Salk Turizmi YK ALIMA NOTU PDF

Yazar Notu Elinizdeki bu eser, İstanbul Üniversitesi Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi’nde okutulmak için hazırlanmış bir ders notu niteliğindedir. ÖNSÖZ Dünyada sağlık turizmi son 10 yılda hızla gelişmiştir. Sadece tıp turizmi için seyahat edenlerin sayısı 10 milyonu aşmış ve yıllık 100 milyar USD’lik bir ciroya ulaşmıştır. Termal turizm, medikal SPA, yaşlı ve engelli turizminde seyahat edenlerin sayısı ve bu alanda elde edilen ciro tam olarak bilinmemekle birlikte medikal turizmdekinden çok daha üst sıralarda olduğu öngörülmektedir. Sağlık turizmi ticari bir konu olup ülkelerin ekonomisinde çok önemli bir yer almaktadır. Dünyada uluslararası hasta sayısı bakımından sırasıyla ilk 5 ülke; ABD, Almanya, Tayland, Hindistan ve Türkiye’dir. Dünyadaki yaşanan bu yoğun rekabet ortamında üstünlük sağlamak için bu alanının öneminin kavranması ve alanda özel bilgi ve beceri ile donanımlı kişilerin istihdam edilmesi oldukça önemlidir. Bu çalışma bu amaca yönelik olarak sağlık turizmi konusunda eğitim görecek öğrencilerin ihtiyaçlarını karşılamak üzere hazırlanmıştır. I İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ........................................................................................................................................ I KISALTMALAR..................................................................................................................... IX YAZAR NOTU......................................................................................................................... X 1. TURİZM VE TURİZMİN EKONOMİYE KATKILARI...................................................... 1 1.1. Turizmin Tanımı............................................................................................................... 7 1.1.1. Turizm İle İlgili Kavramlar......................................................................................... 8 1.2. Turizm ve Ekonomik Kalkınma........................................................................................ 9 1.2.1. Turizmin Gayri Safi Yurtiçi Hasıla İçindeki Önemi................................................. 10 1.2.2. Turizmin İstihdam Oluşturma Etkisi......................................................................... 13 1.2.3. Yatırımların Artırılmasında Turizmin Rolü.............................................................. 15 1.2.4. Turizmin Dış Ödemeler Dengesine Etkisi................................................................. 16 1.2.5. Kalkınma, Turizmi ve Enflasyon İlişkisi................................................................... 17 2. SAĞLIK TURİZMİ VE TARİHSEL GELİŞİM SÜRECİ.................................................. 22 2.1. Turizm ve Sağlık Turizminin Tarihsel Gelişimi............................................................. 29 2.1.1. İlk Çağ Döneminde Turizm ve Sağlık Turizmi......................................................... 30 2.1.2. Orta Çağ Döneminde Turizm ve Sağlık Turizmi...................................................... 32 2.1.3. Yeni Çağ Döneminde Turizm ve Sağlık Turizmi...................................................... 32 2.1.4. Yakın Çağ Döneminde Turizm ve Sağlık Turizmi.................................................... 33 2.1.5. Günümüzde Turizm ve Sağlık Turizmi..................................................................... 34 2.2. Sağlık Turizminin Gelişmesinin Temel Nedenleri......................................................... 35 3. MEDİKAL TURİZM........................................................................................................... 41 3.1. Medikal Turizm.............................................................................................................. 48 3.1.1. Medikal Turizm Nedenleri........................................................................................ 50 3.1.2. Medikal Turizm Belirleyicileri.................................................................................. 51 II 3.1.3. Medikal Turizm Kapsamındaki Hizmetler................................................................ 53 3.2. Medikal Turizm Bölgeleri............................................................................................... 54 4. TERMAL TURİZM............................................................................................................. 60 4.1. Temel Kavramlar............................................................................................................ 67 4.2. Termal Turizmin Gelişimi.............................................................................................. 70 4.3. Termal Turizm................................................................................................................ 73 4.3.1. Balneoterapi............................................................................................................... 75 4.3.2. Klimatizm.................................................................................................................. 76 4.3.3. Üvalizm..................................................................................................................... 77 5. YAŞLI VE ENGELLİ TURİZMİ........................................................................................ 82 5.1. Yaşlı Kavramı................................................................................................................. 89 5.2. Yaşlı Bakımı................................................................................................................... 91 5.2.1. Sağlıklı Yaşlı Bakım.................................................................................................. 92 5.2.2. Kronik Hastalıklara Sahip Yaşlı Bakımı................................................................... 94 5.2.3. Rehabilitasyon ve Tedavi Öncelikli Yaşlı Bakımı.................................................... 95 5.2.4. Palyatif (Termal Dönem) Yaşlı Bakımı..................................................................... 95 5.3. Yaşlı Turistlerin İhtiyaçları............................................................................................. 95 5.4. Engelli Kavramı.............................................................................................................. 96 5.4.1. Ortopedik Engeller.................................................................................................... 97 5.4.2. Görme Engeli............................................................................................................. 97 5.4.3. İşitme Engeli.............................................................................................................. 98 5.4.4. Dil ve Konuşma Engeli............................................................................................. 98 5.4.5. Zihinsel Engeller, Ruh Hastalıkları ve Duygusal Bozukluklar................................. 98 5.4.6. Hastalıklar.................................................................................................................. 99 5.5. Engelli Turizmi............................................................................................................... 99 III 5.6. Dünyada ve Türkiye’de İleri Yaş ve Engelli Turizmi.................................................. 100 6. TURİST SAĞLIĞI............................................................................................................. 108 6.1. Turizm ve Turist Kavramı............................................................................................ 114 6.2. Sağlık Turisti................................................................................................................. 115 6.3. Turist Sağlığı................................................................................................................. 116 6.3.1. Turist Sağlığı Sorunları ve Nedenleri...................................................................... 117 6.3.2. Turistlerin Karşılaşabileceği Sağlık Sorunları......................................................... 119 6.3.2.1. Yolculuk ve Destinasyon İle İlgili Sorunlar.................................................... 119 6.3.2.2. Hastalığın Taşınması........................................................................................ 121 6.3.2.3. Gezilen Bölge İle İlgili Olası Riskler.............................................................. 122 6.3.2.4. Turistin Kendisinden Kaynaklanan Sorunlar................................................... 122 6.4. Turist Sağlığı Hizmetleri İle İlgili Sorumluluklar........................................................ 122 6.5. Turizm Sektöründe Çalışanların Sağlığı....................................................................... 125 7. SAĞLIK TURİZMİNDE TEŞVİK POLİTİKALARI....................................................... 130 7.1. Turizm Politikası ve Özellikleri.................................................................................... 136 7.1.1. Turizm Politikası..................................................................................................... 136 7.1.2. Turizm Politikalarının Özellikleri........................................................................... 137 7.1.3. Turizm Politikasının Hedefleri................................................................................ 138 7.1.4. Turizm Sektörünün Teşvik ve Korunmasını Gerektiren Nedenler.......................... 140 7.2. Sağlık Turizmine Yönelik Teşvik Politikaları.............................................................. 140 7.2.1. Tescil ve Korunma Desteği..................................................................................... 143 7.2.2. Rapor ve Yurtdışı Şirket Alımına Yönelik Danışmanlık Desteği........................... 143 7.2.3. Belgelendirme Desteği............................................................................................ 143 7.2.4. Reklam, Tanıtım ve Pazarlama Desteği.................................................................. 144 7.2.5. Yurtdışı Birim Desteği............................................................................................ 145 IV 7.2.6. Danışmanlık Desteği............................................................................................... 145 7.2.7. Acenta Komisyon Desteği....................................................................................... 145 7.2.8. Tercümanlık Hizmetlerinin Desteklenmesi............................................................. 146 7.2.9. Hasta Yol Desteği.................................................................................................... 