Samenvatting Literaire stromingen, 6e jaar PDF

L7B DE 19^e^ EEUW **ROMANTIEK** 19^e^ eeuw roman krijgt definitieve vorm (= klassieke roman)\ roman: 1. Min of meer realistisch verhaal 2. In proza 3. Vertelt gebeurtenis 4. Er wordt een karakterontwikkeling getoond Met werk van Goethe ((1774)) wordt romantiek echt geboren - Romantiek...

L7B DE 19^e^ EEUW **ROMANTIEK** 19^e^ eeuw roman krijgt definitieve vorm (= klassieke roman)\ roman: 1. Min of meer realistisch verhaal 2. In proza 3. Vertelt gebeurtenis 4. Er wordt een karakterontwikkeling getoond Met werk van Goethe ((1774)) wordt romantiek echt geboren - Romantiek breekt door in West-Europa rond 1800 In de romantiek is er bewondering voor: - Het grootse, het indrukwekkende, het woeste - Het exotische - De oude mythen en het heldhaftige verleden ( daarom ontstaan van historische roman) - Natuur en gevoel - Keert zich dus af tegen eigentijdse maatschappij en realiteit Romanticus = iemand die zich niet goed in zijn vel voelt en daarom vlucht Romantische schrijvers zochten vaak inspiratie in de geschiedenis Sir Walter Scott: auteur van Ivanhoe, vader van historische roman Hendrik Conscience: auteur van De Leeuw van Vlaanderen Multatuli: auteur van Max Havelaar\ Max Havelaar: raamvertelling die zijn eigen ontstaansgeschiedenis verhaalt, is een tendensroman ( maatschappelijk geëngageerde roman) i.d. Engelse literatuur werd veel geschreven over extreme vormen van de menselijke natuur en alles wat bovennatuurlijk is leidt tot ontstaan van het romantische griezelverhaal of gothic novel Mary Shelley: auteur van Frankenstein Edgar Allan Poe: grondlegger van de moderne thriller en misdaadroman **REALISME** 2^e^ helft van 19^e^ eeuw verandering in thematiek: weinig rooskleurige realiteit wordt weergegeven - Lezerspubliek = burgerij Realistische roman plaatst de mens terug in zijn politieke, sociale en economische context en geeft (**onderhuids**) **kritiek** op de maatschappij De realistische schrijvers voeren een technische vernieuwing door: ze geven de alledaagse werkelijkheid weer met een tranche de vie (letterlijk: stukje uit het leven, een momentopname uit het leven van de gewone mens) op een zo **objectief** en **nauwkeurig** mogelijke manier - Tot hiertoe waren verhalen chronologisch en werden ze uitgewerkt tot een natuurlijk einde (huwelijk of dood) realisten wilden geen overzicht geven van het leven v.e. personage, maar er een stuk uit lichten (tranche) verhaal begon vaak in medias res en noodzakelijke elementen uit voorgeschiedenis v.h. personage worden weergegeven met flashback - Meestal alwetende verteller die niet interpreteert maar **registreert** - held van verhaal verloor aan betekenis. Niet individu maar werkelijkheid is belangrijk hoofdpersonages = gewone mensen (arbeiders) die een gewoon leven leiden en gewone dingen meemaken. Wat rond hen gebeurt was **even belangrijk** als de personages Dickens: auteur van Oliver Twist (GB) Flaubert: auteur van Madame Bovary (FRA) Dostojevski: auteur van De gebroeders Karamazov Tolstoj: auteur van Oorlog en vrede - Ned en Vl volgen nog niet MAAR in Ned scoort Hildebrand met Camera Obscura = humoristische zedenroman (zeden = gewoontes, levenswijzen, opvattingen) waarin fijne, geestelijke waarnemingen en kritiek op de uitwassen van romantisme én burgerlijkheid gepaard gaan met een meewarige liefde voor de mens gaat om **romantisch sentimenteel** en burgerlijk realisme In Vl is Conscience de een echte realistische schrijver (met De loteling) geen werkelijkheidsliteratuur, komt door de **volksopvoedende taak** die auteurs op zich nemen - Vl wordt afgeschermd van elke vernieuwing die de eigenheid in gevaar zou kunnen brengen, vooral als de vernieuwing uit FRA komt **NATURALISME** Naturalisme = doorgedreven realisme - Naturalisten schetsen vaak schrijnend beeld v.d. mensonwaardige leef- en werkomstandigheden van de boerenbevolking en het fabrieksproletariaat - Zien de mens als het product van ras (genen die je overgeërfd krijgt, niet blank/zwart), opvoeding en milieu en is dus gedetermineerd door deze factore - Leidt vaak tot fatalistische houding Hollands stadsnaturalisme: Ontstaan in de romans van **Emile Zola** (zoals Thérèse Raquin) - Maakte komaf met het moraliserende idealisme in de roman: VAN: deugdzame helden die na verassende ontwikkelingen een happy end beleefden NAAR: waarheidsgetrouwe verhalen met genuanceerde persoonsbeschrijvingen Landelijk naturalisme Cyriel Buysse beeldde de volksmens van het Vlaamse land uit **NEOROMANTIEK** Het verlangen naar iets zonder dat je weet naar wat Arthur Van Schendel: auteur van Een zwerver verliefd hoofdpersonage rusteloos op zoek naar nieuwe ervaringen en verlangt naar het **ongrijpbare** Neoromantische werken hebben vaak de volgende onderwerpen: - Het wonderbaarlijke - Het geheimzinnige - De