Risk Değerlendirme ve Kalitatif Yöntemler

Risk Değerlendirme

• Risk değerlendirme, iş sağlığı ve güvenliği kanununda belirtilen bir zorunluluk.
• 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, tüm iş yerlerinde risk değerlendirmesi yapılmasını zorunlu kılmaktadır.
• Risk değerlendirmesi, iş kazalarını ve meslek hastalıklarını önlemede önemli bir rol oynar.
• Etkin bir risk değerlendirme, işletmelerde verimliliği ve karlılığı artırır.

Risk Değerlendirmenin Önemi

• Yasal Zorunluluk: 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu iş yerlerinin risk değerlendirmesi yapmasını zorunlu kılıyor.
• İş Kazalarını Önleme: Risk değerlendirmesi, iş kazaları ve meslek hastalıklarını önlemede önemli rol oynuyor.
• Verimlilik Artışı: Etkin risk değerlendirme çalışmaları, işletmelerde verimlilik ve karlılığı artırıyor.

Temel Kavramlar: İş Sistemi

• İş sistemi, ortak bir amaca yönelik etkileşimli öğelerden oluşmaktadır.
• İş sistemleri, üretim ve hizmet sistemleri olmak üzere iki ana kategoriye ayrılır.
• Üretim sistemleri: Somut ürünlerin üretildiği sistemler. Örnek: Mobilya, otomotiv fabrikaları.
• Hizmet sistemleri: Zihinsel faaliyetlerin ve hizmetlerin sunulduğu sistemler. Örnek: Bankalar, hastaneler, eğitim kurumları.

Temel Kavramlar: Tehlike

• Tehlike, risk değerlendirme yönetmeliğinde, çalışanı veya iş yerini etkileyebilecek zarar veya hasar verme potansiyeline sahip durumları ifade eder.
• Tehlike hem iş kazalarına hem de meslek hastalıklarına yol açabilir.

Temel Kavramlar: Risk

• Risk, tehlikeden kaynaklanan kayıp, yaralanma veya başka zararlı sonuç meydana gelme olasılığıdır.
• Sadece görünür değil, potansiyel tehlikelerden kaynaklanan sonuçları da ifade eder.

Temel Kavramlar: İş Kazası

• İş kazası, iş yerinde veya işin yürütümü nedeniyle meydana gelen, ölüme sebep olan veya vücut bütünlüğünü fiziksel veya ruhsal olarak zedeleyen olaylar olarak tanımlanmaktadır.
• İş kazaları, hem fiziksel yaralanmaları hem de meslek hastalıklarını kapsamaktadır.

Temel Kavramlar: Kabul Edilebilir Risk Seviyesi

• Yasal yükümlülükler ve iş yerinin önleme politikasına uygun olarak, kayıp veya yaralanma oluşturmayacak risk seviyesidir.
• Her iş sistemi için farklılık gösterebilir ve şirketin risk politikasına bağlıdır.

Temel Kavramlar: Ramak Kala Olay

• İş yerinde meydana gelen, çalışan, işyeri veya iş ekipmanını zarara uğratma potansiyeli olan durumlar, gerçekleşmeyen olaylardır.

Temel Kavramlar: Risk Değerlendirmesi

• İş yerinde mevcut ve potansiyel tehlikeleri belirlemek, bunların risk derecelerini belirlemek ve bu risklere karşı önleyici veya azaltıcı tedbirleri planlamak için kullanılan bir analiz sürecidir.

Risk Değerlendirme Süreci: Ön Hazırlık

• İş sisteminin mevcut durumunun bütün yönleriyle doğru bir şekilde anlaşılmasıdır.
• İş sisteminin öğelerinin (görev, girdi, çıktı, iş akışı, çalışanlar, ekipmanlar, çalışma koşulları ve çevre) belirlenmesi.
• Geçmiş verilerin incelenmesi – önceki iş kazaları, meslek hastalıkları, ramak kala olaylar.
• Mevzuat düzenlemelerinin incelenmesi.

Risk Değerlendirme Süreci: Tehlikelerin Belirlenmesi

• Mevcut durum analizine dayalı tehlikelerin tespit edilmesi.
• Çalışan deneyimleri ve uzman görüşlerini içeren tehlike belirleme süreci.

