PONAVLJANJE PRVOG TJEDNA BIOLOGIJE PDF

PONAVLJANJE PRVOG TJEDNA BIOLOGIJE SVE STANICE: membrana, citosol (viskozna tvar), kromosom kao nasljedna uputa, ribosom, citoplazma (citosol + stanične organele), protoplast (citoplazma + jezgra s nukleoplazmom) Prokarioti -- bakterije i arheje nemaju organele, kromosom pliva u citoplazmi jer NEM...

PONAVLJANJE PRVOG TJEDNA BIOLOGIJE SVE STANICE: membrana, citosol (viskozna tvar), kromosom kao nasljedna uputa, ribosom, citoplazma (citosol + stanične organele), protoplast (citoplazma + jezgra s nukleoplazmom) Prokarioti -- bakterije i arheje nemaju organele, kromosom pliva u citoplazmi jer NEMAJU JEZGRU, njiova nasljedna uputa je NUKLEOID kao cirkularna DNA molekula Eukarioti -- DNA odvojena od jezgre, centrosom -- stavra diobeno vreteo Životinjske + biljne stanice: jezgra, ER, Golgijev aparat, mitohondrij (fotosintetski eukarioti: kloroplast) Biljne stanice imaju staničnu stijenku -- plazmoliza/deplazmoliza Genska informacija sadržana je u jezgri i prenesena je preko ribosoma JEZGRA: ima nuklearnu ovojnicu koja je dvostruka membrana -- ima 4 sloja fosfolipida (dva dvosloja fosfolipida), a nastavlja se na ER -- endoplazmatski retikulum, jezgra je mjesto stanovanja našim kromosomi koji su saszavljeni od kromatina, odnosno od DNA i proteina HISTONA, sadrži JEZGRICE -- unutar njih dolazi do nastanka ribosomskih podjedinica, postoje u jezgrine PORE koje reguliraju ulazak i izlazak materijala Prostor izmeđe dvije membrane koje čine jezgrinu ovojnicu -- PERINUKLEARNI prostor Viskozna tekućina UNUTAR jezgre - nukleoplazma S unutarnje strane ovojnice -- NUKLEARNA LAMINA (PROTEINSKI FILAMENTI) \*tamo di je jezgra ne može doći do regeneracije -- Joachim Hammerling \*KROMOSOMI SU TRANSPORTNI OBLIK DNA MOLEKULE KROMATIN JE LINEARNA MOLEKULA DNA I PROTEINA RIBOSOM: imam dvije ribosomske podjedinice koje su sastavljene od RNA i proteina -- oni mogu biti slobodni u CITOSOLU (tekući dio citoplazme) ili mogu biti na hrapavom ER-u, zadaća im je SINTEZA PROTEINA tvornice proteina ENDOPLAZMATSKI RETIKULUM: postoji glatki kojem je zadaća sinteza lipida, metabolizam ugljikohidrata, skladišti Ca2+, detoksikaacija, ima i hrapavi ER kojem je zadaća: pomaže u sintezi sekrecijskih proteina, stavlja ugljikohidrate na proteine kako bi nastali glikoproteini i stvara novu membranu GOLGIJEV APARAT: ima cis i trans stranu -- na cis stranu ulazi na trans izlazi, zadaća mu je: MODIFIKACIJA PROTEINA, sinteza polisaharida, on sortira svoje produke i onda ih otpušta u obliki vezikula, pakiranje i slanje proteina Golgijev aparat i ER -- endomembranski sustav LIZOSOM -- životinjske stanice: razgradnja unesenih tvari, makromolekula i oštećenih organela za reciklaciju, stanična organela zadužena za probavu, APOPTAZA -- razgradnja stanica VAKUOLA: probava, skladištenje, zaštita, rast stanice ENDOSIMBOTSKA TEORIJA -- eukariotske stanice su nastale EVOLUCIJOM iz prokariotskih stanica simbiozom, dokaz je činjenica da mitohondriji i kloroplasti sadrže vlastiti DNA, ribosome i staničnu membranu: MITOHONDRIJ -- potječe od aerobnih bakterija koje su se naselile unutar anaerobnih stanica domaćina, ima dvostruku membranu i zadaća mu je proizvodnja i stanično disanje KLOROPLASTI -- potječu od fotosintetskih cijanobakterije koje su se naselile unutar domaćina, dvije membrane, tilakoidi i stroma, zadaća mu je obavljanje procesa fotosinteze PEROKSISOM: ima JEDNOSTRUKU membranu, sadrži enzime koji prenose vodikove atome od supstrata do kisika tako da stvara vodikov peroksid koji se onda pretvara u vodu CITOSKELET -- mreža vlakana koja organiziraju strukturu i