Panunuring Pampanitikan PDF

PANUNURING PAMPANITIKAN PANITIKAN ZEUS SALAZAR SOLEDAD REYES "Ang panitikan ay siyang "Isang salamin, larawan, lakas na nagpapakilos sa repleksyon ng buhay, alinmang uri ng lipunan." karanasan, lipunan at kasaysayan." HONOR...

PANUNURING PAMPANITIKAN PANITIKAN ZEUS SALAZAR SOLEDAD REYES "Ang panitikan ay siyang "Isang salamin, larawan, lakas na nagpapakilos sa repleksyon ng buhay, alinmang uri ng lipunan." karanasan, lipunan at kasaysayan." HONORIO AZARIAS JOEY ARROGANTE "Pagpapahayag ng damdamin ng tao ukol sa "Ang panitikan ay isang lipunan, pamahalaan, talaan ng buhay." kapaligiran, kapwa at Dakilang Lumikha." PANUNURI "Kritisismo" Paraan ng pagsusuri hinggil sa mga katangian at bisà ng isang akda, likha o pagtatanghal. Isang uri ng pagtalakay na nagbibigay-buhay at diwa sa isang nilikhang-sining. “A DISINTERESTED ENDEAVOR TO LEARN AND PROPAGATE THE BEST THAT IS KNOWN AND THOUGHT IN THE WORLD.” – MATTHEW ARNOLD, ISANG BANYAGANG KRITIKO NOONG IKA-19 SIGLO ISA ITONG DISIPLINANG SUMUSUBOK NA ILARAWAN, ARALIN, ANALISAHIN, KILATISIN AT BIGYANG INTERPRETASYON ANG ISANG LIKHANG SINING MULA SASALITANG GRIYEGO NA “KRINO” NA ANG IBIG SABIHIN AY “MAGHUSGA” PANUNURIN G  1. Ito’y isang paraan ng pagsusuri sa kabuluhan ng tao. 2.Ang mambabasa ay nakalilikom ng KAHALAGAHAN higit na kaalaman tungkol sa likhang sining. N G P A N U N U R I N G PA M P A N I T I K A N 3.Naipapaliwanag ang mga mensahe at layuning napapaloob sa akda. 4.Sandigan ng higit pang pagpapalawak at pagsulong ng manunulat at ng panitikan. 5.Maging ang istilo ng manunulat ay natutuklasan sa pamamagitan ng pagsusuri  KASAYSAYANNG PANUNURINGPAMPANITIKAN TRADISYONG PORMALISTANG PORMALISTA O NEO- PANUNURING SA ARISTOTELIAN PILIPINAS -Pagtanaw kung 1. Virgilio Almario sa saan inaalam ang akda ni C.H karanasan ng tao na Panganiban na siyang kinakatawan “Three O’clock in the PHILITAS KING PTOLEMY II Morning” ng akda. Isang guro na unang Tinuruan ni Philitas 2.Propesor Epifanio -Ang panitikan ay San Juan Jr. sa akda nagkritiko ng akda ng panunuring representasyon ng ni Amado V. noong 305 B.C.E. sa pampanitikan. Hernadez na “Sa Alexandria. danas ng tao. Wakas ng Halaklak” K A S A Y S A YA N N G P A N U N U R I N G PAM PAN I T I KAN SAPILIPINAS PANAHON NG AMERIKANO BIENVENIDO LUMBERA Ang kritisismo ay bahagi ng Humamon bumuo ng isang dulog o edukasyong kolonyal na dala ng panunuring taal. mga amerikano.  1.Ang Tatlong Panahon ng Tulang Tagalog MAYROON NA RI NG M GA – Julian Cruz NAUNANG TALATA NG Balmaseda PAGTATANGKA NG (1939) PANUNURI NG PAMPANITI KAN SA PI LI PI NAS N O ONG PANAHON NG MGA AMERI KANO. AYON KAY SO LEDAD REYES, ANG MGA ITO AY NAKASULAT 2. Ang BI LANG MGA POLEMI KONG Panulaang SAN AYSAY AT POLYETO. Tagalog – Inigo Regalado (1947)  K A S A Y S A YA N N G P A N U N U R I N G PAM PAN I T I KAN SAPILIPINAS “ PAANO KUNGANGSANGKAP N GAKDAAYKATUTUBO AT VIRGILIO ALMARIO ORI HI NAL?PAANO KUNGHINDI IT O AKMAPASAPAMANTAYANGKANL Ipinabatid ang isang hamon na URANI N SAPAGKAT gumana gumawa tayo ng GUMAGAMIT NGIBANGP AMANTAYAN?" “Bagong Pormalismong Filipino”. KATANUNGANNADAPATMASAGOT NGNAIS MAGINGKRITIKO DR. ROSARIO TORRES YU (2006) PROP. NICANOR TIONGSON 1.Anongkaranasansaakdaanghinihingi 1.Ano ang nilalaman o pinaparating sa nitonakasangkutanmo? 