Πληροφορικό Τεύχος 26ο - Σεπτέμβριος 2024 PDF

Περιοδική έκδοση της Ένωσης Πληροφορικών Ελλάδας Τεύχος 26ο Σεπτέμβριος 2024 Διανέμεται ελεύθερα  Σεπτέμβριος 2024 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ...

Περιοδική έκδοση της Ένωσης Πληροφορικών Ελλάδας Τεύχος 26ο Σεπτέμβριος 2024 Διανέμεται ελεύθερα  Σεπτέμβριος 2024 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ✔O Νόαμ Τσόμσκι μιλά για το τι κάνει καλά το ChatGPT Περιοδική έκδοση της // Συνέντευξη στον C. J. Polycrhoniou [ σελ. 3 ] Ένωσης Πληροφορικών Ελλάδας ✔Σχολιασμός βάσεων εισαγωγής 2024 στα www.epe.org.gr τμήματα Πληροφορικής // Γράφει ο Σωκράτης Δημητριάδης [ σελ. 8 ] Τεύχος 26Ο – Σεπτέμβριος 2024 Διανέμεται ελεύθερα ✔Σχετικά με διαφημίσεις σπουδών Πληροφορικής «δωρεάν, χωρίς καθηγητές, Επικοινωνία: χωρίς μαθήματα» // Δελτίο Τύπου της ΕΠΕ [ σελ. 11 ] [email protected] ✔ Peopleware // Η θεραπευτική δύναμη του Συντακτική ομάδα: προγραμματισμού! // Γράφει ο Νεκτάριος Μουμουτζής [ σελ. 13 ] Φώτης Αλεξάκος Νίκος Αναστόπουλος ✔Η σημασία του ορισμού της τεχνητής Χάρης Γεωργίου νοημοσύνης ανοιχτού κώδικα // Άρθρο [ σελ. 16 ] Νεκτάριος Μουμουτζής Γιάννης Φαρσάρης ✔ Τι είναι η ιδιοκτησία δεδομένων: // Μια μελέτη από το data.europa.eu [ σελ. 18 ] Οι απόψεις των συντακτών είναι προσωπικές και δεν εκφράζουν ✔Wiki –TRACE : το πρώτο ψηφιακό σώμα απαραίτητα την ΕΠΕ ελληνικών αντιρατσιστικών κειμένων // [ σελ. 20 ] ✔ «Τεχνητή Νοημοσύνη: Ένας διάλογος σε εξέλιξη» // Online συζήτηση από την ΕΠΕ [ σελ. 22 ] Το περιεχόμενο του Πληροφορικού ✔Brain – train / Γρίφοι & προβλήματα από την διανέμεται υπό άδεια Creative Commons Επιστήμη των Υπολογιστών για μαθητές BY-NC-SA (Αναφορά πηγής - Μη εμπορι // Επιμέλεια: Φώτης Αλεξάκος [ σελ. 23 ] κή χρήση - Παρόμοια διανομή) Εικόνα εξωφύλλου: Linken Van Zyl Το λογότυπο του Πληροφορικού είναι μια. ευγενική προσφορά του γραφίστα Λευτέρη Παναγουλόπουλου -2-  Σεπτέμβριος 2024 ✔ O Νόαμ Τσόμσκι μιλά για το τι κάνει καλά το ChatGPT Συνέντευξη στον C. J. Polycrhoniou για τον ιστότοπο Common Dreams (Μάιος 2003) // Μετάφραση: Νεκτάριος Μουμουτζής // Πηγή: www.chomsky.info Εικόνα: Wikipedia (2017) (CC BY-SA 4.0) Η τεχνητή νοημοσύνη σαρώνει τον κόσμο. Μεταμορφώνει κάθε τομέα της ζωής και εγείρει κατά τη διαδικασία αυτή σημαντικές ηθικές ανησυχίες για την κοινωνία και το μέλλον της ανθρωπότητας. Το ChatGPT, το οποίο κυριαρχεί στα κοινωνικά μέσα, είναι ένα chatbot με τεχνητή νοημοσύνη που αναπτύχθηκε από την OpenAI. Βασίζεται στην τεχνολογία της μηχανικής μάθησης και ειδικότερα σε αυτό που ονομάζεται LLM – Large Language Models (μεγάλα γλωσσικά μοντέλα), τα οποία μπορούν να δίνουν αποκρίσεις που μοιάζουν με ανθρώπινες. Οι πιθανές εφαρμογές μιας τέτοιας τεχνολογίας είναι πράγματι τεράστιες, γι' αυτό και υπάρχουν ήδη εκκλήσεις για τη ρύθμιση εργαλείων τεχνητής νοημοσύνης όπως το ChatGPT. Μπορεί η τεχνητή νοημοσύνη να ξεπεράσει τον άνθρωπο; Αποτελεί μια δημόσια απειλή; Μπορεί να αποτελέσει μια υπαρξιακή απειλή για την ανθρωπότητα; Ο κορυφαίος διεθνώς γλωσσολόγος Νόαμ Τσόμσκι, με μια ιδιαίτερα σημαντική παρουσία στα δημόσια πράγματα ως διανοούμενος, του οποίου το πνευματικό ανάστημα έχει συγκριθεί με αυτό του Γαλιλαίου, του Νεύτωνα και του Ντεκάρτ, απαντά στα παραπάνω βασανιστικά ερωτήματα στη συνέντευξη που ακολουθεί. -3-  Σεπτέμβριος 2024 Πολυχρονίου: Ως επιστημονικός κλάδος, η τεχνητή προς το χειρότερο. Ακόμα και τα απλά και γνωστά μπορούν νοημοσύνη χρονολογείται από τη δεκαετία του 1950, αλλά τις να είναι αρκετά χρήσιμα: στον τομέα της γλώσσας, τελευταίες δύο δεκαετίες έχει εισχωρήσει σε κάθε είδους προγράμματα όπως το autofill, η ζωντανή μεταγραφή τομείς, συμπεριλαμβανομένων των τραπεζών, των ασφα- ομιλίας σε κείμενο, το google translate, μεταξύ άλλων. Με λειών, της αυτοκινητοβιομηχανίας, της μουσικής και της πολύ μεγαλύτερη υπολογιστική ισχύ και πιο εξελιγμένο άμυνας. Μάλιστα, η χρήση τεχνικών τεχνητής νοημοσύνης προγραμματισμό, θα πρέπει να υπάρξουν και άλλες έχει αποδειχθεί σε ορισμένες περιπτώσεις ότι ξεπερνά τις χρήσιμες εφαρμογές, και στις θετικές επιστήμες. Ήδη έχουν ανθρώπινες ικανότητες, όπως στο σκάκι. Είναι πιθανό οι υπάρξει κάποιες: Η υποβοήθηση της μελέτης της μηχανές να γίνουν πιο έξυπνες από τους ανθρώπους; αναδίπλωσης των πρωτεϊνών είναι μια πρόσφατη περίπτωση όπου η τεχνολογία μαζικής και ταχείας αναζήτη- Τσόμσκι: Για να διευκρινίσουμε την ορολογία, ο όρος σης βοήθησε τους επιστήμονες να αντιμετωπίσουν ένα «μηχανή» εδώ σημαίνει πρόγραμμα, βασικά μια θεωρία κρίσιμο και δυσεπίλυτο πρόβλημα. (μοντέλο) γραμμένη σε μια σημειογραφία που μπορεί να εκτελεστεί από έναν υπολογιστή - ένα ασυνήθιστο είδος Τα έργα της μηχανικής μπορεί να είναι χρήσιμα ή θεωρίας, με τρόπους που έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον και επιβλαβή. Το ίδιο ισχύει και για την μηχανική προσέγγιση της που μπορούμε να αφήσουμε ασχολίαστους εδώ. τεχνητής νοημοσύνης. Τα μεγάλα γλωσσικά μοντέλα (LLM), συμπεριλαμβανομένων των chatbots, παρέχουν εργαλεία Μπορούμε να κάνουμε μια πρόχειρη διάκριση μεταξύ της για την παραπληροφόρηση, τη δυσφήμιση και την καθαρής μηχανικής (engineering) και της επιστήμης παραπλάνηση των μη ενημερωμένων. Οι απειλές (science). Δεν υπάρχει ένα ευδιάκριτο όριο, αλλά είναι μια ενισχύονται όταν συνδυάζονται με τεχνητές εικόνες και χρήσιμη πρώτη προσέγγιση. Η καθαρή μηχανική επιδιώκει να αντιγραφή της ανθρώπινης φωνής. Έχοντας κατά νου παράγει ένα προϊόν που μπορεί να έχει κάποια χρησιμότητα. διαφορετικές ανησυχίες, δεκάδες χιλιάδες ερευνητές της Η επιστήμη επιδιώκει την κατανόηση. Αν το θέμα είναι η τεχνητής νοημοσύνης ζήτησαν πρόσφατα ένα μορατόριουμ ανθρώπινη νοημοσύνη ή οι γνωστικές ικανότητες άλλων στην ανάπτυξη αυτών των εργαλείων λόγω των πιθανών οργανισμών, η επιστήμη επιδιώκει την κατανόηση αυτών των κινδύνων. βιολογικών συστημάτων. Όπως πάντα, τα πιθανά οφέλη της τεχνολογίας πρέπει Όπως τους αντιλαμβάνομαι, οι ιδρυτές της τεχνητής να σταθμίζονται έναντι του πιθανού κόστους. νοημοσύνης - ο Alan Turing, ο