Psikoloji-7. Ders Öğrenme PDF

psikoloji-7.ders learning  Türkçe Çeviri Koşullanmadan önce Yemek → Koşulsuz uyarıcı Tükürük salgılama → Koşulsuz tepki Koşullanmadan önce Diyapazon (Tuning fork) → Nötr uyarıcı Tükürük salgılama yok → Koşullu tepki yok...

psikoloji-7.ders learning  Türkçe Çeviri Koşullanmadan önce Yemek → Koşulsuz uyarıcı Tükürük salgılama → Koşulsuz tepki Koşullanmadan önce Diyapazon (Tuning fork) → Nötr uyarıcı Tükürük salgılama yok → Koşullu tepki yok Koşullanma sırasında Diyapazon + Yemek → Koşulsuz tepki (Tükürük salgılama) Koşullanmadan sonra Diyapazon → Koşullu uyarıcı Tükürük salgılama → Koşullu tepki  Türkçe Çeviri Tat Koşullu Tat İğrenmesi (Bulantı Sinyali) → TR Reddetme Artışı Tat Kaçınma Öğrenimi (Tehlike Sinyali) → Alım Azalması Koşullu Tat İğrenmesi (Bulantı Sinyali) Emetikler 1 (Kusmayı Tetikleyen Maddeler) Tat Kaçınma Öğrenimi (Tehlike Sinyali) Ağrı İlaçlar Emetikler 2 (Kusmayı Tetikleyen Maddeler)  Güçlendirme İstenilen davranışın sıklığını artırır Tür Pozitif Negatif Güçlendirme Pozitif Güçlendirme Negatif Güçlendirme Tür Pozitif Negatif Ceza Pozitif Ceza Negatif Ceza Ceza İstenmeyen davranışın sıklığını azaltır  Klasik Koşullama (Pavlov) Operant (Aletsel) Koşullama (Skinner) Şartlandırılmamış Uyarıcı ---> Şartlandırılmamış Tepki Tepki (kolu çekme) ---> Uyarıcı (ödül) (yiyecek) (yiyecek) (salya) Şartlandırılmamış Uyarıcı ---> Şartlandırılmamış Tepki KOŞULLAMA (yiyecek) (salya) Koşullandırılmış Uyarıcı ---> Koşullandırılmış Tepki Koşullandırılmış Tepki ---> Koşullandırılmış Uyarıcı (zil) (salya) (kolu çekme) [Ödül] (yiyecek) Klasik koşullamada, nötr bir uyarıcı bir refleks ile ilişkilendirilir. Zil, nötr bir uyarıcıdır ve salya refleksi ile ilişkilendirilir. Operant koşullamada, öğrenici çevre üzerinde "hareket eder" ve belirli davranışlar (işlemler) için bir ödül alır. Sonunda, operasyon (kolu çekme) ile ödül uyarıcısı (yiyecek) arasındaki bağ kurulur.  Bu grafik, operant koşullamada kullanılan pekiştirme programlarını göstermektedir. Dört farklı pekiştirme türü temsil edilmektedir: Pekiştirme Programları Sabit Oran (Fixed Ratio): Davranışın belirli bir sayıda yapılmasının ardından ödül verilir. Örneğin, her beş davranış için bir ödül. İleri Gecikmeli Koşullama Cumulative sayı hızlı bir artış gösterir. CS US Değişken Oran (Variable Ratio): ZAMAN → Davranışın ödül alması, değişken bir sayı ile belirlenir. Örneğin, ortalama üç davranışta bir ödül; ancak bu sayılar değişkendir. İleri İzlemeli Koşullama Cumulative sayı, hızlı ve sürekli bir artış sergiler. CS US Sabit Zaman Aralığı (Fixed Interval): ZAMAN → Belirli bir zaman dilimi sonunda ödül verilir, dolayısıyla bekleme süreleri oluşturur. Örneğin, her 10 dakikada bir ödül. Eşzamanlı Koşullama Cumulative sayı, düzensiz artışlarla belirgin dalgalanmalar gösterir. CS US Değişken Zaman Aralığı (Variable Interval): ZAMAN → Ödül alabilmek için bir davranışın üretilmesi gereken süre belirsizdir. Geri Koşullama Örneğin, birbirini izleyen zaman dilimleri farklılık gösterir. CS US Cumulative sayı, zamanla daha devamlı bir artışa sahiptir. ZAMAN → Genel Gözlem Sabit Oran programı, hızlı bir yanıt oranı üretirken, değişken oran sürekli bir yükseliş sağlar. Sabit aralık ödül süresinden dolayı belirli ŞEKİL 2.7 Klasik Koşullama Deneylerinde Kullanılan Yaygın CS-US Düzenlemeleri. sürelerde artış gösterirken, değişken aralık yanıtları daha düzensiz ancak sürekli bir artışa yönlendirir.  