2.Anoangkamalayangpinairalngakda? atin ng likhang-sining? 3.Bakitganoonangugali/paniniwalang 2.Paano ito ipinaparating? mgatauhan? 3.Sino ang nagpaparating? 4.Anu-anoangminamahalagasa 4.Saan at kailan sumupling ang paglalarawangito?Bakit? likhang-sining na ito? 5.Kaninongideolohiyaangpinatitibayodi 5.Para kanino ang likhang-sining na kayakinokontrangakda? ito? 6.Paanoitonagagawangteksto? KRITISISMO BAGONG Bahagi ng edukasyong KRITISISMO kolonyal na dala ng mga Soledad S. Reyes Amerikano Isang di-maiiwasang produkto Pagpintas, pagpula, o ng pag-unlad ng kilusang pagpuna. modernismo. Hindi ito ginagawa upang Hindi na binibigyang halaga ang sangayunan ang may akda at sumusunod na mga elemento: hindi rin ito ginawa upang ang may-akda, ang kasaysayan o hamakin ang may akda. konteksto, at ang mambabasa.  1. MA L I N A W 2. O R G AN I S AD O KATANGIAN 3. BOS E S N G M AH U SA Y N A AK DANG 4. K R E D I B I LI D AD P A MP A N I T I K A N NA M A Y K AB U L U H ANG 5. N AK AK AAN T I G PAN L I P U N A N NG D A MD A MI N  1. MATAPAT AT ITINUTURING ANG PANUNURI NG PAMPANITIKAN BILANG AKDANG ISANG SINING. KATANGIAN N G M AH U SA Y N A 2.. HANDANG ANG SARILI KILALANIN BILANG MANUNURI. KRITIKO 3.. BUKAS ANG PANANAW SA PAGBABAGO NAGAGANAP SA PANITIKAN. 4.. GUMAGALANG SA DESISYON NG IBANG KRITIKO. 5.. MATAPAT NA KUMIKILALA SA AKDA BILANG AKDANG SUMAILALIM SA KONSTRUKSYON BATAY SA  LAMBERTO E. ANTONIO ALEJANDRO G. ABADILLA TEODOR A. AGONCILLO ISAGANI R. CRUZ VIRGILIO S. ALMARIO LOPE K. SANTOS MG A K R I T I K O N G FEDERICO LICSI ESPINO, JR. P I L I P I N O MG A K R I T I K O N G ROGELIO G. MANGAHAS P I L I P I N O FERNANDO B. MONLEON CLODUALDO DEL MUNDO PONCIANO B.P. PINEDA  ELEMENTONGPANITIKAN PANITIKAN LIPUNAN/ MANUNULAT MAMBABASA TEKSTO IDEOLOHIYA DOMEYNOSALIKNG Uri PANITIKANAYON Lahi at Etnisidad Sekswalidad at KAYDR.ROLANDO Kasarian TOLENTINO  EKONOMIKAL ANG PAGSIPAT SA UNANG DOMEYN. D O M EYN O SAL IK Mababakas ang uri ng mga tauhan batay sa kakayahang ekonomikal nila URI "Nakasalalay ang pagbibigay ng pribilehiyo sa mga may kaya batay sa pag-aari ng puwersa ng produksyon: lupain, capital, at lakas paggawa.” - ROLANDO TOLENTINO D O M EYN O SA L IK PAANO ITO NAG-IIBA BATAY SA KUNG SINO ANG MAYROON AT URI WALA SA LIPUNAN AT PANAHON NG KUWENTO? May relasyon ba ang kakayahang BAKIT KUMIKILOS AT NAG-IISIP ekonomikal ng tauhan sa kaniyang ANG MGA KARAKTER SA KWENTO pagdedesisyon? NG GANOON? ANO ANG NAMAMAYANING UGALI NG Paano naaapektuhan ng URING PINANGGALINGAN NG TAUHAN? pagkakaroon at kasalatan ng yaman ang kanilang pagiisip, PAANO NAPAIGTING NG TUNGGALIAN NG URI ANG KWENTO? kamalayan at aksyon? D O M EYN O SAL I K Mayroon bang ipinahahayag na LAHIAT kaisipan ang akda sa usapin ng lahi o etnisidad? Paano ang pagtrato ng mga tauhan sa ETNISIDAD bawat isa batay sa lahi o etnisidad? Ano ang dahilan o pinagmulan ng pagmamaliit sa mga maisantabi? ANG PINAGMULAN NG KAPWA ANG Bakit may ibang pagtrato ang mga PANGUNAHING NAIS pribilehiyado? Saan nagmula ang ALAMIN NG SALIK NA ganitong pananaw? ITO AT RELASYON NITO SA PAGGALAW Ano ang pananaw ng akda sa NG LIPUNAN. marginalization o marhinilisasyon?  