146 7.2.10. Münhasıran Yurtdışına Yönelik Olarak Yurtiçinde Gerçekleştirilen Tanıtım ve Eğitim Faaliyetlerinin Desteklenmesi.................................................................................... 146 7.2.10.1. Yardım Kapsamında Yararlanma Süreci....................................................... 147 7.3. Sağlık Turizmi Alanındaki Destekler İçin Hedef ve Öncelikli Ülkeler........................ 147 8. SAĞLIK TURİZMİNDE ARACI KURUMLAR VE SERTİFİKASYON....................... 152 8.1. Sağlık Turizminde Aracı Kurumlar.............................................................................. 159 8.1.1. Aracı Kurumların Yerine Getirmesi Gereken İşlemler........................................... 160 8.1.2. Uluslararası Sağlık Turizmi Aracı Kuruluş Yetkinlik Kriterleri............................. 162 8.1.2.1. Uluslararası Sağlık Turizmi Aracı Kuruluş Müeyyideleri............................... 166 8.1.3. Uluslararası Sağlık Turizmi Sağlık Tesisi Yetkinlik Kriterleri............................... 166 8.1.3.1. Uluslararası Sağlık Turizmi Birimi.................................................................. 167 8.1.3.2. Uluslararası Sağlık Tesisi İçin Başvuruda Gerekli Belgeler........................... 168 8.1.3.3. Uluslararası Sağlık Tesisi Müeyyideleri.......................................................... 168 9. SAĞLIK TURİZMİNDE OTELCİLİK HİZMETLERİ.................................................... 173 9.1. Sağlık Turizminde Otelcilik Hizmetleri........................................................................ 180 9.1.1. Turizm (Otel) İşletmelerinde Otelcilik Hizmetleri.................................................. 181 9.1.1.1. Yönetim Bölümü.............................................................................................. 182 9.1.1.2. Odalar Bölümü................................................................................................. 183 9.1.1.3. Yiyecek İçecek Bölümü................................................................................... 185 9.1.1.4. Yardımcı Bölümler.......................................................................................... 185 9.1.1.5. Diğer Bölümler................................................................................................ 187 9.1.2. Sağlık İşletmelerinde Otelcilik Hizmetleri.............................................................. 187 V 9.1.2.1. Hasta ilişkileri Bölümü.................................................................................... 188 9.1.2.2. Hastanelerde Kat Hizmetleri Departmanı........................................................ 188 9.1.2.3. Hastanelerde Temizlik Hizmetleri................................................................... 191 9.1.2.4. Sağlık İşletmelerinde Atıklar........................................................................... 192 9.1.2.5. Sağlık İşletmelerinde Çamaşırhane Hizmetleri............................................... 194 10. SAĞLIK TURİZMİNDE KALİTE VE AKREDİTASYON........................................... 199 10.1. Kalite Kavramı............................................................................................................ 205 10.1.1. Sağlık Hizmetlerinde Kalite.................................................................................. 205 10.1.2. Sağlık Turizminde Kalite ve Önemi...................................................................... 208 10.2. Akreditasyon Kavramı................................................................................................ 210 10.2.1. Akreditasyonun Gelişimi....................................................................................... 210 10.2.2. Akreditasyonun İlkeleri......................................................................................... 212 10.2.3. Akreditasyonun Faydaları...................................................................................... 213 10.2.4. Akreditasyon Süreci.............................................................................................. 213 10.2.4.1. Kuruluşun Akreditasyonu Yenileme Süreci.................................................. 219 11. SAĞLIK TURİZMİNDE PAZARLAMA STRATEJİLERİ............................................ 223 11.1. Sağlık Turizminde Pazarlama Stratejileri................................................................... 229 11.1.1. Markalaşma........................................................................................................... 229 11.1.2. Hizmetler............................................................................................................... 230 11.1.3. Pazar Bölümleme ve Hedef Pazar Seçimi............................................................. 231 11.1.3.1. Sağlık Turizminde Pazar Bölümleme............................................................ 231 11.1.3.2. Sağlık Turizminde Hedef Pazar Seçimi......................................................... 235 11.1.4. Tüketici / Ödeyici Kuruluş Tercihleri................................................................... 237 11.1.5. Pazarlama Satış ve Tanıtım Yöntemleri................................................................ 238 11.1.5.1. Bölgeye ve Ülkeye Özel Tanıtım ve Pazarlama............................................ 238 VI 11.1.5.2. Etkinliklerden Faydalanma............................................................................ 239 11.1.5.3. Sponsorluk..................................................................................................... 240 11.1.5.4. Bilindik Sektör ve Pazar Dışında Tanıtım ve Pazarlama (Rastlama Unsuru) 240 11.1.5.5. Diaspora Unsuru............................................................................................ 240 11.1.5.6. Dışa Açılım Girişimleri................................................................................. 241 11.1.5.7. İnternet ve Web Strateji ve Planının Tasarımı............................................... 241 11.1.6. Rekabet.................................................................................................................. 242 11.1.6.1. Rekabet Üstünlüğü Modeli............................................................................ 242 12. SAĞLIK TURİZMİNDE MARKALAŞMA................................................................... 246 12.1. Markanın Yararları...................................................................................................... 253 12.2. Sağlık Hizmetlerinde Marka Kavramı........................................................................ 255 12.3. Sağlık İşletmelerinde Markanın Önemi...................................................................... 257 12.4. Sağlık Hizmetlerinde Marka Oluşturma..................................................................... 259 12.4.1. Sağlık İşletmelerinde Marka Geliştirme................................................................ 259 12.4.2. Sağlık İşletmelerinde Marka Değeri Ölçümü........................................................ 262 12.4.3. Sağlık İşletmelerinde Markayı Yeniden Konumlandırma..................................... 264 12.5. Sağlık Turizminde Markalaşma Süreci....................................................................... 265 12.5.1. Sağlık Turizminde Ülke Seçiminde Etkili Olan Faktörler.................................... 269 12.5.2. Sağlık Turizmi Markalaşma Sürecinde Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar.... 270 13. SAĞLIK TURİZMİNDE HASTA HAKLARI VE HASTA GÜVENLİĞİ.................... 275 13.1. Sağlık Turizminde Hasta Hakları ve Hasta Güvenliği................................................ 281 13.1.1. Sağlık Turizminde Hasta Hakları.......................................................................... 281 13.1.1.1. Sağlık Hakkı.................................................................................................. 281 13.1.1.2. Hasta Hakları................................................................................................. 282 13.1.2. Sağlık Turizminde Hasta Güvenliği...................................................................... 284 VII 13.1.2.1. Uluslararası Hastaların Tedavilerinde Yasal, Kültürel ve Etik Unsurları KarşIlamak Üzere Yerine Getirmesi Gerekenler................................................................... 285 13.1.2.2. Uluslararası Hastanın Güvenliğİni Sağlayabilmek İçin Hastane Tarafından Alınması Gereken Önlemler................................................................................................... 288 14. SAĞLIK TURİZMİNDE ÖNCÜ ÜLKELER VE POLİTİKALAR................................ 294 14.1. Sağlık Turizminde Öncü Ülkeler ve Politikaları........................................................ 300 14.1.1. Medikal Turizmde Öncü Ülkeler........................................................................... 301 14.1.1.1. Almanya......................................................................................................... 301 14.1.1.2. Amerika Birleşik Devletleri........................................................................... 301 14.1.1.3. Brezilya.......................................................................................................... 301 14.1.1.4. Hindistan........................................................................................................ 302 14.1.1.5. Meksika.......................................................................................................... 303 14.1.1.6. Malezya.......................................................................................................... 303 14.1.1.7. Singapur......................................................................................................... 305 14.1.1.8. Tayland.......................................................................................................... 305 14.1.1.9. Türkiye........................................................................................................... 306 14.1.2. Termal Turizmde Öncü Ülkeler............................................................................ 308 14.1.2.1. Avrupa Ülkeleri............................................................................................. 309 14.1.2.2. Japonya.......................................................................................................... 310 14.1.2.3. Türkiye........................................................................................................... 310 KAYNAKLAR....................................................................................................................... 