aktivnost stanice, daje sigurnost stanici u pokretu i transmisiji signala Mikrotubuli -- oni daju oblik stanici i vode pokretnost organela (npr u staničnim diobama sjetimo se da uzduž kinetohorski mikrotubula imamo pomicanje kromosoma prema centrosomu), dakle još jedna zadaća bi im bila upravo odvajanje kromosoma u staničnim diobama On ima trepetiljke i bičeve koji su pokretni Mikrofilamenti -- oni su tanki dosta i sudjeluju u kontrakciji mišića, strujanje citoplazme?? Intermedijarni filamenti -- stavljaju organele na njihovo mjestu i također daju podršku obliku stanice Izvanstanični matriks -- sudjeluje u potpori, povezivanju, regulaciji, pokretnosti stanice PLAZMODEZMA -- biljke: citoplazmatski kanali koji prolaze kroz stanične stijenke i povezuju susjedne stanice -- izravna kominikacija i razmjena tvari između stanica, prijenos molekula, one su poput mostova između biljnih stanica za prijenos tvari DEZMOSOMI -- životnjske stanice, ne biljke: povezivanje susjednih stanica, npr kod povezuju stanice kože sprečavajući njihovo razdvajanje pri istezanju, zakovice koje čvrsto povezuju stanice osiguravajući otpornost tkiva na neke vanjske uporne sile Stanicu je otkrio: ROBERT HOOK -- no otkriće prve MRTVE stanice Otkriće prve ŽIVE stanice: ANTONIE VAN LEEUWENHOEK Postoji svjetlosni mikroskop i elektronski (puno veća moć razlučivanja) -- SEM (3D boja, vanjski oblik), TEM (unutarnja struktura) Mikrobi: bakterije, virusi, protisti... MIKROBIOM -- svi genomi (skup svih gena) svih bakterija u čovjeku, to je genski materijal koji se nalazi u mikrobima MIKROBIOTA -- svi mikroorganizmu u ljudskom tijelu, razlikuje se Odnos stanica mora biti 50:50 16S Rrna gen -- identifikacija i raznolikoast bakterije radi hipervarijabilne regije samog gena, prisutan u svima, ali se kod svih razlikuje Bakteriofag -- virus koji inficira bakterije MIKROSKOP -- uvećana, realna, obrnuta slika Ukupno povećanje: povećanje okulara \* povećanje objektiva (npr 40 objektiv i 10 okular povećanje od 400) Imerzijski objektiv se uranja u imerzijsko ulje koje stavljamo na pokrovno stakalce -- veće povećanje, a manji ulazak svjetlosti -- 100x je imerzijski objektiv, dakle ukupno povećanje je 1000x Stanična membrana: Nezasićeni ugljikovodici na krajevima fosfolipida mogućnost da membrana ostane fluidna pri niskim temperaturama Kolesterol omogućava membrani da se opire promjeni fluidnosti koja je uzrokovana promjenom temperature Membranski proteini -- sintetizirani u ER-u i modificirani i tamo i u Golgijevom aparatu: transport, enzimi, stanica-stanica prepoznavanje Struktura (plazma) membrane -- selektivna propusnost Pasivni transport bez utroška energije: PASIVNI TRANSPORT -- difuzija tvari kroz membranu BEZ ulaganja energije znači SPONTANI proces DIFUZIJA -- kada se postigne dinamička ravnoteža molekule će difundirati podjednako u oba smjera/difundiraju bez ikakvih pomagača HIDROFOBNE molekule i jako male polarne ukoliko nisu nabijene OSMOZA -- membrana propusana za otapalo, a ne i za otopinu/ od područja manje koncentracije otopljene TVARI u područje veće koncentracije otopljene TVARI (PASIVNO) (solute = tvar) iliti od područja veće koncetracije OTAPALA (free water so called) u područje manje koncentracije otapala (voda), npr. cukar i voda u dvije posudice di je u jednoj strani puno manje cukara, a u drugoj ga je više, poanta je razvodnit onu stranu koja ima više cukara da bi bilo jednako slatko s obe strane (ili sok za razvodnit) Hipertonična otopina -- mora se smežurat jer je prevelika koncentracija vode („ona banda čaše u koj ima manje cukara, a više vode"), gubitak vode u ovoj otopoini