PAN 110 Prelim Reviewer PDF - Pag-aaral ng Panitikan at Kultura

PAN 110 Mga elementong nakaaapekto sa panitikan tulad ng: Panitikang Pilipino (a) Klima – ang init o lamig ng panahon kabilang na rin ang Ang panitikang Pilipino ay sumasak...

PAN 110 Mga elementong nakaaapekto sa panitikan tulad ng: Panitikang Pilipino (a) Klima – ang init o lamig ng panahon kabilang na rin ang Ang panitikang Pilipino ay sumasaklaw sa lahat ng nakasulat bagyo, sigwa, ulan, at baha ay may kinalaman sa pag-iisip at at pasalitang pagpapahayag ng mga Pilipino na pag-uugali ng tao na karaniwa’y laman ng mga akdang nagpapahayag ng kanilang indibidwal o kolektibong pampanitikan. damdamin at karanasan kaugnay ng buhay sa Pilipinas. Kinakatawan nito ang lahat ng mga grupong pangkultura at (b) Gawain sa araw-araw – ang hanapbuhay at mga sumasaklaw sa iba't ibang kontribusyon mula sa lahat ng mga tungkulin ng tao ay nakaaapekto sa kanyang mga salita. Ang wika ng bansa. mga ito rin nakaiimpluwensiya sa pag-unawa ng akda. Humuhugot ito sa mga realidad ng Pilipinas para sa materyal (c) Kinatitirahan – ang kinatitirahang pook ng isang lahi ay nito at nagpapahayag ng pananaw, mga hangarin, at nagpapasiya sa hilig at takbo ng talasalitaan at himig ng pilosopiya ng mga mamamayang Pilipino. Maaari itong nasa tayutay ng panitikan. Ang bansang mapulo at madagat katutubo o sa mga pinaghalong anyo na nagreresulta mula sa katulad ng atin ay mayaman sa mga larawang higgil sa isang kasaysayan ng akulturasyon. kabundukan, kabukiran at karagatan. Sa mga kontinente na malalawak at walang lawa ay maraming salitang kaugnay ng kalikasan. Dahil dito, ito ang estetitekong tugon ng mga awtor na Pilipino sa mga kasaysayan, sosyal, politikal, at ekonomikong (d) Lipunan at pulitika – ang mga ugaling panlipunan at kondisyon at mga transportasyon na nagaganap sa kanilang mga simulaing pampulitika at pampamahalaan ay nadadala partikular na lugar at panahon. CCP Encyclopedia (2020) at naipapasok sa panitikan ng isang bansa. Sining/Arts = Architecture, Visual Arts, Film, Music, (e) Relihiyon at edukasyon – ang tayog at lawak ng laman ng Dance, Theater, Broadcast Arts, Literature/Panitikan panitikan ay ayon sa kung hanggang saan ang abot at saklaw ng karunungan ng nagmamay-ari niyon. Ito’y salig sa Panitikan = nabuo sa pamamagitan ng panlaping kabilaang pananampalatayang dala ng relihiyon at sa kultura na pang-an at salitang ugat na “titik”. nagtuturo kung ano ang mali at tama * Ang salitang ito, ayon kay Ponciano B. Pineda (1986) naging Kahalagahan ng Panitikang Pilipino patnugot ng Surian ng Wikang Pambansa, ay panumbas ng Tagalog sa “literatura” o literature na kapwa batay sa ugat Mahalaga ang pag-aaral ng panitikan sa mga sumusunod na ng lating “litera” na ang kahulugan ay “letra” o titik. mga kadahilanan: * Ayon sa CCP Encyclopedia: Binubuo ng lahat ng nakasulat 1. Makikilala ng tao ang kanyang sariling kalinangan, mga at oral na pagpapahayag ng mga Pilipino na naghahatid ng minanang yaman ng isip ng lahi, kalakasan at kahinaan ng kanilang indibidwal o kolektibong damdamin at karanasan kultura at pananaw sa buhay. na may kaugnayan sa buhay sa Pilipinas. Kinakatawan nito ang lahat ng grupo ng kultura at tinatanggap ang iba't ibang 2. Matututuhang ipagmalaki ang mga bagay na tunay na kontribusyon mula sa lahat ng wika ng bansa. Mula sa sarili at magiging matibay at matatag sa pagkilala sa karanasan ng mga tao sa Pilipinas bilang materyal sa kanyang pagkalahi. pagpapahayag ng pananaw, adhikain, at pilosopiya ng pagiging Pilipino. Maaaring ito ay nasa katutubo