315 VIII KISALTMALAR  ABD : Amerika Birleşik Devletleri  ACHSI : Australian Council on Healthcare Standards International  JCAHO : Joint Commission on Acreditation of Healthcare Organizations  JCI : Joint Comission International  M.Ö. : Milattan Önce  SB : Sağlık Bakanlığı  SPA : Salus Per Aquam  UNWTO : United Nations World Tourism Organization IX YAZAR NOTU Sağlık turizmi dersi kapsamında hazırlanmış olan bu ders notu; son yıllarda oldukça popüler hale gelen sağlık turizmi ile ilgili bilgileri içermektedir. Sağlık turizmi kavramı ve çeşitleri, sağlık turizmi açısından öncü ülkeler ve politikları, ülkemizde sağlık turizmi kapsamında yapılan uygulamalar ve yasal alt yapı, sağlık turizminde markalaşma ve pazarlama stratejileri başta olmak üzere sağlık turizmi kavramı çok yönlü olarak açıklanmaya çalışılmıştır. Ders notunun hazırlanması esnasında faydalanılan kaynak ve çalışmaları gerçekleştiren meslektaşlarımıza teşekkür eder, öğrencilerimize başarılar dileriz. Prof. Dr. Dilaver Tengilimoğlu Doç. Dr. Oğuz Işık X 1. TURİZM VE TURİZMİN EKONOMİYE KATKILARI 1 Bu Bölümde Neler Öğreneceğiz? 1.1. Turizmin Tanımı 1.2. Turizm ve Ekonomik Kalkınma 2 Bölüm Hakkında İlgi Oluşturan Sorular 1) Turizmin ülke ekonomisine katkısı nedir? 2) Turizmin istihdam oluşturmaya etkisi nasıl gerçekleşir? 3 Bölümde Hedeflenen Kazanımlar ve Kazanım Yöntemleri Kazanımın nasıl elde edileceği Konu Kazanım veya geliştirileceği Turizm kavramını tanımlayabilme Turizm ve ekonomik kalkınma arasındaki ilişkiyi açıklayabilme 4 Anahtar Kavramlar  Turizm  Ekonomik kalkınma  Turizmin ekonomiye etkisi 5 Giriş Turizm; bireylerin gezme, görme, keşfetme, yeni insanlarla tanışma gibi bazı fiziksel ve psikolojik ihtiyaçlarının neticesinde doğan bir olgudur. Turizmin istihdam yaratıcı etkileri bağlamında turizm sektörünün emek-yoğun özelliği dikkat çekmektedir. Turistik tüketim harcamaları doğrudan ve dolaylı istihdam etkisi göstermektedir. Hem otel ve restoranlarda çalışan kişilerin sayısı, hem de ulaştırma, eğlence ve alışveriş merkezlerinde istihdam edilenlerin sayısı artmaktadır. Turizm sektörü aynı anda 38 farklı sektörü eş zamanlı etkileyerek ekonomideki önemini ortaya koymaktadır. Dünya Turizm Örgütü (WTO) 2020 yılında 1 milyar 600 milyon bireyin turizm amaçlı seyahat edeceğini ve toplam 2 trilyon dolar harcama yapacağını ön görmektedir. Dünyanın en büyük sektörlerinden biri olan turizm dinamik büyüme yapısı, yeni aktiviteler, yeni destinasyonlar, yeni teknolojiler, yeni pazarlar ve hızlı değişim sayesinde sürekli canlı kalan bir olgudur. Aynı zamanda gelişmekte olan ülkeler için de en büyük gelir kaynaklarındandır. Günümüzde giderek aratan çeşitlilikteki tur paketleri, kurvaziyerler, macera içeren deneyimler ve özgürce seçilen güzergâhlar sayesinde oldukça fazla sayıda insan, dünya üzerinde seyahat etmektedir. Söz konusu insanların ziyaretleri ve etkinliklerinin tümü yerel toplumların değişimine yol açmaktadır. 6 1.1. Turizmin Tanımı Turizm ile ilgili tanım çalışmaları ilk olarak 19. Yüzyıla kadar dayanmakla birlikte turizm olgusunun tanımı ilk olarak 1905 yılında Guyer-Feuler tarafından yapılmıştır. Bu tanıma göre turizm “gittikçe artan hava değişimi ve dinlenme gereksinimleri, doğa ve sanatla beslenen göz alıcı güzellikleri tanıma isteğine; doğanın insanlara mutluluk inancına dayanan ve özellikle ticaret ve sanayinin gelişmesi ve ulaşım araçlarının kusursuz hale gelmelerinin sonucu olarak ulusların ve toplulukların birbirlerine daha çok yaklaşmasına olanak veren modern çağa özgü bir olay” olarak tanımlamaktadır. Günümüzde kullanılan turizm kavramının ilk olarak İkinci Dünya Savaşı döneminde İsviçreli ekonomistler Hunziker ve Krapf (1942) tarafından literatüre sokulduğu görülür. Bu tanıma göre de “turizm, insanların sürekli çalışma ve konutlarının bulunduğu yer dışında yaptıkları seyahat ve konaklamalarından meydana gelen ilişki ve olayların tümü” şeklindedir. Birleşmiş Milletler Dünya Turizm Örgütü (United Nations World Tourism Organization-UNWTO)’nün 1993 yılındaki tanımına göre turizm, “Bir etkinlik amacıyla, her zamanki ortamı dışında bir yere belirli bir süre boyunca seyahat eden kişinin gerçekleştirdiği faaliyetleridir ve bu faaliyetler sayesinde ziyaret edilen yere gelir bırakılır”. Bu seyahatler boş zaman, rekreasyon ve tatil; akraba ve arkadaş ziyaretleri; iş ve meslek; sağlık tedavisi; haç ziyaretleri veya inanç gibi çok farklı nedenle olabilir. Bu tanım UNWTO tarafından 2008 yılında, “Turizm, insanların normal ikamet yerleri dışındaki yerlere hareketleri ile ilgili bir sosyal, kültürel ve ekonomik olgudur” şeklinde güncellemiştir. 2010 yılında ise; “Turizm, ziyaretçilerin aktiviteleridir. Turizm seyahatin, ziyaretçiler de seyahat eden kişilerin bir alt kümesidir” yaklaşımı ortaya konmuştur. Turizm olayının tanımlanmasında genellikle dinamik bir unsur olarak kabul edilen "seyahat" faktörü önemli bir yer tutar. Ancak, teorik olarak insanların yaptığı bütün seyahatlerin turizm olayının bir unsuru olduğu da söylenemez. Hangi seyahatlerin turizm olayı yaratabileceğine genellikle "seyahat amacı" göz önüne alınarak karar verilebilir. Turizm olayının oluşmasında ve tanımlanmasında gerekli ikinci unsur ise "konaklama"dır. Misra ve Sadual (2009)’a göre; turizm endüstrisini tanımlamak çok zordur çünkü yapısı oldukça karmaşıktır. Basitçe, turisti memnun etmek için (örneğin otel, restoran, seyahat acentesi, vb.) çeşitli sektörler ve alt sektörler bulunduğunu söylemek, kavramı açıklamak için yeterli değildir. Turist tarafından yapılan tüm harcamalar farklı sektörlere ve farklı kişilere katkıda bulunmaktadır. Turizm olayını çok disiplinli olarak tanımlayan görüşler de vardır ve bu tanılardan birine göre turizm olayı; “turist, turistik işletmeler, turizm organizasyonlarının oluşturduğu alt sistemler ve bu alt sistemlerin ekonomik, sosyal, politik, hukuki, teknolojik ve ekolojik çevre ile olan ilişkilerine dayanan global bir sistem” olarak tanımlanmaktadır. Bir başka turizm tanımı ise; “24 saatten az olmamak, sürekli kalışa dönüşmemek ve gelir sağlayıcı herhangi bir uğraşıda bulunmamak koşulu ile bireyin yolculuk ve/veya konaklamalarından doğan olay ve ilişkilerin tümüdür”. 7 1.1.1. Turizm İle İlgili Kavramlar Turist; Milletler Cemiyeti istatistik uzmanlarının 1937 yılındaki kararlarına göre “yerleşik bulunduğu ülkeden başka bir ülkeyi en az 24 saat süreyle ziyaret eden kişi” turist olarak kabul edilir. Ülkemizde ise 1996 yılı Seyahat Acenteleri Yönetmeliğine göre turist “Para kazanma amacı olmaksızın, dinlenmek ve eğlenmek için ya da kültürel, bilimsel, sportif, idari, diplomatik, dinsel, sıhhi, ve benzeri nedenlerle oturduğu yer dışına geçici olarak çıkan ve tüketici olarak belirli bir süre seyahat edip kalan ve yeniden ikametgâhına dönen kimsedir”. Yukarıdaki tanımlara bakarak aşağıda verilen sınıflamalardakileri turist olarak kabul edebiliriz:  Zevk, ailevi nedenler, sağlık vb. nedenlerle seyahat edenler  Bilimsel, idari, dini, ticari, diplomatik, sportif amaçlı seyahat edenler  24 saatten az kalsalar bile gemi (cruise) ile seyahat edenler Genel olarak turistler başlıca beş kategoriye ayrılabilir:  İlk sırada "sadece turist" grubu yer almaktadır. Bu grupta yer alan turistler, turist kavramının tanımının gerektirdiği gibi, ikamet ettikleri adresten başka bir bölgeye seyahat eden ziyaretçilerdir.  İkinci grupta yer alan (Turist Sağlığı)"medikal tedavi alan tatildeki turist"tir. Turizm etkinliği sırasında sağlık hizmetlerine ihtiyaç duyan ve bu hizmetlerden faydalanan turistlerdir. Bu turistlere sağlık tesislerinde acil hasta da denilir.  Üçüncü grupta (Sağlık Turizmi)"hem tedavi hem tatil amaçlı turist" yer alır. Birinci gruptakiyle benzer amaçlarla yola çıkan bu turistlerin amaçları arasında sağlık hizmetinden faydalanmak da yer almaktadır. Başka bir deyişle bu grupta yer alanlar amacı hem tatil hem de tedavi sağlık olan turistlerdir.  "Hasta turist" grubunun öncelikli amacı; sağlık hizmetlerinden faydalanmaktır. Fakat "hasta turist" sağlık sorunlarını hallederken ya da hallettikten sonra bölge içinde tatil ve ziyaretler yaparlar.  Son grupta yer alan "sıradan hasta" grubunun tatille alakası yoktur. Bu turistlerin yegâne amacı sağlıktır. Sağlık problemlerine çözüm bulduktan sonra da, sağlık hizmetlerinden yararlanırken de tatil amacı gütmezler. Destinasyon; Destinasyon denildiği zaman turist grubuna bütünleştirilmiş hizmetler sunan ve turizm ürünlerinin birleşiminden oluşmuş coğrafi bir bölge düşünülmelidir. Bu ürünler turizm bölgesi adı altında değerlendirilirler. Geleneksel olarak turizm bölgeleri çok iyi 8 tanımlanmış coğrafi alanlardır bu bir yer, bir ülke, bir şehir, bir kasaba, bir ada vb. olabilir. Örnek olarak Londra kenti, Alman iş adamları için bir destinasyon sayılır iken; altı Avrupa ülkesini tur ile gezen Japon turistler için de Avrupa Bölgesi destinasyon olarak kabul edilir. 1.2. Turizm ve Ekonomik Kalkınma Turizm, sahip olduğu özel konumu ile kalkınma için bir araç olabilir. Bu durum her şeyden önce sektörün dinamik ve sürekli büyümekte olan yapısı ile ilişkilidir. Bu anlamda, birçok ülkede ekonomiye ve yerel destinasyona temel katkıyı sağlamaktadır. İkinci olarak, ziyaretçiler, çevre ve yerel halk arasında özel bir ilişki ortaya koymaktadır. Bu durum diğer sektörlerin aksine, turizmin tüketicisi durumundaki turistin; üretici ve ürüne olan seyahatinden kaynaklanmaktadır. Bu doğrultuda; turizm ile sürdürülebilir kalkınma arasında etkileşim, bilinçlenme ve bağımlılık şeklinde üç önemli ve eşsiz ilişki oluşmaktadır:  Etkileşim: Yerel halk, ziyaretçi ve çevre arasında doğrudan ve dolaylı olarak etkileşim gerçekleşir.  Bilinçlenme: Çevresel konularda, farklı ülke ve kültürler konusunda bilinçlenme gerçekleşir. Bu durum sadece seyahat esnasında değil, tüm yaşamı boyunca bir insanın davranışlarını ve sürdürülebilirlik konunun önemine olan ilgisini etkileyebilmektedir.  