Risk Değerlendirme sunumu PDF

RİSK DEĞERLENDİRME Öğr. Gör. Esra Nur TÜRKMEN Risk Değerlendirmenin Önemi 1 Yasal Zorunluluk 2 İş Kazalarını Önleme 6331 sayılı İş Sağlığı ve Risk değerlendirme Güvenliği Kanunu bütün çalışmaları iş kazalarını iş yerlerine risk...

RİSK DEĞERLENDİRME Öğr. Gör. Esra Nur TÜRKMEN Risk Değerlendirmenin Önemi 1 Yasal Zorunluluk 2 İş Kazalarını Önleme 6331 sayılı İş Sağlığı ve Risk değerlendirme Güvenliği Kanunu bütün çalışmaları iş kazalarını iş yerlerine risk ve meslek hastalıklarını değerlendirme yapma önlemede kritik bir rol yükümlülüğü oynar. getirmektedir. 3 Verimlilik Artışı Etkin bir risk değerlendirme çalışması işletmelerde verimliliği ve karlılığı artırır. Temel Kavramlar: İş Sistemi İş sistemi, aralarında aynı amaca yönelik ilişkiler bulunan ögeler topluluğu olarak tanımlanmaktadır. İş sistemi en genel hâli ile üretim sistemleri ve hizmet sistemleri olmak üzere iki ana başlık altında ifade edilebilir. Üretim Sistemleri Hizmet Sistemleri Bedensel faaliyetlerin çoğunlukta olduğu ve Özel bir hizmetin sunulduğu ve zihinsel somut bir ürünün üretildiği iş sistemleridir. Örnek: faaliyetlerin çoğunlukta olduğu iş sistemleridir. Mobilya, buzdolabı, otomotiv fabrikaları Örnek: Banka, hastane, eğitim kurumu Temel Kavramlar: Tehlike Tehlike, Risk Değerlendirme Yönetmeliği'nde şöyle tanımlanmaktadır: İş yerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek, çalışanı veya iş yerini etkileyebilecek zarar veya hasar verm Tehlike hem iş kazalarına hem de meslek hastalıklarına yol açabilecek durumları ifade eder. Temel Kavramlar: Risk Risk, Risk Değerlendirme Yönetmeliği'nde şöyle tanımlanmaktadır: Tehlikeden kaynaklanacak kayıp, yaralanma ya da başka zararlı sonuç meydana gelme ihtimali Riskler, tehlikeler sonucu ortaya çıkan ve görünmeyen, sadece öngörülen durumu ifade eder. Temel Kavramlar: İş Kazası İş kazası, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu'nda şöyle tanımlanmaktadır: İş yerinde veya işin yürütümü nedeniyle meydana gelen, ölüme sebebiyet veren veya vücut bütünlüğünü ruhen ya da bedenen özre uğratan olay İş kazası kavramı hem fiziksel yaralanmaları hem de meslek hastalıklarına maruziyeti kapsar. Temel Kavramlar: Kabul Edilebilir Risk Seviyesi Kabul edilebilir risk seviyesi, Risk Değerlendirme Yönetmeliği'nde şöyle tanımlanmaktadır: Yasal yükümlülüklere ve iş yerinin önleme politikasına uygun, kayıp veya yaralanma oluşturmayacak risk se Bu seviye her iş sistemi için farklılık gösterebilir ve yasal yükümlülüklere ve işletmenin risk politikasına bağlıdır. Temel Kavramlar: Ramak Kala Olay Ramak kala olay, Risk Değerlendirme Yönetmeliği'nde şöyle tanımlanmaktadır: İş yerinde meydana gelen; çalışan, iş yeri ya da iş ekipmanını zarara uğratma potansiyeli olduğu hâlde zarara uğratmayan olay Ramak kala olayların belirlenmesi, kayıt altına alınması ve bu olaylara yönelik gerekli tedbirlerin alınması, önleyici yaklaşımın en temel unsurlarından biridir. Temel Kavramlar: Risk Değerlendirmesi Risk