Pp2_1_02a PDF - Dekolonizacja Azji i Afryki (PDF)

I. Zmiany na mapie politycznej 2. Wpływ kolonializmu i dekolonizacji na współczesny obraz świata  Kolonializm Kolonializm – zjawisko już historyczne, które polegało na opanowaniu i utrzymaniu kontroli polityczno- gospodarczej przez jedne kr...

I. Zmiany na mapie politycznej 2. Wpływ kolonializmu i dekolonizacji na współczesny obraz świata  Kolonializm Kolonializm – zjawisko już historyczne, które polegało na opanowaniu i utrzymaniu kontroli polityczno- gospodarczej przez jedne kraje nad innymi w celu ich eksploatacji. Był on jednym z etapów prowadzących do nastania dominacji politycznej przez najbardziej rozwinięte gospodarczo ośrodki cywilizacji euroatlantyckiej na obszary biednych, gospodarczych peryferii świata.  Początki kolonializmu Kolonializm zapoczątkowany został wielkimi odkryciami geograficznymi żeglarzy portugalskich i hiszpańskich na przełomie XV i XVI wieku. Dzięki temu Portugalia i Hiszpania na początku stały się największymi potęgami kolonialnymi w XVI wieku. W późniejszych okresach kolejne także i inne państwa włączyły się do rywalizacji kolonialnej, tj. Francja, Wielka Brytania, Holandia, Włochy, Belgia, Rosja i Niemcy.  Dekolonizacja Dekolonizacja – proces wyzwalania się krajów (narodów) spod zależności kolonialnej oraz powstawania niepodległych krajów na obszarach dawnych terytoriów zależnych. Proces ten został zapoczątkowany powstaniem Stanów Zjednoczonych w 1776 r. (była kolonia Wielkiej Brytanii). Nieco później nastąpił proces dekolonizacji Ameryki Południowej (na początku XIX wieku). Niestety zdecydowana większość krajów Afryki uzyskała niepodległość dopiero w latach 60. XX wieku i później.  W dążeniu do suwerenności - dekolonizacja Gruntowne zmiany na mapie politycznej świata przyniosła dekolonizacja. Głównymi przesłankami dekolonizacji były: coraz większe koszty polityczne i ekonomiczne utrzymania i kontroli kolonii, duże wydatki ponoszone w czasie wojen światowych oraz innych konfliktów (zmniejszenie roli niektórych krajów), zmniejszające się przyzwolenie dla utrzymywania represyjnego systemu w państwach kolonizujących oraz pozostałych państwach (głównie USA), dążenia narodów Afryki do samostanowienia (ruchy niepodległościowe i panafrykańskie), udział żołnierzy pochodzących z Afryki w II Wojnie Światowej, zwiększenie się świadomości narodowej w związku z polepszaniem się oświaty i nawiązywania kontaktów z innymi.  Dekolonizacja Afryki Pierwszym państwem, które uzyskało niepodległość, była Liberia w 1847 r. Przed II wojną światową w Afryce były tylko 4 państwa niepodległe: Etiopia, Liberia, RPA (Związek Południowej Afryki) i Egipt. Po II wojnie światowej doszło do gwałtownych ruchów narodowo-wyzwoleńczych, W 1960 r. niepodległość uzyskało 17 krajów, a rok ten nazwano „rokiem niepodległości Afryki” lub „Rokiem Czarnej Afryki”: w latach 1961-1965 wolność wywalczyło dalszych 10 krajów, w 1993 r. uzyskała niezależność Erytrea, w 2011 r. powstał przez secesję Sudan PD. W 1965 r. w Afryce były już 36 kraje niepodległe, obecnie jest ich 53. W specyficznej sytuacji znajduje się Sahara Zachodnia uznawana przez ONZ i 80 państw za kraj niepodległy, w rzeczywistości zaś okupowana przez Maroko.  Wpływ dekolonizacji Afryki na rozwój społeczno-gospodarczy Powstałe od lat 60. XX wieku państwa cechowały się terytorium i granicami, które były wyznaczone wcześniej przez państwa kolonialne. I tak do dziś większość państw w Afryce posiada znaczny odsetek granic wyznaczonych sztucznie – w postaci długich odcinków linii prostych (nie nawiązywały one do uwarunkowań przyrodniczych oraz społeczno-kulturowych). Obecnie Afryka jest miejscem, w którym obserwujemy liczne konflikty o podłożu etnicznym (liczne są spory plemienne nie czujące przynależności państwowej). Państwa te, do dnia dzisiejszego, często nie są w stanie sprawnie zarządzać swoim terytorium. Dalej, mimo że są już niepodległe, ich społeczeństwa są słabo rozwinięte i nie mogą liczyć na „dobrą przyszłość”. Obecnie ich gospodarki nie są w stanie rywalizować na arenie międzynarodowej z bogatymi państwami. Co więcej wiele krajów do których należały wcześniej te kraje dalej próbuje wywierać wpływ, który dalej często dla tych krajów nie jest korzystny (wpływ światowych korporacji).  