Bağımlılık: Birçok turizm türünde ziyaretçiler, temiz ve bozulmamış bir çevre, güzel doğal alanlar ve iyi ilişki içinde olabilecekleri konuksever bir yerel halk görmeyi arzu etmektedirler. Dolayısıyla, turizm olayının gerçekleşebilmesi açısından sektör bu değerlere bağımlı durumdadır. Bu yakın ve doğrudan ilişki, hassas bir durum oluşturur. Bu anlamda turizm, ne şekilde yönetildiğine bağlı olarak büyük bir zararlanma da oluşturabilir, sürdürülebilir kalkınma için olumlu bir araç da olabilir. Turizm, gerek ulaştığı boyutlar, gerekse gösterdiği hızlı gelişme bakımından son derece önemli bir ekonomik faaliyet alanı oluşturmakta ve birçok ülke turizmden daha büyük kazanç sağlamak için büyük çaba sarf etmektedir. Aynı zamanda turizm bölgesel ve ülkesel kalkınmanın gerçekleşmesi için önemli bir unsurdur. Bu anlamda turizmin rolü, Dünya Turizm Örgütü tarafından Manila Deklarasyonu’nda; turizmin gelişen ve gelişmekte olan ülkeler arasında giderek artan farkı azaltarak, özellikle gelişmekte olan ülkelerde ekonomik ve sosyal gelişme ve ilerleme sağlayarak yeni uluslararası ekonomik düzenin oluşturulmasına katkıda bulunabildiği vurgulanmaktadır. Turizm sadece ekonomik olarak büyümeyi değil, aynı zamanda politik, kültürel ve sosyal değişimi kolaylaştırmaktadır. Böylece turizm hareketleri, hem ekonomik kalkınmaya katkı sağlamakta hem de ülkesel ve bölgesel olarak para ve güç dağılımının dengeli olmasına yardımcı 9 olmaktadır. Turizmin bu rolü özellikle daha az gelişmiş, kırsal alanlarda daha önemlidir. Bu nedenle birçok ülkede kalkınma plan ve politikalarında turizmin ekonomik ve sosyal etkileri göz önünde bulundurulmaktadır. Roche (1992:566)’ a göre; turizmin gelişmesi asgari düzeyde batılılaşmanın aynı zamanda kalkınma ve çağdaşlaşmanın sembolü ve aracı olarak görülmektedir. Turizmin, ülkelerin kalkınma politikalarında önemli bir yer tutmasının başlıca nedenleri şunlardır;  Turizm ihracat özelliği göstererek, döviz akışını ve yabancı sermaye girişini arttırır,  Milli geliri olumlu etkiler,  İstihdam olanaklarını geliştirir,  Alt yapının gelişmesini sağlar,  Bölgesel ve global entegrasyonun oluşumunu hızlandırır. Bunlara göre; turizm sektörü ülkelerin bölgesel ve ülkesel olarak kalkınma politikalarını olumlu yönde etkilemekte ve kalkınma yolunda önemli bir yer tutmaktadır. Ülkeler için önemli bir sektör olan turizm gidilen yerlerin ekonomileri üzerinde olumlu ve olumsuz yönde etkileri bulunmaktadır. Turizm hareketlerinin döviz arzını artırarak dış ödemeler dengesine etki yapması, turizmin gelir etkisi ve tekrar dağılımı yoluyla ekonomiye canlılık kazandırması, milli gelir üzerinde katma değer etkisi oluşturması, devlet gelirlerini artırıcı rolü ve iç fiyatlara etkisi gibi etkilerinin yanı sıra istihdama olumlu etkileri bulunmaktadır. Ayrıca tarım, sanayi ve hizmet sektörlerinde de hareketliliği sağlamaktadır. Turizmin olumlu etkilerinin yanında, ekonomik faaliyetlerde yapı değişikliklerine neden olması, fırsat maliyeti, turizme aşırı bağlılık, enflasyonist baskı yaratması, mevsimlik işsizlik ve bölgesel etkinliğin azalması gibi olumsuz etkileri bulunmaktadır. 1.2.1. Turizmin Gayri Safi Yurtiçi Hasıla İçindeki Önemi Turizm yapısı itibariyle turist kabul eden ülke veya bölge için önemli bir gelir kaynağı olmaktadır. Turistlerin, gittikleri bölgelerde turizm işletmelerinin ürettiği mal ve hizmetlerden faydalanması ve turistik ürünleri talep etmesi sonucunda o bölgedeki insanlara, yatırımcılara ve kamuya gelir yaratmaktadır. 10 Turizmde ekstra harcamalar birçok farklı şekilde olabilir. Bütün bu harcamalarda meydana gelen bir artış diğer ekonomik faaliyetlerdeki uyarılmayla ek gelir ve istihdam sağlamaktadır. Bu harcamalardan bazıları şunlardır;  Turistler tarafından ziyaret edilen yerde mal ve hizmetler için yapılan harcamalar,  Dış kaynaklar tarafından yapılan yatırımlar,  Devlet harcamaları,  Turizm yoluyla dış satım. Turizm amaçlı yapılan harcamaların ilk halkasında oteller, seyahat acentaları ve diğer turistik faaliyetler için yapılan harcamalar bulunmaktadır. Bu turizmin doğrudan etkisi olarak bilinir ve ev sahibi ülkedeki turizm gelirlerine eşittir. İlk halkada bulunanların elde ettikleri gelirlerin bir kısmı tasarruf edilirken, kalanı çalışanlar, tedarikçiler ve onların tedarikçileri arasında pay edilir. Buda turizmin dolaylı gelir etkisidir. Bu etki elde edilen gelirin yerel ekonominin en son gider halkasındaki harcamaya kadar sürmektedir. Turizmden elde edilen bu gelirler, işletmelerin tedarikçileri, çalışanları ve çalışanların harcamaları sonucunda bölgedeki diğer sektör temsilcileri arasında pay edilmektedir. Yani irili ufaklı birçok sektörle ilişkili olduğundan, elde edilen turizm gelirleri bu sektörlerdeki birçok mal ve hizmetin üretim, tüketim, ihracat yada ithalatına yol açacaktır. Çarpan mekanizması olarak tanımlanan bu ilişki sonucunda elde edilen turizm gelirleri diğer sektörlerdeki üretim faktörleri sahipleri (inşaat, tarım, sanayi, diğer hizmet sağlayanlar vb.) tarafından harcanarak ve ekonomi içinde çeşitli şekillerde el değiştirerek diğer faktör sahiplerine de gelir oluşturacaktır. Kalkınma teorisyenlerinden Nurkse tarafından geliştirilen kapalı çember teorisinde de azgelişmiş ülkelerin gelir seviyesinin önemi üzerinde durmuştur. Nurkse kalkınma sorununu hem arz hem de talep yönünden incelemiş, arz yönünden kişi başına gelir düzeyinin düşük olmasının, tasarrufların yetersizliğine neden olduğuna, dolayısıyla gerekli düzeyde yatırımın yapılamadığını savunmuştur. Talep yönünden de gelir seviyesinin düşüklüğünün iç piyasadaki satın alma gücünün düşük seviyede olmasına neden olduğunu savunmuş ve azgelişmiş ekonomilerin düşük gelir düzeyinin neden olduğu kısır döngüyü kıramadığını belirtmiştir. Turizmin gelişmekte olduğu bölge ve ülkelerde turizmden elde edilen gelirlerin ekonomide önemli bir yere sahip olduğu düşünüldüğünde kalkınmanın gerçekleşmesinde turizmin yarattığı gelir etkisinin göz ardı edilmemesi gerekir. Gelir yaratıcı bir faktör olarak turizm sektörü harcamaları şu özellikleri taşımaktadır.  Turistik tüketim harcamaları genellikle gelişmiş ülkelerden, gelişmekte olan ülkelere döviz olarak gelir transferi sağlar. Bu durum sonunda gelişmekte olan ülkede döviz arzı artarken, gelişmiş ülkede azalır. 11  Geliri bazı durumlarda; ülkesel, bölgesel ya da yöresel bir turistik ranta dayanmaktadır. Bir başka deyişle; güneş, deniz, temiz hava, tarihsel kalıntılar gibi normal koşullarda ticari niteliği olmayan bazı özelliklerin turizm yolu ile ekonomik değer kazanması ve gelir yaratması söz konusudur. Bu da ülke ulusal geliri için düşük maliyetle doğrudan doğruya ek bir gelir katkısı anlamına gelir.  Turizm gelirleri bir ülkede bölgesel ve sektörel düzeyde daha adil bir gelir dağılımı sonucunu doğurur. Böylece gelişme kaynakları sınırlı ve diğer ekonomik faaliyetler için gerekli sermaye birikimine ulaşamamış bölgelerin turizm geliri ile faaliyet alanlarını genişletmesi ve yeni gelir kaynakları bulması ve sonuç olarak ülkenin ulusal gelirinde artış sağlaması mümkündür. Devletin turizmden elde ettiği gelirler genellikle vergiler şeklindedir. Havaalanı vergileri, turizmde kullanılan ithal mallardan alınan gümrük vergileri, vize ücretleri, turizm işletmelerinden alınan kurumlar vergileri ve çalışanlardan alınan gelir vergileri devlet gelirlerini artırıcı unsurlar arasından sayılabilir. Turizm dolayısıyla elde edilen çeşitli vergi türleri sayesinde artan ülke gelirleri, toplumun altyapı donanımları ve hizmetlerini geliştirmek için kullanılabilir ve genel ekonomik gelişmeye yardım edebilir. Günümüzde turizm, dünya gayrisafi hasılasının %10’unu, toplam ihracatın %7’sini oluşturmakta ve her 10 kişiden biri turizm sektöründe istihdam edilmektedir. 2015 yılında dünya genelinde mal ve hizmet ihracatının %6’sını kapsayan uluslararası turizm, 2015 yılında %1’lik artış ile %7 oranına yükselmiştir. Dünya çapında bir ihracat kaynağı olan turizm kimyasal maddelerde ve yakıtlardan sonra en çok ihracatın yapıldığı sektörler içerisinde üçüncü sırada yer almaktadır. Gelişmekte olan birçok ülkede turizm en çok ihracatın yapıldığı sektörler içinde ilk sıradadır. Birleşmiş Milletler Dünya Turizm Örgütü (UNWTO) 2016 yılına ilişkin ''Dünya Turizm Barometresi'' raporunu yayımladı. Raporda, tüm zorluklara rağmen uluslararası seyahatlerin yüzde 3.9 oranında büyüyerek 1 milyar 235 milyona ulaştığı kaydedildi. UNWTO'nun Dünya Turizm Barometresi raporunda dünyanın değişik bölgelerinin turizm performansları ile ilgili aşağıdaki bilgiler verilmiştir:  Gerek bölgesel gerekse küresel talep nedeniyle Asya-Pasifik bölgesinde turim yüzde 8 büyüdü.  İki yıllık zayıf büyümenin ardından Afrika'da turizm sektörü yüzde 8 büyüdü.  Amerika'daki yüzde 4'lük büyümeyle sektördeki pozitif ivme devam etti. 12  Avrupa'da sektör yüzde 2 büyüdü. Ancak Avrupa'nın bazı bölgelerinde büyüme oranları çift haneli rakamlara ulaştı.  Ortadoğu'da ise bazı ülkelerde büyüme kaydedilmesine rağmen, genel anlamda yüzde 4 küçülme kaydedildi. 2017 yılının ilk 6 ayında Brezilya yüzde 35 artışla uluslararası harcama yapan ülkelerin başında gelmektedir. Rusya Federasyonu'nun ana pazarları Türkiye ve Mısır'a yönelik turist akışının artması, birkaç yıldır düşüş yaşayan ülkelerin harcamalarını da artırmıştır. Uluslararası harcamalarda çift haneli büyüme gösteren diğer ülkeler arasında Arjantin (yüzde 21), Kore Cumhuriyeti (yüzde 16), İspanya (yüzde 17), Vietnam (yüzde 16), Portekiz (yüzde 13), Yeni Zelanda (yüzde 12), Fransa (yüzde 11), İrlanda (yüzde 11), Endonezya (yüzde 10) ve Japonya (yüzde10) yer almaktadır. BM Dünya Turizm Örgütünün raporunda, turizm harcamalarında artış gösteren ülkeler arasında Çin, Ukrayna, Birleşik Krallık, Çekya ve Tayland'ın bulunduğu kaydedildi. 1.2.2. Turizmin İstihdam Oluşturma Etkisi İstihdam terimi, ekonomi biliminde biri dar, diğeri geniş olmak üzere iki anlamda kullanılır. Geniş anlamda istihdam, bir ekonomideki bütün üretim faktörlerinin kullanılmasıyla ilgilidir. Eğer bir ekonomide sahip olunan üretim faktörlerinin tamamı kullanılıyorsa, o ekonomi maksimum üretim düzeyine ulaşmış olur ki “tam istihdam milli gelir düzeyi” denir. Buna karşılık; üretim faktörlerinden bir yada bir kaçının tamamı kullanılmıyorsa, bu durumda da “eksik istihdam milli gelir düzeyi” söz konusudur. Dar anlamda istihdam söz konusu olduğu zaman, sadece emek ve onun üretime katılması akla gelmektedir. Turizmin parasal etkilerinin yanı sıra; ekonomide yarattığı reel etkilerin en önemlisi, emek-yoğun üretim tekniğinden kaynaklanan istihdam etkisidir. Bu nedenle, turizm sektörü kendisinin doğrudan istihdama katkıda bulunması ve bu sektöre girdi veren diğer sektörlere de dolaylı istihdam imkânları sağlaması dolayısıyla ülkedeki toplam istihdamı etkilemektedir. Turist harcamalarındaki artış turizm sektöründeki istihdamın artmasına, bu da istihdam çarpanı kavramının ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Amerika Birleşik Devletleri’nde istihdam çarpan katsayısı 2,23’tür, yani turizm sektöründe doğrudan açılan her bir ek iş için, bu sektörle bağlantılı diğer sektörlerde 2,23 ek iş alanı doğuracaktır. Turizm endüstrisi halen dünyadaki her 11 istihdamdan 1’ine sahip, dünya gayrisafi hasılasının % 9.5’ini oluşturan, toplam yatırımların %4.4’ünün gerçekleştirildiği ve dünya ihracatının % 5.4’üne sahip bulunan, önemli bir endüstri konumundadır. 