değerlendirmesi, Risk Değerlendirme Yönetmeliği'nde şöyle tanımlanmaktadır: İş yerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek tehlikelerin belirlenmesi, bu tehlikelerin riske dönüşmesine yol açan faktörler ile tehlikelerden kaynaklanan risklerin analiz edilerek derecelendirilmesi ve kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması amacıyla yapılması gerekli çalışmalar Risk değerlendirme birçok çalışmayı içine alan bir süreçler bütünüdür. Risk Değerlendirme Süreci: Ön Hazırlık Risk değerlendirme süreci, değerlendirme yapılacak iş sistemin mevcut durumunun bütün yönleriyle ortaya konulması ile başlar. Bu adım iş sisteminin mevcut durumunun bütün unsurları ile doğru bir şekilde anlaşılması için kritiktir. 1 İş Sistemi Ögelerinin 2 Geçmiş Verilerin Belirlenmesi İncelenmesi Görev, girdi, çıktı, iş akışı, Daha önce yaşanmış iş çalışanlar, üretim araçları, kazaları, meslek hastalıkları çalışma koşulları ve çevrenin ve ramak kala olayların net bir şekilde belirlenmesi incelenmesi 3 Mevzuat Araştırması İlgili mevzuat düzenlemelerinin araştırılması Risk Değerlendirme Süreci: Tehlikelerin Belirlenmesi Tehlikelerin belirlenmesi, risk değerlendirme sürecinin ilk adımıdır. Tehlikeler, çalışma ortamında ve/veya işletmenin bulunduğu bölgede yer alan ve çalışanın sağlığı ve güvenliği açısından olumsuzluk oluşturabilecek durumlardır. 1 Mevcut Durum 2 Çalışan Deneyimleri Analizi Çalışanların geçmişe Ön hazırlık aşamasında yönelik deneyimlerinden elde edilen bilgilerden yararlanılır. yararlanılır. 3 Uzman Görüşleri Konu ile ilgili uzman görüşlerinden yararlanılır. Risk Değerlendirme Süreci: Risklerin Belirlenmesi Risklerin belirlenmesi, tehlikelerin belirlenmesinin ardından gelen ikinci aşamadır. Riskler tehlikelere bağlı olarak ortaya çıkmaları nedeniyle ilk bakışta gözükmeyen soyut olaylardır. Tehlike Risk Yüksekte çalışma Düşme Gürültülü ortam İşitme kaybı Kimyasal madde Zehirlenme Elektrikle çalışma Çarpılma Risk Değerlendirme Süreci: Risklerin Önceliklendirilmesi Risklerin önceliklendirilmesi, belirlenen risklerin uygun bir yöntem seçilerek sıralanmasıdır. Bu adım, kaynakların doğru ve etkin bir şekilde kullanılması için kritiktir. 1 Olasılık (Sıklık) 2 Şiddet Riskin gerçekleşme Riskin gerçekleşmesi olasılığı veya sıklığı durumunda oluşacak zararın büyüklüğü 3 Risk Seviyesi Olasılık ve şiddet değerlerinin çarpımı ile elde edilir Risk Değerlendirme Süreci: Önlemlerin Planlanması Önlemlerin planlanması, belirlenen risklere karşı alınacak tedbirlerin belirlenmesi aşamasıdır. Bu aşamada bir kontrol hiyerarşisi izlenir. Riskin Ortadan Kaldırılması 1 2 Riskin Azaltılması 3 Kaynakta Mücadele 4 Ortamda Mücadele 5 Kişisel Korunma Risk Değerlendirme Ekibi Risk değerlendirme çalışmaları bir ekip tarafından gerçekleştirilmelidir. Risk Değerlendirme Yönetmeliği'ne göre bu ekipte aşağıdaki kişiler yer almalıdır: 1 İşveren veya İşveren Vekili 2 İş Güvenliği Uzmanları 3 İş Yeri Hekimleri 4 Çalışan Temsilcileri 5 Destek Elemanları 6 Bilgi