Практикалық сабақ 4-5 PDF

**Практикалық сабақ 4-5**. **Жасанды интеллект көмегімен эссе, мақалалар, кодтар, поэмалар және т.б. жазу. (СhatGPT, Gemini)** **Сабақтың мақсаты:** Мәтіндерді (эсселер, мақалалар, өлеңдер) және бағдарламалық кодты автоматтандыру және жазуға көмектесу үшін жасанды интеллектті (AI) пайдалану дағдыл...

**Практикалық сабақ 4-5**. **Жасанды интеллект көмегімен эссе, мақалалар, кодтар, поэмалар және т.б. жазу. (СhatGPT, Gemini)** **Сабақтың мақсаты:** Мәтіндерді (эсселер, мақалалар, өлеңдер) және бағдарламалық кодты автоматтандыру және жазуға көмектесу үшін жасанды интеллектті (AI) пайдалану дағдыларын дамыту. Студенттерге эсселер мен мақалалардың идеяларын, құрылымын және мазмұнын құру үшін AI-мен тиімді жұмыс істеуге үйрету. Өз ойларыңызды қосу және сапаны жақсарту арқылы AI жасаған мәтінді өңдеу дағдыларын дамыту. **ЖИ-тен эссе немесе мақала жазуда мағыналы жауаптар алу үшін маңызды:** *Тақырыпты нақтылау:* «Технология туралы эссе жазу» сияқты жалпы сұраулардың орнына егжей-тегжейлі сұрауларды қолданған дұрыс: «Технологияның білімге әсері туралы эссе жазыңыз, оң және теріс жақтарын көрсетіңіз». *Құрылымды көрсету:* мәтіннің құрылымын алдын-ала орнатуға болады, мысалы: «эсседе кіріспе, негізгі дәлелдер мен қорытынды болуы керек». *Жақсартуды сұрау:* Егер бастапқы жауап жеткілікті егжей-тегжейлі болмаса, сұрауды нақтылауға болады: «оң жақтарға көбірек мысалдар қосуға бола ма?» *Сұрау:* «Технологияның білімге әсері» тақырыбына эссе жазыңыз. Оң және теріс жақтарын көрсетіңіз, технологияның оқу процесін қалай өзгерткені туралы қорытынды жасаңыз. **ЖИ-тен көркем шығармалар жазуда мағыналы жауаптар алу үшін маңызды:** *Стиль мен жанрды анықтаңыз:* қай стильді немесе жанрды қалайтыныңызды көрсетіңіз. Мысалы, бұл классикалық роман, ғылыми фантастика, лирикалық поэзия және т. б. *Негізгі элементтерді көрсетіңіз:* шығармаға енгізілуі керек негізгі элементтерді сипаттаңыз, мысалы, кейіпкерлер, сюжет, параметр және т. б. *Тон мен көңіл-күйді сипаттаңыз:* мәтінде қандай тон мен көңіл-күй болуы керектігін түсіндіріңіз. Бұл романтикалық, драмалық, ирониялық және т. б. болуы мүмкін. *Мысалдар келтіріңіз:* мүмкін болса, қалаған стильді бейнелейтін мәтіннің немесе шығармалардың мысалдарын келтіріңіз. *Нақты болыңыз:* сұранысты неғұрлым нақты тұжырымдасаңыз, нәтиже соғұрлым жақсы болады. Мысалы, «әңгіме жазыңыз» дегеннің орнына «19 ғасырдағы ағылшын ақсүйектерінің өмірі туралы Джейн Остин стиліндегі қысқа әңгіме жазыңыз.» *Сұрау мысалы:* «Готикалық роман стиліндегі қысқа әңгіме жазыңыз, қараңғы атмосфера мен шиеленісті сюжет. Басты кейіпкер - жас әйел және жұмбақ бейтаныс, оқиғалар ескі сарайда өтеді. Сюжет жұмбақ және мазасыз болуы керек» Бұл тәсіл ЖИ-ке сіздің күткеніңізге сәйкес келетін мәтін жасауға көмектеседі. **Тапсырма 1.** Еркін тақырыпта немесе өзіңіз зерттеп жүрген салада (мамандыққа байланысты) эссе, мақала, өлең, ертегі немесе басқада көркем шығармаларды жасанды интеллект көмегімен жазып шығыңыз. Төменде көрсетілген ЖИ түрлерін пайдаланыңыз. **OpenAI GPT-4.** [[https://openai.com/index/gpt-4/]](https://openai.com/index/gpt-4/). Бұл модель көптеген тілдерді, соның ішінде орыс тілін қолдайды және оны қазақ тілімен жұмыс істеуге бейімдеуге болады. Ол әртүрлі мәтіндерді, соның ішінде эсселер мен көркем шығармаларды жазуға жарамды. **Gemini.** [[https://gemini.google.com/]](https://gemini.google.com/). Gemini AI компаниясы әзірлеген бағдарламалау тілі және мәтінді жасау және өңдеу платформасы. Олар әртүрлі тілдерде, соның ішінде қазақ және орыс тілдерінде мәтін құру үшін жасанды интеллектті қолдануға маманданған. **Тапсырма 2.** Алынған нәтижені нақтылаңыз және өз идеяларыңызды қосыңыз. **Тапсырма 3.** Әр студент ЖИ көмегімен жазып шыққан шығармаларынның нәтижелерін баяндайды. Төмендегі сұрақтарға жауап беру арқылы мәтіндер мен шығармаларды жазуда ЖИ мүмкіндіктерін талқылау. 