2014 Yılında turizm ve seyahat endüstrisinde doğrudan istihdam edilen kişi sayısı 1,4 milyon artmış, toplam olarak 4,7 milyon yeni iş olanağı oluşturulmuştur. Dünya istihdamı üzerinde endüstrinin katkısı % 1.8 oranında artmıştır. Dünya Genelinde Turizm Sektörü İstihdam Verileri aşağıdaki tabloda yer almaktadır (*: tahmini veriler) 13 Tablo: Dünya Genelinde Turizm Sektörü İstihdam Verileri Kaynak: Mustafa, Ş. İ. T. Türkiye’de Turizm Sektörünün İstihdama Katkısı. Journal Of Academıc Approaches, 101. Türkiye’de turizm alanındaki istihdam verileir ise aşağıda yer almaktadır: 14 Tablo: Türkiyede Turizm Sektörü İstihdam Verileri Kaynak: Mustafa, Ş. İ. T. Türkiye’de Turizm Sektörünün İstihdama Katkısı. Journal Of Academıc Approaches, 101. Turizm emek yoğun bir sektör olduğundan işgücü kaynağı fazla olan ülkelerde istihdam çarpanı gelir çarpanından büyüktür. Bu nedenle turizm sektörü çok geniş bir yelpazede yeni iş olanaklarının doğmasına neden olur. Ayrıca, yönetim kadrosu çok sayıda muhasebeci, insan kaynakları uzmanı, satış elemanı gibi vasıflı elemanları da kapsar. Bu elemanların hamallar, bahçıvanlar ve odacılar gibi vasıfsız işgücüne de ihtiyacı vardır. Turizm sektöründe üç tür istihdam oluşur: 1. Doğrudan İstihdam: Turizm sektöründe çalışanlar bu grupta yer alır. Otel, pansiyon, müze gibi yerlerde çalışanlar bu gruba örnek gösterilebilir. 2. Dolaylı İstihdam: Turistik harcamalar sonucu gerçekleşmeyen, ancak turizmle ilgili olduğundan turistik arz içerisinde yer alan ve diğer sektörde oluşan istihdam türüdür. Bir bölgede turizm sektöründe meydana gelen gelişmeye bağlı olarak ulaştırma, eğlence ve alışveriş merkezlerindeki istihdam edilen personel sayısındaki değişme bu kapsamda incelenebilir. 3. Ek İstihdam: Turizm sektöründen elde edilen gelirin tekrar harcanması sonucu ortaya çıkan istihdam türüdür. Bu istihdam türü çarpan etkisi sonucu ortaya çıkar. 1.2.3. Yatırımların Artırılmasında Turizmin Rolü Turizm sektörünün sanayi sektörü üzerinde etkisi daha çok turistik yatırımların artması sonucu bu yatırımlarda kullanılan sanayi malları üzerinde görülür. Bu etkiler aşağıda sıralanmıştır: 15  Turistik yatırımlar için yol, çevre düzenlenmesi gibi alt yapı yatırımları gerekir. Bu da söz konusu ağır sanayi ürünlerine olan talebi artırır.  Alt yapı harcamalarının yanında konaklama tesisleri için de çimento, kum, taş orman ürünleri gibi bazı sanayi mallarına ek talep olur.  Son yıllarda her sektörde olduğu gibi bilgisayar teknolojileri de turizm sektöründe kullanılmaya başlanmasıyla bu sanayi dalına da ek talep oluşmaktadır.  Turizm yatırım harcamaları en çok inşaat sektörünü etkilemektedir.  Turizm sektörünün sanayi sektöründen bazı girdiler talep etmesi sonucu, sanayi sektöründe ek talep ortaya çıkar. bu da çoğaltan mekanizmasıyla ulusal gelirin artmasına neden olur.  Tarıma dayalı sanayilerde de turizm sektörü sonucu ek talep ortaya çıkar. Aynı zamanda turistik talebi karşılamanın temel koşulu altyapı bakımından (ulaştırma, kanalizasyon çalışmaları vb.) hazır olabilmektir. Dolayısıyla turizm gelirleri ile altyapı yatırımları arasında doğrudan sıkı bir ilişki bulunmaktadır. Altyapı yatırımları devletin sosyal işlevleri içinde ele alınmakta ve görünmeyen hizmet olarak hem halkın yararlanması hem de ekonomik gelişme amacıyla gerçekleşmektedir. Turizmdeki gelişmelerin altyapıyı geliştirici ve yönlendirici bir etki gösterdiği söylenebilmektedir. 1.2.4. Turizmin Dış Ödemeler Dengesine Etkisi Dış ödemeler bilançosu denildiğinde bir ülkenin bir yıl içinde diğer ülkelerle çeşitli nedenlerle yaptığı ödemeler ile dış ülkelerden sağladığı gelirleri döviz olarak, ya da döviz karşılığı yerli para cinsinden gösteren bir tablo anlaşılmaktadır. Bu tanımda da anlaşılacağı gibi dış ödemeler bilançosu, bir ülkenin diğer bütün ülkelerle ekonomik ilişkilerinin tümünü ortaya koymaktadır ve kaydedilen bütün mal ve para akımlarını göstermektedir. Dış ödemeler bilançosu ülkenin mal ve hizmet sermaye akımları gibi işlemler dolayısıyla dış dünyadan sağladığı gelirlerin dış dünyaya yaptığı ödemelere eşit olup olmadığını ortaya koyar. Bir ülkenin dış ödemeler bilançosu, o ülkenin uluslararası ödeme gücünü gösterdiğinden 16 uluslararası alandaki en önemli mali ve ekonomik itibar göstergelerinden bir tanesidir. Ayrıca bu bilanço, hükümetlerin uyguladıkları ekonomi politikalarının bir sonucudur, bu bakımdan bu politikaların başarısının göstergesidir. Turizm sektörü ülkeden ülkeye döviz akışına sebep olur. Turizm hareketi sayesinde turist gönderen ülkelerde döviz talebini, turist kabul eden ülkede de döviz arzını artırdığından ülkelerin dış ödemeler dengesini etkilemektedir. Zira arz talep dengesi uyarınca ülkenin ulusal parasının değeri bu hareketten etkilenir. Turizm sektörünün milli ekonomideki ve uluslararası ekonomik bağlantılardaki rolü ilk olarak ödemeler dengesindeki yeri ile belirtilmiştir. Görünmeyen ithalat şeklinde isimlendirilen pasif dış turizm giderleri ile görünmeyen ihracat olarak adlandırılan aktif dış turizm gelirleri ödemeler dengesinde yer alırlar. Diğer etkenler yanında ülkenin turizm sektörünün gelişme seviyesine bağlı olarak olumlu veya olumsuz etki gösterirler. Turizm sektöründe bir ülkeyi ziyaret eden yabancılara bazı hizmetlerin satılması, yabancı ülkelere giden vatandaşlara da ilgili diğer ülkeler tarafından hizmetlerin sunulması, bu hizmetlerin satın alınması söz konusudur. Böylece turizm hareketlerine ödenen bedeller karşılıklı döviz akımını sağlamaktadır. Tarım, konfeksiyon, gıda, otomotiv, teknoloji gibi sektörlerde ihracatın gerçekleşebilmesi için iki ülke arasında ikili ve ters yönlü bir ilişki olurken turizm sektöründe turizm talebi ve döviz akımı aynı ülkeye yönelik olduğu için tek yönlü bir ilişki söz konusudur. Aşağıdaki özellikler sayesinde turizm sektörü görünmeyen ihracat olarak diğer sektörlerden farkını ortaya koymaktadır. 1.2.5. Kalkınma, Turizmi ve Enflasyon İlişkisi Bir ekonomide fiyatlar genel düzeyi ve maliyetler sürekli olarak yükseldiği zaman enflasyon meydana gelir. Enflasyon döneminde bütün fiyat ve maliyetlerin aynı oranda yükseldiği söylenemez. Çok nadir olarak fiyatlar ve maliyetler birlikte değişir. Enflasyon dönemlerinde tüketici ve toptan eşya fiyatlarının ortalamaları olan fiyat endeksleriyle ölçülen fiyatlar genel düzeyinde bir yükselme meydana gelir. Genellikle bir ekonomide üretilen mal ve hizmetlerin büyük bir bölümünün turizm sektörü tarafından kullanıldığı kabul edildiğinde, bu mal ve hizmet fiyatlarında turizm nedeni ile meydana gelen artışlar bölgesel açıdan dört grupta toplanabilir. 17  Bunlardan ilki, tam istihdam düzeyinde toplam talebin toplam arzdan fazla olması sebebiyle ortaya çıkan talep enflasyonudur. Kısa dönemde turistik arzın inelastik oluşu nedeniyle bölgeye olan talebi karşılayamayan arz kaynakları enflasyona neden olmaktadır.  Diğeri de, üretimin ekonomik ve sosyal maliyetinin yükselmesinde veya müteşebbisler ya da devlet tarafından fiyatların üretim maliyetlerinin bir fonksiyonu olarak sağlanmasından ileri gelen maliyet enflasyonudur. Maliyet enflasyonu turizmde üretim faktörlerinin fiyatlarında, sektördeki işgücü talebinin işgücü arzından fazla olması, sektörde kullanılan kredilerin faiz oranlarının yükselmesi, kötü hava koşulları nedeniyle tarım ürünlerinin maliyetlerinin artması, devalüasyon nedeniyle dışalım mallarının fiyatlarındaki artış gibi nedenlerle meydana gelen artıştır.  Üçüncü gruptaki enflasyon türü, talep artışı ile birlikte maliyetlerin yükselmesi nedeniyle meydana gelen enflasyondur. Özellikle yurt dışına çıkışların ekonomik maliyetinin arttığı dönemlerde ve yerli halkın alım gücünün yükselmesi durumunda iç turizm talebinin turistik bölgelerde yoğunlaşması bu tür enflasyonu arttırmaktadır.  Son olarak da bölgesel açıdan turizmin yarattığı enflasyon, yatırım-talep dengesizliğinin neden olduğu enflasyondur. Yatırımların talebi karşılayamaması durumunda talebin arzı aşması nedeniyle fiyat yükselmeleri meydana gelerek enflasyona neden olur. 18 Bu Bölümde Ne Öğrendik Özeti Bu bölümde turizm, turizm ile ilgili kavramlar, turizmin ekonomiye etkisi konuları öğrenilmiştir. 19 Bölüm Soruları Soru 1: Günümüzde kullanılan turizm kavramı ilk olarak kim tarafından literatüre sokulmuştur? a) Hunziker ve Krapf b) Guyer-Feuler c) Misra ve Sadual d) Roche ve Nurkse e) Taylor ve Fayol Soru 2. Turizm hangi amaçla yapılamaz? a) Rekreasyon b) Tatil c) Sağlık tedavisi d) Hac ziyaretleri e) İkamet Soru 3. Aşağıdakilerin hangisinde turizmin gelişen ve gelişmekte olan ülkeler arasında giderek artan farkı azaltarak, özellikle gelişmekte olan ülkelerde ekonomik ve sosyal gelişme ve ilerleme sağlayarak yeni uluslararası ekonomik düzenin oluşturulmasına katkıda bulunabildiği vurgulanmaktadır? a) Seyahat Acenteleri Yönetmeliği b) Manila Deklarasyonu c) Minnesota Protokolü d) Birleşmiş Milletler Dünya Turizm Örgütü UNWTO e) Kyoto Protokolü Soru 4. Hangi seyahatlerin turizm olayı yaratabileceğine genellikle hangisine bakılarak karar verilebilir? a) Seyahat amacı b) Sağlık Durumu c) Tatil planı d) Ziyaret edilecek kişi e) Konaklama yeri Soru 5. Aşağıdakilerden hangisi turizmin olumsuz etkileri arasında yer almaz? a) Fırsat maliyeti b) Turizme aşırı bağlılık c) Enflasyonist baskı d) Mevsimsel işsizlik e) Sağlık yatırımlarının azalması Soru 6. Aşağıdakilerden hangisi mal ve hizmetlerde turizm nedeniyle meydana gelen artışların bölgesel gruplandırmalarından biri değildir? a. Talep enflasyonu b. Maliyet enflasyonu c. Talep artışı ile maliyetlerin yükselmesi nedeniyle meydana gelen enflasyon d. Arz enflasyonu e. Yatırım-talep dengesizliğinin neden olduğu enflasyon Soru 7. Aşağıdakilerden hangisi pasif dış turizm olarak adlandırılmaktadır? a. Görünmeyen ithalat 20 b. Görünmeyen ihracat c. Görünen İthalat d. Görünen ihracat e. Canlı ithalat Soru 8. Yatırımların talebi karşılayamaması durumunda talebin arzı aşması nedeniyle fiyat yükselmeleri meydana gelen enflasyon aşağıdakilerden hangisidir? a. Talep enflasyonu b. Talep artışı ile maliyetlerin yükselmesi nedeniyle meydana gelen enflasyon c. Maliyet enflasyonu d. Arz enflasyonu e. Yatırım-talep dengesizliğinin neden olduğu enflasyon Soru 9. Aşağıdakilerden hangisi turizmin, ülkelerin kalkınma politikalarında önemli bir yer tutmasının başlıca nedenlerinden değildir? a. Milli geliri olumlu etkiler. b. İstihdam olanaklarını geliştirir. c. Alt yapının gelişmesini sağlar. d. Bölgesel ve global entegrasyonun oluşumunu hızlandırır. e. Yabancı sermaye yatırımlarını arttırır. Soru 10. Aşağıdaki turist gruplarından hangisi “Turizm etkinliği sırasında sağlık hizmetlerine ihtiyaç duyan ve bu hizmetlerden faydalanan turist” olarak tanımlanmaktadır? a. Sadece Turist b. Medikal tedavi alan tatildeki turist c. Hem tedavi hem tatil amaçlı turist d. Hasta turist e. Sıradan hasta Cevaplar 1) a 2) e 3) b 4) a 5) e 6) d 7) a 8) e 9) e 10) b 21 2. SAĞLIK TURİZMİ VE TARİHSEL GELİŞİM SÜRECİ 22 Bu Bölümde Neler Öğreneceğiz? 