Herbert Simon, ο Marvin Minsky και άλλοι - την θεωρούσαν επιστήμη, μέρος των τότε Αρκετά διαφορετικά ερωτήματα προκύπτουν όταν αναδυόμενων γνωστικών επιστημών, που χρησιμοποιούσαν στρεφόμαστε προς την τεχνητή νοημοσύνη υπό το πρίσμα τις νέες τεχνολογίες και τις ανακαλύψεις στη μαθηματική της επιστήμης. Εδώ απαιτείται προσοχή λόγω των θεωρία του υπολογισμού για να προωθήσουν την υπερβολικών και απερίσκεπτων ισχυρισμών, που συχνά κατανόηση. Με την πάροδο των ετών αυτές οι ανησυχίες ενισχύονται από τα μέσα ενημέρωσης. Για να αποσαφη- ξεθώριασαν και αντικαταστάθηκαν σε μεγάλο βαθμό από νίσουμε τα ζητήματα, ας εξετάσουμε περιπτώσεις, κάποιες έναν προσανατολισμό μηχανικής. Οι αρχικοί προβλημα- υποθετικές και κάποιες πραγματικές. τισμοί [ΣτΜ: των ιδρυτών της τεχνητής νοημοσύνης] απορρί- πτονται συνήθως στις μέρες μας, μερικές φορές Ανέφερα την πλοήγηση των εντόμων, η οποία είναι ένα συγκαταβατικά, ως GOFAI – Good Old-Fashioned AI, καλή εκπληκτικό επίτευγμα. Οι εντομολόγοι έχουν σημειώσει παλιομοδίτικη τεχνητή νοημοσύνη. μεγάλη πρόοδο στη μελέτη του τρόπου με τον οποίο επιτυγχάνεται, αν και η νευροφυσιολογία, ένα πολύ δύσκολο Συνεχίζοντας το ερώτημα, είναι πιθανό να επινοηθούν αντικείμενο, παραμένει ασύλληπτη, μαζί με την εξέλιξη των προγράμματα που θα ξεπερνούν τις ανθρώπινες ικανότητες; συστημάτων. Το ίδιο ισχύει και για τα εκπληκτικά κατορθώ- Πρέπει να είμαστε προσεκτικοί με τη λέξη «ικανότητες», για ματα των πτηνών και των θαλάσσιων χελωνών που λόγους στους οποίους θα επιστρέψω. Αλλά αν θεωρήσουμε ταξιδεύουν χιλιάδες χιλιόμετρα και επιστρέφουν αλάνθαστα ότι ο όρος αναφέρεται στις ανθρώπινες επιδόσεις, τότε η στον τόπο καταγωγής τους. απάντηση είναι: σίγουρα ναι. Στην πραγματικότητα, υπάρ- χουν εδώ και πολύ καιρό: η αριθμομηχανή σε έναν φορητό Ας υποθέσουμε ότι έρχεται ο Τομ Τζόουνς, ένας υπολογιστή, για παράδειγμα. Μπορεί να ξεπεράσει κατά υποστηρικτής της τεχνητής νοημοσύνης υπό το πρίσμα της πολύ αυτό που μπορεί να κάνει ο άνθρωπος, έστω και μόνο μηχανικής, και λέει: «Η δουλειά σας έχει διαψευσθεί πλήρως. λόγω ταχύτητας και μνήμης. Για κλειστά συστήματα όπως το Το πρόβλημα λύθηκε. Οι πιλότοι των αεροπλάνων επιτυγχά- σκάκι, ήταν κατανοητό στη δεκαετία του '50 ότι αργά ή νουν τα ίδια ή και καλύτερα αποτελέσματα». γρήγορα, με την ανάπτυξη μαζικών υπολογιστικών Αν έστω μπαίναμε στον κόπο να απαντήσουμε, θα δυνατοτήτων και μια μακρά περίοδο προετοιμασίας, θα γελούσαμε. μπορούσε να επινοηθεί ένα πρόγραμμα που θα μπορούσε να νικήσει έναν γκραν-μάστερ που παίζει με περιορισμένη Πάρτε την περίπτωση των ναυτικών κατορθωμάτων των μνήμη και χρόνο. Το επίτευγμα αυτό, όταν ήρθε χρόνια Πολυνησίων, που είναι ακόμα ζωντανά μεταξύ των ιθαγενών αργότερα, ήταν λίγο πολύ κομμάτι των δημοσίων σχέσεων φυλών, χρησιμοποιώντας τα αστέρια, τον άνεμο, τα ρεύματα της IBM [ΣτΜ: πρόκειται για την επικράτηση του Deep Blue για να πλεύσουν με τα κανό τους σε ένα καθορισμένο της IBM επί του Γκάρι Κασπάροφ το 1996]. Πολλοί βιολογικοί σημείο εκατοντάδες μίλια μακριά. Και αυτό έχει αποτελέσει οργανισμοί ξεπερνούν τις ανθρώπινες γνωστικές ικανότητες αντικείμενο πολλών ερευνών για να μάθουμε πώς το κάνουν. με πολύ βαθύτερους τρόπους. Τα μυρμήγκια της ερήμου Ο Τομ Τζόουνς έχει την απάντηση: «Σταματήστε να στην αυλή μου έχουν μικροσκοπικούς εγκεφάλους, αλλά σπαταλάτε τον χρόνο σας, τα ναυτικά σκάφη το κάνουν ξεπερνούν κατά πολύ τις ανθρώπινες ικανότητες πλοήγη- συνέχεια». σης, κατ' αρχήν, όχι μόνο στην απόδοση. Δεν υπάρχει Ίδια απάντηση. Μεγάλη Αλυσίδα της Ύπαρξης με τους ανθρώπους στην κορυφή. Ας στραφούμε τώρα σε μια πραγματική περίπτωση, την εκμάθηση της ικανότητας γλωσσικής επικοινωνίας. Έχει Τα προϊόντα της μηχανικής της τεχνητής νοημοσύνης αποτελέσει αντικείμενο εκτεταμένης και εξαιρετικά διαφωτι- χρησιμοποιούνται σε πολλούς τομείς, προς το καλύτερο ή στικής έρευνας τα τελευταία χρόνια, η οποία δείχνει ότι τα -4-  Σεπτέμβριος 2024 βρέφη έχουν πολύ πλούσια γνώση της γλώσσας (ή των δειγματοληπτήσει παρά μόνο ένα μικροσκοπικό κλάσμα των γλωσσών) του περιβάλλοντος, πολύ πέρα από αυτό που οργανισμών. Και για καλό σκοπό, μπορούμε να πετάξουμε επιδεικνύουν με την ομιλία τους. Αυτό επιτυγχάνεται με έξω όλη τη φυσική. Γιατί να πιστεύουμε στους νόμους της ελάχιστα εμπειρικά δεδομένα , και σε ορισμένες κρίσιμες κίνησης; Πόσα αντικείμενα έχουν πράγματι παρατηρηθεί να περιπτώσεις χωρίς καθόλου εμπειρικά δεδομένα. Στην κινούνται; καλύτερη περίπτωση, όπως έχουν δείξει προσεκτικές στατιστικές μελέτες, τα διαθέσιμα δεδομένα είναι αραιά, ιδίως Υπάρχει, επιπλέον, το μικρό θέμα του βάρους της όταν λαμβάνεται υπόψη ο «νόμος του Zipf». [ΣτΜ: Εννοεί ότι η απόδειξης. Αυτοί που προτείνουν μια θεωρία έχουν την τα βρέφη, ακόμη και με ελάχιστες πληροφορίες από το ευθύνη να δείξουν ότι έχει κάποιο νόημα, στην προκειμένη περιβάλλον τους, μπορούν να αναπτύξουν την ικανότητα περίπτωση, να δείξουν ότι αποτυγχάνει για αδύνατες χειρισμού της γλώσσας, σε αντίθεση με τα μεγάλα γλωσσικά γλώσσες. Δεν είναι ευθύνη των άλλων να αντικρούσουν την μοντέλα που απαιτούν τεράστιο όγκο δεδομένων για την προτεινόμενη θεωρία, αν και σε αυτή την περίπτωση φαίνεται εκπαίδευσή τους]. αρκετά εύκολο να το κάνουν. Ο Τομ Τζόουνς θα σχολίαζε ως εξής: «Διαψευστήκατε. Μη Ας στρέψουμε την προσοχή μας στην κανονική επιστήμη, δίδοντας σημασία στις ανακαλύψεις σας, τα LLM που όπου τα πράγματα αποκτούν ενδιαφέρον. Ακόμα και ένα σαρώνουν αστρονομικές ποσότητες δεδομένων μπορούν μόνο παράδειγμα εκμάθησης γλωσσών μπορεί να δώσει να βρουν στατιστικές κανονικότητες που καθιστούν δυνατή πλούσια εικόνα για τη διάκριση μεταξύ εφικτών και ανέφικτων την προσομοίωση των δεδομένων στα οποία εκπαιδεύονται, γλωσσών. παράγοντας κάτι που μοιάζει αρκετά με τη φυσιολογική Οι λόγοι είναι απλοί και οικείοι. Κάθε ανάπτυξη και εξέλιξη, ανθρώπινη συμπεριφορά. Chatbots.» συμπεριλαμβανομένου αυτού που ονομάζεται «μάθηση», Αυτή η περίπτωση διαφέρει από τις άλλες. Πρώτον, είναι είναι μια διαδικασία που ξεκινά από μια κατάσταση του