1. Жасалған шығарманың шабыт көзі қандай? Шығарма ЖИ-ке енгізілген нақты деректерге, стильдерге немесе тақырыптарға негізделген бе, әлде ол толығымен дербес композиция ма? 2. Шығарма берілген стильге немесе жанрға қаншалықты сәйкес келеді? Егер сіз ЖИ-тен белгілі бір стильде шығарма жазуды сұрасаңыз (мысалы, романтикалық, эпикалық немесе минималистік), ЖИ осы стильдің негізгі элементтерін шығармада қолдана алды ма? 3. Шығармада ерекше немесе күтпеген бейнелер бар ма? Жасанды интеллект қандай метафораларды, белгілерді немесе ұқсастықтарды пайдаланады және олар қаншалықты жаңашыл немесе күтпеген? 4. Шығарма қандай эмоционалды реакция тудырады? Жасанды түрде жасалған шығарма сезімдерге қаншалықты әсер ете алады немесе эмоционалды жауап береді? Тереңдік пен шынайылық сезіле ме? 5. Шығарма қаншалықты түпнұсқа? Бұл шығарма әдебиетте кездесетіннен өзгеше ме, әлде ол белгілі авторлардың шығармаларына ұқсайды ма? Плагиат немесе таныс сөз тіркестерін қайталау ықтималдығы қаншалықты жоғары? 6. Шығарманың мағынасы қандай? Шығармада жүйелілік, логика немесе ішкі тұтастық бар ма? Немесе мәтін бір тақырыпсыз кездейсоқ сөздер мен сөз тіркестерінің жиынтығы сияқты ма? **Тапсырма 4.** ЖИ арқылы кез келген бағдарламалау тілдерінде код жазуға болады. Мысалы: Мәтінді талдайтын және оның жақсы, жаман екенін анықтайтын Python бағдарламасын жазыңыз. Ол үшін алдын-ала дайындалған оң және теріс сөздердің тізімін қолданыңыз. Жақсы сөздер: жақсы, керемет, тамаша, қуаныш, жақсы көремін. Жаман сөздер: жаман, қорқынышты, қайғылы, жек көремін. 1-сурет. Мысал Нәтиже: *\# Жақсы және жаман сөздердің дайын тізімі* *good\_words = \[\'жақсы\', \'керемет\', \'тамаша\', \'қуаныш\', \'жақсы көремін\'\]* *bad\_words = \[\'жаман\', \'қорқынышты\', \'қайғылы\', \'жек көремін\'\]* *def analyze\_text(text):* *\# Мәтінді кіші регистрге түрлендіріп, оны сөздерге бөлу* *words = text.lower().split()* *\# Жақсы және жаман сөздердің санын есептеу* *good\_count = 0* *bad\_count = 0* *for word in words:* *if word in good\_words:* *good\_count += 1* *elif word in bad\_words:* *bad\_count += 1* *\# Жақсы немесе жаман екенін анықтау* *if good\_count \> bad\_count:* *return \"Мәтін жақсы\"* *elif bad\_count \> good\_count:* *return \"Мәтін жаман\"* *else:* *return \"Мәтін бейтарап\"* *\# Пайдаланушыдан мәтінді енгізуді сұрау және нәтижені шығару* *text\_input = input(\"Мәтінді енгізіңіз: \")* *print(analyze\_text(text\_input))* Нәтижені онлайн компиляторға салып тексереміз. Онлайн компилятор: [[https://www.programiz.com/python-programming/online-compiler/]](https://www.programiz.com/python-programming/online-compiler/)  2-сурет. Нәтиже **Есептер тізімі:** 1. Пайдаланушыдан мәтінді қабылдайтын және бірегей сөздердің санын есептейтін бағдарламаны жазыңыз. Талаптар: мәтінді сөздерге бөлу, бірегей сөздерді сақтау үшін жиынды (set) пайдалану және олардың санын шығару. 2. Мәтінді қабылдайтын және мәтінде әр сөздің қанша рет кездесетінін көрсететін бағдарлама жазыңыз. Талаптар: сөздікті (dict) қолданыңыз, мұнда кілттер сөздер, ал мағыналар олардың саны. 3. Енгізілген мәтіндегі ең ұзын сөзді тауып, оны шығаратын бағдарламаны жазыңыз. Талаптар: мәтінді сөздерге бөліп, ең ұзын сөзді табыңыз. 4. Мәтінді қабылдайтын және онда қанша дауысты және дауыссыз дыбыстар бар екенін есептейтін бағдарламаны жазыңыз. 5. Енгізілген мәтінді кіші және жоғарғы әріпке аударатын бағдарламаны жазыңыз. Талаптар: кірістірілген жол әдістерін қолданыңыз lower() және upper(). Осы есептерді Python тілінде ЖИ көмегімен шығарып, нәтижесін онлайн компиляторда тексеріп шығыңыздар. [[https://www.programiz.com/python-programming/online-compiler/]](https://www.programiz.com/python-programming/online-compiler/). Талқылауға сұрақтар: 1. ЖИ берілген есептерді талапқа сәйкес шығара алдыма? 2. ЖИ программалаушыларды толығымен алмастыра ала ма? 3. Программалау үшін ЖИ қолданған кезде қандай этикалық сұрақтар туындайды? 4. Программалауда жеке өсу үшін ЖИ-ті қалай пайдалануға болады? 5. ЖИ дәуірінде қандай программалаушы дағдылары өзекті болады?