Risk Değerlendirme Süreci: Risklerin Önceliklendirilmesi

• Belirlenmiş risklerin olasılık ve şiddet değerlerine göre sıralanması ve önceliklendirilmesi.

Risk Değerlendirme Süreci: Önlemlerin Planlanması

• Riskleri ortadan kaldırmak veya azaltmak için alınacak önlemlerin belirlenmesi.
• Risk türüne göre hiyerarşik bir kontrol sistemi izlenecektir (örn. kaynaktan uzaklaştırma, risk azaltma, ortamda/ortama müdahale, kişisel korunma).

Risk Değerlendirme Süreci: Kontrol ve İzleme

• Önlemlerin uygulanmasının izlenmesi
• Etkinlik değerlendirmeleri ve gerekli düzeltmelerin yapılması
• Risk değerlendirme sürecinin sürekli iyileştirilmesidir.

Risk Değerlendirme Ekibi

• İşveren veya işveren vekili
• İş güvenliği uzmanları
• İşyeri hekimleri
• Çalışan temsilcileri
• Destek elemanları
• Bilgi sahibi çalışanlar

Risk Değerlendirme Dokümantasyonu

• İş yeri bilgileri
• Risk değerlendirmesini yapan kişilerin bilgileri
• Tarih bilgileri (başlama-bitiş ve geçerlilik tarihi)
• Tehlike ve riskler
• Analiz sonuçları
• Kontrol tedbirleri ve uygulama tarihleri

Risk Değerlendirme Yenileme Periyotları

• Çok tehlikeli işyerleri: En geç 2 yılda bir
• Tehlikeli işyerleri: En geç 4 yılda bir
• Az tehlikeli işyerleri: En geç 6 yılda bir

Risk Değerlendirmenin Yenilenmesini Gerektiren Durumlar

• İş yeri değişiklikleri
• Teknoloji değişiklikleri
• Üretim yöntemi değişiklikleri
• İş kazası veya meslek hastalığı
• Mevzuat değişiklikleri
• Ölçüm sonuçları
• Yeni tehlikeler

Risk Değerlendirme Uygulaması: Örnek İş Yeri

• Faaliyet alanı, çalışma alanı büyüklüğü ve çalışan sayısı.
• Yapılan işler.

Risk Değerlendirme Uygulaması: Ön Hazırlık

• Fiziki yapı incelemesi (çalışma koşulları, ekipmanlar vb.)
• Çalışan profili analizi (deneyim, iş temposu vb.)

Risk Değerlendirme Uygulaması: Tehlikelerin Belirlenmesi

• Bu örnekte belirtilen tehlikeler: Bozuk zemin, elektrik tesisatı, vinçler, zemindeki yağ ve petrol atıkları, LPG tüpleri, gürültülü ortam vb.

Risk Değerlendirme Uygulaması: Risklerin Önceliklendirilmesi (Matris Yöntemi)

• Olasılık (sıklık) x Şiddet (etki) = Risk değeri (risk analizi matrisinde kullanılabilen bir yöntem)

Risk Değerlendirme Uygulaması: Önlemlerin Planlanması

• Belirlenen riskler için önerilen önlemler.

Risk Değerlendirme Uygulaması: Kontrol ve İzleme

• Önlemlerin uygulanmasının izlenmesi.
• Gerekli düzeltmelerin yapılması süreci.

Risk Değerlendirme Yöntemleri: Genel Bakış

• Kalitatif (nitel) yöntemler (matris yöntemi, what-if analizi)
• Kantitatif (nicel) yöntemler (hata ağacı analizi, olay ağacı analizi).

Risk Değerlendirme Yöntemi: Matris Yöntemi

• Olasılık ve şiddet değerleri belirlenir.
• Risk skoru hesaplanır.
• Risk seviyeleri belirlenir.
• Önlem planları oluşturulur.

Risk Değerlendirme Yöntemi: What-If Analizi

• Olası tehlikeleri ve sonuçlarını belirlemek için yapılan bir beyin fırtınası tekniğidir.
• "Ne olursa?" soruları sorulur.

