PRVI SVJETSKI RAT (1914-1918) PDF

PRVI SVJETSKI RAT (1914.-1918.) - Stvaranje vojih saveza velikih sila (Trojni savez/Centralne sile i Antanta) dovelo je do daljnjeg zaoštravanja njihovih suprotnosti. - Sve češće su izbijali sukobi oko osvajanja kolonijalnih posjeda.  Godine prije izbijanja Prvog svjetskog rata bile su ispunjen...

PRVI SVJETSKI RAT (1914.-1918.) - Stvaranje vojih saveza velikih sila (Trojni savez/Centralne sile i Antanta) dovelo je do daljnjeg zaoštravanja njihovih suprotnosti. - Sve češće su izbijali sukobi oko osvajanja kolonijalnih posjeda.  Godine prije izbijanja Prvog svjetskog rata bile su ispunjene nizom sukoba, od kojih je svaki mogao dovesti do općeg rata. Takvi su bili:  Prva marokanska kriza (1905/1906),  Aneksija Bosne i Hercegovine (1908),  Druga marokanska kriza ( 1911),  Prvi i Drugi balkanski rat(1912/1913). - Niti jedna od ovih kriza neće dovesti do općeg sukoba, jer zemlje još nisu bile dovoljo spremne za rat SARAJEVSKI ATENTAT – događaj koji će poslužiti kao povod za početak rata. - Vojnim vježbama kod Tarčina juna 1914. Godine prisustvuje - prijestolonasljednik nadvojvoda Franc Ferdinand. Nadvojvodino osiguranje je bilo nedovoljno.  Povod za rat predstavlja atentat Gavrila Principa na austrougarskog prijestolonasljednika Franca Ferdinanda, 28. juna 1914. godine. Uz Franca stradala je i njegova supruga Sofija.  Gavrilo Princip je bio pripadnik organizacije „Mlada Bosna”, iza koje je stajala Organizacija Crna ruka iz Srbije – cilj: stvaranje Velike Srbije.  Kao glavnog krivca za atentat Austrougarske vlasti smatrale su Srbiju.  Upućen je ultimatum od 10 tačaka Srbiji na koji je trabala odgovoriti u roku od 48 sati. - Srbijanska vlada odbija da se izvrši istraga o atentatu na njenoj teritoriji (10. tačka) - Nakon isteka ultimatuma, Austro-Ugarska je 28. jula objavila rat Srbiji. Nakon toga, Rusija je objavila rat Austro-Ugarskoj, Njemačka Rusiji i za kratko vrijeme našle su se u ratu sve velike evropske sile osim Italije, koja je ostala neutralna. Kasnije Njemačkoj i Austro-Ugarskoj prilazi Osmansko carstvo, i Bugarska. - U rat je 1915. godine ušla i Italija, nakon što su joj sile Antante tajnim ugovorom u Londonu obećale Istru, Trst i dio Dalmacije…  U rat su na strani Antante stupile Rumunija i Portugal, SAD, Kina i Grčka. Na stranu Atante pridružuje se i Japan, koji želi da prisvoji njemačke kolonije na Pacifiku. FRONTOVI U PRVOM SVJETSKOM RATU Početkom rata formiraju se tri fronta: zapadni, istočni i balkanski. - Ulaskom Italije u rat 1915. godine formira se četvrti front tzv. „Italijanski front”. - Sile Antante nisu uspjele osvojit Bosfor i Dardanele, prebacuju svoje snage u Solun. Tako se otvara novi front „Solunski front”.  Prvi svjetski rat donosi brojne inovacije što se tiče naoružanja. Koriste se bojni otrovi, avioni, tenkovi, mitraljezi, teški topovi...  Početkom septembra 1914. godine došlo je do bitke na Marni između Francuza i Nijemaca. Na Marni je zaustavljen brzi njemački prodor ka zapadu.   Rat na zapadnom frontu prerasta u tzv. rovovski ili pozicioni rat.  Zbog mobilizacije ruske vojske a kao pomoć A/U, Njemačka je morala dio vojske prebaciti na istok. Time je Njemačka uvučena u ratovanje na dva fronta.  Posebnu pažnju u Prvom svjetskom ratu zauzima pomorsko ratovanje.  Sile Antante su bile nadmoćnije u tom segmentu, te uspjevaju zagospodariti svjetskim morima.  