Sahibi Çalışanlar Risk Değerlendirme Dokümantasyonu Risk değerlendirme çalışmalarının doğru bir şekilde dokümante edilmesi önemlidir. Risk Değerlendirme Yönetmeliği'ne göre dokümantasyonda aşağıdaki bilgiler yer almalıdır: 1 İş Yeri Bilgileri 2 Gerçekleştiren Kişiler İş yerinin unvanı, adresi ve işverenin adı Risk değerlendirmesini yapan kişilerin isim ve unvanları 3 Tarih Bilgileri 4 Tehlike ve Riskler Gerçekleştirildiği tarih ve geçerlilik tarihi Belirlenen tehlike kaynakları, tehlikeler ve tespit edilen riskler 5 Analiz Sonuçları 6 Kontrol Tedbirleri Risk analizinde kullanılan yöntem ve analiz sonuçları Düzeltici ve önleyici kontrol tedbirleri ve uygulama tarihleri Risk Değerlendirmenin Yenilenmesini Gerektiren Durumlar Bazı durumlarda risk değerlendirme çalışmaları periyodik yenilenme süresi beklenmeden tamamen veya kısmen yenilenmelidir: 1 İş Yeri Değişiklikleri 2 Teknoloji Değişiklikleri 3 Üretim Yöntemi Değişiklikleri İş yerinin taşınması veya binalarda Uygulanan teknoloji, kullanılan değişiklik yapılması madde ve ekipmanlarda Üretim yönteminde değişiklikler değişiklikler olması 4 İş Kazası veya Meslek 5 Mevzuat Değişiklikleri 6 Ölçüm Sonuçları Hastalığı Çalışma ortamına ait sınır Çalışma ortamı ölçümü ve sağlık İş kazası, meslek hastalığı veya değerlere ilişkin bir mevzuat gözetim sonuçlarına göre gerekli ramak kala olay meydana gelmesi değişikliği olması görülmesi 7 Yeni Tehlikeler İş yeri dışından kaynaklanan ve iş yerini etkileyebilecek yeni bir tehlikenin ortaya çıkması Risk Değerlendirme Uygulaması: Ön Hazırlık Örnek iş yerinde yapılan ön hazırlık çalışmaları: 2 Risk Unsurları Tespiti 1 Fiziki Yapı İncelemesi Bölümler itibari ile İşletmenin fiziki yapısının fiziksel, kimyasal ve genel olarak iyi durumda ergonomik risk olduğu gözlemlenmiştir. unsurlarının mevcut olduğu gözlemlenmiştir. 3 Çalışan Profili Analizi Çalışanların 2 ila 25 yıl arasında tecrübeye sahip olduğu, iş gücü devir oranının düşük olduğu tespit edilmiştir. Risk Değerlendirme Uygulaması: Tehlikelerin Belirlenmesi Örnek iş yerinde belirlenen bazı tehlikeler: 1 Bozuk Zemin 2 Zemindeki Yağ ve Petrol Atıkları Düşme tehlikesi oluşturabilir. Düşme ve yangın tehlikesi oluşturabilir. 3 Elektrik Tesisatı 4 LPG Tüpleri Elektrik çarpması tehlikesi oluşturabilir. Patlama tehlikesi oluşturabilir. 5 Vinçler 6 Gürültülü Ortam Yük düşmesi tehlikesi oluşturabilir. İşitme kaybı tehlikesi oluşturabilir. Risk Değerlendirme Uygulaması: Risklerin Belirlenmesi Örnek iş yerinde belirlenen bazı riskler: 1 Düşme 2 Yangın Bozuk zemin ve zemindeki yağ/petrol atıklarından Zemindeki yağ/petrol atıklarından kaynaklanabilir. kaynaklanabilir. 3 Elektrik Çarpması 4 Patlama Elektrik tesisatından kaynaklanabilir. LPG tüplerinden kaynaklanabilir. 