Dekolonizacja Azji Dekolonizacja Azji zakończyła się właściwie wraz z oddaniem Chinom dwóch terytoriów zależnych: Hongkongu – w 1997 r. i Makau – w 1999 r. Ważne było ogłoszenie niepodległości Timoru Wschodniego w 2002 r., który należał do Indonezji. Status kolonii mają jedynie niewielkie wyspy Czagos należące do Wielkiej Brytanii. Spornym obszarem jest Tajwan, ogłosił on niepodległość uznaną przez wiele krajów, w tym USA, ale Chiny nadal traktują go jako swoją prowincję. Spór o Wyspy Kurylskie toczy się między Japonią i Rosją. Wyspy te zostały zagarnięte przez ZSRR w czasie II wojny światowej, jednak Japonia nigdy nie uznała tego faktu.  Dekolonizacja Australii, Nowej Zelandii i Oceanii Australia i Nowa Zelandia są członkami Brytyjskiej Wspólnoty Narodów. Niepodległość uzyskały jako dominia angielskie: Australia w 1901 r. oraz Nowa Zelandia w 1907 r. W Oceanii pierwszym niepodległym krajem rządzonym od 1962 r. przez miejscową ludność było Samoa Zachodnie. Jako ostatnie niepodległość uzyskało Palau – od 1994 r.  Dekolonizacja Ameryki Północnej i Ameryki Środkowej W Ameryce Północnej pierwszą kolonią, która uzyskała niepodległość, były Stany Zjednoczone; stało się to w 1783 r. (samo ogłoszenie niepodległości nastąpiło 1776 roku, zaś w 1783 r. nastąpiło uznanie przez Anglię tego faktu). W przypadku Kanady proces ten przebiegał stopniowo: od 1850 r., kiedy kraj ten otrzymał prawo do własnego rządu, do 1941 r. – gdy Kanadyjczycy przestali być traktowani jako obywatele brytyjscy. Obecnie Kanada wraz z wieloma innymi byłymi koloniami brytyjskimi tworzy Wspólnotę Narodów. Obecnie terytorium zależnym pozostaje, należąca do Danii – Grenlandia (2,1 mln km2). Grenlandia  Dekolonizacja Ameryki Środkowej Większość państw Ameryki Środkowej powstała w XIX wieku: w latach 1823-1840 powstała Federacja Ameryki Środkowej, a po jej rozpadzie utworzyły się kolejno państwa: Panama, Kostaryka, Nikaragua, Honduras, Gwatemala; w latach 60. XX w. niepodległość otrzymały brytyjskie kolonie: Jamajka, Trynidad i Tobago, Barbados, Gujana; w latach 70.: Surinam, Bahama, Grenada, Dominika, Saint Vincent i Saint Lucia; w latach 80.: Belize, Antigua, Saint Kitts i Nevis (znane niegdyś – obecnie istniejące, właśnie pod nazwą Saint Kitts i Newis, a wg niektórych, bardzo nielicznych, istniejące dalej jako „San Escobar”, co oczywiście nie jest prawdą).  Dekolonizacja Ameryki Południowej W Ameryce Południowej pierwszym państwem, który uzyskał niepodległość, był Paragwaj – w 1811 r. Obecnie jedynym większym obszarem zależnym pozostaje Gujana Francuska.  Wpływ kolonializmu i dekolonizacji na ludność i kulturę Kolonializm wywarł znaczącą rolę w kształtowaniu społeczeństw byłych kolonii. Napływ ludności pochodzącej z krajów kolonialnych i ich znaczna przewaga militarna okazywana w brutalnych walkach poczyniły się do zmniejszenia udziału rdzennej ludności.  Wpływ kolonializmu i dekolonizacji na ludność i kulturę Inną konsekwencją wieloletniej kolonizacji było mieszanie się ludności rdzennej z napływową i powstanie mieszanych odmian człowieka, np. Metysów, Mulatów i Zambosów.  Wpływ kolonializmu i dekolonizacji na ludność i kulturę Kolonializm wywarł też duży lub nawet decydujący wpływ na kulturę, religię i język mieszkańców byłych kolonii. W ten sposób na świecie upowszechniło się przede wszystkim chrześcijaństwo (katolicyzm w krajach Ameryki Łacińskiej – za sprawą kolonizatorów z Hiszpanii i Portugalii oraz protestantyzm – za sprawą wpływów angielskich w Stanach Zjednoczonych oraz w mniejszym stopniu islam).  Wpływ kolonializmu i dekolonizacji na ludność i kulturę W zdecydowanej większości państw będących niegdyś koloniami, po uzyskaniu przez nie niepodległości, jednym z języków urzędowych stawał się język byłych kolonizatorów (czasem obok języka rdzennego). Z taką sytuacją obecnie mamy do czynienia w Afryce i Ameryce Łacińskiej. Znajomość języków obecnie może pomagać podjęciu nauki lub pracy.  