2.1. Turizm ve Sağlık Turizminin Tarihsel Gelişimi 2.2. Sağlık Turizminin Gelişmesinin Temel Nedenleri 23 Bölüm Hakkında İlgi Oluşturan Sorular 1) Turizmin gelişmesinde etkili olan faktörler nelerdir? 2) Turizm nasıl bir gelişim göstermiştir? 24 Bölümde Hedeflenen Kazanımlar ve Kazanım Yöntemleri Kazanımın nasıl elde edileceği Konu Kazanım veya geliştirileceği Turizm ve Sağlık Turizminin tarihsel gelişimini açıklayabilme Sağlık Turizminin gelişiminin temel nedenlerini açıklayabilme 25 Anahtar Kavramlar  Sağlık turizmi  Sağlık turizminin gelişim süreci 26 Giriş Sağlık turizmi, keyif verici ve rahatlatıcı gezilerin tümüdür. Sağlık turizminde ana amacın daha iyi bir sağlık hali için tedavi arayışı olması da başka bir yaklaşıma öncülük etmiştir. Bu yaklaşımı benimseyen araştırmacılara göre; masaj salonları ve alternatif terapiler gibi hedonistik (kişisel çıkarlar doğrultusunda) aktiviteler de sağlık turizmi tanımındaki geziler içinde yer alır. Sağlık amaçlı evden uzak olmak ve sağlık hizmetlerinden faydalanmak için yapılan her türlü yer değiştirmeyi sağlık turizmi olarak nitelendirmek mümkündür. Son yıllarda gittikçe popülerleşen sağlık turizmi kavramı ve bir ülkeden bir diğerine tedavi amaçlı gidilmesi Pafford (2009)’a göre yeni bir olgu değil binlerce yıl öncesinde ortaya çıkan bir durumun devamı olarak görülmektedir. Sağlık turizminin birinci dalgası olarak adlandırabileceğimiz yüzyıllar öncesinde şifa verdiğine inanılan kişilerin ve kutsal yerlerin ziyaret edilmesiyle sağlık turizmi kavramı ortaya çıkmıştır. M.Ö. 4.000 yıllarında Sümerler dönemindeki sıcak su kaynaklarının etrafında kurulan sağlık tesislerinden başlayarak 14. yy. Rönesans döneminde bugün bilinen adıyla SPA (salude par aqua) kelimesinin kullanılmaya başlanması ile o dönemde genellikle su ile ilişkilendirilen sağlık turizminin tarihsel temelleri atılmıştır. Sağlık turizminde ikinci dalga olarak adlandırabileceğimiz dönem, 20. yy.’da sağlık hizmeti sunan kurumların yeterli sayı ve kalitede olmadığı, düşük gelirli ve gelişmekte olan ülkelerden gelir düzeyi görece yüksek kişilerin sağlık sektöründe ileri olan ülkelere yaptıkları ziyaretleri içermektedir. Örneğin Cleveland (ABD) gibi sağlık hizmetlerinde ileri bölgelere tedavi amaçlı ziyaretler bu döneme örnek olarak gösterilebilir. “Üçüncü dalga” (Pafford, 2009), “yeni sağlık turizmi” veya “neo-geleneksel sağlık seyahatleri” olarak adlandırılabilecek, son yirmi yılda gözlemlenen durum ise gelişmiş ülkelerde yaşayan orta gelirli kişilerin gelişmekte olan ülkelere sağlık hizmeti almak için seyahat etmeleri olarak ortaya çıkmaktadır. Gelişmiş ülkelerdeki sigortasız veya dar kapsamlı sigortalı olan hastalar, kendi ülkelerinde makul fiyata veya yeterince hızlı alamadıkları sağlık hizmetlerini farklı ülkelere giderek almaktadırlar. Örneğin, ABD’deki sağlık bakım sistemindeki fiyatların yüksek olması sebebiyle düşük-orta gelirli ve sigorta kapsamına sahip olmayan kişilerin yerel sağlık hizmetlerinden faydalanmaları mümkün olmamaktadır. Bu durum, ABD’de bireyleri yurtdışına yönelttiği kadar sağlık hizmeti sağlayıcılarını da maliyetleri düşürebilmek için, hastalarını deniz aşırı ülkelerden sağlık hizmeti alma konusunda teşvik etmektedir. Sağlık ve turizmi birleştiren unsurlar tüketicilerin sağlık hizmeti satın almak amacıyla bulundukları yerlerden başka bir yere ulaşmak için harcadıkları emek ve sermayedir. Huzurlu bir şekilde yaşlanmak isteyen insanların arayışları sonucu ortaya çıkmıştır. Özellikle sağlık hizmetlerindeki özelleştirme çalışmaları ve teknolojik ilerlemeler dolayısıyla insanların sağlıklı uzun yaşam beklentisi sağlık turizminin gelişimine etki eden başlıca faktörlerdir. İnsanlar, yaşam sürelerini sağlıklı kılmak ve sağlık sorunlarına çare bulabilmek için çeşitli çözümler aramaktadırlar. Bunun dışında insanlar ruhen rahatlamak için de çeşitli arayışlar içine girmektedirler. Bu çerçevede sağlık turizmi, hizmet sektöründe en hızlı gelişen hizmet 27 kollarından biri olmuştur denilebilir. 28 2.1. Turizm ve Sağlık Turizminin Tarihsel Gelişimi Turizmle ilgili kavramların temelinde seyahat olgusu yattığından, turizmin tarihsel gelişiminden söz ederken; medeniyetlerin gelişmesinde rol oynayan büyük seyahatler önem kazanmaktadır. Coğrafi keşiflerin temelinde de büyük olasılıkla insanoğlunun seyahat etme merakı yatmaktadır. Savaşlar, fetihler, dini inanışlar; insanların başka ülkelerle daha fazla ilgilenmelerine ve çeşitli nedenlerle yaşadıkları yerlerden başka yerlere seyahat etmelerine yol açmıştır. Turizmin tarih içindeki gelişiminin başlıca özelliklerini şu şekilde özetleyebiliriz:  Boyutsal Gelişme (Fiziki Büyüme): Turizme katılanların sayısını ve turizm harcamalarındaki gelişimi ifade eder.  Hızlı Gelişme: Turizmin tarihsel süreci incelendiğinde ortaya çıkan bir diğer özellik gelişimin diğer toplumsal olaylara göre son derece hızlı olmasıdır. Özellikle son yıllarda hem turistik tüketime katılan birey sayısı hem de turizmden elde edilen gelirlerdeki artış hızı giderek büyümektedir.  Yenilikçi Gelişme: Bazı buluşlar turizmin gelişimi için uygun ortamı sağlarken, turizmin gelişimiyle birlikte ortaya çıkan yenilikler de bulunmaktadır. Örneğin; ulaşım olanaklarındaki gelişmeler turizme olumlu yönde katkıda bulunurken, turizmin gelişmesiyle birlikte charter uçuşlar gibi yeni ulaşım olanaklarının da ortaya çıktığı savunulabilir.  Niteliksel gelişme: Günümüzde turizm sadece ulusal boyutta olmaktan çıkmış, uluslararası hatta kıtalar arası bir özellik kazanmıştır. Bu durum, turistik tüketiciler açısından ele alınabileceği gibi, turizm işletmeleri açısından da değerlendirilebilir. Turizm ve sağlık turizminin gelişim sürecine geçmeden önce bu konuda literatürde yer alan bazı kavramların açıklanması yararlı olacaktır. Bu kavramlardan bazıları ileriki bölümlerde ayrıntılı olarak ele alınacaktır. Sağlık Turizmi; İkamet edilen yerden başka bir yere herhangi bir sebeple sağlık hizmeti satın almak için yapılan planlı seyahatlere denilmektedir. Sağlık Tesisi; Kaplıca, içme, deniz suları, çamur vb. maddeler veya solunum yolu ile veya elektrikli ve diğer mekanik gereçlerle, masaj ve beden eğitimi şeklinde veya iklimden yararlanılarak insan sağlığını korumak amacı ile doktor denetiminde yapılan kür uygulama türlerinden birinin veya birkaçının birlikte yapıldığı mekân ve alanlarda yer alan tesislerdir. Sağlık Turisti; İkamet edilen yerden başka bir yere herhangi bir sebeple sağlık hizmeti satın almak için planlı bir şekilde seyahat eden tüketicilere denilmektedir. Turistin Sağlığı; İkamet edilen yerden başka bir ülkeye tatil amaçlı giden turistlerin seyahat halindeyken acil ve ani olarak gelişen hastalıklarda sağlık hizmeti almak zorunda kalmasına denilmektedir. 29 Turizm Sağlığı; Turistin konakladığı ve gezdiği çevrenin sağlığı ve sağlıklı bir ortam olması (havuz suları, sağlıklı gıda ve içme suyu vb.) turistin çevreye, çevrenin turiste sağlık açısından etkisini kapsamaktadır ve çevre sağlığının konusudur. Wellness; İnsanların daha sağlıklı olmak, performanslarını artırmak, daha uzun yaşamak ve yaşam kalitelerini yükseltmek amacı ile yaptıkları çalışmaların ve ürünlerin toplamına denilmektedir. Well-being ve fitness kavramlarının ilk ve son eklerinin birleştirilmesiyle oluşturulmuştur. Medikal; İngilizceden dilimize geçmiş bir kelimedir. En sık kullanılan 2 anlamı vardır. Birincisi; tıbba ait, tıp ile ilgili, ikincisi ise iyileştiren, sağaltan anlamlarıdır. SPA (Salus Per Aquam); Su kullanılarak elde edilen sağlığı ifade etmektedir. Suyun sıcak, soğuk ve farklı biçimlerde (akıtma, damlama, duşlama, püskürtme) uygulanması ile kazanılan dinlenme ve ferahlama duygularının edinildiği bütünleyici bir tedavi anlamında kullanılmaktadır. Su ile yapılabilecek bütün uygulamaları içine alır. Thalassotherapy (Talassoterapi); Thalasso, Yunanca bir kelimedir ve deniz suyu demektir. Deniz suyundaki mineralleri, tuzu, yosunu vb. içeren tamamen doğal yöntemlerle yapılan uygulamalardır. Rehabilitasyon; İnsanların; hastalık, kaza, hapis, bunalım gibi ruhi ve bedeni yaralanmalardan sonra karşılaştığı güçlükleri yenmesine yardım ederek, kendi kendine yeter duruma getirilmesidir. Geriatri; 65 yaş ve üstü bireylerin sağlık sorunları, hastalıkları, sosyal hayatları, fonksiyonel yaşamları, yaşam kaliteleri, duygu durumu, bilişsel sorunları, koruyucu hekimlik uygulamaları ve toplum yaşlanması ile ilgilenen tıbbi bilim dalıdır. Gerontoloji; Geriatri gibi yaşlanma ve yaşlılık sorunları ile ilgilidir fakat sorunların sosyal yönüne vurgu yapar. Yaşlıların yaşam koşullarının ve psikolojilerinin iyileştirilmesi konusunda çalışan sosyal bir bilimdir. Rekreasyon; İnsanları zorunlu iş etkinliklerinden sonra yenileyen, dinlendiren ve gönüllü olarak yapılan boş/serbest zaman faaliyetleri olarak tanımlanmaktadır. İşten bağımsız, kendi içinde değerli olan, kişinin pek çok önemli ihtiyacını karşılayan dolu ve yaşam kalitesini artıran bir rahatlama aracıdır. 2.1.1. İlk Çağ Döneminde Turizm ve Sağlık Turizmi Tarihin akışı içerisinde insanlar çeşidi nedenlerle sürekli yaşadıkları bölgelerden başka bölgelere seyahat etmiştir. Paranın Sümerler tarafından icadı ve M.Ö. 4000 yıl öncesinden başlamak üzere ticaretin gelişmesi günümüzdeki "seyahat' kavramının doğuşuna öncülük etmiştir. Sümerlerin sadece parayı bulmaları ve bunu ticarette kullanmaları değil, değişik yazı biçimlerini ve tekerleği bulmaları da seyahat kavramını oluşturan nedenleri arasındadır. 30 İlk çağlarda insanların yiyecek gereksinimlerini karşılamak için seyahat ettikleri görülmektedir. Bunun yanı sıra yeni yerler görme isteği, sağlık amacı ve dinsel amaçlar da insanların seyahat nedenleri olarak ifade edilebilir. M.Ö. 2700'lerden başlamak üzere yapılan piramitler, M.