πραγματική. Δεύτερον, ο κόσμος δεν γελάει- στην οργανισμού και τη μετατρέπει βήμα προς βήμα σε πραγματικότητα, οι περισσότεροι την αντιμετωπίζουν με μεταγενέστερα στάδια. δέος. Τρίτον, σε αντίθεση με τις υποθετικές περιπτώσεις, τα Η εκμάθηση της γλώσσας είναι μια τέτοια διαδικασία. Η πραγματικά αποτελέσματα απέχουν πολύ από τους αρχική κατάσταση είναι η βιολογική προίκα της γλωσσικής ισχυρισμούς. ικανότητας, η οποία προφανώς υπάρχει, ακόμη και αν είναι, Αυτές οι εκτιμήσεις αναδεικνύουν ένα μικρό πρόβλημα σε όπως πιστεύουν ορισμένοι, ένας ιδιαίτερος συνδυασμός σχέση με τον σημερινό ενθουσιασμό για τα LLM: τον άλλων ικανοτήτων. Αυτό είναι εξαιρετικά απίθανο για λόγους απόλυτο παραλογισμό τους [ΣτΜ: εδώ προφανώς εννοεί το που έχουν γίνει από καιρό κατανοητοί, αλλά δεν έχει σχέση με γεγονός ότι η αποτελεσματικότητα αυτών των μοντέλων τις ανησυχίες μας εδώ, οπότε μπορούμε να το αφήσουμε φαίνεται παράλογη σε σχέση με το πως αυτά λειτουργούν στην άκρη. Είναι σαφές ότι υπάρχει βιολογική προίκα για την ως μαθηματικές κατασκευές], όπως και στις υποθετικές ανθρώπινη ικανότητα της γλώσσας. Αυτό είναι αυτονόητο. περιπτώσεις όπου το αναγνωρίζουμε αμέσως. Υπάρχουν όμως πολύ σοβαρότερα προβλήματα από τον παραλογισμό. Το ένα είναι ότι τα συστήματα LLM είναι σχεδιασμένα με τέτοιο τρόπο ώστε να μη μπορούν να μας πουν τίποτα για τη γλώσσα, τη μάθηση ή άλλες πτυχές της νόησης, ένα θέμα αρχής που δεν αλλάζει. Διπλασιάστε τα terabytes των δεδομένων που σαρώνονται, προσθέστε άλλα τρισεκα- τομμύρια παραμέτρους, χρησιμοποιήστε ακόμα περισ- σότερη από την ενέργεια της Καλιφόρνιας, και η προσο- μοίωση της συμπεριφοράς θα βελτιωθεί, ενώ θα αποκαλυφθεί με μεγαλύτερη σαφήνεια η καταρχήν αποτυχία της προσέγγισης να αποδώσει οποιαδήποτε κατανόηση. Ο λόγος είναι στοιχειώδης: Τα συστήματα λειτουργούν εξίσου καλά με αδύνατες γλώσσες [ΣτΜ εννοεί γλώσσες που δεν θα μπορούσα ποτέ να μιλήσουν οι άνθρωποι] που τα βρέφη δεν μπορούν να μάθουν, όπως και με εκείνες που μαθαίνουν γρήγορα και σχεδόν αντανακλαστικά. Είναι σαν να έλεγε ένας βιολόγος: «Έχω μια μεγάλη νέα θεωρία για τους οργανισμούς. Απαριθμεί πολλούς που υπάρχουν και πολλούς που δεν είναι δυνατόν να υπάρχουν, και δεν μπορώ να σας πω τίποτα για τη διάκριση». Και πάλι, θα γελούσαμε. Ή θα έπρεπε να γελάσουμε. Όμως, ο Τομ Τζόουνς δεν θα γελούσε. Τώρα αναφερό- μαστε σε πραγματικές περιπτώσεις. Επιμένοντας στη ριζική απομάκρυνσή του από την επιστήμη, ο Τομ Τζόουνς απαντά: «Πώς μπορείτε να ξέρετε κάτι από αυτά μέχρι να ερευνήσετε όλες τις γλώσσες;» Σε αυτό το σημείο η εγκατάλειψη της κανονικής επιστήμης γίνεται ακόμη πιο σαφής. Με την ισοτιμία των επιχειρημάτων, μπορούμε να πετάξουμε έξω τη γενετική και τη μοριακή βιολογία, τη θεωρία της εξέλιξης και Εικόνα: Wikipedia (2004) - CC BY τις υπόλοιπες βιολογικές επιστήμες, οι οποίες δεν έχουν -5-  Σεπτέμβριος 2024 Η μετάβαση προχωρά σε μια σχετικά σταθερή Ο κύριος στόχος της επιστήμης είναι να ανακαλύψει το κατάσταση, που αλλάζει μόνο επιφανειακά πέρα από τη εσωτερικό σύστημα, τόσο στην αρχική του κατάσταση στην γνώση της γλώσσας. Τα εξωτερικά δεδομένα πυροδοτούν ανθρώπινη γλωσσική ικανότητα όσο και στις ιδιαίτερες και διαμορφώνουν εν μέρει τη διαδικασία. Μελετώντας την μορφές που παίρνει κατά τη μάθηση. Στο βαθμό που αυτό κατάσταση που επιτυγχάνεται (γνώση της γλώσσας) και τα το εσωτερικό σύστημα είναι κατανοητό, μπορούμε να εξωτερικά δεδομένα, μπορούμε να εξάγουμε εκτεταμένα προχωρήσουμε στη διερεύνηση του τρόπου με τον οποίο συμπεράσματα για την αρχική κατάσταση, τη βιολογική υπεισέρχεται στην επιτέλεση, αλληλεπιδρώντας με πολλούς προίκα που καθιστά δυνατή την εκμάθηση της γλώσσας. Τα άλλους παράγοντες που υπεισέρχονται στη χρήση της συμπεράσματα σχετικά με την αρχική κατάσταση επιβάλλουν γλώσσας. τη διάκριση μεταξύ δυνατών και αδύνατων γλωσσών. Η διάκριση ισχύει για όλους εκείνους που μοιράζονται την Τα δεδομένα της επιτέλεσης παρέχουν στοιχεία για τη αρχική κατάσταση -όλους τους ανθρώπους, απ' όσο φύση του εσωτερικού συστήματος, ιδίως όταν αυτά γνωρίζουμε- δεν φαίνεται να υπάρχει διαφορά στην ικανό- εκλεπτύονται με το πείραμα, όπως στην τυπική εργασία τητα εκμάθησης γλώσσας μεταξύ των υπαρχουσών ανθρώ- πεδίου. Αλλά ακόμη και η πιο μαζική συλλογή δεδομένων πινων ομάδων. είναι αναγκαστικά παραπλανητική με κρίσιμους τρόπους. Κρατάει αυτό που παράγεται κανονικά, όχι τη γνώση της Όλα αυτά είναι μια κανονική επιστήμη, η οποία έχει γλώσσας που κωδικοποιείται στον εγκέφαλο, το πρωταρχικό επιτύχει πολλά αποτελέσματα. αντικείμενο έρευνας για όσους θέλουν να κατανοήσουν τη φύση της γλώσσας και της χρήσης της. Αυτό το εσωτερικό Τα πειράματα έχουν δείξει ότι η σταθερή κατάσταση αντικείμενο καθορίζει άπειρες δυνατότητες ενός είδους που επιτυγχάνεται ουσιαστικά πολύ νωρίς, από την ηλικία των δεν θα χρησιμοποιηθούν στη φυσιολογική συμπεριφορά τριών έως τεσσάρων ετών. Είναι επίσης καλά τεκμηριωμένο λόγω παραγόντων άσχετων με τη γλώσσα, όπως οι ότι η ικανότητα της γλώσσας έχει βασικές ιδιότητες που περιορισμοί της βραχυπρόθεσμης μνήμης, θέματα που χαρακτηρίζουν τον άνθρωπο, άρα είναι μια πραγματική μελετήθηκαν πριν από 60 χρόνια. Τα παρατηρούμενα ιδιότητα του είδους: κοινή στις ανθρώπινες ομάδες και κατά δεδομένα θα περιλαμβάνουν επίσης πολλά που βρίσκονται θεμελιώδη τρόπο μοναδική ανθρώπινη ιδιότητα. έξω από το σύστημα που είναι κωδικοποιημένο στον Πολλά παραλείπονται σε αυτή τη σχηματική περιγραφή, εγκέφαλο, συχνά συνειδητή χρήση της γλώσσας με τρόπους ιδίως ο ρόλος του φυσικού νόμου στην ανάπτυξη και την που παραβιάζουν τους κανόνες για ρητορικούς σκοπούς. εξέλιξη: στην περίπτωση ενός υπολογιστικού συστήματος Αυτές είναι κοινοτοπίες γνωστές σε όλους τους εργα- όπως η γλώσσα, οι αρχές της υπολογιστικής αποτελεσμα- ζόμενους στο πεδίο, οι οποίοι βασίζονται σε τεχνικές τικότητας. Αλλά αυτή είναι η ουσία του θέματος. Και πάλι, εκμαίευσης με πληροφοριοδότες, βασικά πειράματα, για να αυτό συνιστά κανονική επιστήμη. αποδώσουν ένα εκλεπτυσμένο σώμα κειμένων που αποκλείει άσχετους