Acquisition (Elde Etme): Bu aşamada, birey bir tepkiyi öğrenir. Tepki gücü artar ve öğrenme tamamlandıkça eğilim gösterir. First Extinction Period (İlk Yok Olma Dönemi): Acquired (edilen) tepki, pekiştirmelerin kesilmesiyle zayıflamaya başlar. Tepki gücü zamanla azalır. Spontaneous Recovery (Kendiliğinden Yeniden Ortaya Çıkma): İlk yok olma döneminin ardından bir süre geçtikten sonra, önceki öğrenilen tepki, yeniden uyarıcı ile karşılaştığında kendiliğinden ortaya çıkabilir. Bu durum, tepkinin tamamen silinmediğini gösterir. Second Extinction Period (İkinci Yok Olma Dönemi): Kendiliğinden yeniden ortaya çıkma sonrası tekrar pekiştirme yapılmadığında, tepki gücünde daha fazla bir azalma gözlemlenir.  Sᴅ (Discriminative Stimulus - Ayırt Edici Uyarıcı): Telefon çalması (SD), bir ödül beklentisini sinyalize eder. Yani, telefon çaldığında, birisinin aramayı yanıtlaması ve sohbet etmesi olasıdır. R (Response - Tepki): "Alo" diyerek telefonu açma eylemi, belirtilen durum karşısında verilen yanıtı temsil eder. Sᴾ+ (Reinforcing Stimulus - Pekiştirici Uyarıcı): Arkadaşça bir sohbet (SR+), aramanın olumlu bir sonuç verdiğini ve bu davranışın tekrarlanma olasılığını artırdığını gösterir. Sᴬ (Aversive Stimulus - Olumsuz Uyarıcı): Kapı zili (SΔ), ödül değeri taşımayan bir durumu temsil eder. Bu durumda, kapı çaldığında, cevap vermek beklenen bir ödül sağlamaz. Sᴼ (Omission - Yoksun bırakma): Arkadaşça konuşmanın geri alınması (Sº), olumsuz bir sonuç olarak, beklenen ödül olan sosyal etkileşimin verilmemesi anlamına gelir.  Bu şemada, davranış analizi bağlamında bir koşullandırma süreci gösterilmektedir. Aşağıdaki bileşenlerin tanımları şöyledir: Antecedent (Önsel Uyarıcı): Kırmızı Daire: Burada, kırmızı bir daire önsel uyarıcıdır ve bu uyarıcı var olduğunda, belirli bir davranışın gerçekleşmesi için bir sinyal verir. Mavi Daire: Mavi daire, diğer bir önsel uyarıcıdır ve bu uyarıcı altında aynı davranışın farklı bir sonuç doğurduğunu belirtir. Behavior (Davranış): Anahtar Gagalama (Key Peck): Hem kırmızı hem de mavi dairenin durumunda, güvercin anahtar gagalama davranışını sergilemektedir. Bu, uyarıcıya yanıt olarak gerçekleştirilen bir eylemdir. Consequence (Sonuç): Kırmızı Daire ile Sonuç: Kırmızı daire altında anahtar gagalama eylemi, yiyecek (food) ile sonuçlanır. Yani, bu durumda davranış, olumlu bir sonuç alır. Mavi Daire ile Sonuç: Mavi daire altında anahtar gagalama eylemi, yiyecek sağlamaz (no food). Bu durum, davranışın pekiştirilmeyeceği anlamına gelir. Bu şema, davranışın belirli uyarıcılara bağlı olarak nasıl farklı sonuçlar doğurabileceğini ve pekiştirmenin nasıl işlediğini gösterir. Kırmızı daire davranışı pekiştirirken, mavi daire bu davranışı pekiştirmemektedir. GPT-4o'den daha akıllı cevap al Bu görselde, birincil pekiştiriciler ve ikincil pekiştiriciler kavramları karşılaştırılmaktadır.  