Ö 1600 ile 1200 yılları arasında birçok kişi tarafından görülmek üzere piramitlerin bulunduğu şehirlere seyahat edilmiştir. Yine aynı yıllarda seyahatlerin yanında insanların bu ziyaretler süresince yiyecek-içecek ve barınma gibi ihtiyaçlarının olduğu ve bu ihtiyaçların giderilmesi gerektiği anlaşılmıştır. Eski Yunan'da MÖ. 700'lü yıllarda olimpiyat oyunlarının başlaması da, dünya turizm tarihi içerisinde önemli bir olay olarak kabul edilmektedir. Bu oyunlara katılmak ve izlemek amacıyla yapılan ilk seyahatler spor turizminin de başlangıcı sayılmaktadır. Romalılar döneminde, olimpiyat oyunlarına, Mısır'daki piramitlere ve sağlık amacıyla kaplıcalara dönük seyahat eğilimleri, ulaşım yolu ve araçlarının gelişimiyle yaygınlık kazanmıştır. Dolayısıyla günümüzde büyük ilgi gören ve hızla ilerlemeye devam eden sağlık turizmi yeni bir olgu değildir. Literatürde yer alan farklı yıllarda yapılmış çok çeşitli tanımlamalara da bakarak söylenebilir ki; insanlar sağlıklı olma arayışı içinde çok uzun yıllardır bireysel olarak ya da kitleler halinde seyahat etmektedirler. Sağlık turizmi aktivitelerine ilişkin antik çağlardan bile örnekler bulmak mümkündür. Eski çağlarda insanlar sağlıklı olmak uğruna şifa vereceğine inandıkları tapınaklara ve iklim koşullarının bulundukları bölgeden daha sağlıklı olduğu bölgelere giderlerdi. Roma İmparatorluğu döneminde inşa edilen kaplıcalar ve termal tesisler buna bir örnektir. Roma İmparatorluğunun çöküşünden sonra birçoğu hizmet vermeyi bırakan bu tesisler günümüzde hala sağlık turistlerinin ilgisini çekmektedir. Yalnızca bu durum bile sağlık turizmi tarihinin ne kadar eskiye dayandığının bir kanıtıdır. Bir başka örnek olarak Yunan mitolojisinde bahsedilen tanrı Asklepios gösterilebilir. Hemen her toplumda uzun ve sağlıklı yaşama isteği, insanları sonsuz bir hayat arama düşüncesine sürüklemiştir. Şuan ki Türkiye ile Yunanistan arasında kalan küçük bir yerleşim yeri olan Epidaurus adıyla anılan Saronik Körfezi’nde, insanlar şifa tanrısı Asklepios’un mabedini ziyaret edip sağlık aramışlardır. Karşı kıyıdaki Bergama da sağlık açısından önemli bir merkez olarak görülmüş, Akdeniz çanağında yaşayan insanlar tarafından ziyaret edilmiş, şifalı sularından faydalanılmıştır. Bölge, hava akımlarına karşı korunaklı, temiz havası ve suyu olan bir yer olmuştur. O günün insanlarının inançlarına göre burada bulunan su, kullanan herkese yaratıcının vasıtasıyla şifa vermekte ve hastaları iyileştirmektedir. Ayrıca hastaları iyileştirebilmek için uyku odaları ve terapi merkezleri yapılmıştır. Perhiz, sıcak ve soğuk banyo ile beden hareketleri tedavi sürecinin en önemli üç öğesi olmuştur. Avrupa kıtası, uzun bir geçmişe dayanan sağlık amaçlı seyahat geleneğine sahiptir. Roma dönemindeki Britanya’nın şifalı suları olduğu inanılan özellikle Bath (sıcak su kaynağı) adının verildiği bölgesi, hastalar tarafından ziyaret edilir olmuştur. 31 2.1.2. Orta Çağ Döneminde Turizm ve Sağlık Turizmi İlkçağda gelişme gösteren turizm hareketleri ortaçağa gelindiğinde biraz daha farklı bir hal almıştır. Ortaçağda turizme damgasını vuran öğe dini yerlerin ziyaretine dayalı seyahatler olmuştur. Yine ortaçağda, Hıristiyan ordularının, Avrupa'dan başlayarak Ortadoğu'ya yapmış oldukları Haçlı Seferleri adını alan askeri ve dinsel kökenli saldırıları, daha sonraki yıllarda özellikle dini amaçlı yolculukların da başlamasına öncülük ettiği için turizm hareketleri açısından önemli olmuştur. Ortaçağ turizminin ilgi çeken kişilerinden ve olaylarından biri 1254-1324 yılları arasında yaşamış olan Marco Polo ve yaptığı uzun seyahattir. Marco Polo, hiçbir ticari ve askeri amacı olmadan ve sadece diğer ülke ve insanları tanımak amacıyla, İtalya'nın Venedik kentinden yola çıkarak 4 yılda Çin'e kadar gitmiş ve orada 16 yıl yaşayıp, tekrar 4 yılda Venedik'e dönmüştür. Bu nedenle; Marco Polo, dünya tarihinde bilinen ve kabul edilen ilk gezgindir. Kendisi bugünkü turist tanımına tam uymamakla birlikte, yolculukları askeri ve ticari olmadığından; günümüzün turistik yolculuklarına benzemektedir. Ortaçağda kıtalararası karayolu ticaretinin de başlamış olduğu görülmektedir. Batı Avrupa’yı Ortadoğu üzerinden Hindistan ve Çin’e bağlayan İpek Yolu hattı üzerinde yapılan bu ticaret ve bundan kaynaklanan ilişkiler söz konusuydu. Çağa damgasını vuran bu özellik, kapsadığı ülkelerdeki yan bağlantılarıyla toplulukları sosyoekonomik açıdan da etkilemiştir. Bu sayede, İlkçağ döneminde Roma İmparatorluğu'nun sınırlarını aşamayan seyahatler, kıtalararası bir boyut kazanmıştır. Orta Çağ Avrupa’sında ise kilisenin etkisiyle seyahatler kesintiye uğramıştır. İnsanların kutsal su dışındaki sularla yıkanmaması nedeniyle hastalıklar artmıştır. Avrupa’nın suda yıkanmaya mesafeli durması uzun bir süre devam etmiştir. 16. yüzyılda fountain of youth olarak bilinen gençlik pınarı inanışı önem kazanmıştır. İspanyol kâşif Ponce de Leon 1513 yılında Florida eyaletini keşfederek burada bulunan, insanlara şifa dağıttığı ve gençlik kazandırdığı inanılan su pınarını aramaya başlamıştır. Kuzey Amerika’ya bakıldığında sudan sağlık arama davranışları daha 14. yüzyılda, kutsal ve iyileştirici gücü olduğuna inanılan ülkenin kuzey doğusunda New York’ta bulunan Saratoga kaplıca ve içmelerinin yerli Amerikalılar tarafından ziyaret edilmesiyle başlamıştır. Bu ziyaretler 19. yüzyılda popüler bir hale gelmiştir. Sahil boyunca bulunan şehirlerin kalabalığından kaçan insanlar için kendilerini iyi hissedebilecekleri tercih edilen bir yer olmuştur. 2.1.3. Yeni Çağ Döneminde Turizm ve Sağlık Turizmi Rönesans döneminde bilimde, sanatta, dinsel inanışta ve yönetim şekillerinde ortaya çıkan yeni arayışlardan konumuza yönelik olanlardan en önemlileri; 1492 yılında Portekiz'li denizci Vasco de Gama'nın gemi ile Hindistan'a ulaşması, aynı şekilde Portekiz'li bir başka denizci Macellan'ın 1519 yılında başlayan dünya seyahatidir. Bu seyahatler; bilinmeyen yerlerin bulunmasının yanı sıra, insanların görme ve tanıma isteği ve merak duygusu nedeniyle yapmış oldukları yolculukların temelini oluşturan en önemli tarihi olaylardır. Rönesans ve reform hareketleri ile birlikte, güzel sanatlarda ve bilimde gelişme 32 yaşanmış bu da Floransa, Roma, Paris gibi yeni kent merkezlerine yönelik seyahatlerde artışa neden olmuştur. Avrupa’da bu gelişmeler yaşanırken, Anadolu’da Osmanlı İmparatorluğu’nda da seyahatin gerekleri olan karayolu ağının ve konaklamayı sağlamak üzere han ve kervansarayların yapıldığı bilinmektedir. Dünya üzerinde yeni yerleşim alanlarının bulunması, insanların bu yeni topraklara göç etmelerine neden olmuştur. Yeni göçler yeni kentlerin oluşmasına neden olmuştur. Bu kentlerde sürekli oturan insanların, diğer kentlere ticaret dışında da (sanatsal, bilimsel ve politik nedenler gibi nedenlerle) gidip gelmeye başlamaları, gidecekleri yerler ile ilgili önceden bilgi alma ihtiyacını ortaya çıkarmıştır. Bu anlamda ilk kez 1672 yılında Fransa’da bir gezi rehberi düzenlenmiştir. Bu amaçla hazırlanan rehber, sadece Fransızlar için değil başka ülkelerden gezi için bu ülkeye gelen insanlara da yardımcı olmaya başlamıştır. En önemlisi, bu rehber ile birlikte “tur” sözcüğü ilk kez Paris merkez başta olmak üzere başka yörelerde de yolculuk anlamında kullanılmaya başlamıştır. 15. ve 17. yüzyıllar arasında yaşayan zengin insanlar sağlık durumlarını daha iyi hale getirmek için medikal SPA ve deniz kenarı gibi yerlere, tedavi olmak içinse başka ülkelerdeki medikal okullara gitmeye devam etmişlerdir. 18. ve 19. yüzyıllarda ise Fransa'da yer alan SPA şehirleri soğuk ülkelerde yaşayanların ilgi odağı olmuştur. Bu dönemde yaşayan Avrupalılar yine sağlık amaçlı Almanya'dan Nil'e düzenli olarak gitmişlerdir. İngiltere'de yaşayanlar bronşit gibi hastalıkları tedavi amaçlı SPA merkezlerini ziyaret etmişlerdir. 2.1.4. Yakın Çağ Döneminde Turizm ve Sağlık Turizmi 18. ve 19. yüzyıllarda Avrupa'da özgürlük ve demokrasi havasının oluşması toplumları da etkilemiştir. Kuşkusuz bu özgürlük fikirlerinin yayılışının en büyük nedenlerinden biri ve en başta geleni 1789 yılında gerçekleşen Fransız İhtilali olmuştur. Bu dönemde turizmi olumlu yönde etkileyen en önemli faktör, ulaşım teknolojisindeki ilerlemeler olmuştur. Bu anlamda Avrupa’da demiryolu ulaştırmasının geliştiği, bunun yanı sıra buharlı gemilerin de deniz ulaşımında kullanıldığı; söz konusu gelişmelerin de seyahate katılanların sayısını artırdığı görülmektedir. Ticaret, din, sağlık, sanat gibi değişkenlerin etkisiyle ve bazen de macera arayanların tekelinde gelişme gösteren turizm faaliyetleri, günümüzdeki çağdaş yapısına, yani önemli bir sektör haline, Endüstri Devrimi ile birlikte gelmiştir. Sonuç olarak, “Endüstri Devrimi”, çağdaş turizmin doğması ve gelişmesi için gerekli alt yapıyı hazırlamış ve zaman içinde turizm hareketlerini hızlandıran önemli bir etken olmuştur. Tarihte bilinen ilk paket tur olan, 1841 yılında İngiliz Thomas Cook'un, düzenlenen bir kongre için, kalabalık bir grubu bir şehirden diğerine demiryolu ile götürmesi ilk toplu seyahatin başlangıç tarihidir. Bu olay aynı zamanda Cook’un ilk tur operatörlüğünün de habercisidir. Sanayileşme ve kentleşme sonucu hızlı bir değişime maruz kalan ülkeler hava kirliliği gibi çevre sorunlarıyla karşı karşıya kalmışlardır. Sanayileşme ve kentleşmenin sonuçları arasında sayılabilecek psikolojik sorunlar, iş ve yaşam koşullarının zorlaşmasının beraberinde getirdiği stres ve küresel krizlerin olumsuz yansımaları gelişmiş ülkelerde baş göstermiştir. 33 Bütün bunların bir araya gelmesi sonucunda, önceki yıllarda zengin insanların sağlık hizmetleri arayışı gelişmiş ülkeler yönündeyken, bu arayışın yönü artık daha kırsal ve doğal ortamlara sahip olan gelişmekte olan ülkelere dönmüştür. Demiryollarının inşa edilmeye ve kullanılmaya başlamasıyla kırsal bölgelerde yaşayan insanlarda uzak bölgelere gidebilme şansı yakalamışlardır. Bu seyahatlerin önemli bir kısmı da ya daha güneşli bölgelere ya da tıbbi açıdan daha gelişmiş ülkelere yapılmıştır. Temelinde sağlıklı olma ya da tedavi olma amacı olan bu seyahatlere spaların da eşlik etmesiyle sağlık turizmi daha sosyal bir tecrübe olma yolunda önemli bir ilerleme kaydetmiştir. 19. yüzyılın başlarında Avrupa nüfusunun %70’inin tüberkülozlu olduğu tahmin edilmektedir. Tedavi için gelir düzeyi yüksekhastalara deniz gezisi ve bol temiz havalı ortamlar (klimatizm) önerilmiştir. 19. yüzyılın sonlarında hastaların izole edilmesinin önemi anlaşılmış ve bunun için dağlık yerlerde sanatoryum yapımı başlamıştır. Gelir düzeyi düşük veremlilerin kaldıkları yerlerin hapishane gibi olmasına karşın, zenginler Davos ve St. Moritz gibi kentlerdeki lüks sanatoryumlarda yatmışlardır. Bu zengin veremlilerin sayesinde İsviçre’de yeni doğmuş olan ilaç sanayi ve bankacılık sektörü gelişimi de ivme kazanmıştır. Hemşirelik mesleğinin öncülerinden sayılan Florence Nightingale, sağlık turizminin gelişimine ve tanıtımına öncülük eden ilk insanlardan biri olarak İsviçre’deki şifalı suları ziyaret eden hastaları daha uygun fiyat sunan Türkiye’deki şifalı sularda tedavi görmeleri için yönlendirmiştir 2.1.5. Günümüzde Turizm ve Sağlık Turizmi Günümüzde teknolojik imkânlardaki ilerleme, sağlık hizmeti sunan tesislerin sayısındaki artış, rekabet ortamı sonucunda oluşan makul fiyatlar ve kaliteli, insana değer veren hizmetler, bilgi işlem ve iletişim çağında henüz gitmeden alınabilecek kapsamlı bilgi, acentelerin hemen hemen bütün sorumluluğu almasıyla hem daha güvenilir hem daha kolay seçimler ve ön hazırlıklar yapılmasına olanak sağlaması sayesinde sağlık turizmine ilgi her geçen gün daha fazla artmaktadır. Geleneksel medikal turizmi modellerinde az gelişmiş ülkelerden insanlar daha fazla teknolojik imkânlara sahip daha gelişmiş yerlere gitmekte idi, modern yeni medikal turizm modellerinde ise insanlar ekonomik sağlık koşullarından dolayı gelişmiş ülkelerden az gelişmiş ülkelere de gidilmekledir. Yakın tarihimize baktığımızda sağlık hizmetleri, insanların 1970’lerin sonlarından itibaren küreselleşmenin de getirdiği avantajlardan faydalandıkları bir alan olmuştur. Üst gelir grubunda yer alan tüketiciler, medikal sağlık hizmetlerinin görece gelişmiş olduğu ABD, İngiltere, Almanya ve diğer Avrupa ülkelerine doğru tedavi amacıyla seyahat eder olmuştur. Modern zamanların sağlık turizminin bu ilk aşaması özel sektörün de gelişimiyle beraber bu hizmetleri satın alabilecek küçük bir elit kesime zamanın yüksek teknolojisi ile hizmet eder olmuştur. 