περιορισμούς και αποκλίνουσες εκφράσεις. Το ίδιο Είναι σημαντικό να ξεκαθαρίσουμε τη διάκριση του ισχύει και όταν οι γλωσσολόγοι χρησιμοποιούν τους εαυτούς Αριστοτέλη ανάμεσα στην κατοχή της γνώσης και τη χρήση τους ως πληροφοριοδότες, μια απολύτως λογική και της γνώσης (στη σύγχρονη ορολογία, διάκριση ανάμεσα φυσιολογική διαδικασία, συνηθισμένη στην ιστορία της στην ικανότητα-competence και στην επιτέλεση- ψυχολογίας μέχρι σήμερα. performance). Στην περίπτωση της γλώσσας, η σταθερή κατάσταση που επιτυγχάνεται είναι η κατοχή της γνώσης, Προχωρώντας περαιτέρω με την κανονική επιστήμη, κωδικοποιημένη στον εγκέφαλο. Το εσωτερικό σύστημα διαπιστώνουμε ότι οι εσωτερικές διαδικασίες και τα στοιχεία καθορίζει μια απεριόριστη σειρά δομημένων εκφράσεων, της γλώσσας δεν μπορούν να ανιχνευθούν με την επισκό- καθεμία από τις οποίες μπορούμε να θεωρήσουμε ότι διατυ- πηση των παρατηρούμενων φαινομένων. Συχνά τα στοιχεία πώνει μια σκέψη, η κάθε μία εξωτερικεύεται σε κάποιο αυτά δεν εμφανίζονται καν στην ομιλία (ή στη γραφή), αν και αισθητικοκινητικό σύστημα, συνήθως τον ήχο, αν και θα τα αποτελέσματά τους, συχνά ανεπαίσθητα, μπορούν να μπορούσε να είναι ένα σημείο ή ακόμη και (με δυσκολία) η ανιχνευθούν. Αυτός είναι άλλος ένας λόγος για τον οποίο ο αφή. περιορισμός στα παρατηρούμενα φαινόμενα, όπως στην περίπτωση των LLM, περιορίζει απότομα την κατανόηση των Η πρόσβαση στο εσωτερικά κωδικοποιημένο σύστημα εσωτερικών διεργασιών που αποτελούν τα βασικά αντικείμε- γίνεται με τη χρήση της γνώσης (επιτέλεση). Η επιτέλεση να της έρευνας για τη φύση της γλώσσας, την κατάκτηση περιλαμβάνει την εσωτερική χρήση της γλώσσας στη σκέψη: και τη χρήση της. Αλλά αυτό δεν έχει σημασία αν η μέριμνα αναστοχασμός, σχεδιασμός, ανάκληση και πολλά άλλα. για την επιστήμη και την κατανόηση έχουν εγκαταλειφθεί Στατιστικά μιλώντας, αυτή είναι μακράν η συντριπτική χρήση υπέρ άλλων στόχων. της γλώσσας. Είναι απρόσιτη στην ενδοσκόπηση, αν και μπορούμε να μάθουμε πολλά γι' αυτήν με τις συνήθεις Γενικότερα, στις επιστήμες, εδώ και χιλιετίες, τα μεθόδους της επιστήμης, από «έξω», μεταφορικά μιλώντας. συμπεράσματα προκύπτουν από πειράματα -συχνά από Αυτό που αποκαλείται «εσωτερικός λόγος» είναι, στην πειράματα σκέψης- που το καθένα αποτελεί μια ριζική πραγματικότητα, θραύσματα εξωτερικευμένης γλώσσας με αφαίρεση από τα φαινόμενα. Τα πειράματα βασίζονται στη το όργανο εκφοράς του λόγου σε σίγαση. Είναι μόνο μια θεωρία, επιδιώκοντας να απορρίψουν τους αναρίθμητους απομακρυσμένη αντανάκλαση της εσωτερικής χρήσης της άσχετους παράγοντες που υπεισέρχονται στα παρατη- γλώσσας, σημαντικά θέματα που δεν μπορώ να αναπτύξω ρούμενα φαινόμενα, όπως η γλωσσική λειτουργία. Όλα περαιτέρω εδώ. αυτά είναι τόσο στοιχειώδη και οικεία που σπάνια συζητούνται. Όπως σημειώθηκε, η βασική διάκριση ανάγεται Άλλες μορφές χρήσης της γλώσσας είναι η αντίληψη στη διάκριση του Αριστοτέλη μεταξύ της κατοχής της (επεξεργασία) και η παραγωγή λόγου, η τελευταία γνώσης και της χρήσης της γνώσης. Η πρώτη είναι το περιλαμβάνει κρίσιμες ιδιότητες που παραμένουν για μας κεντρικό αντικείμενο της μελέτης. Οι δευτερεύουσες (και σήμερα το ίδιο μυστηριώδεις όσο και όταν τις έβλεπαν με αρκετά σοβαρές) μελέτες διερευνούν τον τρόπο με τον οποίο δέος και κατάπληξη ο Γαλιλαίος και οι σύγχρονοί του στην το εσωτερικά αποθηκευμένο σύστημα γνώσεων χρησιμο- αυγή της σύγχρονης επιστήμης. ποιείται στην πράξη, μαζί με τους πολλούς μη γλωσσικούς παράγοντες που υπεισέρχονται σε αυτό που παρατηρείται άμεσα. -6-  Σεπτέμβριος 2024 Θα μπορούσαμε επίσης να θυμηθούμε μια παρατήρηση Τσόμσκι: Τα εύσημα για το άρθρο πρέπει να δοθούν του εξελικτικού βιολόγου Theodosius Dobzhansky, διάσημου στον πραγματικό συγγραφέα, τον Jeffrey Watumull, έναν κυρίως για το έργο του με τη Δροσόφιλα [ΣτΜ πρόκειται για εξαιρετικό μαθηματικό-γλωσσολόγο-φιλόσοφο. Οι δύο είδος εντόμου που χρησιμοποιείται ευρέως στη γενετική και αναφερόμενοι συν-συγγραφείς ήταν σύμβουλοι, οι οποίοι αναπτυξιακή βιολογία ως πρότυπος οργανισμός σε συμφωνούν με το άρθρο αλλά δεν το έγραψαν. διάφορες μελέτες]: Κάθε είδος είναι μοναδικό, και οι άνθρωποι είναι το πιο μοναδικό από όλα. Αν μας ενδιαφέρει Είναι αλήθεια ότι τα chatbots δεν μπορούν κατ' αρχήν να να κατανοήσουμε τι είδους πλάσματα είμαστε -ακολουθώ- φτάσουν τη γλωσσική ικανότητα των ανθρώπων, για τους ντας την προτροπή του Δελφικού Μαντείου πριν από 2.500 λόγους που επαναλαμβάνονται παραπάνω. Ο βασικός χρόνια- θα ασχοληθούμε πρωτίστως με το τι κάνει τον σχεδιασμός τους τα εμποδίζει να επιτύχουν την ελάχιστη άνθρωπο το μοναδικότερο όλων των ειδών, και αυτό είναι προϋπόθεση επάρκειας για μια θεωρία της ανθρώπινης κυρίως η γλώσσα και η σκέψη, στενά συνυφασμένες μεταξύ γλώσσας: να διακρίνουν τις δυνατές από τις αδύνατες τους, όπως αναγνωρίζεται σε μια πλούσια παράδο-ση που γλώσσες. Εφόσον αυτό αποτελεί ιδιότητα του σχεδιασμού, ανάγεται στην κλασική Ελλάδα και την Ινδία. Οι περισσότερες δεν μπορεί να ξεπεραστεί από μελλοντικές καινοτομίες σε συμπεριφορές είναι αρκετά συνηθισμένες, άρα σε κάποιο αυτό το είδος τεχνητής νοημοσύνης. Ωστόσο, είναι πολύ βαθμό προβλέψιμες. Αυτό που παρέχει πραγματική εικόνα πιθανό τα μελλοντικά εργαλεία να φτάσουν ή και να για το τι μας κάνει μοναδικούς είναι αυτό που δεν είναι ξεπεράσουν τις ανθρώπινες δυνατότητες, αν εννοούμε την ρουτίνα, το οποίο βρίσκουμε, άλλοτε με πειράματα και ανθρώπινη ικανότητα πρακτικής δράσης. Όπως αναφέρ- άλλοτε με παρατήρηση, από τα φυσιολογικά παιδιά μέχρι θηκε παραπάνω, ορισμένα το έχουν κάνει εδώ και καιρό: οι τους μεγάλους καλλιτέχνες και επιστήμονες. αριθμομηχανές για παράδειγμα. Πιο ενδιαφέρον είναι ότι, όπως αναφέρθηκε, έντομα με μικροσκοπικούς εγκεφάλους Ένα τελευταίο σχόλιο στο πλαίσιο αυτό. Η κοινωνία ξεπερνούν τις ανθρώπινες δεξιότητες. μαστίζεται εδώ και έναν αιώνα από μαζικές εταιρικές εκστρατείες που ενθαρρύνουν την περιφρόνηση της επιστή- Πολυχρονίου: Στο προαναφερθέν άρθρο, μης, θέματα που έχουν μελετηθεί καλά από τη Naomi παρατηρήθηκε επίσης ότι τα σημερινά