5 Yük Düşmesi 6 İşitme Kaybı Vinçlerin aşırı yüklenmesi veya yanlış Gürültülü ortamdan kaynaklanabilir. kullanımından kaynaklanabilir. Risk Değerlendirme Uygulaması: Risklerin Önceliklendirilmesi Örnek iş yerinde kullanılan risk analizi matrisi: Olasılık (O) Şiddet (Ş) Risk = O x Ş 1: Çok Düşük 1: Çok Düşük 1-5: Beyaz (Kabul Edilebilir) 2: Düşük 4: Düşük 8-12: Mavi (Uzun Vadeli Önlem) 3: Orta 9: Orta 16-27: Yeşil (Kısa Vadeli Önlem) 4: Yüksek 16: Yüksek 32-50: Sarı (Acil Önlem) 5: Çok Yüksek 25: Çok Yüksek 64-125: Kırmızı (Çalışma Durdurulmalı) Risk Değerlendirme Uygulaması: Önlemlerin Planlanması Örnek iş yerinde belirlenen bazı riskler için planlanan önlemler: 1 Bozuk Zemin 2 Zemindeki Yağ ve Petrol Atıkları Zemindeki çukurlar ve çatlaklar tamir edilecek, Düzenli olarak temizlenecek, zemin uygun malzeme boyası yıpranan yerler tekrar boyanacak. ile kaplanacak. 3 Elektrik Tesisatı 4 LPG Tüpleri Periyodik kontroller yapılacak, çalışanlara eğitim Uygun depolama alanı belirlenecek, çalışanlara verilecek. eğitim verilecek, ikaz levhaları asılacak. 5 Vinçler 6 Gürültülü Ortam Periyodik kontroller yapılacak, sadece yetkili Dozimetrik kontrol yapılacak, kaynakta korunma personelin kullanmasına izin verilecek, eğitim politikaları araştırılacak, uygun kulaklıklar verilecek. verilecek. Risk Değerlendirme Uygulaması: Kontrol ve İzleme Örnek iş yerinde uygulanan kontrol ve izleme süreci: 1 Önlemlerin Uygulanması 2 Sorumlu Kişilerin 3 Zaman Çizelgesi Belirlenmesi Oluşturulması Planlanan önlemler risk önceliğine göre uygulamaya Her önlem için sorumlu kişi Önlemlerin başlama ve bitiş konuldu. veya birim belirlendi. tarihleri belirlendi. 4 Etkinlik Değerlendirmesi 5 Risk Analizinin Güncellenmesi Alınan önlemlerin etkinliği değerlendirildi. Önlemlerden sonra risk analizi tekrar yapıldı. Risk Değerlendirme Yöntemleri: Genel Bakış Risk değerlendirme için çeşitli yöntemler kullanılabilir. Bu yöntemler genel olarak iki ana kategoriye ayrılır: Kalitatif (Nitel) Yöntemler Kantitatif (Nicel) Yöntemler Sözel veriler kullanarak analiz yapar. Örneğin: Matris Sayısal veriler ve istatistiksel hesaplamalar yöntemi, What-If analizi kullanır. Örneğin: Hata Ağacı Analizi, Olay Ağacı Analizi Risk Değerlendirme Yöntemi: Matris Yöntemi Matris yöntemi, en yaygın kullanılan kalitatif risk değerlendirme yöntemlerinden biridir. Bu yöntemde: 1 Olasılık ve Şiddet 2 Risk Skoru Her risk için olasılık ve Olasılık ve şiddet şiddet değerleri belirlenir. değerlerinin çarpımı ile risk skoru hesaplanır. 3 Risk Seviyesi 4 Önlem Planı Hesaplanan risk skoruna Risk seviyesine göre göre risk seviyesi alınacak önlemler belirlenir. planlanır. Risk Değerlendirme Yöntemi: What-If Analizi What-If (Ne Olursa) analizi, olası tehlikeleri ve bunların sonuçlarını belirlemek için kullanılan bir beyin fırtınası tekniğidir. 1 Soru Sorma 2 Senaryo Oluşturma "Ne olursa...?" şeklinde Olası tehlikeli durumlar sorular sorulur. için senaryolar oluşturulur. 3 Sonuçları 4 Önlem Belirleme Değerlendirme Belirlenen risklere karşı Her senaryonun olası önlemler planlanır. sonuçları değerlendirilir. Risk Değerlendirme Yöntemi: Hata Ağacı Analizi Hata Ağacı Analizi (FTA), bir sistemdeki potansiyel hataları ve bu hataların nedenlerini belirlemek için kullanılan bir kantitatif yöntemdi 1 Tepe Olay 2 Nedenler Analiz edilecek ana olay belirlenir. Tepe olaya neden olabilecek alt olaylar belirlenir. 