Kompjuteri: Permbledhje PDF

Kompjuteri është një makinë që aktivizon programe të cilat kryejnë operacione të ndryshme. Kompjuteri i kryen detyrat të cilat ne ia caktojmë. Pjesët fizike të kompjuterit me një fjalë quhen harduer, ndërsa programet quhen softuer. Pjesët e brendshme: - Furnizuesi i rrymës (Power Supplies) -...

Kompjuteri është një makinë që aktivizon programe të cilat kryejnë operacione të ndryshme. Kompjuteri i kryen detyrat të cilat ne ia caktojmë. Pjesët fizike të kompjuterit me një fjalë quhen harduer, ndërsa programet quhen softuer. Pjesët e brendshme: - Furnizuesi i rrymës (Power Supplies) - bën furnizimin me rrymë pjesëve të kompjuterit. Duhet të ketë ventilim të mirë. - Pllaka amë (Motherboard) - Shtylla e kompjuterit, që i ndërlidhë komponentet brenda kompjuterit. - Ftohësi (Fan) - bën ftohjen apo mban freskët pjesët harduerike. Pllaka amë ka dy komponent kryesore të cilat përdoren për të menaxhuar komunikimin midis procesorit dhe pajisjeve tjera: Northbridge: lidhet me procesorin dhe menaxhon komunikimin midis tij dhe komponenteve tjera të shpejtë si (RAM) dhe kartela grafike (GPU). Southbridge: menaxhon komunikimin me komponentët e ngadaltë të sistemit, si hard disqet, USB, portet e rrjetit dhe pajisjet tjera periferike. - Portet: USB - Universal Serial Bus : përdoret për lidhjen e kompjuterëve me faktorët e jashtëm si tastiera, printeri etj. Serial : Ndërlidhje fizike e komunikimit, ku transformohen informatat brenda apo jashtë nga një bit. Paralel : shërben për lidhjen e pajisjeve anësore, si printerët... RJ-45 : përdoret për rrjetin kompjuterik FireWire : përdoret për pajisje multimediale dhe bën transferimin deri në 900 megabit për sekondë. - Llojet e kujtesës: RAM - RANDOM ACCESS MEMORY : Është memorie e përkohshme, nuk mund të ruajmë shënime sepse pas fikjes shënimet humbin. Sa më e madhe RAM performancat janë më të mira. ROM - READ ONLY MEMORY : është memorie speciale që i përmban infot e nevojshme për ngritjen e sistemit. Nuk mund të ndryshoj edhe pas fikjes së kompjuterit. - Kujtesa e përhershme: HARD - DISKU (ATA, SATA) : Një disk magnetik ku ruhen informatat, mund të hapen në atë kompjuter. Nuk është pajisje bartëse.  PORTABLE HARD-DISK: Janë hard-disqe që mund të barten dhe janë të përshtatshëm për krijmin e kopjeve (back up). CLUDING: Është ruajtja e shënimeve online. - Memoria e kompjuterit matet me BIT dhe me BAJT. Njësia më e vogël është një bit që paraqet 0 ose 1, varësisht nga ngarkesa magnetike. 8bita = 1 Bajt 64MB RAM ka mundësi ti bartë 64 milionë karaktere në memorie. Hard Disk - 4GB hapësirë mund ti regjistrojë 4 bilionë karaktere. PC I ri : CPU, RAM, HARD-DISK. PRINTERI: INKJET: Përdorin bojë të lëngshme për shtypje, teknologji me spërkatje, më i ngadalt se LASERIK. -LASERIK: Përdorin teknologi nje llamb që bazohet në dritë dhe toner për shtypje. -Shumë më i shpejtë se INKJET -TERMIK: E përdor nxehtësinë për të shtypur. Përdoret në markete. Është I shpejtë dhe efikas për etiketa apo dokumente të vogla. -IMPAKT: Përdorin një kokë printimi me majë të fortë, proces i ngjashëm si shkrim manual. Më I ngadaltë se INKJET dhe LASERIK. Përdoret me shumë për kopje. Arkitektura IBM System 370 -Viti 1970 -Një numër modelesh -Mund të ngritej më të shpejtë dhe më të