προϊόντα τεχνητής Oreskes μεταξύ άλλων. Ξεκίνησε με εταιρείες των οποίων τα νοημοσύνης δεν διαθέτουν ανθρώπινη ηθική. Αυτό το προϊόντα είναι δολοφονικά: μόλυβδος, καπνός, αμίαντος, προφανές γεγονός καθιστά τα ρομπότ τεχνητής νοημο- αργότερα ορυκτά καύσιμα. Τα κίνητρά τους είναι κατανοητά. σύνης λιγότερο απειλητικά για το ανθρώπινο είδος; Υποθέτω Ο στόχος μιας επιχείρησης σε μια καπιταλιστική κοινωνία ότι το επιχείρημα μπορεί να είναι ότι τα καθιστά ίσως ακόμη είναι το κέρδος, όχι η ανθρώπινη ευημερία. Αυτό είναι ένα περισσότερο απειλητικά. θεσμικό γεγονός: Αν δεν παίξεις το παιχνίδι, είσαι εκτός, και Τσόμσκι: Είναι πράγματι ένα προφανές γεγονός, αν σε αντικαθιστά κάποιος που θα το κάνει. κατανοήσουμε την «ηθική ικανότητα» με ευρύ τρόπο. Αν δεν Τα τμήματα δημοσίων σχέσεων των εταιρειών ελεγχθεί προσεκτικά, η μηχανική της τεχνητής νοημοσύνης αναγνώρισαν από νωρίς ότι θα ήταν λάθος να αρνηθούν μπορεί να δημιουργήσει σοβαρές απειλές. Ας υποθέσουμε, τα αυξανόμενα επιστημονικά στοιχεία για τις θανατηφόρες για παράδειγμα, ότι η φροντίδα των ασθενών αυτοματο- επιπτώσεις των προϊόντων τους. Αυτό θα μπορούσε εύκολα ποιείται. Τα αναπόφευκτα σφάλματα που θα αντιμετω- να καταδειχθεί. Καλύτερα να σπείρουν την αμφιβολία, να πίζονταν από την ανθρώπινη κρίση θα μπορούσαν να ενθαρρύνουν την αβεβαιότητα, την περιφρόνηση γι' αυτούς δημιουργήσουν μια ιστορία τρόμου. Ή ας υποθέσουμε ότι οι τους κουστουμάτους που δεν έχουν βάψει ποτέ σπίτι, αλλά άνθρωποι δεν υπεισέρχονται στην αξιολόγηση των απειλών κατεβαίνουν από την Ουάσιγκτον για να μας πουν να μη που προσδιορίζονται από αυτοματοποιημένα συστήματα χρησιμοποιούμε μολύβδινη μπογιά, καταστρέφοντας την πυραυλικής άμυνας. Όπως μας πληροφορεί μια επιχείρησή μας (μια πραγματική περίπτωση, που εύκολα συγκλονιστική ιστορική καταγραφή, αυτό θα ήταν το τέλος πολλαπλασιάζεται). Αυτό λειτούργησε πάρα πολύ καλά. του ανθρώπινου πολιτισμού. Αυτή τη στιγμή μας οδηγεί σε μια πορεία προς την Πολυχρονίου: Οι ρυθμιστικές αρχές και οι υπηρεσίες καταστροφή της οργανωμένης ανθρώπινης ζωής στη γη. επιβολής του νόμου στην Ευρώπη εκφράζουν ανησυχίες Στους διανοητικούς κύκλους, παρόμοια αποτελέσματα σχετικά με την εξάπλωση του ChatGPT, ενώ μια πρόσφατα έχει προκαλέσει η μεταμοντέρνα κριτική της επιστήμης, που υποβληθείσα νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης απαντήθηκε από τον Jean Bricmont και τον Alan Sokal, αλλά προσπαθεί να αντιμετωπίσει την τεχνητή νοημοσύνη με την εξακολουθεί να είναι πολύ ζωντανή σε ορισμένους κύκλους. ταξινόμηση τέτοιων εργαλείων ανάλογα με το αντιληπτό επίπεδο κινδύνου τους. Συμφωνείτε με όσους ανησυχούν ότι Μπορεί να είναι άκομψο να θέσουμε το ερώτημα, αλλά το ChatGPT αποτελεί σοβαρή δημόσια απειλή; Επιπλέον, είναι, νομίζω, δίκαιο να αναρωτηθούμε αν οι διάφοροι Τομ πιστεύετε πραγματικά ότι η περαιτέρω ανάπτυξη εργαλείων Τζόουνς και όσοι άκριτα επαναλαμβάνουν και μάλιστα τεχνητής νοημοσύνης μπορεί να σταματήσει μέχρι να ενισχύουν τις απρόσεκτες διακηρύξεις τους συμβάλλουν στις εισαχθούν διασφαλίσεις; ίδιες ολέθριες τάσεις. Τσόμσκι: Μπορώ εύκολα να κατανοήσω τις προσπάθειες Πολυχρονίου: Το ChatGPT είναι ένα chatbot με βάση τη να ελεγχθούν οι απειλές που θέτει η προηγμένη τεχνολογία, φυσική γλώσσα που χρησιμοποιεί τεχνητή νοημοσύνη για να συμπεριλαμβανομένης και αυτής της περίπτωσης. Είμαι, επιτρέπει συνομιλίες που μοιάζουν με τις ανθρώπινες. Σε ένα ωστόσο, επιφυλακτικός ως προς τη δυνατότητα να γίνει κάτι πρόσφατο άρθρο στους New York Times, σε συνδυασμό με τέτοιο. Υποψιάζομαι ότι το τζίνι έχει βγει από το μπουκάλι. Οι δύο άλλους συγγραφείς, απορρίπτετε τα νέα chatbots ως κακόβουλοι φορείς -θεσμικοί ή μεμονωμένοι- μπορούν δημιούργημα του μάρκετινγκ επειδή απλώς δεν μπορούν να πιθανώς να βρουν τρόπους να παρακάμψουν τις δικλείδες φτάσουν τη γλωσσική ικανότητα των ανθρώπων. Δεν είναι ασφαλείας. Τέτοιες υποψίες δεν αποτελούν φυσικά λόγο να ωστόσο πιθανό ότι οι μελλοντικές καινοτομίες στην τεχνητή μην προσπαθήσουμε και να μην επιδείξουμε επαγρύπνηση. νοημοσύνη μπορούν να δημιουργήσουν εργαλεία που θα συναγωνίζονται και ίσως ακόμη και να ξεπερνούν τις ανθρώπινες ικανότητες; -7-  Σεπτέμβριος 2024 ✔ Σχολιασμός βάσεων εισαγωγής 2024 στα τμήματα Πληροφορικής // Γράφει ο Σωκράτης Δημητριάδης Επίκουρος Καθηγητής Επιστήμης Υπολογιστών George Mason University, USA https://socrates.name Εικόνα: Wikipedia (Public domain) Κάθε χρόνο γίνεται συζήτηση για το πόσο ανέβηκαν ή κατέβηκαν οι βάσεις εισαγωγής στα πανεπιστήμια και αποδίδουμε τις μεταβολές αυτές στη δυσκολία των θεμάτων την εκάστοτε χρονιά. Αυτό όμως που θα είχε μεγάλο ενδιαφέρον να εξετάσουμε είναι σε τι βαθμό αυτές οι μεταβολές στις βάσεις οφείλονται στο πως κατατάσσουν τα τμήματα των πανεπιστημίων οι ίδιοι οι μαθητές, καθώς και οι ενέργειες που κάνουν τα ίδια τα τμήματα για να αλλάξουν τη βάση τους και κατ’ επέκταση την εικόνα τους προς τους μαθητές. Διότι η δυσκολία των θεμάτων είναι κάτι το εντελώς τεχνητό και επηρεάζει συνολικά τις βάσεις, ενώ η θέση του κάθε τμήματος στις προτιμήσεις των μαθητών είναι κάτι το ουσιαστικό που αλλάζει δυναμικά στο χρόνο και επηρεάζει μεμονωμένα τμήματα. -8-  Σεπτέμβριος 2024 Μια πρώτη παρατήρηση για τις φετινές βάσεις δέχεται εισακτέους από 3 πεδία). Βλέπουμε λοιπόν στα τμήματα πληροφορικής και υπολογιστών είναι ξεκάθαρα μια σύγκλιση των βάσεων μεταξύ των ότι, σε αντίθεση με τη γενικότερη πτώση που πρώην ΤΕΙ και των Πανεπιστημίων. Πέντε χρόνια μετά παρατηρήθηκε στις θετικές/τεχνολογικές σχολές, την κατάργηση των ΤΕΙ, τα τμήματα αυτά φαίνεται να πολλά τμήματα πληροφορικής κατάφεραν και αναβαθμίζονται στη συλλογική συνείδηση. Σε αυτό αύξησαν τη βάση τους. Το ενδιαφέρον ωστόσο είναι βέβαια συνετέλεσαν διάφοροι παράγοντες, και ένας ότι τα τμήματα που το πέτυχαν αυτό ήταν όλα τους πολύ σημαντικός ήταν ότι το Υπουργείο Παιδείας πρώην τμήματα ΤΕΙ (με μόνη εξαίρεση το Τμήμα έδωσε σε πολλά από αυτά τα τμήματα ισοδυναμία Πληροφορικής με Εφαρμογές στη Βιοϊατρική, η βάση και αντιστοιχία με τα