zove se plazmoliza Hipotočna otopina -- stanica će se nabubrit i more doć do puknuća, deplazmoliza ili citoliza, turgidna stanica čvrsta Osmoregulacija -- kontrola koncentracije otopljene tvari i balans otapala odnosno vode Turgor tlak (biljke) -- gura plazma membranu na staničnu stijenku = hidrostatski tlak OLAKŠANA difuzija (PASIVNO) -- difuzija uz pomoć transportnih protein pomagača, difuzija mnogih malih polarnih molekula i iona u lipidnom dvosloju membrane (channel (brz prijenos s jedne strane membrane na drugu) VS carrier proteini = kanal proteini - akvaporin i protein nosači transporter za glukozu)/ transport HIDROFILNIH molekula uz pomoć proteina je olakšana difuzija Bubrezi imaju akvaporine jer im oni omogućuju da prime vodu od urina prije nego je ona izlučena Transmembranski prijenos (pasivno, niz koncentracijski gradijent, bez utroška energije): Difuzija -- male nepolarne molekule izravno kroz lipidni dvosloj, razmjena kisika i ugljikova dioksida Difuzija kroz kanale -- selektivni prolaz malih molekula i iona uz pomoć transmembranskih proteina/kanalni proteini za prolaz vode kroz membranu -- AKVAPORINI Proteinski kanali -- ioni Proteini nosači -- glukoza preko nosača za glukozu, male polarne molekule Membranske pumpe -- aktivni transport uz utrošak energije, hidrolizom ATP-a, protiv koncentracijskog gradijenta AKTIVNI transport -- uz utrošak energije, suprotno (protiv koncentracijskog gradijenta) koncentracijskom gradijentu/potrebnu energiju za aktivni transport dobiva se hidrolizom ATP-a Protein NOSAČI su uz utrošak energije odnosno suprotno kon gradijentu Na/K crpka je aktivni transport -- poanta je da se pumpa Na VAN od stanice, znači IZ stanice, a K ioni UNUTAR, znači U stanicu Citoplazma stanice je negativno nabijena. Izvanstanični prostor je pozitivnije nabijen Na+ imaju veću koncentraciju IZVAN stanice K+ imaju veću koncentraciju UNUTAR stanice Pumpa funkcionira tako da za svaka 3 Na iona IZ stanice, dva K iona U stanicu, pritpm hidroliza ATP-a daje energiju da se oblik protein nosača promijeni na način da pretvori fosfatnu grupu u transportni protein (fosforilacija proteina -- dodatak i micanje fosfatne skupine omogućava rotaciju proteina za prijenos navedenih iona) Osim koncentracijskog gradijenta, uvodimo ELEKTROKEMIJSKI gradijent (konc gradijent + membranski potencijal) H+/saharoza kotransport Na+/glukoza kotransport za povećanje koncentracije Na+ u organizmu prilikom proljeva AKTIVNI transport: endocitoza/egzocitoza Egzocitoza: sekrecija inzulina u izvanstaničnu tekućinu, živčane stanice egzocitozom otpuštaju neurotransmitore.... Endocitoza -- unos u stanicu uvrnućem membrane: fagocitoza, pinocitoza, receptor posredovana endocitoza (unos kolesterola) Vezikluarni transport -- nastanak mjehurića: Fagocitoza -- stanično jedenje, npr imam makrofag ili neutrofil koji će uvijeanjem membrane unijeti bakteriju, fagosom, mjehurići se formiraju uz pseudopodije, bijele krvne stanice Pinocitoza -- stanično pijenje, pinocitozni mjehurići, putuju na drugi kraj i spajaju se staničnom membranom pa otpuštaju svoj sadržaj, stijenka kapilara Transcitoza -- prolaz otopljenih tvari kroz stanicu, endocitoza -- vezikula -- egzocitoza Endocitoza posredovana receptorom -- endosom, receptorii ligande na njima, kolesterol u stanicu Egzocitoza -- otpuštanje neurotransmitora iz živčanih stanica: Konstitutivno izlučivanje -- izlaz molekula čim sinteza završi, kolagen Regulirano izlučivanje -- odgovor na signale izvana, enzimi iz gušterače, apikalna površina Glikoproteini -- ugljikohidrat na protein (glikolizacija) Glikolipidi -- ugljikohidrati na lipidima