o sa mga 3. Mababatid ang mga kagalingang pampanitikan sa hybrid na anyo na nagreresulta mula sa isang kasaysayan ng pana-panahon upang lalong mapadalisay, mapayabong at akulturasyon. mapaningning ang mga kagalingang ito. * Sa libro nina Sauco at kasamahan sinabi na, ang panitikan 4. Magkakaroon ng pagmamalasakit sa panitikang Pilipino ay salamin ng buhay na nakukulayan ng “iba’t ibang uri ng na siyang sandigan sa panghihiram ng mga bagong damdamin ng pag-ibig, kalungkutan, pag-asa, takot, at kalinangan at kabihasnan. pagkamuhi.” 5. Mabibigyan ng kaukulang kahalagahan ang sariling wika Anyo ng Panitikan: sa paglalarawan ng mahahalagang karanasan, mga pangarap, paniniwala at mga gawaing pang-araw-araw. May dalawang anyong panlahat ang panitikan: patula at tuluyan. Ang mga tula ay maaaring: 6. Nililikom nito ang pinakamabubuting akda sa isang panahon. 1) tulang pandamdamin - liriko, awit, kundiman, elehiya, oda, soneto; 7. Nagtuturo ito ng magandang asal at wastong pag-uugali sa isang lugar. 2) tulang pasalaysay - epiko, epiko at kurido; tulang dula o pantanghalan - senakulo, tibag, panuluyan at tulang patnigan 8. Nagpapahalaga ito ng mga katutubong kaugalian, – duplo, karagatan at balagtasan. pananampalataya at batas panlipunan. Sa tuluyan naman ang lalong karaniwang halimbawa ay 9. Lumilikha ito ng damdamin ng paggalang sa identidad anekdota, balita, kuwento, alamat, maikling katha, ulat, ng isang lahi. kasaysayan, talambuhay, dula, sanaysay, lathalain, nobela at iba pa. Marami nang akdang pampanitikan na nagdala ng malaking impluwensiya sa buong daigdig. Ang ilan dito ay ang mga Ang talata sa tuluyan ay gumagamit ng apat na paraan ng sumusunod: pagpapahayag: pagsasalaysay, paglalarawan, paglalahad o pangangatwiran. 1) Ang BANAL NA KASULATAN 2) Ang KORAN na pinaka-Biblia ng mga Muslim. 3) Ang ILIAD at ODYSSEY ni Homer. Ito’y mahalagang katangiang taglay ng anumang 4) Ang MAHAB-BHARATAS ng India na sandigan ng akdang pampanitikan. Nagbubunsod ito upang kanilangbpananampalataya. tayo’y mag-isip nang may kabuluhan upang 5) Ang DIVINA COMMEDIA (Divine Comedy) ni yumabong at yumaman an gating isipan. Dante, ng Italya 6) Ang EL CID CAMPEADOR ng Espanya 2.​ Bisa sa kaasalan -Anong kaasalan o moral ang 7) Ang AWIT ni ROLANDO ng Pransiya pinakita sa kwento. 8) Ang AKLAT ng mga ARAW ni Confucio, nanaging batayan ng pananampalataya, kalinangan at karunungan ng mga Ang panitikan ay nakatutulong sa paghubog ng Intsik pag-uugali. Ang pagpapahalaga sa bisang ito ay pagkilala sa pagkaresponsable ng indibidwal at sa 9) Ang SANLIBO’T ISANG GABI ng Arabia at Persia pag-angat sa kanyang kalagayan. 10) Ang CANTERBURY TALES ni Chaucer sa Inglatera 11) Ang UNCLE TOM’s CABIN ni Harriet Beecher “Madaling isilang ang tao sa mundo, Madaling Stowe ng Estados Unidos mabuhay ang masamang damo Subalit ang laging bilin ng nuno ko, “Atong, sikapin mong ika’y maging Ang Panitikan/Literature tao.” -Mula sa: “Ang Buhay” ni A.V. Hernandez World/mundo ----à 7 Continents ---à Asia ---à Japan, Korea, 3.​ Bisa sa damdamin - Damdaming naiwan sayo ng China --à Pilipinas ----à Luzon, Visayas, Mindanao --à North, mabasa mo ang kwento. Ang ating damdamin ay south, east and west of Mindanao ----à rehiyon ---à Syudad ---- naaantig o natitinag ng damdamin ng tauhan ng à barangay -----à purok -----à Sitio ---à Zone or purok --à akda o kaya ay ng damdamin ng awtor. Tahanan ----à Pamilya -----à Ikaw na nasa paaralan? (Ano na?) EX:ang naiwang bisa sa damdamin ko bilang isang Hindi pa kasali ang genre, teorya, etnikong grupo, LGBT, mambabasa ay halu-halong