Samenvatting Godsdienst Kerst PDF

Samenvatting Godsdienst Deel 1: Bijbel 1.1. Bijbel: What’s in a word? - 3 delen - NT - OT - Deuterocanonieke boeken - Christendom: boekgodsdienst, net als jodendom en Islam NL: Bijbel Fr: la Bible Eng: The...

Samenvatting Godsdienst Deel 1: Bijbel 1.1. Bijbel: What’s in a word? - 3 delen - NT - OT - Deuterocanonieke boeken - Christendom: boekgodsdienst, net als jodendom en Islam NL: Bijbel Fr: la Bible Eng: The Bible Van latijn: Biblia < ὁ βιβλος → το βιβλιον (het boekje) → Duits: die Bibel τα βιβλια (de boekjes) It: la Biblia Indo-Europese talen (< India (sanskriet → Veda’s = wetten)) Oorspronkelijke talen: Hebreeuws en Aramees (→ uit Mesopotamië = Semitische talen: bakermat van westerse cultuur), Grieks - Concilie Constantinopel (381): 2 functies - Herbevestigen credo - Vragen aan Hiëronymus van Stridon om eenduidige versie van de bijbel in het latijn → ontstaan van Vetus Latina: losse vertalingen in functie van de liturgie - Uit de Vetus Latina ontstond (rond +/- 400) de Biblia Sacra iuxta vulgatam versionem → de Vulgaat - Latijnse versie van Bijbel door HvS. - Belangrijke data - 313: edict Milaan door Constantijn De Grote - Toegestane godsdienst - 325: concilie Nicea - credo wordt opgesteld: onderscheid ortho- en heterodoxie - 380: edict cunctos populos (Theodosius I) - Enigste godsdienst - 381: Concilie Constantinopel - credo herbevestigen - eenduidige versie vd. Bijbel 1  1.2. Onze Bijbel - NBV Studiebijbel (Nieuwe Bijbelvertaling: om de 2,5 jaar) - (Bijbel: inleiding en uitleg hoe hij werkt lezen) - Nieuw? - 1. Nieuwe vondsten van boeken, documenten - 2. Nieuwe inzichten in vertalen: - mechanisch vertalen: woorden altijd letterlijk vertalen - dynamisch vertalen: woorden obv. context vertalen - Vertaald? - Uit Aramees, Hebreeuws, Grieks, (Latijn: vergriekste leenwoorden) - Elke vertaling is een vorm van verraad (balans tussen letterlijk en vrij vertalen), elke vertaling is een interpretatie - De doeltaal is nooit 1 op 1 met de brontaal - Voorbeeld: - Aramees: barnasha = iemand - ὑιος του ανθροπου = zoon van een mens - de mensenzoon (= Jezus) - de Mensenzoon → christologische titel - → Elke vertaling is een interpretatie! - interconfessionele Bijbeluitgave - = Uitgave die rekening houdt met gevoeligheden van verschillende geloofsovertuigingen. - KBS (Katholieke Bijbelstichting) → katholiek* - NBG (Nederlands Bijbelgenootschap) → protestants* uitgevers 2 denominaties van het christendom *→ eigen geloofsbelijdenissen = confessio > interconfessioneel geloofsovertuigingen? - Rooms-Katholiek & Grieks-Orthodox - Protestants & Anglicaans - Joden - Niet-confessioneel gebondenen (atheïsten, vrijzinnigen, humanisten, agnosten) 2  - Hoe zien we dit? - 1. Joodse gevoeligheid: Joodse godsnaam - Jahwe → Hebreeuws ‫( יהוה‬JHWH) = het Tetragrammaton, is onuitspreekbaar, Joden mogen dit niet → Er worden synoniemen gebruikt: ha-shem (de naam), ha-gadol (de grote), adonai (mijn heer) - Hoe lost onze Bijbel dit op? - Jahwe vervangen door JHWH - 2. Protestantse / Joodse gevoeligheid: 3-delige Bijbel ipv. 2-delig - OT - DB - NT - Deuterocanonieke boeken: 1 & 2 Makkabeeën; Judith; Tobit; Wijsheid; Wijsheid van Jezus Sirach; Baruch - Normaal bij OT - Maar OT is volgens Joden door Mozes in het Hebreeuws geschreven, maar de DB zijn in het Grieks, daarom is dit van het OT gesplitst. - Protestanten: Luther scheurde zich af van katholieken door aflaat (Kerk schold je schulden weg als je hen geld gaf) - Luther vertaalt de Bijbel vanuit Hebreeuws en Grieks naar Duits - Ziet dat er 39 Joodse boeken zijn en laat de andere 7 weg. - 3. Voor niet-confessioneel gebondenden die de Bijbel als studieobject zien zijn er kaderartikelen, tijdslijnen & afbeeldingen. 