Bu görselde ikinci dereceden koşullanma (second-order conditioning) süreci gösterilmektedir. Aşağıda, şemadaki öğelerin tanımları yer almaktadır: Koşullandırılmış Uyarıcı (Conditioned Stimulus - CS): Metronom: İlk aşamada, metronom sesi bir koşullandırılmış uyarıcıdır. Bu ses, köpeğin yiyecek almasıyla ilişkilendirilmiştir. Koşulsuz Uyarıcı (Unconditioned Stimulus - US): Yiyecek: Bu, köpeğin doğal olarak tepki verdiği bir uyarıcıdır ve köpeğin salyalı tepki gösterdiği bir durumdur. Koşulsuz Tepki (Unconditioned Response - UR): Salivasyon: Yiyecek karşısında köpeğin otomatik olarak gösterdiği tepkidir. İkinci Dereceden Uyarıcı (Second-order Stimulus): Siyah Kare: Bu uyarıcı, metronom ile ilişkilendirilmiş ve böylece daha önce öğrenilen metronom sesi ile birlikte salivasyon tepkisi oluşturulmuştur. Koşullandırılmış Tepki (Conditioned Response - CR): Salivasyon: Siyah kare (ikinci derece uyarıcı) göründüğünde köpeğin gösterdiği koşullandırılmış tepkidir. Artık köpek, sadece siyah kareyi gördüğünde bile salya üretmektedir. Bu şema, ikinci dereceden koşullanmanın nasıl işlediğini, eski bir koşullandırılmış uyarıcının (metronom) yeni bir uyarıcı (siyah kare) ile ilişkilendirilmesi yoluyla nasıl salivasyon tepkisi oluşturduğunu gösterir.  Bu görsel, Tolman'ın Labirenti (Tolman's Maze) olarak bilinen bir deneyin şemasını göstermektedir. Aşağıda şemadaki temel kavramların tanımları yer almaktadır: Labirent: Bir dizi geçitten ve yolların birleşiminden oluşan yapı, bireylerin belirli bir hedefe ulaşmasını sağlamaktadır. Tolman, labirenti farelerle incelemiştir. Başlangıç Noktası (Start): Deneyin başladığı yer, farelerin labirente girdiği noktadır. Gıda Kutusu (Food Box): Labirentin sonunda bulunan ve farenin ulaşması gereken hedef. Burada yiyecek bulunmaktadır; bu, farenin öğrenme motivasyonunu artırır. Kapı (Door): Labirent içerisinde geçişleri sağlayan ve farelerin yön değiştirebileceği noktalar. Perde (Curtain): Labirentteki bazı geçişlerin gizlenmesi veya belirli yönlerin kapatılması için kullanılan element. Yön Okları: Labirentteki farklı yolları ve farelerin gidebileceği yönleri belirtmektedir. Tolman'ın Labirenti deneyi, farelerin labirent içerisinde nasıl yönlendiklerini ve öğrenme süreçlerini gözlemlemek için tasarlanmıştır. Bu deney, bilişsel haritalar (cognitive maps) kavramını destekleyen sonuçlar üretmiştir; yani farelerin ortamlarını mental olarak haritalandırdığı gösterilmiştir. Tolman, davranışın sadece ödüllerle değil, aynı zamanda bilişsel süreçlerle de şekillendiğini savunmuştur. GPT-4o'den daha akıllı cevap al  Bu görsel, Bandura'nın Bobo Doll Deneyi olarak bilinen bir öğrenme araştırmasını temsil etmektedir. Aşağıda, deneye ve içerdiği öğelere dair temel tanımlar bulunmaktadır: Bobo Doll (Bobo Bezi): Deneyde kullanılan, şişirilmiş ve dengeli bir oyuncak. Çocukların saldırgan davranışlarını gözlemlemek için hedef olarak kullanılmıştır. Gözlemci Çocuklar: Deneydeki katılımcılar, bir yetişkinin Bobo beziyle nasıl etkileşime girdiğini izlemektedir. Deney, çocukların gözlem yoluyla davranış öğrenimini incelemeyi amaçlar. Saldırgan Davranışlar: Yetişkinin Bobo bebeğe uyguladığı fiziksel ve sözlü saldırganlık; bu davranışları izleyen çocuklar, kendi davranışlarında bu saldırganlıkları taklit etme eğiliminde olabilir. Yetişkin Modeller: Deneydeki yetişkinlerin çocuklar üzerindeki etkisini incelemek amacıyla kullanılan bireylerdir. İki farklı model gösterilmektedir: saldırgan ve saldırgan olmayan. Sonuçlar: Deneyin sonuçları, çocukların saldırgan davranışları gözlemleyerek öğrenebileceğini ve bunun kendi davranışlarını etkileyebileceğini göstermektedir. Bandura, bu nedenle gözlem yoluyla öğrenme (observational learning) ve sosyal öğrenme teorisini geliştirmiştir. Bu deney, öğrenmenin sadece doğrudan deneyimle değil, aynı zamanda gözlem yoluyla da gerçekleşebileceğini vurgulamaktadır. GPT-4o'den daha akıllı cevap al