damdamin mula sa pambata, kasaysayan, makabago at komtemporaryo at ibang umpisa ng kwento hanggang sa wakas nito aralin sa panitikan. malungkot, at madamdamin. Malawak at malalim ang sakop ng panitikan. Nagagawa ito sa pamamagitan ng: Pananagutan ng Panitikan 1) pagpukaw sa ating pandama;​ 2) pagpukaw sa ating alaala; ​ 3)tuwirang pagpapahayag ng damdaming nais Napakaselan ng pananagutan o tungkuling ginagampanan ihatid. “Sa aba ng abang mawalay sa Bayan! Gunita ng panitikan sa sangkatauhan. Panitikan ang nagpapasigla ma’y laging sakbibi ng lumbay, Walang alaala’t ng buhay sa daigdig. Nag-uugnay ito sa buhay sa nakaraan at inaasam-asam Kundi ang makita’y lupang tinubuan!” buhay sa kasalukuyan at hinaharap. -Mula sa Pag-ibig sa Tinubuang Lupa”Ni Andres Bonifacio ​ Panitikan ang nagpapadama sa atin ng mga damdamin, kaisipan at mga karanasan ng ating mga kababayan na may “Paano Magbasa ng Panitikang Pilipino” Sa akda kinalaman sa pagsulong sa kabuhayan tungo sa kaunlaran at ni Bienvenido Lumbera pagiging matatag ng ating bansa. Ang bisa nito ay may kapangyarihang gumagabay sa ating mga desisyon. “Ang Sanaysay: Introduksyon” Masasabi ring papel ng panitikan ang mga paglinang ng I. Panimula nasyonalismo o pagiging makabansa ng mga mamamayan sapagkat ito ay nagiging daan upang magkaugnay-ugnay Ang sanaysay ay isang mahalagang anyo ng panitikan na ang mga damdamin ng mga tao upang makita ang katwiran nagpapahayag ng kaisipan, pananaw, at karanasan ng isang at katarungan. tao sa masining na paraan. Dahil sa mga akdang pampanitikan, natutuklasan natin ang Sa seksyong “Ang Sanaysay: Introduksyon”, ipinaliwanag ni kultura at kaugalian ng iba-ibang lahi, wika at relihiyon sa Bienvenido Lumbera ang kasaysayan, anyo, at kahalagahan daigdig. Nagbubukas ang panitikan ng kamalayan sa lahat ng sanaysay sa kulturang Pilipino. Ang bahaging ito ay ng ugnayang lokal at pandaigdig upang maihanda ang sarili nagbibigay-linaw sa papel ng wika sa pagbubuo ng sanaysay sa pakikipamuhay at komunikasyon sa hindi natin kawika o at ang ebolusyon nito mula sa panahong kolonyal hanggang kalahi. sa kasalukuyan. Bisa ng Panitikan? II. Ang Wika at ang Pagsilang ng Sanaysay Mga Hatid na Bisa ng Panitikan Ayon kay Lumbera, ang wika ay isang kasangkapan ng komunikasyon na hindi lamang nagpapahayag ng Tatlong bisa ang masusumpungang taglay ng akdang impormasyon kundi bumubuo rin ng personal na sanaysay. pampanitikan. Ang mga ito’y pangkaisipan, pangkaasalan at Araw-araw, ginagamit natin ang wika sa pagpapaliwanag ng pandamdamin, ayon kay Alejandro (1927:28-50) mga bagay, sa pagtalakay ng mahahalagang isyu, at sa pagbabahagi ng damdamin lahat ng ito ay anyo ng sanaysay 1.​ Bisa sa kaisipan -ung ano yung tumatak sa isip mo na hindi natin namamalayan. ng mabasa mo ang kwento. EX: Maraming bagay ang naging bago sa aking isipan ng mabasa ko ang Sa kasaysayan ng Pilipinas, lumitaw ang sanaysay bilang kwento. isang anyo ng panitikan sa ilalim ng pananakop ng mga Espanyol. Noong ika-17 siglo, ang mga paring Espanyol tulad ni Padre Francisco Blancas de San Jose ay gumamit ng sanaysay upang ipalaganap ang Kristiyanismo. Isinulat nila ito sa Tagalog upang maunawaan ng mga V. Kahalagahan ng Sanaysay katutubo. Gayundin, sina Padre Alonso de Santa Ana at Padre Pedro de Herrera ay sumulat ng mga sanaysay na Ipinapakita ng seksyong ito na ang sanaysay ay isang relihiyoso. makapangyarihang anyo ng panitikan. Hindi lamang ito daluyan ng impormasyon kundi isang instrumento rin ng III. Ang Ebolusyon ng Sanaysay sa Pilipinas pagpapahayag ng saloobin at pagsusuri