3 Ağaç Yapısı 4 Olasılık Hesaplama Olaylar arasındaki ilişkiler ağaç yapısında gösterilir. Alt olayların olasılıkları kullanılarak tepe olayın olasılığı hesaplanır. Risk Değerlendirmede Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar Etkili bir risk değerlendirme için aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir: 1 Sistematik Yaklaşım 2 Ekip Çalışması 3 Çalışan Katılımı Risk değerlendirme süreci Risk değerlendirme, farklı Çalışanların deneyim ve sistematik bir şekilde uzmanlıklardan oluşan bir ekip görüşleri mutlaka dikkate yürütülmelidir. tarafından yapılmalıdır. alınmalıdır. 4 Sürekli İyileştirme 5 Dokümantasyon Risk değerlendirme sürekli gözden geçirilmeli ve Tüm süreç detaylı bir şekilde dokümante edilmelidir. iyileştirilmelidir. Risk Değerlendirmede Sık Yapılan Hatalar Risk değerlendirme sürecinde sık karşılaşılan bazı hatalar şunlardır: 1 Tehlike ve Risklerin 2 Eksik Tehlike Belirleme 3 Yanlış Risk Karıştırılması Önceliklendirme Tüm potansiyel tehlikelerin Tehlike ve risk belirlenmemesi Risklerin önem derecesinin kavramlarının birbirine yanlış belirlenmesi karıştırılması 4 Uygun Olmayan Yöntem Seçimi 5 Yetersiz Kontrol Önlemleri İş yerine uygun olmayan risk değerlendirme Belirlenen risklere karşı yetersiz veya yönteminin seçilmesi uygunsuz önlemlerin alınması Risk Değerlendirmenin İşletmeye Faydaları Etkili bir risk değerlendirme çalışmasının işletmeye sağlayacağı faydalar: 1 İş Kazalarının Azalması 2 Meslek Hastalıklarının 3 Verimlilik Artışı Önlenmesi Potansiyel tehlikelerin Güvenli ve sağlıklı bir önceden belirlenmesi ve Uzun vadeli sağlık çalışma ortamı verimliliği önlem alınması ile iş risklerinin belirlenmesi ve artırır. kazaları azalır. önlenmesi sağlanır. 4 Maliyet Tasarrufu 5 Yasal Uyumluluk İş kazası ve meslek hastalıklarından Yasal yükümlülükler yerine getirilerek cezai kaynaklanan maliyetler azalır. yaptırımlardan kaçınılır. Risk Değerlendirme ve Acil Durum Planlaması Risk değerlendirme çalışmaları, acil durum planlaması için temel oluşturur: 1 Potansiyel Acil 2 Öncelik Belirleme Durumların Risklerin Belirlenmesi önceliklendirilmesi, acil Risk değerlendirme, olası durum planlamasında acil durumları ortaya öncelikleri belirler. çıkarır. 3 Kaynak Tahsisi 4 Tatbikat Planlaması Risk seviyelerine göre acil Belirlenen riskler, acil durum kaynaklarının durum tatbikatlarının tahsisi yapılır. planlanmasında kullanılır. KKD: Kişisel Koruyucu Donanı Risk Değerlendirme ve Kimyasal Maddeler Kimyasal maddelerle çalışılan iş yerlerinde risk değerlendirme özel bir önem taşır: 1 Tehlikeli Madde Envanteri 2 Maruziyet Değerlendirmesi Risk değerlendirme süreci, kullanılan tüm kimyasalların Çalışanların kimyasal maddelere maruziyeti değerlendirilir. envanterinin çıkarılmasını sağlar. 