D O M EYN O SAL IK SEKSWALIDADAT KASARIAN Layunin ng domeyn na ito ay kilatisin at ipaliwanag ang agwat sa pagitan ng mga kasarian. Libro ni Neil Garcia sa Philippine Gay LIBRO NI ROSARIO TORRES-YU NA SARILAYSAY: TINIG NG 20 BABAE SA DANAS Writing. MANUNULAT NA INILIMBAG NG ANVIL PUBLISHING  SEKSWALIDAD AT KASARIAN FEMINISMON QUEERTHEORY GPANANAW Nais itong basagin ang Nais nilang isatinig pagkakahon at ang boses nilang kumbensyunal na matagalan nang wala pagtingin sa mga o di kaya naman ay babae sa panitikan na sinadyang hindi isama mahina, marupok, sa kanonisadong sunod-sunuran, panitikan at kahit na emosyonal, at iba rin sa kasaysayan. pang uri ng pang-aapi.  Nakaugat sa paniniwalang ang kahulugan ay maaari lamang mapalitaw kapag ito ay tiningnan sa mas malawak na istruktura. Ang kahulugan ay malilikha lamang sa relasyon at pagkakaiba ESTRUKTURALISMO ng salitang ito sa iba pang salita. MAMBABASASA Ang anumang teorya ng nobela KRITISISMONG ay kinakailangang magbalik- tanaw sa kalipunan nglathalaing TRADISYONAL nasulat noong nakaraang panahon. Pinapahalagahan ng mga Fausto Galauran - Nobelistang manunulat ang mga nagtatampok ng katutubong gawi at kilos mambabasa. upang labanan ang pagpasokng modernisasyon. Bayograpikal Historikal PAGDULOG Moralistiko Pormalistiko o Pang- anyo Ang salitang pagdulog sa Tagalog ay Sikolohikal/Siko- nangangahulugang paghingi ng tulong o sa Analitiko Ingles ay seeking help or recourse. Nangangahulugan din ito na paraan ng Sosyolohikal- pagtanaw o pagbasa. Panlipunan  BAYOGRAPIKAL Dapatmabatidngmambabasaangtalambuhayngmay-akda. Mayroon bang pagkakahawig ang akdang naisulat sa buhay mismo ng may-akda? Alin sa mga paniniwala at prinsipyo ng may-akda ang makikita sa mga karakter o sa mismong kuwento? PAGDULOG Ang mga tauhan ba ng kwento ay may kahalintulad sa mahahalagang tao sa buhay ng may akda? A N G U N AN G S A N GA Y NG HISTORIKAL PAN U N U RI N G Layuninaybigyang-interpretasyonangisanglikhangsiningsa PAM PAN I T I KAN pamamagitanngpag-unawasapanahonatkulturanang maisulatangakda. Paano binigyang-repleksyon ng akda ang panahon kung kailan ito naisulat? Ano pang ibang akdang pampanitikan ang maaring nakaimpluwensya sa manunulat? Mayroon bang mahalagang pangyayari sa kasaysayang maaaring nakaimpluwensya sa manunulat? MORAL IS TIKO Itinuturingangisangakdangpampanitikanbilangbukal ngmgakaisipangbatayanngwastongpamumuhayat pakikipagkapwa(Miraflor,n.d.). PORMALISTIKO O PANG-ANYO PAGDULOG A N G U N AN G S “Paano”naisulatangisangakdasapagsiyasatngbanghay, A N GA Y NG P AN U N U R I N G karakterisasyon,dayalogo,istiloatibapa. P AM P AN I T I K AN Anu-ano ang mga pangunahing elemento ng akda? Mayroon bang nauulit na elemento para sa pagbibigay-diin sa tema ng akdang binasa? Mayroon bang relasyon ang umpisa at wakas ng kuwento? Ano ang ugnayan ng banghay?  