1980’lerin sonunda ve 1990’ların başlarında yeni liberal politikalar ekseninde tasarlanan ABD sağlık sistemi dünyaya etki edecek yapısal bir değişim içine girmiştir. Bu değişim sonucunda yükselen sağlık hizmet fiyatları bu bedeli ödeyemeyecek durumda olan insanları ülke dışında sağlık arayışı içerisine itmiştir. Amerikan sağlık sistemi ve bu sistemin 34 yansımalarına ileriki bölümlerde değinilecektir. Aynı dönemlerde Küba Hükümeti’nin sağlık turizminin medikal alanında Arjantin, Şili, Meksika ve Venezüella’yı hedef pazar olarak belirleyerek sağlık turizmi pazarlama çalışmaları yapması medikal turizm seyahatlerinin bugünkü halini alması yönündeki ilk gelişimini başlatmıştır. Bu yolla Küba, dünyada uluslararası hastalara planlı bir şekilde satın alınabilir çeşitli sağlık hizmetleri sunan ve bu alanın kârlı bir alan olabileceğini gösteren ilk ülke olmuştur. 1997-1999 yılları arasında Küba’nın sağlık hizmetleri ihracatı yaklaşık 30 milyon dolarlık parasal bir değere ulaşmıştır. Dikkat çeken bu parasal değer bölgedeki diğer ülkeleri de harekete geçirmiş ve ülkeler özellikle estetik cerrahi alanında ödenebilir fiyatlar sunarak talep edenlerin ilgisini çekmeye çalışmışlardır. Son zamanlarda sağlık turizmi genel olarak gelişmiş ülkelerden gelişmekte olan ülkelere gerçekleştirilse de; bugün insanlar gelişmiş ülkelere de sağlık amaçlı gidebilir. Dahası, çeşitli nedenlerle gelişmekte olan ülkelerdeki insanlar yine gelişmekte olan başka ülkelere de gitmektedir. Sonuç olarak; günümüz koşullarında sağlık turizmi; ikamet edilen ve ziyaret edilen ülkeler, sunulan sağlık hizmetleri, sağlık problemleri, estetik amaçlı turistlerin demografik özellikleri, talepleri, ihtiyaçları gibi pek çok değişkene bağlı olarak farklı şekillerde sağlanabilmektedir. Dünya üzerindeki bütün ülkeler vatandaşlarının sağlık düzeyinin daha iyi hale gelmesi amacıyla sağlık sistemlerini en iyi şekilde yapılandırmaya ve düzenlemeye çalışmaktadır. Bu faaliyetlerin gerekçesi ne olursa olsun, gelinen noktada daha iyi sağlık hizmetleri sonuçlarının elde edilmesi ve bunun için daha güçlü sağlık sistemlerinin gerekliliği üzerinde giderek artan bir fikir birliği söz konusudur. 2.2. Sağlık Turizminin Gelişmesinin Temel Nedenleri Çeşitli demografik, ekonomik ve yaşam tarzı faktörleri sağlık turizminin kavramsal açıdan ve pazar payı olarak turizm sektörü içindeki öneminin artmasına neden olmuştur. Bu sebepleri aşağıdaki şekilde özetleyebiliriz; Yaş Ortalamasının Artması: İkinci dünya savaşı sonrası yaşanan doğum patlaması yavaşlamış durumdadır ve ikinci dünya savaşı yılları sonrasında yaşanan hızlı nüfus artışı dönemi kişiler (50lerinin ortasında olan kişiler)den oluşan yaklaşık olarak 78 milyon insan sağlık turizminin ana hedef kitlesini oluşturmaktadır. Bu gruptaki insanların seyahat ederken sağlık ihtiyaçlarını karşılama istekleri bu turizm pazarının büyümesindeki itici güç konumundadır. O dönemde doğanlar artık en yüksek harcanabilir gelir sahibidirler ve seyahat etme eğilimi göstermektedirler. Bu grup fiyat konusundan daha çok pazarlamanın diğer unsurları (mekan, güvenirlilik, kalite vb.) hakkında duyarlıdırlar. Yaşam Tarzının Değişmesi: Hedef pazarın demografik özelliklerinin ve yaşam tarzlarının değişmesi; estetik ameliyat, spa, fitness merkezleri, bağımlılık tedavi merkezleri vb. hizmet ve tesislerine olan talebin artması anlamına gelecektir. Tüm dünyada sağlıklı olma ve alternatif tedavi yöntemlerinin sağlığı kuvvetlendirdiği ve iyileştirdiği yönünde bilgilerin artması bu doğrultuda büyük bir istek uyandırmaktadır ve şifalı sıcak su kaynağı olan termal tesisler ve kaplıcalar da artık sadece ileri yaştakiler ya da hastalar için değil sağlık, estetik arayışında olan ve zinde kalmayı bir yaşam biçimi haline getirmiş, ruh ve beden güzelliğine 35 önem veren insanlara da hizmet vermeye başlamıştır. Turizm Alternatifleri: Bugünün tüketicileri çeşitli bölgelere seyahat etmişlerdir ve yeni ve farklı bir tatil deneyimi istemektedirler. Genellikle, eğitime yönelik ve deneysel yenilikler istemektedir ve sağlık ve wellness turizm pek çok açıdan bu istekleri karşılamaktadır. Sağlık Sisteminin Özellikleri: Pek çok ülkede, tıbbi bakım alabilmek için uzun bekleme sıralarının olması, yüksek maliyetler, sağlık sigortasının olmayışı gibi sebepler yurtdışında, sağlık hizmetinin araştırılması sonucunu doğurmuştur. Ayrıca, belli bir ülkede çok pahalı olan bir ameliyat, diğer ülkelerde daha ucuz olabilmekte ve bu da sağlık turizminin gelişmesinde etkin olmaktadır. 36 Bu Bölümde Ne Öğrendik Özeti Bu bölümde ilk çağ, orta çağ, yeni çağ ve yakın çağ dönemlerinde turizm ve sağlık turizminin yeri, günümüzde sağlık turizminin gelişimi ve sağlık turizminin gelişmesine etki eden nedenler öğrenilmiştir. 37 Bölüm Soruları Soru 1. Aşağıdakilerden hangisi turizmin tarih içindeki gelişiminin başlıca özellikleri arasında yer almaz? a) Boyutsal Gelişme b) Yenilikçi Gelişme c) Hızlı Gelişme d) Durağan Gelişme e) Niteliksel Gelişme Soru 2. İkamet edilen yerden başka bir yere herhangi bir sebeple sağlık hizmeti satın almak için planlı bir şekilde seyahat eden tüketicilere ne denilmektedir? a) Sağlık turizmi b) Sağlık tesisi c) Thalassotherapy d) Sağlık turisti e) Wellness Soru 3. Yakınçağ döneminde turizmi olumlu yönde etkileyen sektörü aşağıdakilerden hangisidir? a) Ulaşım sektörü b) Gıda sektörü c) İnşaat sektörü d) İletişim sektörü e) Enerji sektörü Soru 4. Tarihte bilinen ilk paket turu kim düzenlemiştir? a) TCook b) Guyer c) Misra d) Roche e) Taylor Soru 5. Hemşirelik mesleğinin öncülerinden sayılan, sağlık turizminin gelişimine ve tanıtımına öncülük eden ilk insanlardan biri olarak İsviçre’deki şifalı suları ziyaret eden hastaları daha uygun fiyat sunan Türkiye’deki şifalı sularda tedavi görmeleri için yönlendiren kişi aşağıdakilerden hangisidir? a) Thomas Cook b) Frederick Taylor c) Florence Nightingale d) Max Weber e) Hunziker ve Krapf Soru 6. İnsanların; hastalık, kaza, hapis, bunalım gibi ruhi ve bedeni yaralanmalardan sonra karşılaştığı güçlükleri yenmesine yardım ederek, kendi kendine yeter duruma getirilmesine ne denilmektedir? a. Medikal b. SPA c. Thalassotherapy d. Rehabilitasyon e. Wellness 38 Soru 7. Aşağıdakilerden hangisi 65 yaş ve üstü bireylerin sağlık sorunları, hastalıkları, sosyal hayatları, fonksiyonel yaşamları, yaşam kaliteleri, duygu durumu, bilişsel sorunları, koruyucu hekimlik uygulamaları ve toplum yaşlanması ile ilgilenen tıbbi bilim dalıdır? a. Geriatri b. Gerontoloji c. Rehabilitasyon d. Thalassotherapy e. Wellness Soru 8. İlk kez 1672 yılında düzenlenen gezi rehberi aşağıdaki ülkelerin hangisinde gerçekleşmiştir? a. Fransa b. Almanya c. İsviçre d. Güney Afrika e. Çin Soru 9. Dünyada uluslararası hastalara planlı bir şekilde satın alınabilir çeşitli sağlık hizmetleri sunan ve bu alanın kârlı bir alan olabileceğini gösteren ilk ülke aşağıdakilerden hangisidir? a. ABD b. İngiltere c. Türkiye d. Küba e. Birleşik Arap Emirlikleri Soru 10. 1990’larda Küba Hükümeti sağlık turizminin medikal alanında hangi ülkeleri hedef Pazar olarak seçmemiştir? a. Arjantin b. Şili c. Bahamalar d. Meksika e. Venezuela Cevaplar 1) d 2) d 3) a 4) a 5) c 6) d 7) a 8) a 9) d 10) c 39 40 3. MEDİKAL TURİZM 41 Bu Bölümde Neler Öğreneceğiz? 3.1. Medikal Turizm 3.2. Medikal Turizm Bölgeleri 42 Bölüm Hakkında İlgi Oluşturan Sorular 1) Sağlık turizmi ve medikal turizm arasındaki fark nedir? 2) Medikal turizm kapsamına giren hizmetler ve özellikleri nelerdir? 43 Bölümde Hedeflenen Kazanımlar ve Kazanım Yöntemleri Kazanımın nasıl elde edileceği Konu Kazanım veya geliştirileceği Medikal Turizm kavramını tanımlayabilme Medikal Turizm ile sağlık turizmi arasındaki farkı açıklayabilme Medikal turizm kapsamındaki hizmetleri sıralayabilme Medikal turizm bölgelerini açıklayabilme 44 Anahtar Kavramlar  Medikal turizm  Medikal turizm bölgeleri 45 Giriş Sağlık turizmi, bireyin sağlığına kavuşmak için yaşadığı merkezden başka bir merkeze tedavi amacıyla gitmesi olarak tanımlanmaktadır. İnsanlar artık sağlık sorunlarını çözerken, yalnızca kendi ülkelerindeki hekimleri ya da fiyatları değil; en iyi çözüm ve en iyi fiyat seçeneklerini değerlendirerek hareket etmektedir. Gelişmekte olan ülkeler gelirlerini ve istihdam olanaklarını artırmak, medikal turizmi bir araç olarak görmektedirler. Medikal turizm, globalleşen dünyada insanların uzun mesafedeki ülkelere medikal tedavi olabilmek için seyahat etmesini ve aynı zamanda birer tatilci olmalarını ifade eden bir kavramdır. Dünya turizm hareketlerinde önemli bir pay sahibi olan Türkiye, alternatif turizm çeşitlerini artırmak suretiyle turizm sektöründeki rekabet gücünü de artırmaktadır. Özellikle sağlık turizmi alanında önemli sayılabilecek bir alt yapının kurulması, gerek termal kaynakları gerekse de yetişmiş personelin varlığı, Türkiye’nin sağlık turizmi sektöründe önemli bir rol oynayacağına işaret etmektedir. İnsanların daha kaliteli ve düşük maliyetli sağlık hizmetlerini diğer ülkelerde araması sağlık turizmini ortaya çıkarmıştır. Sağlık turizmi, bir ülkeden diğer ülkeye sağlık hizmeti alınmak için seyahat edilmesi olarak tanımlanmaktadır. Dünyada sağlık turizmi son yıllarda hızla yükselen bir trend olup çok önemli bir alternatif turizm çeşididir. Sağlık turizmi; medikal (tıbbi) turizm, termal-SPA/wellness turizmi, yaşlı ve engelli turizmi olmak üzere turistlerin ihtiyaç ve beklentileri, kullanılan kaynakların farklılığı nedeni ile üç çeşidi bulunmaktadır. Medikal turizm sağlık turistinin iyilik halinin gelişmesi için yapılan tıbbi uygulamaları kapsamaktadır. Hastalığın iyileştirilmesi durumu; tıbbi check-up, sağlık taraması, diş tedavisi, kalp ameliyatı, protez takılması, kanser tedavisi, nöroşirurji, o

Salk Turizmi YK ALIMA NOTU PDF

Document Details

Tags

Related

Summary

Full Transcript

Upgrade to continue