ng lipunan. Bagaman may mga sanaysay nang naisulat noong Sa pamamagitan ng sanaysay, naitatala ang mga ideya, pananakop ng Espanya, walang komprehensibong koleksyon pananaw, at damdamin ng isang henerasyon, kaya ito ay ng sanaysay na isinulat sa wikang katutubo. Sa ika-20 siglo may mahalagang papel sa pagpapayaman ng kultura at lamang, lumitaw ang terminong “sanaysay” sa bokabularyong kasaysayan ng Pilipinas. Tagalog, ayon kay Alejandro G. Abadilla. Ang Dula Hinango niya ito mula sa salitang “sanay” at “salaysay,” na nangangahulugang pagsasalaysay ng isang taong may Ang dula na isinipi sa sa libro na ito ay kontemporaryo, at kasanayan. Itinuturing si Abadilla bilang isa sa mga karamihan ay isinulat noong dekada ‘80; ang ilan ay sa tagapagtaguyod ng modernong sanaysay sa Pilipinas. kasalukuyang dekada. At lahat nito ay naipalabas na, at hindi lang minsan. Ang kadalasan na pinapaksa ng mga dula ay Sa kanyang introduksyon, binanggit din ni Abadilla ang ilang ang nakaraan, at hindi lamang ang kasalukuyan upang kilalang personalidad na nag-ambag sa sanaysay, kabilang matuto ang mga kabataan na lumingon sa nakaraan, at sina Marcelo H. Del Pilar, Emilio Jacinto, at Andres malaman ang mga pangyayari. Bonifacio noong panahon ng rebolusyon. Ang pagpili ng dula ay iniuugnay din kung sino ang kanilang Sa sumunod na mga dekada, ipinagpatuloy nina Pascual H. target audience upang ito ay makakuha ng atensyon, lalo na Poblete, Julian Cruz Balmaseda, at Lope K. Santos ang at ang inaasahang manood o magbasa nito ay ang mga pagsusulat ng sanaysay sa mga pahayagan at magasin. kabataan, lalo na ang mga estudyante. Pagpapalawak ng Kategoryang Sanaysay Ang dula ay isang anyo literatura, na laging nagtatangkang isaayos ang mga isyu na nakapalaman a.​ Mga tekstong pampanitikan – malawak na ang nito, dahil ito ay nagsisilbing aral at gabay ng mga manood o pagtingin sa kategoryang sanaysay mambabasa sa totoong buhay. b.​ Sermon ng mga Pari - Ang mga sermon ay nagbabahagi ng impormasyon, nagpapaliwanag, at Mga Bahagi ng Dula umaakit sa mga tagapakinig. c.​ Editoryal at Kolum - mga diyaryo at magasin ay maaari ring ituring na sanaysay. ​ Yugto o Act: Kung ang nobela ay may kabanata sa dula d.​ Liham at Talaarawan - Ang mga ito ay naglalaman naman ay yugto. Ito ang pagkakahati-hati ng mga ng mga personal na karanasan, saloobin, at pangyayari sa tagpo. obserbasyon. ​ Tanghal o Scene: Bumubuo sa yugto. Pagbabago ng tagpuan ayon sa kung saan gaganapin ang susunod na Pamantayan sa Pagsusuri ng Sanaysay pangyayari. ​ Tagpo o Frame: Paglabas pasok ng mga aktor kung a.​ Mahusay na Paggamit ng Wika - Ang wika ay dapat sino ang gumanap o gaganap sa eksena. maging mabisa sa pagpapaabot ng layon ng sanaysay. Mga uri ng Dula b.​ Organisasyon ng Kaisipan - Ang organisasyon ay nagbibigay ng kalinawan at lohika sa akda. ​ Trahedya: nagwawakas sa pagkasawi o kamatayan ng c.​ Pagpili ng Salita - Ang pagpili ng salita ay mga pangunahing tauhan. nagbibigay ng lakas at bisa sa akda. d.​ Kabuluhan ng Nilalaman - Ang mahalaga ay ​ Komedya: Ang wakas ay kasiya-siya sa mga manonood maging makabuluhan ito sa pagtalakay sa paksain at dahil nagtatapos ng masaya sapagkat ang mga tauhan maging kaugnay sa panahon at kamalayan ng ay magkakasundo. mambabasa. ​ Melodrama: Kasiya-siya rin ang wakas ngunit may mga bahaging malungkot. IV. Ang Iba’t Ibang Uri ng Sanaysay ​ Parsa: Ang layunin nito’y magpatawa sa pamamagitan Sa kasalukuyan, malawak na ang saklaw ng sanaysay. May ng mga pananalitang katawa-tawa. pormal na sanaysay, na gumagamit ng lohikal na ​ Saynete: ng mga tagpo ng pang-araw-araw na buhay, pangangatwiran at pananaliksik, at may di-pormal na na nagtatampok ng mga pinalaking tauhan mula sa sanaysay, na mas malaya at personal ang tono. Kasama rin sa mas mababa o panggitnang uri mga uri ng sanaysay ang: ​ Tragikomedya: Magkahalo ang katatawanan at kasawian. Ngunit sa huli ay nagiging malungkot ang (a)​ Sanaysay na Nagpapaliwanag – wakas dahil sa pagkamatay ng mga tauhan. nagbibigay-liwanag sa isang konsepto o ideya. (b)​ Sanaysay na Nangangatwiran – nagpapahayag ng Mga Halimbawa ng Dula: opinyon gamit ang lohikal na argumento. (c)​ Sanaysay na Nagsasalaysay – nagkukuwento ng Kalantiaw na isinulat ni Rene Villanueva isang pangyayari o karanasan. Pingkian na isinulat ni Juan Ekis (d)​ Sanaysay na Naglalarawan – inilalarawan ang isang tao, bagay, o lugar gamit ang masining na wika. II. Mga Gabay sa Pagbasa Apat na Perspektibo 1. Formalismo Sa pagbabasa ng dula, marami tayong dapat isaalang-alang, 2. Historikal at Sosyolohikal para mas maintindihan natin lalo kung ano ang pinapanood 3.. Kultural o binabasa natin. Mga halimbawa sa kung paano magbasa o 4. Estetika at Pagkatao manood ng dula: Ang mga unang maikling kwentong nalathala ay yaong “Sino ang pangunahing tauhan sa dula?” Dapat nating humahalintulad sa dalawang modelo : tukuyin ang kanyang pangalan, edad, uring pinagmulan, at estado sa buhay. Modelong Guy de Maupassant - Mayroong isang twist sa katapusan ng kwento “Ano-ano ang kanyang nga mithi? O pinaka gusto sa Modelong James Joyce - yugto ng pagkamulat sa wakas ng buhay?” kwento “Ano-ano ang mga isyu na pinagtutuunan talaga ng pansin 1.​ Formalistiko. Tinitingnan ng perspektibong ito ang kwento sa dula?” bilang binubuo ng mga formal na elemento o sangkap. Malinaw ang pag-unlad ng kwento ang simula, gitna at Yun lang ang ilan sa maraming tanong na dapat nating katapusan ng kwento; bawat bahagi’y nakakapagtulak sa isaalang-alang kapag tayo ay nagbabasa o nanonood ng pag-unlad at pagresolba ng tunggalian ng kwento. dula. Maganda rin at malalaman natin kung sino ang a.​ Tagpuan nagsulat sa dula, ang awtor. Magsaliksik, alamin ang kanyang b.​ Karakter talambuhay, mga pangunahing akda, pananaw sa buhay, c.​ Tunggalian proseso sa pagsulat, atbp. Upang lalo nating maintindihan d.​ Plot o Banghay ang mga dula na ating pinapanood, dapat natin itong suriin e.​ Resolusyon at intindihin. 2. Historikal at Sosyolohikal. Ang perspektibong ito ang akda ilang produkto o artifact ng isang partikular na kasaysayan at Ang Kwento ni Rolando B. Tolentino sosyolohikal na formasyon o lipunan. Sino si Rolando B. Tolentino? Mahalagang may kaalaman sa sosyo-politikal, ekonomiya at kultural na aspekto sa dalawang tinutukoy na panahon at ​ Filipino writer lipunan. ​ Isa sa mga nagtatag ng Center for Media and Cultural Industries. 3. Kultural - Bawat salik ay nahahati sa dalawang kaantasan: ​ Nagtapos ng AB Literature at MFA creative writing. ang pribilihiyado at naisantabi. Sinisikap ng perspektibo na bigyang-paliwanag ang kaangkupan ng mga piniling detalye, Paano Magbasa ng Panitikang Filipino aksyon at pagpapahiwatig sa kwento. ​ Isang aklat na naglalaman ng mga gabay sa Estetika at Pagkatao kritikal na pagbasa ng panitikang Filipino. Estetika: ​ Tumutok sa ugnayan ng panitikan sa kasaysayan, Realismo kultura, at lipunan ng Pilipinas. Modernismo ​ Binibigyang-diin ang kontekstuwal na pagsusuri Postmodernismo ng mga akda batay sa kasaysayan at Pangkalahatang Buod panlipunang kalagayan. ​ Layunin nitong hubugin ang kamalayan ng mambabasa tungkol sa panitikan bilang Kolonyalismo - kaakibat na pagnanasa na masakop di repleksyon ng lipunan. lamang ang ibayong lupain, kundi maging ang ibayong ​ Tinalakay ang anyo, istruktura, wika, at estilo ng kaalaman na rin. panitikan upang maunawaan ang mas malalim nitong layunin. Imperialismo - Ang pagkamkam ng lupain ay pinalitan ng ​ Nagbibigay-diin sa papel ng panitikan sa pagkamkam ng kapital. pagpapalaganap ng pambansang kultura at identidad. ​ Nagsisilbing instrumento para sa panlipunang Multinasyonalismo - Ang kapital ay hindi sentralisado sa kamalayan at pagbabago. iisang ahensya, ito’y nakakalat sa lahat ng lupalop ng mundo. Ang Maikling Kwento Realismo - Ideal na representasyon ng tao ang sinisiwalat sa panitikan at sining. ​ Isang anyo ng panitikan na naglalahad ng isang buong kwento sa loob ng maikling pahina lamang. Modernismo - Pesimistikong pagtingin sa anumang artifact ​ Ito ay karaniwang may limitadong bilang ng mga ng sibilisasyon. salita at nakatuon sa pagbuo ng isang kompleto at may saysay na kuwento sa maikling panahon. Postmodernismo - Eklektiko ang ginagamit na panghihiram ​ Maaaring tagurian bilang pinakabunsong pormang at pagnanakaw mula sa iba’t ibang kasaysayan, lipunan at pampanitikan sa bansa. kultura. ​ Ito’y ipinakilala at natutunang isulat sa pampublikong sistemang edukasyong itinaguyod sa Ang Paano Magbasa ng Panitikang Filipino ni Bienvenido maagang yugto pa lamang ng panahon ng L. Lumbera ay tumatalakay sa masusing pagbasa at Amerikano. pagsusuri ng panitikan bilang repleksyon ng kasaysayan, ​ Ipinakilala sa kolonyal na edukasyon, maaaring suriin kultura, at lipunan ng Pilipinas. Layunin nito ang linangin din itong pormang pampanitikan bilang bahagi ng ang kritikal na kamalayan ng mambabasa at itaguyod ang empire building. panitikan bilang mahalagang bahagi ng pambansang identidad. Unang Bahagi: Kultura at Politika Paano Magbasa ng Panitikang Pilipino Bakit Hindi Paksang Filipino? Introduksyon sa Tula Joi Barrios Sinusuri kung bakit hindi madalas tinatalakay ang pagiging Pilipino sa sining at panitikan, at paano ito dapat pagtuunan Ang panitikan ay may mahalagang papel sa paghubog ng ng pansin sa pagbuo ng pambansang identidad. kamalayan ng isang lipunan, lalo na sa mga usaping panlipunan, kasarian, at identidad. Isa sa mga makabagong Isa sa mga pangunahing mensahe ng akdang ito ay ang makata na gumamit ng panulaan bilang anyo ng protesta at pagbibigay-diin sa kahalagahan ng pagiging tapat sa sariling pagbibigay-tinig sa mga nasa laylayan ay si Joi Barrios. kultura at identidad. Hinahamon ni Lumbera ang mga manunulat at akademiko na magsulat at mag-aral ng mga Sa pamamagitan ng kanyang mga tula, naipapahayag niya paksang malapit sa kanilang puso at karanasan bilang ang mga hinaing ng kababaihan, manggagawa, at iba pang Pilipino, sa halip na magpatangay sa mga dayuhang sektor ng lipunan na patuloy na nakararanas ng pang aapi. impluwensya. Sa particular, ang tula ay maaring iugnay sa kultura, pulitika Ang Sentenaryo ng Imperyalismong Estados Unidos sa at ekonomiya ng Lipunan. Maaaring suriin din kung anong Pilipinas: Sanhi at Bunga ng Mahabang Pagkaalipin mga tradisyon ng panulaan ang sinusunod o binabalikan ng tula. Ang tula ba ay naapektuhan ng panulaan sa Kanluran, isang malalim na pagsusuri sa impluwensya ng panulaan sa Asya, o tradisyunal na panulaang Tagalog? imperyalismong Amerikano sa Pilipinas at ang Paano binabalikwas ng may-akda ang mga tuntunin? pangmatagalang epekto nito sa kasaysayan, kultura, at identidad ng mga Pilipino. Sa tradisyunal na panulaan, ang babae ay lagi na lamang inihahambing