SIKOLOHIKAL/SIKO-ANALITIKO Bumubuonghalo-halongemosyon,kamalayan,ugali,atibapa. Ano ang motibasyon ng tauhan sa kanyang mga kilos? Mayroon bang mapapansing kakaiba sa pag-iisip ng mga tauhan kung paano sila gumalaw sa naratibo ng kuwento? Alamin ang teorya ng mga psychologist, ito ba ay PAGDULOG mababakas natin sa akda? A N G U N AN G S A N GA Y NG PAN U N U RI N G SOSYOLOHIKAL-PANLIPUNAN PAM PAN I T I KAN Angmgapananawatsaloobinngmgakarakterayhinubog ngmgapangyayari. Salaminngkaligiranngisangtiyakna pook, kultura, tradisyon, kaugalian at paraan ng pamumuhay.Ditonaniniwalaangkritikonaangpanitikan ayhindihumiwalaysalipunan(Miraflor,n.d.).  EKSISTENSYALISMO Paghahanap ng katibayan at kahalagahan ngpersonalidadngtaoatbinibigyanhalaga angkapangyarihanngkapasyahanlabansa TEORYANG katwiran(Loquilano,2017). PAMPANITIKA N Anglayuninngpanitikanayipakitanamay (PANANALIG) AY NG AN kalayaanangtaonapumiliomagdesisyon parasakapakananngmadaminasiyang A N G P A N G A L A W A N G SAN G P AN U N U R I N G PAM PAN I T I K pinakasentro ng kanyang pananatili sa mundo. HUMANISMO Binibigyangtuonngteoryangitoangtaoo human,at angtaongnakatuntongngpag aaralatkinikilalangkulturaaymatuturing nasibilisado. TEORYAN G PAMPANITIKA KLASISMO N Itoayangmgasinulatngmgadakilang (PANANALIG) manunulat(Loquilano,2017). A N G P A N G A L A W A N G S A N GA Y N G P AN U N U R I N G P AM P AN I T I K AN  MARXISMO AT POLITIKAL NA KRITISISMO AngideolohismongitoaynagmulakayKarl Marx. Angmgamayayamangnegosyante, nagmamay ari ng lupa o haciendero ay sinasamantalaangkanilangkapangyarihanna TEORYANG nagdudulot ng pagsasamantala sa mga PAMPANITIKA mahihirapnamanggagawa. Ano ang relasyon ng tauhan sa lipunan? N Mayroonbangipinahahayagnakaisipan (PANANALIG) AY NG AN angakdasausapinngisyungpanlipunan, A N G P A N G A L A W A N G SAN G P AN U N U R I N G PAM PAN I T I K lahi,kasarian,uri? Sapag-aanalisasaprinsipyongmga tauhan,mayroonbaangmgaitong pinapaburanguringpamamahala?  PANGKASARIANG KRITISISMO (FEMENISMO, QUEER) Ang kulturang sinasalamin ng akda ay nagtatakdangpagtrato,pagtanggap,at pagurinatinsaatingkasarian. TEORYAN Anoangkasarianngmanunulat? G Analisahin ang mga karakter na PAMPANITIKA babae, paano sila kumilos, N magsalita,atmagisip? Sinoangmaybosessakabuuanng (PANANALIG) A N G P A N G A L A W A N G S A N GA Y N G kwento? P AN U N U R IN G P AM P AN I T I K A N  POST-KOLONYALISMO Sumusuringkultural,ekonomikal,at politikalnaaspetosapagtataposng isangmangongolonya. TEORYANG PAMPANITIKA Paanotinatratoangkinolonyang bansa? N Mayroon bang pag-aaklas sa (PANANALIG) AY NG AN ideolohismo ng kolonisador? A N G P A N G A L A W A N G SAN G P AN U N U R I N G PAM PAN I T I K Paano binigyang-repleksyon ang kasarian,lahi,atestadosakolonyal atpostkolonyalnaelemento? REALISMO