avancuar. -Arkitektura ende aktuale, përdoret në produktet mainframe të IBM, -Modelet e reja me teknologji të avancuara por me të njëjtën arkitekturë. Gjenerata e parë: Llampat me vakum -ENIAC - ELECTRONIC NUMERICAL INTEGRATOR AND COMPUTER -Ndërtuar dhe dizajnuar në UNI Pensilvanisë -1943-1946 - 3 vjet. -John Mauchly dhe John Eckert. Detyra parë ishte të përdoret në studimin e fizibilitetit të bombës me hidrogjen deri në 1955 dhe pastaj është ç'montuar. EDVAC (ELECTRONIC DISCRETE VARIABLE COMPUTER) - Publikimi i idesë 1945 - John Von Neumann - Programi ishte paraqitur në formë të përshtatshme, për tu ruajtur në memorie bashkë me të dhënat. - Kompjuteri IAS - (Princeton Institute for Advanced Studies) - 1952 - përfundu apo kompletu UNIVAC - (UNIVERSAL AUTOMATIC COMPUTER) - 1947, kompania për prodhim të kompjuterëve. - UNIVAC I - Kompjuteri par i suksesshëm - Për llogaritje shkencore dhe komerciale - Është përdorun në 1950 për llogaritje - UNIVAC II - U përhap në 1950 - Kapacitet të madh të memories dhe performancë më të lartë. Gjenerata dytë: TRANZISTORËT - Më i vogël -Më i lirë - Më pak energji se llampa me vakum - E ndërtuar prej siliciumit - Shpikur në Bell Labs në 1947 - Kompjuterët me tranzistore ishinë në dizpozicion në fund të 1950. - Përdorim të gjuhëve të ↑ programuese. - PDP-1 kompjuteri parë i kompanisë DEC.  Gjenerata tretë: Qarqet e integruara. - 1958 - Pjesët diskrete Tranzistor i paketuar, - Procesi i prodhimit ishte i shtrenjtë dhe i rëndë. - 2 antarët më të rëndsishëm: 1. IBM System/360 2. DEC PDP-8 Qarqet e integruara - Ruajtja e të dhënave, Përpunimi i të dhënave - Tranzistorët mund të lidhen mes vete për të krijuar qarqë. Funksioni i kompjuterit (bazë) - Përpunimin e të dhënave - Ruajtje e të dhënave → - Bartjen e të dhënave -Kontrolli Pjesët kryesore të kompjuterit (strukturore) 1. CPU-kontrollon komp. dhe funksionet e përpunimit të të dhënave.. 2. Memoria kryesore - ruan të dhënat 3. Hyrje/Dalja - bart të dhënat në mes të kompjuterit dhe ambjentit të tij të jashtëm. 4. Ndërlidhja e sistemit - ofron komunikimin mes CPU-së, Memories kryesore dhe Hyrje/Dalje. CPU - Central Proccessing Unit - Njësia kontrolluese : kontrollon CPU-në dhe kompjuterin. - Njësia aritmetikore dhe logjike: kryen funksionin e përpunimit të të dhënave nga kompjuteri. Regjistrat : Ofrojnë memorie për ruajtje në CPU. - Ndërlidhja brenda CPU : ofron komunikim për të gjitha këto më lartë. Lojet & INTEL, AMD, CELERON... MIKPOPROCESORËT - 1971 INTEL zhvilloi procesorin 4004 (LINDJA) - 1972 INTEL zhvilloi procesorin 8008 Mikroprocesori i parë 8bit. - 1974 INTEL zhvilloi procesorin 8080 Mikroprocesori I pare me perdorim te pergjithstem. · MULTICORE (Shume berthama) - Shumë CPU-ja ně te njëjtin cip sjell mundésine e rritjes se performances. · Arkitektura x86 - Zhvilluar nga Intel - Percakton se si nje procesor trajton dhe eksekuton udhezime te ndrysheme nga OS dhe programet softuerike. · Arkitektura e CPU-së 1. Kapaku mbrojtes, 2. Truri i procesorit dhe kompjuterit ně Zeresi 3. Rouget te cilat lichen cipat.. · Procesori èshtë pajisje me teknologi shume te larte dhe konsiderohet "truri" i komputerit. · Sistemi Operativ - eshte nje program qe i menaxhon burimet e kompjuterit, ofron sherbime per programuesit dhe oraret e ekzekutimit te programeve te tiera. Softueri ndahet në dy grupe: - Aplikative (shfrytëzues) - Sistemor (sistemi operativ) Softueri aplikativ - Përfshinë programet dhe të dhënat me të cilat zgjidhen problemet e caktuara. - Mund të jenë: 1. Vetanake - programet apo të dhënat janë të përpiluara në kërkesë personale. Shfrytëzues individual. 