ομώνυμα τμήματα των του οποίου όμως επηρεάζεται από το γεγονός ότι Πανεπιστημίων. Περνώντας σε πιο εστιασμένες περιπτώσεις, αντέξει στην πίεση και να παραμείνει υψηλά στις βλέπουμε ότι τα δύο τμήματα Μηχανικών ΗΥ και προτιμήσεις των μαθητών χωρίς να αφήσει κενά στις Πληροφορικής, σε Πάτρα και Ιωάννινα, έχουν δεχτεί καλυπτόμενες θέσεις του. Το μόνο άλλο τμήμα της για δεύτερη συνεχή χρονιά πολύ λίγους φοιτητές διότι περιφέρειας που καταφέρνει να παραμένει πολύ έθεσαν την ΕΒΕ στο μέγιστο δυνατό επίπεδο. Φαίνεται υψηλά στις προτιμήσεις είναι των Ηλεκτρολόγων πως τα δύο τμήματα κάνουν μια υπερπροσπάθεια Μηχανικών και Τεχνολογίας Υπολογιστών του να κρατήσουν με τεχνητό τρόπο τις βάσεις τους Πανεπιστημίου Πατρών, το οποίο εκμεταλλεύεται υψηλά προκειμένου να διατηρήσουν μια υψηλή φυσικά το ισχυρό όνομα/ζήτηση που έχουν κατάταξη που θα τους βοηθήσει να αντιμετωπίσουν δημιουργήσει τα αντίστοιχα τμήματα σε Αθήνα και τις ισχυρές πιέσεις που δέχονται τα περιφερειακά Θεσσαλονίκη. Κατά τα άλλα η πρώτη δεκάδα πανεπιστήμια τα οποία χάνουν συνεχώς έδαφος στις συμπληρώνεται από τμήματα των δύο μεγάλων προτιμήσεις των υποψηφίων φοιτητών. αστικών κέντρων μόνο. Ακόμη και τμήματα με πολύ μικρό αποτύπωμα διεθνώς (π.χ. Πληροφορικής και Εξαίρεση σε αυτή την τάση αποτελεί το τμήμα Τηλεματικής) καταφέρνουν να προσελκύσουν μεγάλο Επιστήμης Υπολογιστών το οποίο παρότι στην ενδιαφέρον και να έχουν υψηλή θέση στις περιφέρεια, και μάλιστα σε νησί, καταφέρνει να -9-  Σεπτέμβριος 2024 προτιμήσεις των μαθητών αποκλειστικά και μόνο λοιπα τμήματα ΗΜΜΥ στην Ελλάδα. Η Πάτρα επειδή βρίσκονται στην Αθήνα. Αυτή είναι μια δυστυχώς έχει καταλήξει να έχει τρία τμήματα τεράστια διαφορά σε σχέση με την προτεραιοποίηση μηχανικών υπολογιστών (ούτε η Αθήνα δεν έχει που γίνεται σε άλλες χώρες όπου το κύρος του τόσα!) με ό,τι αυτό συνεπάγεται σε θέματα οργά- πανεπιστημίου και του τμήματος προέχει της νωσης και αποτελεσματικότητας της ανώτατης τοποθεσίας του. εκπαίδευσης. Ένα άλλο σημείο που χρήζει ιδιαίτερης Όσον αφορά τα τμήματα με τις χαμηλότερες προσοχής είναι ότι η μεγαλύτερη άνοδος (+1447) προτιμήσεις, είναι ξεκάθαρο ότι το μεγαλύτερο ήταν στο Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και πρόβλημα το αντιμετωπίζουν οι απομακρυσμένες Μηχανικών Υπολογιστών του Πανεπιστημίου περιοχές (π.χ. Σάμος, Σπάρτη, Άρτα, Κέρκυρα) που Πελοποννήσου. Μάλιστα το ίδιο το τμήμα δυσκολεύονται να προσελκύσουν και να κρατήσουν ανακοίνωσε ότι το 33% των επιτυχόντων δήλωσε το τους φοιτητές. Ωστόσο, η μικρή αυτονομία που τμήμα τους ως πρώτη (1η) επιλογή. Να σημειώσουμε δόθηκε στα τμήματα να επιλέγουν μόνα τους την ΕΒΕ, εδώ ότι το εν λόγω τμήμα έχει έδρα στην Πάτρα αλλά είναι ένα χρήσιμο εργαλείο το οποίο αν προέρχεται από το πρώην ΤΕΙ και δεν έχει καμία σχέση χρησιμοποιηθεί κατάλληλα μπορεί να βελτιώσει την με το γνωστό Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και κατάσταση. Για παράδειγμα, το Τμήμα Πληροφορικής Τεχνολογίας Υπολογιστών του Πανεπιστημίου του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας πέτυχε ένα Πατρών που εδρεύει στην ίδια πόλη. Είναι λοιπόν άλμα 5 θέσεων αφήνοντας πολλά κενά τα οποία πολύ πιθανό ότι κάποιοι από αυτούς που το ούτως ή άλλως θα γέμιζαν από ανενεργούς δήλωσαν ως πρώτη επιλογή να το μπέρδεψαν με το φοιτητές. Αν λοιπόν δοθεί περισσότερος λόγος και τμήμα του Πανεπιστημίου Πατρών το οποίο στο αυτονομία στα πανεπιστήμια, θα μπορέσουν να όνομά του χρησιμοποιεί τη λέξη “Τεχνολογίας” αντί χαράξουν μόνα τους την πορεία που ταιριάζει για “Μηχανικών” που χρησιμοποιούν όλα τα υπό- καλύτερα στη φυσιογνωμία τους. Εικόνα: Lukas - 10 -  Σεπτέμβριος 2024 ✔ Σχετικά με διαφημίσεις σπουδών Πληροφορικής «δωρεάν, χωρίς καθηγητές, χωρίς μαθήματα» Δελτίο Τύπου της Ένωσης Πληροφορικών Ελλάδας Αθήνα, 4/7/2024 Πρόσφατα ενημερωθήκαμε σχετικά με διαφημίσεις 2. Καμία “έλλειψη προσωπικού”, πραγματική ή όχι, δεν εταιριών για σπουδές Πληροφορικής, με οργάνωση και αλλάζει το γεγονός ότι η Πληροφορική είναι εδώ και περιεχόμενο το οποίο οφείλουμε να σχολιάσουμε δεκαετίες αυτόνομη επιστήμη και ως τέτοια απαιτεί, ενημερώνοντας τυχόν ενδιαφερόμενους. αντίστοιχα με τις υπόλοιπες των Θετικών Σχολών, την επιτυχημένη ολοκλήρωση συγκεκριμένων προπτυχιακών Η Ένωση Πληροφορικών Ελλάδας (ΕΠΕ), ως προγραμμάτων σπουδών σε ΑΕΙ σύμφωνα με τα επιστημονικό και επαγγελματικό σωματείο και βάσει του παραπάνω Π.Δ. Σαφέστατα στον ευρύτερο κλάδο της Καταστατικού(1) της, έχει ως σκοπούς μεταξύ άλλων τη Πληροφορικής εργάζονται και επαγγελματίες χωρίς διαφύλαξη, μελέτη και προαγωγή των κοινών οικονομικών, αντίστοιχο πτυχίο ΑΕΙ, όμως η διάκριση μεταξύ των δύο κοινωνικών και επαγγελματικών συμφερόντων των πρέπει να είναι ξεκάθαρη ως προς τα καθήκοντα, το Πληροφορικών, στα πλαίσια της εξυπηρέτησης του αντικείμενο και την κρισιμότητα κάθε είδους εργασίας. κοινωνικού συνόλου. Επιπλέον, από το 2016 έχει Για παράδειγμα, σε θέσεις με αποκλειστικά τεχνικές θεσμοθετήσει τον Κώδικα Δεοντολογίας για την αρμοδιότητες υπό καθοδήγηση, αρκούν οι αντίστοιχες Πληροφορική (2), τον πρώτο στην Ελλάδα, βάσει του οποίου τεχνικές γνώσεις, ενώ για τη σχεδίαση κρίσιμων το Δημόσιο Συμφέρον με την ευρεία έννοια αποτελεί την υποδομών (safety-critical) απαιτείται Πληροφορικός με πρώτη και βασική αρχή, την οποία οφείλουμε να πτυχίο ΑΕΙ με ευρύτερες γνώσεις. Η απαίτηση αυτή είναι προστατεύουμε σε κάθε περίπτωση. αυτονόητη σε κάθε άλλο επιστημονικό κλάδο και Συγκεκριμένα, σε σχέση με τις εν λόγω διαφημίσεις, πουθενά δεν υπάρχει αναζήτηση “ταλέντων” ή οφείλουμε να επισημάνουμε τα εξής: “δεξιοτήτων” για την κάλυψη αντίστοιχων αναγκών. Δεν βλέπουμε να ζητάνε π.χ. ανθρώπους με “ταλέντο στην 1. Η Πληροφορική, ως επιστήμη και ως επάγγελμα και Παθολογία” για να καλύψουν θέσεις γιατρών σε ειδικότερα ως προς τους ανθρώπους που την ασκούν, νοσοκομεία. έχει καθοριστεί μέσω των Π.Δ.183/2008 (ΦΕΚ Α/246/3-12- 2008) και Π.Δ.44/2009 (ΦΕΚ Α/58/8-4-2009). 