال شرایط و محیط کار جهانی شدن ،زنان و نابرابری جنسی ،تکامل در دوران اولیه کودکی ،سیستم ارایه خدمات سالمت، بیماری های مهم بهداشت عمومی اولویت ها تامین اعتبار ،برنامه های اجتماعی وارزیابی و اندازه گیری پیشرفت ها است. این کمیسیون از بدو تاسیس به مدت 3.5سال فرصت دارد تا نتایج کل مطالعات و نظرات نهایی خود را منتشر کند.کمیسیون سالیانه سه جلسه مشترک در کشورهای مختلف برگزار می کند.کمیسیون در شش منطقه سازمان جهانی بهداشت ،کشورهایی را به عنوان کشورهای همکار انتخاب می کند.این کشورها تالش می کنند تا با کمک های فکری کمیسیون و شبکه های علمی وسازمان جهانی بهداشت ،الگوهای عملی برای سایر کشورهای جهان باشند.کشورهای نامزد برای این کار چین ،کانادا ،انگلیس،شیلی ،ایران وکنیا هستند. مباحث دیگر این کمیسیون شامل بهداشت روان ،سالخوردگی ،تغییرا