1.3. De Joodse schrift 1. Evolutie van het schrift - Nomadische cultuur → vertellen van verhalen* (roddeltheorie: cognitieve revolutie begon toen mensen begonnen te roddelen volgens Yuval Noah Harari) - Pictografisch schrift (wysiwyg) bv. tekening van een voet - Ideografisch schrift bv. tekening van beweging van voeten - Syllabisch schrift: 1 teken is 1 lettergreep (zoals spijkerschrift) - Alfabetisch schrift (+/- 1000 v.C.) door feniciërs: 1 woord gevormd met beperkt aantal tekens (Sumerië: oudste alfabet) * Het vertellen van verhalen ligt aan de basis van de Bijbel. - vb: In het Gilgamesh-epos werd er o.a. over een zondvloed verteld, aan de basis lag voor het verhaal van de Ark van Noah. 3 2. Ontstaan van de Joodse schrift (700-500 v.C.) - TeNaK (TeNaCH) / TaNaK (TaNaCH): acroniemen - T: Thora (De Wet, het onderrichten): kreeg zijn definitieve vorm tijdens de Babylonische ballingschap (587/6 v.C.) onder Nebukadnizar II. Bestaat uit 5 boeken: Genesis, Exodus, Leviticus, Numeri, Deuteronomium - In de Thora staan 613 Mitswot (geboden & verboden). Er zijn 365 verboden en 248 geboden. - Mozes kreeg deze op de Sinaï en is volgens de Joodse traditie de auteur ervan. - N: Nebiim (Profeten) - Verdeeld in vroege (Nebiim reshonim) en late (Nebiim aharonim) - Vroege: Jozua, Rechters, 1 & 2 Samuel - Late: Jesaja, Jeremia, Ezechiël - 12 kleine profeten (dodekapropheton = 12 kleine profeten) - Lees 1469 - 1471 - K: Ketubim (geschriften): Daniël, Psalmen, Job - later toegevoegd 3. Septuagint (70 in latijn) of LXX - context: - 4e eeuw v.C. - 587/6 v.C. Babyloniërs deporteerden de Joden en verwoestten de eerste Tempel - Er ontstond een psalm over, over hoe de joden er terecht komen → Joden op de vlucht - 539 v.C: einde B. rijk door perzen met assistentie van de Meden - Joden vallen onder Perzische heerschappij en mogen Tempel herbouwen, maar sommigen hebben er een familie en blijven wonen in huidig Irak - 515 v.C: 2e tempel wordt ingewijd - priesters vd tempel komen aan de macht - Theocratie (geleid door priesters) - +/- 330 v.C: Alexander De Grote - Door zijn veroveringen kwam het hellenisme, een mengcultuur van de Griekse cultuur, beïnvloed door de Oosterse. 4  - Zijn veroveringen gebeuren vlekkeloos doordat velen zich gewoon overgeven. - Er komt sprake van de diaspora, de verspreiding van de Joden op de vlucht voor Alexander De Grote, oorlog en deportaties. → Joden komen terecht in andere gemeenschappen → Ze leren nieuwe talen omdat ze zich aanpassen aan die nieuwe gemeenschappen → Het Hebreeuws, de oorspronkelijke taal, verdwijnt na enkele generaties. - Er ontstaat een omvangrijke Joodse gemeenschap in Alexandrië, Egypte, waar zij zich aanpassen aan de ptolemeëen (de oorspronkelijke inwoners die Grieks spreken), en hun eigen TeNaK niet meer begrijpen. → Septuagint of LXX (latijns voor 70) - 1) De septuagint is een vertaling in het Grieks. - Wordt de septuaginta genoemd, deze naam is afkomstig uit de valse brief van Aristeas. - Aristeas (≈ de minister van cultuur, onder Farao Ptolemaeus II Philadelphos) wilt een monument bouwen en bouwt het Mouseion (= bibliotheek van Alexandrië). - Om de bib te vullen laat Ptolemaeus alle geschriften die op boten bij Alexandrië passeren kopiëren. De originelen legt hij in het Mouseion, de eigenaars krijgen de kopie. - Hij vraagt aan Aristeas om een gezantschap naar Jeruzalem te sturen om de TeNaK naar het Grieks te vertalen, er komen 70 (!) geleerden mee naar Alexandrië. - Ptolemaeus sluit ze afzonderlijk op in Pharos (vuurtoren) en laat ze vertalen. Ze zijn alle 70 identiek waardoor Aristeas in zijn brief zegt dat het geen mensenwerk is maar godenwerk. - Dit is wat Aristeas in zijn brief zegt, maar in de oudheid werd al bekend dat deze brief vals is. Het doel van de brief was om gezag te geven