3. Εκφράσεις όπως “χωρίς προαπαιτούμενα” σε τέτοιες Συγκεκριμένα, ορίζεται ότι στον κλάδο περιλαμβάνονται διαφημίσεις θα πρέπει να εξετάζονται με μεγάλη αποκλειστικά οι πτυχιούχοι ΑΕΙ Πολυτεχνικών επιφυλακτικότητα. Η επιφύλαξη έγκειται στο γεγονός ότι (διπλωματούχοι Μηχανικοί Η/Υ, κτλ) και για την πρόσβαση στις αντίστοιχες σχολές ΑΕΙ απαιτείται Πανεπιστημιακών σχολών (πτυχιούχοι Πληροφορικής, συγκεκριμένη επίδοση στις Πανελλήνιες εξετάσεις (κατά κτλ), ή ισότιμων αναγνωρισμένων πτυχίων του κανόνα μέση ως υψηλή, ανάλογα με το ίδρυμα) και εξωτερικού. Κανένα άλλο αποδεικτικό σπουδών, επιπλέον ικανοποίηση της Ελάχιστης Βάσης Εισαγωγής βεβαίωση παρακολούθησης ή άλλου είδους (ΕΒΕ) στο μάθημα αυξημένης βαρύτητας, ενώ στα πιστοποίηση δεν μπορεί να εξισωθεί με αυτά και δεν συγκεκριμένα μη Πανεπιστημιακά προγράμματα δεν εντάσσεται στις προβλέψεις των συγκεκριμένων Π.Δ. υπάρχει κανένα τέτοιο κριτήριο εισαγωγής και κατά Κατά συνέπεια, ούτε στον κλάδο της Πληροφορικής σε συνέπεια το γνωστικό επίπεδο των συμμετεχόντων είναι επίπεδο άσκησης επαγγέλματος και των βέβαιο ότι έχει τεράστια διακύμανση, κάτι εξαιρετικά αναγνωρισμένων συναφών δικαιωμάτων, όπως για αρνητικό για την ομαλή εξέλιξη οποιουδήποτε παράδειγμα δικαίωμα συμμετοχής σε διαγωνισμούς προγράμματος σπουδών. ΑΣΕΠ ή προκηρύξεις. Ως εκ τούτου, η χρήση όρων όπως 4. Εκφράσεις όπως “χωρίς δίδακτρα” θα πρέπει αντίστοιχα “Μηχανικός Η/Υ” σε συνδυασμό με τέτοια μη να εξετάζονται ενδελεχώς και να απαιτούνται όλες οι Πανεπιστημιακά προγράμματα είναι παραπλανητική διευκρινίσεις. Συγκεκριμένα, γνωρίζουμε ότι σε κάποια όταν ενσωματώνονται σε παρόμοιες διαφημίσεις. από τα διαφημιζόμενα προγράμματα στην πραγμα- - 11 -  Σεπτέμβριος 2024 τικότητα υπάρχουν δίδακτρα, αλλά υπάρχει περίοδος καθεστώς εργασίας. Συγκεκριμένα, η παραγόμενη από χάριτος για μέρος ή το σύνολο της διάρκειας του τον εκάστοτε εκπαιδευόμενο εργασία, εφόσον προγράμματος. Πρακτικά, αυτό σημαίνει ότι ο εντάσσεται σε πραγματικό αντικείμενο (project) κάποιας εκπαιδευόμενος δεσμεύεται να καταβάλλει τα δίδακτρα επιχείρισης για την παραγωγή εμπορικού προϊόντος ή στο μέσο ή στο τέλος του προγράμματος, κάτι που το υπηρεσίας (πώληση), στο παρόν ή στο μέλλον, καθιστά κάθε άλλο παρά “δωρεάν”. αποτελεί εν γένει κανονική εργασία με τη νομική έννοια του όρου. Συνεπώς, θα πρέπει απαραιτήτως να 5. Σε διαφημίσεις τέτοιων προγραμμάτων εμφανίζονται συνοδεύεται από σύμβαση πρόσληψης, συγκεκριμένο εκφράσεις όπως “εκπαίδευση peer-to-peer, χωρίς αντικείμενο και αμοιβή, φορολόγηση, καταβολή καθηγητές, χωρίς μαθήματα”. Οφείλουμε να θυμίσουμε ασφαλιστικών εισφορών και κάθε άλλη πρόβλεψη της ότι η διαδικασία peer-to-peer αφορά αποκλειστικά στην σχετικής εργατικής νομοθεσίας. Αυτό αφορά και στις αξιολόγηση εργασίας και έρευνας, για παράδειγμα στην περιπτώσεις “δοκιμαστικής περιόδου” πριν την οριστική κρίση κάποιας μελέτης υπό δημοσίευση, και σε καμία πρόσληψη υποψηφίου για την πλήρωση κάποιας θέσης περίπτωση δεν μπορεί από μόνη της να παράξει νέα εργασίας, με την υπογραφή αντίστοιχης σύμβαση γνώση “από το τίποτα” αντικαθιστώντας την κανονική εργασίας ορισμένου χρόνου, είτε αυτή είναι 4 είτε εκπαιδευτική διαδικασία. Επιπλέον, “χωρίς καθηγητές” περισσότερων εβδομάδων. Σε οποιαδήποτε άλλη σημαίνει πως, ακόμα και στην περίπτωση που το peer- περίπτωση αποτελεί παράνομη εργασία, σχετίζεται με to-peer θα μπορούσε να βελτιώσει το γνωστικό επίπεδο πιθανή φοροδιαφυγή και εισφοροδιαφυγή έστω της μίας λιγότερο εκπαιδευμένης πλευράς, εδώ ασφαλιστικών εισφορών, αφορά και τα δύο μέρη (όχι πρόκειται για μοντέλο “μόνο μαθητές”, δηλαδή μόνο μόνο την επιχείρηση υποδοχής) και διώκεται νομικά. συμμετέχοντες με εν γένει ελλείψεις γνώσεων. Το γεγονός αυτό υποβαθμίζεται καθοριστικά από το “χωρίς Τα παραπάνω αποτελούν ενδεικτικά μερικά μόνο μαθήματα”, δηλαδή χωρίς κανένα προκαθορισμένο παραδείγματα φράσεων που χρησιμοποιούνται σε πρόγραμμα σπουδών με συγκεκριμένους παρόμοιες διαφημίσεις προγραμμάτων “σπουδών εκπαιδευτικούς στόχους και παραγόμενα αποτελέσματα Πληροφορικής” που προσφέρονται από εταιρίες οι οποίες (γνώσεις) για τους συμμετέχοντες. Πρακτικά, η δραστηριοποιούνται σε αυτό το χώρο. Δεν είναι τα παραπάνω περιγραφή αφορά σε άτυπες ομάδες μοναδικά και, δυστυχώς, δεν είναι η πρώτη φορά που συζήτησης για την ανταλλαγή απόψεων και εμπειριών, παρατηρούνται τέτοια φαινόμενα. όχι εκπαίδευση με την έννοια γνωστικών αντικειμένων σε κάποιο επιστημονικό πεδίο. Ως Ένωση έχουμε και στο παρελθόν επισημάνει παρόμοιες καταστάσεις, με παραπλανητικές διαφημίσεις για 6. Εκφράσεις όπως ότι ένα “διετές εντατικό πρόγραμμα” προγράμματα τύπου “coding bootcamps”, τα οποία δύναται να “προσφέρει περισσότερες δεξιότητες και υποστηρίζουν ότι μέσα σε ελάχιστους μήνες αποτελέσματα από αυτά που μπορεί να αποκτηθούν σε παρακολούθησης μπορούν να μετατρέψουν οποιονδήποτε 5 χρόνια παραδοσιακής εκπαίδευσης” υπονοούν ότι τα “χωρίς προηγούμενες γνώσεις” σε επαγγελματία “καλύτερο διαφημιζόμενα προγράμματα υπερτερούν σε σχέση με από τους πτυχιούχους των ΑΕΙ”. τις αντίστοιχες σπουδές σε επίπεδο ΑΕΙ. Αν κάτι τέτοιο υποστηρίζεται, από μόνο του αποτελεί παραπλανητική Στην παρούσα φάση επιλέγουμε να μην αναφερθούμε διαφήμιση, όχι μόνο ως προς την ουσία και το ονομαστικά στις εταιρίες που προβαίνουν σε διαφημίσεις με περιεχόμενο της παρεχόμενης γνώσης όπως αναλύθηκε τα παραπάνω χαρακτηριστικά, ειδικά αυτή την περίοδο λίγο παραπάνω, αλλά και για καθαρά πρακτικούς λόγους πριν και αμέσως μετά τη διεξαγωγή των Πανελληνίων χρονικών περιορισμών. Πρακτικά, είναι σαν να εξετάσεων, όπως συμβαίνει σχεδόν πάντα. Τα πλήρη υποστηρίζει κάποιος ότι το 60% των σπουδών στις στοιχεία είναι διαθέσιμα σε οποιαδήποτε αρμόδια Αρχή αντίστοιχες σχολές Πληροφορικής ΑΕΙ αποτελούν επιθυμεί να ενημερωθεί και να διερευνήσει τυχόν παράνομες άχρηστη γνώση και χαμένο χρόνο για τους φοιτητές, πράξεις, όπως για παράδειγμα αυτό της παραπλανητικής κάτι εντελώς αυθαίρετο, αντιεπιστημονικό και αντίθετο με διαφήμισης ή της παραβίασης της εργατικής νομοθεσίας. ό,τι ισχύει παντού στον κόσμο. Σε κάθε περίπτωση, η ΕΠΕ δεσμεύεται να συνεχίσει να 7. Εκφράσεις όπως “εγγυημένη εργασία” θα πρέπει να παρακολουθεί αυτά τα ζητήματα και να ενημερώνει τους εξετάζονται με μεγάλη επιφύλαξη. Θα πρέπει να πολίτες, όπως είναι υποχρεωμένη να πράττει βάσει του διευκρινίζεται με ποιον ακριβώς τρόπο η επιτυχής Καταστατικού της και του Κώδικα Δεοντολογίας για την παρακολούθηση ενός τέτοιου προγράμματος δεσμεύει Πληροφορική. νομικά και εκ των προτέρων κάποια επιχείρηση για την άμεση πρόσληψη του εκπαιδευόμενου, με ποιους όρους, με τι είδος σύμβασης και ποιας διάρκειας. Το Διοικητικό Συμβούλιο Πρακτικά, είναι εξαιρετικά δύσκολο να υπάρξει πλήρης της Ένωσης Πληροφορικών Ελλάδας. διασφάλιση για κάτι τέτοιο, εκτός αν η επιχείρηση υποδοχής συνδέεται άμεσα με την εταιρία που διοργανώνει τα συγκεκριμένα προγράμματα, δηλαδή πρόκειται άμεσα ή έμμεσα για το ίδιο νομικό πρόσωπο. 