sa maganda at mahalimuyak na bulaklak ng mga makatang lalaki. Ang bulaklak naman ay ginagamit ng Ang mga pangunahing sanhi at bunga ng isang siglo ng makatang babae bilang imahen na nagbabago, maaaring pananakop at pamamahala ng Estados Unidos sa Pilipinas. malanta, maaaring itapon na basta na lamang. Kung ang Tinutukoy niya ang mga sumusunod na puntos: dinadakila ng mga kalalakihan ay ang kariktan ng babae, ang pinatutuunan naman ng pansin ng kababaihan ay ang 1. Sanhi ng Imperyalismo - Ipinapaliwanag ni Lumbera ang karangalan, kalinisan ng puso at katapatan. iba't ibang dahilan kung bakit sinakop ng Estados Unidos ang Pilipinas, kabilang ang mga pang-ekonomiya, Samakatuwid, ang kanilang pagtula ay waring hamon sa pampulitika, at militar na interes. Isa sa mga pangunahing kalalakihan. Ang tula ni Mabanglo ay hindi lamang tula ng layunin ng Amerika ay ang pagpapalawak ng kanilang pag-ibig, kundi tula na rin ng paghamon. Ngunit hindi impluwensya sa rehiyon ng Asya-Pasipiko. lamang pagtutuon sa kalooban ng babae ang hinihingi sa kausap na pinapatunayan ng mga pandiwa (lampasan, 2. Bunga ng Pananakop - Itinatalakay ni Lumbera ang iba't sunduin, ibangon, sisirin, liparin, umilanlang). May tiyak na ibang aspeto ng buhay Pilipino na naapektuhan ng konsepto ng relasyon na inihaharap. imperyalismong Amerikano, tulad ng edukasyon, wika, ekonomiya, at politika. Halimbawa: “Kung Ibig Mo Akong Makilala” ni Ruth Elynia Mabanglo 3. Pagkaalipin at Paglaya: Nilalagay ni Lumbera ang diin sa kahabaan ng panahon ng pagkaalipin ng mga Pilipino sa “Writing the Nation” Pag-akda ng Bansa ni Bienvenido ilalim ng pamamahala ng Amerika. Gayunpaman, Lumbera ipinapakita rin niya ang mga kilusan at pakikibaka ng mga Pilipino upang makamit ang kanilang kalayaan at kasarinlan. Sino si Bienvenido Lumbera? Ikalawang Bahagi: Wika at Kultura ​ Kilala sa tawag na "Ka-Bien" ​ tanyag na Pilipinong manunulat, kritiko at dakilang Kung Paano Nilulutas ang Problema sa Wika. Sinusuri ang dramatista. isyu ng wikang Filipino sa edukasyon, lipunan, at akademya, ​ Gawad Ramon Magsaysay para sa Pamamahayag, pati na rin ang mga hakbang upang mapalakas ito. Panitikan, at Malikhaing Komunikasyon noong 1993. ​ Ang kanyang mga akda ay naglalaman ng mga Ang Usapin ng Wika para sa mga Filipino at ang katutubong sining at pagpapahalaga sa kasaysayan Pagbabago ng Lipunang Filipino. Pinag-aaralan ang at kultura ng bansa. epekto ng wikang ginagamit sa bansa sa pagbabagong ​ mahusay at masugid na tagasubaybay at panlipunan at pampulitika. tagapagsalaysay ng pag-unlad ng panitikan, wika, at kulturang Filipino. Ikatlong Bahago: Literature/ Panitikan ​ Itinanghal na Pambansang Alagad ng Sining sa Panitikan noong 2006. Writing the Nation/Pag-akda ng Bansa ”Pambansa" at ang "Pampanitikan" sa Pambansang ​ pinagsama-samang akda tungkol sa sining ng Panitikan. Sinusuri ang konsepto ng pambansang panitikan Pilipinas. at kung paano ito naiiba sa pampanitikang kahulugan. ​ pinagtuunang pansin ang mahahalagang paksain Tinatalakay ni Lumbera ang kahalagahan ng parehong tungkol sa kalagayan ng panitikan ng Pilipinas. pambansang at pampanitikang aspeto sa pagsusuri ng ​ kultura at nasyonalismo. panitikan. ​ pagsusuri sa mga akdang pampanitikan. ​ pagpapayabong at pagpapayaman sa panitikang Pambansang Aspeto. Ang pambansang pananaw ay Filipino tumitingin sa panitikan bilang repleksyon ng kasaysayan, politika, at kultura ng isang bansa. Pampanitikang Aspeto. Ang pampanitikang pananaw ay “Ang Bayan sa labas ng Maynila” Rosario Cruz- tumitingin sa panitikan bilang isang sining