Wpływ kolonializmu i dekolonizacji na migracje Nałożenie się różnych czynników, w tym lokalne konflikty (często wojny domowe), trudna sytuacja społeczno- gospodarcza i chęć życia w „lepszym miejscu” przyczyniła się do zapoczątkowania ogólnoświatowych migracji pomiędzy nowopowstałymi niepodległymi krajami a państwami do których niegdyś one należały. Z taką sytuacją mamy do czynienia także i dziś, szczególnie gdy poziom życia jest niski (a tak często jest). Wszystko to wpłynęło na skład narodowo-etniczny poszczególnych krajów: we Francji występuje duży odsetek ludności arabskiej pochodzącej z Afryki Północnej, w Wielkiej Brytanii obecny jest znaczny odsetek ludności pochodzącej z Indii.  Kolonializm i dekolonizacja a dysproporcje w rozwoju państw Kolonializm wywarł zarówno pozytywny, jak i negatywny wpływ na rozwój poszczególnych krajów. Z jednej strony państwa kolonizatorskie dążyły do maksymalnej eksploatacji zasobów podbitych obszarów. Z drugiej jednak strony dokonały w tych krajach niektórych koniecznych inwestycji i przyniosły część ze zdobyczy cywilizacyjnych, bez których niepodległym krajom trudno byłoby obecnie funkcjonować. Na dzisiejszy poziom rozwoju i życia społeczeństw krajów postkolonialnych wpłynęły różnorodne czynniki, m.in.: polityka kolonizatora wobec miejscowej ludności, czas, w którym zaszła dekolonizacja, początkowy poziom rozwoju gospodarczego. I tak: Stany Zjednoczone, Kanada i Australia, które przez wiele lat były koloniami są obecnie bardzo dobrze rozwinięte, zaś jakość życia mieszkańców jest bardzo wysoka; państwa Ameryki Łacińskiej charakteryzują się średnim poziomem rozwoju społeczno-ekonomicznego; byłe kolonie afrykańskie należą niestety już do najbiedniejszych państw na świecie (często bez perspektyw na przyszłość).  Wybrane skutki kolonializmu i dekolonizacji – sfera: ludność i migracje Sfera Państwa kolonizowane Państwa kolonizatorskie Ludność i migracje wzrost udziału reprezentantów odmiany białej w strukturze wzrost zróżnicowania ludności narodowościowego i etnicznego upowszechnienie się mieszanych ras człowieka społeczeństwa w niektórych sytuacjach eksterminacja miejscowej ludności zmiany w strukturze wyznaniowej trwający przez znaczny czas handel ludźmi (niewolnictwo) zmiany w strukturze wyznaniowej (wzrost udziału wynikające z napływu ludności z wyznawców religii dominującej w kraju kolonizatorskim) państw kolonizowanych zmiana struktury językowej ludności w wyniku odmłodzenie struktury wieku upowszechnienia się języka używanego w państwie wskutek napływu dużej liczby kolonizatorskim młodych ludzi z kolonii  Wybrane skutki kolonializmu i dekolonizacji – sfera: kultura materialna i duchowa Sfera Państwa kolonizowane Państwa kolonizatorskie Kultura materialna w wielu przypadkach częściowe niszczenie rdzennej kultury lub wzbogacenie lokalnej i duchowa wypieranie jej przejawów z życia publicznego kultury państw wzbogacenie miejscowej kultury wpływami kultury europejskiej kolonizatorskich wpływami często narzucanie wzorców życia typowych dla krajów kultury ludności kolonizatorskich często wprowadzenie języka pisanego zamieszkującej kolonie  Wybrane skutki kolonializmu i dekolonizacji – sfera: gospodarka i infrastruktura Sfera Państwa kolonizowane Państwa kolonizatorskie Gospodarka i polepszenie stanu poziomu infrastruktury dostęp do cennych surowców mineralnych infrastruktura rozwój niektórych działów gospodarki, możliwość pozyskania produktów rolnictwa, tj. np. rolnictwa i przemysłu wydobywczego kawa, owoce tropikalne i przyprawy intensywna, zwykle wręcz rabunkowa, uzupełnienie luk na rynku pracy przez ludność eksploatacja surowców naturalnych rozwój części usług napływającą z byłych kolonii (najczęściej niżej zwiększenie obrotów w handlu kwalifikowaną) zagranicznym przekładające się czasem utrzymanie układów gospodarczych pozwalających na wzrost poziomu życia ludności na uzyskiwanie dochodów z dawnych kolonii czasem załamanie się gospodarki po zwiększanie popularności wyjazdów turystycznych uzyskaniu niepodległości i utracie do byłych kolonii ze względu na możliwość środków finansowych z kraju porozumiewania się w rodzimym języku metropolitalnego  Materiały pomocnicze do nauki Opracowane w celach edukacyjnych (niekomercyjnych) Opracowanie i redakcja: Sławomir Dmowski Kontakt: [email protected] WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE - KOPIOWANIE ZABRONIONE -