aan de septuagint door te zeggen dat het een werk van God is. 5  - 2) De Septuagint is een reorganisatie van de Joodse schrift. Joods boek Boek in Septuagint Beschrijving Thora pentateuch de wet (= 5 boekrollen) Nebiim reshonim + deel van Nebiim historische boeken hoe de wet in de geschiedenis is aharonim en deel van Ketubim toegepast Nebiim aharonim profetische boeken hoe het de mens zal vergaan wanneer de wet in de toekomst niet wordt toegepast Ketubim poëtische boeken midddelen om de wet te onthouden - 3) De Septuagint is een aanvulling en een actualisatie van de Joodse schrift. - Bij de Septuagint zijn de deuterocanonieke boeken (deutero = tweede, canoniek = officiële lijst - de eerste officiële lijst is de TeNaK - ) toegevoegd - Judit, Tobit, Baruch, wijsheid van Jezus Sirach, 1 & 2 Makkabeeën, wijsheid - Op dat moment spreken Palestijnse Joden Aramees (nog weinig Hebreeuws, enkel in de liturgie), dus zij kunnen de septuagint (Grieks) niet lezen. Daarom is er een omgekeerde beweging en wordt de LXX naar het Hebreeuws vertaald. - Bewijs: in Qumran is een Hebreeuwse versie van de inleiding van het boek Wijsheid van Sirach gevonden. - Bij bepaalde boeken zijn er ook aanvullingen zoals psalmen en brieven. - Tijdens het proces van het maken van de Deuterocanonieke boeken blijven er boeken bij de Ketubim bijkomen, zoals Job. 4. De intertestamentaire periode (1e eeuw v.C. - 1e eeuw n.C.) - = de periode tussen het einde van het Oude testament en het begin van het Nieuwe testament - +/- 100 v.C: Joodse schrift voltooid (39 boeken) - Veel apocriefe literatuur in die periode (= verborgen literatuur) - = literatuur die de canon (=TeNaK) niet haalt. 6  -vb: pentateuch van Henoch, testament van Adam en Eva, testamenten van de 12 patriarchen, … → Dus een erg literair intensieve periode - DSS of Dead Sea Scrolls - voornaamste vindplaatsen in Qumran, voor het eerst gevonden in 1947 door een Berberjongen - inhoud: - TeNaK - apocriefe literatuur - teksten van de gemeenschap van de Essenen*, de inwoners van Qumran: - pesharim: commentaren op teksten uit de TeNaK - regels - varia: koperrol (soort van schatkaart) - DSS vs. Codex leningradensis (Leningrad = huidig Sint-Petersburg) - De codex Leningradensis is een boek van perkament uit het jaar 1008, was de oudste Joodse TeNaK die we hadden voor we de DSS vonden. - DSS: 250 v.C. - 68 nC. - Merk op bij de DSS: 1) nauwkeurigheid! (maar 2% andere woorden dan in origineel) 2) 68 n.C: vernieling van Qumran tijdens de 1e Joodse oorlog: - 65 n.C: Nero is keizer en wilt voor zijn domus aurea extra belastingen, maar de Joden hebben al al hun geld afgegeven, dus moeten de belastingheffers en gouverneurs zelf betalen. Florus Cassius kan dat niet en zou door Nero gedood worden. Hij gaat dus naar de Tempel om daar schatten op te halen, maar de Joden doden daar een Romeins legioen. - Uit wraak zendt Nero Vespasianus en zijn zoon Titus met legioenen en in 70 n.C. vallen de Romeinen Jeruzalem in en stelen de schatten uit de Tempel en verwoesten het, het geld wordt gebruikt voor het colosseum. Priesters zijn nu irrelevant omdat er ook geen Tempel meer is. De Farizeeen of rabbijnen (rabbi) worden de nieuwe leiders van de Joodse gemeenschap. 