8. Εκφράσεις όπως “εντατική διαδικασία επιλογής και (1) https://www.epe.org.gr/poioi-eimaste/katastatiko εκμάθησης διάρκειας 4 εβδομάδων, δουλεύοντας σε (2) https://www.epe.org.gr/ola-ta-arthra/deltio-typoy-o- project προκειμένου να εξεταστεί αν διαθέτεις τα protos-kodikas-deontologias-gia-tin-pliroforiki-apo-tin-enosi- προσόντα” είναι πιθανό να υπονοεί μη νόμιμο pliroforikon-elladas - 12 -  Σεπτέμβριος 2024 ✔ Peopleware Επιμέλεια στήλης: Νεκτάριος Μουμουτζής // Εικόνα: Hitesh Choudhary H στήλη αυτή στόχο έχει να αναδείξει το ανθρώπινο πρόσωπο της Πληροφορικής. Ή, αν το προτιμάτε, τις ψυχοθεραπευτικές της δυνατότητες όταν καλλιεργεί και ενισχύει την δημιουργικότητα. Η στήλη θα προσπαθήσει να αναδείξει αυτή τη διάσταση της Πληροφορικής μέσα από ανθρώπινες ιστορίες που λειτουργούν ως παραβολές αφήνοντας τον αναγνώστη να βγάλει τα δικά του συμπεράσματα. Κάποιες από τις ιστορίες αυτές είναι πραγματικά περιστατικά με τροποποίηση ονομάτων προσώπων και άλλων λεπτομερειών για να μην αποκαλύπτονται ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα. Άλλες ιστορίες θα βασίζονται στη μυθοπλασία… Αν έχετε κι εσείς κάποια ιστορία που αναδεικνύει το ανθρώπινο πρόσωπο της Πληροφορικής, μπορείτε να επικοινωνήσετε με τον επιμελητή της στήλης στη διεύθυνση [email protected] για να τη μοιραστείτε με τους αναγνώστες του Πληροφορικού. - 13 -  Σεπτέμβριος 2024 Εικόνα: Pixabay _____________________________________________________________________________________ Αργότερα ανακάλυψε και τα ηλεκτρονικά παιχνίδια. Κι ✩ Η θεραπευτική δύναμη εδώ, ένας νέος ορίζοντας δημιουργικότητας και ευχάριστης ανοίχτηκε μπροστά του. Παίζοντας διαδικτυακά παιχνίδια, βρήκε ένα νέο τρόπο επικοινωνίας του προγραμματισμού! με άλλα παιδιά που βρίσκονται σε μακρινούς τόπους! Τα χρόνια πέρασαν και όταν έφτασε στην Γ’ Λυκείου αποφάσισε να επιδιώξει την εισαγωγή του σε ένα τμήμα Πληροφορικής. Είχε, βέβαια, δυσκολίες με τα μαθήματα στα οποία έπρεπε να εξεταστεί… Ωστόσο, αξιοποιώντας Γράφει ο Νεκτάριος Μουμουτζής // την διάγνωση του αρμόδιου ψυχολόγου, μπορούσε να επιδιώξει να κάνει το όνειρό του πραγματικότητα μέσα από τη διαδικασία ειδικών εξετάσεων και τελικά τα κατάφερε! Έτσι βρέθηκε πρωτοετής φοιτητής σε μια σχολή που Ο Φοίβος από μικρός είχε μεγάλες δυσκολίες στο τον ενθουσίαζε. Του άρεσε η ιδέα ότι θα μπορούσε να σχολείο. Αντιμετώπιζε σοβαρά προβλήματα στο να κάνει μάθει πώς φτιάχνονται όλα αυτά τα ωραία παιχνίδια που φίλους, να συγκεντρωθεί κατά τη διάρκεια του μαθήματος έπαιζε. Είχε μάλιστα πολλές ιδέες για το πώς θα μπορούσε καθώς και όταν διάβαζε ή έκανε ασκήσεις. Κάποια στιγμή να τα κάνει πολύ πιο ενδιαφέροντα ή να φτιάξει έγινε και η τυπική διάγνωση. Ξεκίνησε τακτικές επισκέψεις καινούργια ακόμη πιο ελκυστικά που θα έδιναν νέες σε παιδοψυχολόγο. Κάποια στιγμή ξεκίνησε και μια δυνατότητες, νέες εμπειρίες στους παίκτες. φαρμακευτική αγωγή για να μπορέσει να ανταπεξέλθει καλύτερα στην προσπάθειά του για να πετύχει αυτό που Στο πρώτο εξάμηνο, γράφτηκε στο μάθημα του για τα άλλα παιδιά ήταν αυτονόητη καθημερινότητα. προγραμματισμού και ξεκίνησε με όρεξη και ενδιαφέρον. Ωστόσο, οι δυσκολίες που αντιμετώπισε ήταν πολύ Κάποια στιγμή ανακάλυψε το σκάκι. Ενθουσιάστηκε. μεγάλες. Παρά το γεγονός ότι προσπάθησε όσο Μέσα από αυτό το παιχνίδι, με τους κανόνες και την περισσότερο μπορούσε, δεν μπόρεσε να ανταποκριθεί πειθαρχία που απαιτεί από τους παίκτες αλλά και τη στις απαιτήσεις των εξετάσεων του εργαστηρίου του δυνατότητα αλληλεπίδρασης με άλλους παίκτες, είχε βρει μαθήματος το οποίο ήταν προαπαιτούμενο για να ένα νόημα στη ζωή του! Τώρα μπορούσε πλέον να μπορέσει να συμμετέχει στην τελική εξέταση. Σε καμία συγκεντρωθεί περισσότερο, να ασκηθεί στην περίπτωση δεν ήθελε ειδική μεταχείριση. Το είχε μάλιστα αυτοπειθαρχία, να μελετήσει στρατηγικές, να χαρεί το ξεκαθαρίσει αυτό στους υπεύθυνους του εργαστηρίου οι παιχνίδι με τους συμπαίκτες του, να έχει όμορφες οποίοι στεναχωρήθηκαν, ίσως περισσότερο κι από τον συζητήσεις για τις τεχνικές ή την εξέλιξη ενός αγώνα. ίδιο, για το αρνητικό τελικό αποτέλεσμα. Κατάφερε όμως να περάσει κάποια άλλα μαθήματα και μερικά, μάλιστα, και με καλό βαθμό. Αυτό του έδωσε δυνάμεις για τη - 14 -  Σεπτέμβριος 2024 συνέχεια. Το εαρινό εξάμηνο συνέχισε την προσπάθεια. δίνουν θάρρος να συνεχίσει με το δικό του ρυθμό για να Πλέον είχε στο πλευρό του και κάποιους καθηγητές που πετύχει το στόχο του. Το ίδιο και οι φίλοι του. Και πιο πολλοί τον είχαν γνωρίσει και είχαν εκτιμήσει την προσπάθειά του οι καθηγητές του. Μάλιστα, ο καθηγητής που είχε στο να ανταποκριθεί στις αυξημένες απαιτήσεις αυτής της μάθημα του προγραμματισμού που ασχολείται ερευνητική σχολής χωρίς συμβιβασμούς στις επιδόσεις του. με τα ηλεκτρονικά παιχνίδια, του έχει ήδη πει ότι τον περιμένει να κάνουν μαζί τη διπλωματική του μόλις Την επόμενη ακαδημαϊκή χρονιά, έχοντας και την ξεμπερδέψει με τα μαθήματα. Κι ο ίδιος ανυπομονεί να εμπειρία και τις γνώσεις του πρώτου έτους, ξεκίνησε με ξεκινήσει! Κι όταν σκέφτεται τον εαυτό να κάνει τη ακόμη μεγαλύτερη όρεξη και ενδιαφέρον το μάθημα του διπλωματική και να αποφοιτά, στο πρόσωπό του λάμπει προγραμματισμού που χρωστούσ