Risk Değerlendirme Yöntemi: Hata Ağacı Analizi

• Sistemdeki potansiyel hataları ve nedenleri belirlemek için kullanılan bir yöntem.
• Tepe olay (sonuç olarak istenmeyen olay), nedenler (tepe olaya yol açan alt olaylar), ağaç yapısı (olaylar arasındaki bağlantı), olasılık hesaplamaları.

Risk Değerlendirme Yöntemi: Olay Ağacı Analizi

• Olay ağacı analizi, bir başlangıç olayının olası sonuçlarını belirlemek için kullanılan bir yöntemdir.
• Başlangıç olayı belirlenir, güvenlik fonksiyonları belirlenir, olası sonuçlar ağaç yapısında gösterilir, olasılık hesaplanır.

Risk Değerlendirmede Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

• Sistematik yaklaşım
• Ekip çalışması
• Çalışan katılımı
• Sürekli iyileştirme
• Dokümantasyon.

Risk Değerlendirmede Sık Yapılan Hatalar

• Tehlike ve risk kavramlarının karıştırılması
• Eksik tehlike belirleme
• Yanlış risk önceliklendirme
• Uygun olmayan yöntem seçimi
• Yetersiz kontrol önlemleri.

Risk Değerlendirmenin Yasal Boyutu

• 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu
• Risk değerlendirme yönetmeliği
• Cezai yaptırımlar
• Periyodik yenileme.

Risk Değerlendirmenin İşletmeye Faydaları

• İş kazalarının azalması
• Meslek hastalıklarının önlenmesi
• Verimlilik artışı
• Maliyet tasarrufu
• Yasal uyumluluk.

Risk Değerlendirme ve İSG Yönetim Sistemi

• Politika oluşturma
• Hedef belirleme
• Performans izleme
• Sürekli iyileştirme.

Risk Değerlendirme ve Acil Durum Planlaması

• Potansiyel acil durumların belirlenmesi.
• Önceliklerin belirlenmesi
• Kaynak tahsisi
• Tatbikat planlaması.

Risk Değerlendirme ve Eğitim Planlaması

• Eğitim ihtiyacı analizi
• Eğitim içeriği oluşturma
• Öncelikli eğitimler
• Eğitim etkinliği değerlendirme.

Risk Değerlendirme ve İş Ekipmanları

• Ekipman seçimi
• Kullanım talimatları
• Bakım ve kontrol
• KKD ihtiyacı.

Risk Değerlendirme ve Kimyasal Maddeler

• Tehlikeli madde envanteri
• Maruziyet değerlendirmesi
• Güvenlik önlemleri
• Acil durum prosedürleri.

Risk Değerlendirme ve Ergonomi

• İş istasyonu tasarımı
• Kas-iskelet sistemi riskleri
• İş rotasyonu
• Ekipman seçimi.

Risk Değerlendirme ve Psikososyal Riskler

• Stres faktörleri
• İş yükü analizi
• İş-yaşam dengesi
• Mobbing.

Risk Değerlendirme ve Çevre Yönetimi

• Çevresel etki değerlendirmesi
• Atık yönetimi
• Enerji verimliliği
• Doğal afet riskleri.

Risk Değerlendirme ve İş Sürekliliği

• Kritik süreçlerin belirlenmesi
• Kesinti senaryoları
• Yedek stratejileri
• Toparlanma planları.

Risk Değerlendirme ve Kurumsal İtibar Yönetimi

• İmaj riskleri
• Sosyal medya riskleri
• Etik riskler
• Kriz yönetimi.

Risk Değerlendirmenin Geleceği

• Yapay zeka ve makine öğrenmesi
• Büyük veri analitiği
• Nesnelerin interneti
• Siber güvenlik odaklı risk değerlendirme
• Sürdürülebilirlik riskleri.

Risk Değerlendirmede Sık Yapılan Hatalar

• Tehlike ve risklerin karıştırılması
• Eksik tehlike belirleme
• Yanlış risk önceliklendirme
• Uygun olmayan yöntem seçimi
• Yetersiz kontrol önlemleri.

Bu quiz, risk değerlendirme yöntemleri ve kalitatif-kantitatif araştırma yöntemleri üzerine odaklanmaktadır. Katılımcılar, kalitatif yöntemlerin özelliklerini, kantitatif yöntemlerle ilgili kavramları ve Risk Değerlendirme Yönetmeliği'nin gerekliliklerini test edebilirler.