Nilalayonnitongmailarawanangbuhaysa iba’t ibang manipestasyon nang di na kailangan pang magtaglay ng ganda o buhay. TEORYAN ROMANTISISMO G Umusbong ang teoryang ito sa Europa PAMPANITIKA noongikalawanghatingikalabingwalong dantaon. N RomantisismongTradisyunal-nagpapahalagasa (PANANALIG) A N G P A N G A L A W A N G S A N GA Y N G halagangpantao P AN U N U R I N G P AM P AN I T I K AN Romantisismong Rebolusyonaryo -Pagkamakasariling karakterngisangtauhan. T ND N An g p a m u m u n a a t p a gs u s u r i a y H I N D I PA MI MI N TA S. I t o ’ y p a gb i b i ga y p u r i s a k a ga n d a h a n n g a k d a n g m a y - a k d a a t p a gb i b i ga y - p u n a s a k a h i n a a n n i t o u p a n g l a lo n i y a n g m a p a ga n d a a n g m ga s u s u n o d n a s u l a t i n. I t o ’ y n a gp a p a h a l a ga s a l a lo n g i k a u u n l a d ng manunulatatpati na rin sa panitikan sa kabuuan. SALAMAT SA PAKIKINIG!  MgaSanggunian Bongcato,M.J.(2020,July 9).AngPanunuringPampanitikan[Powerpointslides].SlideShare. ht ps:/ www.slideshare.net/MARYJEANBONGCATO/ge-pan-1-kabanata-2 Lobaton,L.,&Malan,P.(n.d.).PanunuringPampanitikanPangalawangBahagi[Powerpointslides]. CourseHero ht ps:/ www.coursehero.com/file/15844363/Panunuring-Pampanitikan/ Loquil ano,J.P. (2017).MgaTeoryangPampanitikanatMgaUriSa Pagdulog. ht ps:/ www.scribd.com/document/353131505/Mga-Teoryang-Pampanitikan-at-Mga-Uri-Sa-Pagdulog Miraflor,M.(n.d.).PanitikangPanlipunan- MgaPagdulogsaPagsusuri[Powerpointslides]. AcademiaEdu. ht ps:/ www.academia.edu/44056297/Panitikang_Panlipunan_Mga_Pagdulog_sa_Pagsusuri Tabbu,R.A.,delaCruz,R.L.,&Atal,K.B.(n.d.).PanunuringPampanitikan[Powerpointslides]. CourseHero. ht ps:/ www.coursehero.com/file/78355665/PANUNURING-PANITIKANpptx/ Lagarto,S.(2017,July 28). UnangWIka [Powerpointslides].SlideShare. ht ps:/ www.slideshare.net/stephanielagarto_07/unang- wikht p:/ truthbyakm.blogspot.com/2017/04/panunuring-pampanitikan-bagong.html ht ps:/ www.academia.edu/42383968/KRITISISMO ht ps:/ en.wikipedia.org/wiki/Philitas_of_Cos  MgaSanggunian ht ps:/ en.wikipedia.org/wiki/Ptolemy_I _Philadelphus ht ps:/ philippineculturaleducation.com.ph/thomasites/ ht ps:/ www.goodreads.com/author/show/5156421.Bienvenido_L_Lumbera ht ps:/ alchetron.com/Juli%C3%A1n-Cruz-Balmaceda ht ps:/ en.wikipedia.org/wiki/I%C3%B1igo_Ed._Regalado ht ps:/ hasaan.ust.edu.ph/lupong-tagasuri/ ht ps:/ philippineculturaleducation.com.ph/abadil a-alejandro/ ht ps:/ peoplaid.com/2019/03/21/teodoro-agoncilo/ ht p:/ panitikan.ph/category/authors/page/44/?filter_by=featured ht ps:/ www.dlsaa.com/honors-and-awards/awardees/cruz-isagani-r-phd ht ps:/ kahimyang.com/kauswagan/articles/1279/today-in-philippine-history-september-25-1879-lope- k-santos-was-born-in-pasig ht ps:/ www.facebook.com/UniversityoftheEastUE/photos/poet-writer-ue-profes or-alumnus-rogelio- g-mangahas-79the-ue-community-condoles-/1871824162869861/ ht ps:/ mb.com.ph/2021/08/11/clodualdo-del-mundo-jr-curates-dokyu-section-of-cinemalaya-2021/