Njemačka će koristiti podmornice… ULAZAK SAD U RAT 1917. - IZLAZAK RUSIJE IZ RATA  Nerazvijena i zaostala Rusija u toku 1917. godine doživjela je dvije revolucije. Februarskom revolucijom zbačen je carski režim i proglašena republika, a Oktobarskom je stvorena prva socijalistička država u svijetu.  Posebno teško stanje (veliki broj pogimulih, glad… ) je bilo u Rusiji, u kojoj dolazi 1917. godine do nezadovoljstva naroda…traže izlazak iz rata…  Tokom 1917. godine Rusiju pogađaju unutrašnji neredi. Vojska nije željela da se obračunava sa narodom a car Nikola II Romanov u martu abdicira. Rusija postaje republika.  Formira se Privremena vlada, koja neće ispuniti zahtjeve naroda da Rusija izađe iz rata, niti je nije uspijevala stabilizirati političku i ekonomsku situaciju u zemlji.  U ovoj situaciji jača Boljševička stranka Vladimira Iljiča Lenjina (1870.-1924.)- ruski revolucionar i državnik, vođa oktobarske revolucije. Na njegovu inicijativu stvorena je Crvena armija. Boljševici (komunisti) podižu novu revoluciju i preuzimaju vlast.  Dolaskom na vlast Boljševici (komunisti) sklapaju mira sa Njemačkom, te Rusiju izlazi iz Prvog svjetskog rata. Potpisivanjem tog mirovnog ugovora se Rusija odrekla nekih teritorija i pristala platiti ratnu odštetu. - Ubrzo nakon istupa iz rata, u Rusiji dolazi do dvogodišnjeg građanskog rat između pristalica monarhije i republike. Pobjeda republikanaca… - Početkom 1917. Nijemci su nastojali što prije dovršiti rat. Cilj- nanijeti odlučne udarce Engleskoj i prisiliti je na potpisivanje mira. Vodili i su intenzivan PODMORNIČKI RAT.  SAD – vode politiku izolacionizma – nemiješanja u evropske poslove…  Njemačke podmornice potapale su ne samo britanske ratne i trgovačke brodove nego i drugih zemalja, među njima i američke.  Što će biti jedan od povoda da SAD u aprilu 1917. uđu u rat na strani Antante.  Ulazak SAD-a u rat označilo je prekretnicu rata, jer Antanta dobija jakog saveznika na svojoj strani. KRAJ RATA  Izlaskom Rusije iz rata 1917.g. , Antanta je ostala bez jedne od svojih najvažnijih članica. Ratne operacije na Istočnom frontu su utihnule.  U ljeto 1918. godine na Zapadni front pristigle su i prve američke jedinice.  Pred pojačanim snagama Antante njemačka vojska počela se povlačiti prema Rajni.  Nakon probijanja Solunskog fronta, kapitulirala je Bugarska, a ubrzo i Osmansko carstvo i Austro-Ugarska.  U Njemačkoj je izbila revolucija - uspostavljena republika.  Njemački predstavnici su 11. novembra 1918. godine, u KOMPIENJSKOJ ŠUMI kod Pariza potipisali kapitulaciju Njemačke.  Time je Prvi svjetski rat bio završen.  ŠPANSKA GRIPA (Španska groznica)  Kraj rata obilježila je pandemija tzv. „Španske gripe” (“španjola”)  Započela je u martu 1918. godine i trajala je sve do juna 1920. godine.Odnijela između 50 i 100 miliona života širom svijeta.  Zaraza je nazvana „španskom gripom”jer su mnogi mislili da potječe iz Španije. Gdje je počela nije sigurno, no prozvana je španskom zbog prvih izvještavanja o njoj iz te zemlje. Virus gripe širio se udisanjem, što ljudi tada nisu znali. Na usta su stavljali maske, a nos je najčešće ostajao nezaštićen. POSLJEDICE RATA:  Prestala su postojati četiri velika carstva (Austro-Ugarsko, Osmansko, Rusko i Njemačko).  Evropa prestaje biti politički i finansijski centar svijeta, to mjesto preuzimaju SAD i Japan.  Uskoro su se pojavili fašistički i nacistički pokreti i države.  Otpočeli su antikolonijalni i nacionalno oslobodilački pokreti u afričkim i azijskim zemljama...  Stradalo je oko 20 miliona ljudi (vojnika i civila), više od 21 milion ljudi je ranjeno.  Velika materijalna razranja.