droom - De mythe - De historie Stroming ontstond als reactie op het puur op de eigentijdse werkelijkheid gerichte realisme en naturalisme en tegen de dikwijls erg ver gezochte woordkunst v.h. impressionisme **SYMBOLISME** Frederik Van Eeden: auteur van De kleine Johannes beschrijft de groei van een kinderziel L8B DE 20^e^ EEUW Aan het begin van de 20e eeuw wordt het wezen van de **klassieke roman** -- een **realistisch prozaverhaal** met gebeurtenissen, karakteranalyse en/of karakterontwikkeling en een **historisch milieu** -- in vraag gesteld. Rond 1900: aandacht verschuift van het **sociale** naar het **psychologische vlak**. **Modernistische auteurs** stellen het identiteitsprobleem centraal. Hun personages verkennen niet de reële realiteit, maar hun eigen binnenwereld, die ze als onkenbaar ervaren (depersonalisatie). Ook de buitenwereld is vaak onbegrijpelijk. Beïnvloed door de psychoanalyse van Freud en het filosofisch existentialisme, komt in de **psychologische roman** de rol van het onderbewustzijn in menselijk gedrag en denken centraal te staan. Steeds vaker wordt een (autobiografische) antiheld de hoofdpersoon. - Franz Kafka**:** creëert personages die verpletterd worden door hun absurde omgeving - Maurice Roelants: auteur van Komen en gaan de "eerste" psychologische roman - Cyriel Buysse: auteur van Tantes, een belangrijk werk binnen dit genre. De aandacht verschuift van de vertelinhoud naar de vertelwijze, wat leidt tot **vormexperimenten**. Drie opvallende tendensen: 1. Innerlijk bewustzijn - Het zwaartepunt ligt niet bij **uiterlijke gebeurtenissen**, maar bij het **innerlijk bewustzijn** van personages. - Dit wordt zo direct en waarheidsgetrouw mogelijk weergegeven met technieken zoals de **innerlijke monoloog** en de **stream of consciousness**. Zoals in Ulysses van James Joyce - In Vlaanderen wordt deze techniek later gebruikt in de Alfa-cyclus van Ivo Michiels, wat de doorbraak van de **experimentele roman** in Vlaanderen betekent. 2. Beleving van tijd en ruimte - Tijd en ruimte worden belangrijke thema's en vormelementen. - Schrijvers experimenteren met tijd: simultaan vertellen, herinneringen en niet-chronologisch vertellen. 3. Nieuwe verteltechnieken - Het aandeel van het verhaal vermindert. - Een roman is niet langer een chronologisch verteld verhaal. - Genres en tekstsoorten worden door elkaar gebruikt. - De alwetende verteller wordt vervangen door andere, ironische of objectieve vertelwijzen. Kortom: experimentele roman = roman met van zichzelf vervreemde personages, een onbegrijpelijke buitenwereld en vormelijke experimenten **HET VITALISME** (1920-1940) Vitalisme verkiest intuïtie en instinct boven ratio, lichaam boven geest, vlees en bloed boven verstand, een primitieve oerwereld boven een gestructureerde maatschappij en verheerlijkt het leven, en scheppen van leven is het doel van de mens - (oer)natuur boven cultuur Deze beschavingskritiek richt zich tegen het utilitarisme, de technologie, het economisch vooruitgangsdenken en het vervlakkende grootsteedse leven - Gaat gepaard met het vereren van de natuur en een romantisch heimwee naar 'le bon sauvage' (mens die de organische band met de natuur niet verloren heeft) de vruchtbaarheidsritus (= de aarde als moederschoot en als vrouwelijk lichaam, de cirkelgang van het leven, de complementariteit van geboorte en dood) gaat hiermee gepaard In het buitenland: Ernest Hemingway John Steinbeck D.H. Lawrence In Vlaanderen: Felix Timmermans: auteur van Pallieter eerste vitalistische werk Stijn Streuvels: auteur van De teleurgang van de waterhoek waarin hij zijn visie geeft op de botsing tussen natuur en cultuur Gerard Walschap: auteur van Houtekiet hij was de belangrijkste vertegenwoordiger van het vitalisme in Vl **DE NIEUWE ZAKELIJKHEID (1916 -)** Rond 1925-1930 ontstond er een tendens naar versobering, zowel van stijl als van inhoud tendens is zich blijven voortzetten tot vandaag de dag De nieuwe zakelijkheid is de meest representatieve romanstijl tussen beide wereldoorlogen - Auteur noteert in reportageachtige stijl: zakelijk, helder en sober, met een directe, nuchtere en waarheidsgetrouwe benadering van de onderwerpen - Afstandelijke en koele toon - Verhaal is gesitueerd in de stad, maar bevat geen echte beschrijvingen van het milieu - Psychologie van personages is weinig uitgewerkt, er is weinig karaktertekening en gevoelsuitingen worden sterk gereduceerd - Er wordt gestreefd naar een zo sober mogelijke vormgeving, zonder versiering - Deze soberheid van taal resulteert in de zogenaamde 'gewapende betonstijl': - Koele, korte afstandelijke zinnen - Korte kernachtige, precieze formulering - Gebruik van vreemde adjectieven - Overvloedig gebruik van werkwoorden - Weinig of geen stijlfiguren - Stroef om lezen In Nl: Ferdinand Bordewijk In Vl: Willem Ellsschot