2. Standarde - programet apo të dhënat janë të përpiluara nga disa shfrytëzues të caktuar. 3. Modulare - programet apo të dhënat bashkojnë vetanaket dhe standardet. Sistemi Operativ ofron këto shërbime: - Krijimi i programit - Ekzekutimi i programit - Qasja në pajisjet hyrëse/dalëse - Kontrolli në qasjen e dosjeve - Qasja e sistemit - zbulimi i gabimeve dhe përgjigja. Sistemet operative që hasim në kompjuter janë: - Windows 10, 11 - Linux Ubuntu - Mac OS X etj. Microsoft Windows është inspiruar nga sistemi operativ UNIX. UNIX - 1960-ta Sistemi i parë operativ është DOS – 1981 i cili është shfrytëzuar apo përdorur - Për ta përdorur Dos-in është dashur ta njohësh shumë mirë punën e kompjuterit. CLI - COMMAND LINE INTERFACE - Përdoruesi shtyp komanden në një vend (CMD). GUI - GRAPHICAL USER INTERFACE - Përdoruesi ndërvepron me menynë dhe ikonat. Programet që shërbejnë për punë të kompjuterit quhen sisteme operative. Grupi tjetër i programeve kompjuterike sikur janë: word, photoshop... janë programe aplikative ose softueri aplikativ. Detyrat kryesore të OS janë: - Udhëheqja me memorien, me disqe dhe qasja në të dhëna, - Kryerja e detyrave - Kontrollimi i piësive hyrese /dalese. - Berthama (Kernel) · Sistemi Operativ përbehet nga: -Berthama ( Kernel) - sistemi i faillave, - pjesa per ekzekutim te programeve - nderfagia grafike, - nderfagia programore - lidhjet komunikuese nepermes protokolleve te rrjetit. · Mono-Tasking - nje detyresh. - Mund te perdoresh vetem një program apo qe kryn vetem nie pune. · Multi-tasking - shumë detyresh - Mund te perdoresh shume aplikacione apo programe. D.m.th ge kryen shume detyra ne te rjejten kohë. · Multi-User - shume usera - Munden ge ne te njejten kohë te veprojnë dy apo me shumë perdorues (user). Multi-processing - shumë procesue - Kur kompjuteri ka dy apo më shumë CPU, të cilat i ndajnë proceset apo punët. Multithreading - shumë fijesh - Programi mund të ndahet në pjesë të vogla që të ngarkohen sipas nevojës. Hyrës: Tastjera, Skanerì, kamera, mausi Dalësë: Monitori, printeri, altoparlantat Hyrës/Dalësë: Monitor me touchscreen, CD  Sistemi Edicioni –( 32 bita ) - x86 CPU - 4GB RAM - Përdorin më pak regjistra se CPU x64 Edicioni Sistemi 64 bita -x64 CPU - 128 GB RAM - Proceson më shpejt në nivel të shpejtësisë shumë më të lartë. Win 3.1, 95, 98, 2000, XP, 7, 8, 10, 11, File Explorer - përdorët për menaxhimin e dosjeve This PC - mban disqet e instaluara. Kategoritë në Control Panel - System and Security - konfiguron - Programs - çintalon - User Accounts - Emërtimin / shto apo fshi - Clock and Region - konfiguron - Network and Internet - Konfiguron - Hardware and sound... Konfiguron Device Manager - paraget pajisjet e instaluara në kompjuter, mundëson diagnozën dhe zgjidhjen e problemeve. Update driver - e ndryshon apo merr versionin e ri të driverit. Disable device - Ndalon pajisjen Uninstall a driver - E fshin driverin. NIC kartela - Kartela e rrjetit