3 Güvenlik Önlemleri 4 Acil Durum Prosedürleri Kimyasal risklere karşı alınacak özel güvenlik önlemleri Kimyasal kazalara yönelik özel acil durum prosedürleri belirlenir. oluşturulur. Risk Değerlendirme ve Ergonomi Ergonomik risklerin değerlendirilmesi, iş sağlığı açısından önemlidir: 1 İş İstasyonu Tasarımı 2 Kas-İskelet Sistemi Riskleri Risk değerlendirme sonuçları, ergonomik iş Tekrarlayan hareketler, uygunsuz duruşlar gibi istasyonu tasarımında kullanılır. ergonomik riskler belirlenir. 3 İş Rotasyonu 4 Ekipman Seçimi Ergonomik riskleri azaltmak için iş rotasyonu planlanabilir. Ergonomik riskleri azaltan ekipmanların seçimi yapılır. Risk Değerlendirme ve Psikososyal Riskler Modern iş hayatında psikososyal risklerin değerlendirilmesi giderek önem kazanmaktadır: 1 Stres Faktörleri 2 İş Yükü Analizi İş yerindeki stres Aşırı iş yükü ve zaman faktörleri belirlenir ve baskısı gibi faktörler değerlendirilir. değerlendirilir. 3 İş-Yaşam Dengesi 4 Mobbing İş-yaşam dengesini İş yerinde psikolojik taciz etkileyen faktörler analiz riskleri değerlendirilir. edilir. Risk Değerlendirme ve Çevre Yönetimi Risk değerlendirme, çevre yönetimi ile de yakından ilişkilidir: 1 Çevresel Etki 2 Atık Yönetimi Değerlendirmesi Atıkların çevreye ve İş faaliyetlerinin çevresel insan sağlığına etkileri etkileri değerlendirilir. değerlendirilir. 3 Enerji Verimliliği 4 Doğal Afet Riskleri Enerji kullanımına bağlı Sel, deprem gibi doğal riskler değerlendirilir. afet riskleri değerlendirilir. Risk Değerlendirme ve İş Sürekliliği Risk değerlendirme, iş sürekliliği planlaması için temel oluşturur: 1 Kritik Süreçlerin 2 Kesinti Senaryoları Belirlenmesi Olası iş kesintisi İş sürekliliği açısından senaryoları ve etkileri kritik süreçler ve bunlara değerlendirilir. yönelik riskler belirlenir. 3 Yedekleme 4 Toparlanma Planları Stratejileri Kesinti durumlarında hızlı Kritik sistemler ve veriler toparlanma için planlar için yedekleme stratejileri oluşturulur. geliştirilir. Risk Değerlendirme ve Kurumsal İtibar Yönetimi Risk değerlendirme, kurumsal itibarın korunması ve geliştirilmesi için önemlidir: 1 İmaj Riskleri 2 Sosyal Medya Riskleri Kurumsal imajı etkileyebilecek potansiyel riskler belirlenir. Sosyal medya platformlarında oluşabilecek itibar riskleri değerlendirilir. 3 Etik Riskler 4 Kriz Yönetimi Etik dışı davranışlardan kaynaklanabilecek itibar riskleri Potansiyel kriz durumları ve bunların itibar üzerindeki analiz edilir. etkileri değerlendirilir. Risk Değerlendirmenin Geleceği Risk değerlendirme alanında gelecekte öne çıkması beklenen bazı trendler: 1 Yapay Zeka ve Makine 2 Büyük Veri Analitiği 3 Nesnelerin İnterneti Öğrenmesi (IoT) Büyük veri setlerinin analizi ile Risk analizi ve tahminlemede daha kapsamlı risk IoT cihazlarından gelen veriler AI ve ML teknolojilerinin değerlendirmeleri yapılacak. risk değerlendirmede kullanımı artacak. kullanılacak. 4 Siber Güvenlik Odaklı Risk 5 Sürdürülebilirlik Riskleri Değerlendirme Çevresel ve sosyal sürdürülebilirlik riskleri daha Dijitalleşme ile birlikte siber risklerin önemi artacak. fazla önem kazanacak. TEŞEKKÜRLER