7  - In 71 n.C. zijn de joden vrijwel verslagen, Massada wordt maar in 73 n.C. ingenomen. Na een tijdje schuiven de Joden de verwoesting van de tempel in de schoenen van de christenen, wat uiteindelijk uitloopt op het concilie van Jamnia (90 n.C.) * Een soort van monnik: er zijn 3 andere groepen uit de intertestamentaire periode: - Farizeeën: wetgeleerden - Sadduceeën: priesters - Zeloten en Sicarii: verzetsstrijders - In Jamnia komen de rabbijnen samen en nemen beslissingen over hun toekomst: - definitieve boedelscheiding tussen Joden en Christenen - Christelijke predikanten mogen niet meer in de buurt van een synagoge komen - Joden verwerpen de septuaginta (later evolueert Bijbel daaruit) en plooien zich terug over de TeNaK - Septuaginta wordt dus een christelijk geschrift - Daarom hebben de Joden 39 boeken, zonder DB - Er wordt een 19e bede toegevoegd aan het Achttiengebed of shemonee esree, nl. de birkat ha-minim (zegenspreuk over de ketter) - Joden vervloeken alle christenen dus tweemaal per dag. 1.4. Het Nieuwe Testament - Nieuwe Testament: term van Hiëronymus van Strido die vanaf 2e eeuw door de christenen gebruikt werd - nieuwe genres: Evangelie, Apokalyps - Indeling: 27 boeken (door Hiëronymus van Strido) - Evangelies (40 - 70 jaar na de dood Jezus): vergelijkbaar met pentateuch. Is een biografische geloofstekst → doel: ranselen van gelovigen. → Geen historisch boek! - volgorde (Matteüs, Marcus, Lucas, Johannes) (1-4) - Handelingen van de Apostelen of Actae (5) - 2 delen: 8  - Petrus: wil de Joden bekeren (wat niet zo goed lukt) - Paulus: wil niet-Joden bekeren, wat wel goed lukt) - Vroegste kerkgeschiedenis: 30 jaar na de dood van Jezus - Bestond al bij de Romeinen: Actae waren verslagen van gerechtelijke processen - 13 brieven van Paulus (6 - 18) - Ro Ko Ko (Romeinen, 2x Korinthiërs) Gal Ef Fi (Galaten, Efeziërs, Filippenzen) Ko Te Te (Kolossenzen, 2x Tessalonicenzen) Ti Ti Ti (3x Timotheüs) Fil (Filemon) - 13 brieven gericht aan individuen en kleine christelijke gemeenschappen (diaspora: sommige verspreide Joodse gemeenschappen worden christenen) - Toont aan dat Christendom een internationale godsdienst is - Opmerkingen 1. (Waarom?): Praktische of theologische problemen oplossen, aanmoedigen om te blijven geloven of mensen rekruteren 2. (Wanneer?): 50 - 60 n.C. → ouder dan evangelies → maar 20 jaar na dood Jezus (= oudste geschriften) 3. In die brieven wordt er niet gesproken over het leven van Jezus - Geschrift aan de Hebreeën (19) - Vreemd geschrift, werd toegeschreven en weer niet aan Paulus, erin en eruit gehaald, we weten niet precies wie de hebreeën zijn, etc. - Beschrijft de dood en verrijzenis van Jezus in Joodse offertermen. - Pastorale brieven (20 - 26) - 3 van Johannes - 2 van Petrus - 1 van Jakobus (broer Jezus) - 1 van Judas (niet de verrader, een andere) - Openbaring van Johannes of Apokalyps - Spreekt in beeldtaal over het einde der tijden en Jezus’ terugkeer - Staat haaks op Genesis, het begin van het Oude Testament. 9  - Opmerkingen: 1. volgorde + keuze geschriften: door Hiëronymus 2. volledig in Grieks? Het lijkt erop dat sommige teksten een (Hebreeuwse) Aramese grondtekst hadden 3. 2-bronnenhypothese van de evangelies (over Synoptici) relatie tussen synoptici? Alles uit het Marcusevangelie komt voor in Matteüs en Lukas → Zij schreven over! (Marcus was het kortst en is waarschijnlijk voor 70 n.C. geschreven), enkel lichtelijk andere volgorde. Mt en Lk hebben 600 gelijke verzen als Mk, maar de toevoegingen in beide boeken zijn ook bijna hetzelfde → 2-bronnen hypothese - Zegt dat er naast Mk ook nog een 2e bron bestaat, Q (van Quelle, Duits voor bron). Q is een hypothetische bron waaruit Mt en Lk hun overige info gehaald hebben. Inhoud Q: Logia (quotes van Jezus) - Alternatieve theorie: Griesmannhypothese, zegt dat Marcus overgeschreven heeft van Mt en Lk, en dat Marcus een samenvatting van gemeenschappelijke dingen van de twee is. - Probleem: waarom liet Marcus zoveel gemeenschappelijke dingen weg? - Gelijktijdig en parallel: apocriefen v.h. NT (andere Apocalypsen, brieven,...) - Door die apocriefen zie je van 313 dat er mensen zijn die verschillende dingen geloven → Nicea en Constantinopel kondigen lijst of van geschriften met echt gezag. → Bijbel zoals wij hem kennen dateert maar van +/- 400. 10