na may sariling Lucero, 1975 mga patakaran at prinsipyo. Sino si Rosario Cruz Lucero? Panitikang Panrehiyon, Panitikang Pambansa: Magkabuklod at Magkarugtong. Ang koneksyon ng Rosario Cruz Lucero panitikang panrehiyon at pambansa sa pagbubuo ng isang malawakang pambansang identidad. ​ Isang tanyag na manunulat , guro, iskolar, tagapagsalin. ​ Kilala sa kanyang mga akdang tumatalakay sa isyung Ika-apat na Bahagi: Theater/ Teatro panlipunan , kultura at pulitika. ​ Mga sulat naglalaman ng mga kwento at pagninilay Kasaysayan ng Teatrong Pilipino. Ang mga pinagmulan ng ukol sa buhay ng ordinaryong tao at mga kaganapan teatrong Pilipino ay nagmula sa mga ritwal at seremonyang sa lipunan. pang-relihiyon ng mga katutubong Pilipino. Itinatag ang mga akademya at paaralan na nagturo ng mga makabagong Tungkol saan ang akda? anyong teatro, kabilang ang bodabil at mga modernong drama. Ang akdang pinamagatang "Bayan sa Labas ng Maynila" ni Rosario Cruz Lucero ay tumatalakay sa mga hamon at Sa kanyang akda, binibigyang-diin ni Lumbera kung paano ang teatro ay nagiging isang makapangyarihang plataporma pagsubok na kinakaharap ng mga mamamayan sa para sa pagpapahayag ng mga isyung pampulitika at probinsya o mga rehiyon sa labas ng Maynila. panlipunan, at kung paano ito nagagamit upang magbigay ng kamulatan at inspirasyon sa mga manonood. Tulad ng kahirapan at kakulangan sa mga oportunidad, na kabaliktaran sa buhay sa Maynila na simbolo ng Sining at Pulitika sa Teatro - Ang politika sa paglikha ng urbanisasyon at modernisasyon. dula, pati na rin ang papel ng teatro bilang isang anyo ng sining na maaaring magmulat at makaimpluwensya sa Ang pangunahing ideya ng akda ay tumutok sa pagkakaiba lipunan. ng buhay sa Maynila at sa mga probinsya, pati na rin ang epekto ng urbanisasyon sa mga tao at kultura sa mga lugar Ikalimang Bahagi: Film/ Pelikula na hindi gaanong maunlad. Tinutukoy ng akda ang mga aspeto ng buhay sa mga bayan at mga probinsya na kadalasang hindi nabibigyan ng pansin sa mainstream na ​ Ang pelikula ay isang makapangyarihang anyo ng media, tulad ng mga paghihirap, mga pagnanasa ng mga sining ​ Nagpapahayag ng malalim na emosyon at tao na magkaroon ng mas maginhawang buhay, at ang makabuluhang mensahe kanilang pakikisalamuha sa mga isyung panlipunan. ​ Hindi lamang libangan, kundi isang salamin ng kultura at kasaysayan ​ Depinisyon ng "Tayo" ni Lucero na siyang tinawag niyang "Bayan". Ipinakita ni Lumbera kung paano ang pelikula ay magiging isang makapangyarihang anyo ng sining na kayang Mga Materyal na Basahan ng Kultura magpahayag ng malalim na emosyon at makabuluhang mensahe. Ang pelikula ay hindi lamang isang anyo ng ​ Isinasaad dito ni Lucero ang pagpapanatili ng libangan kundi isang paraan upang maipakita ang yaman ng diwang rebolusyonaryo. kultura at kasaysayan ng bansa. ​ Tinalakay dito ang dominanteng bersyon kung saan makikita na walang kapangyarihan ang mga Basahin ang Sine! at Ang Manonood: Binabasa Rin kakabaihan. Pinapakita kung paano binabasa at nauunawaan ng ​ Ang mga kwentong nabanggit kung saan manonood ang pelikula bilang isang sining. ipinapakita ang kalakasan at kakayanan ng mga kababaihan kung saan ipinapakita ang Pelikula bilang Mapagpalayang Sining: feminismong teorya. Sa kabuuan, ang akdang ito ay nagsisilbing isang Ipapaliwanag ang pelikula bilang isang anyo ng sining na pagmumuni-muni sa mga kalagayan at buhay ng mga tao sa may kakayahang magpalaya at magmulat ng kamalayan. mga pook na hindi madalas pinag-uusapan, at ito ay isang Tinalakay kung paano hinuhubog ng pelikula ang pananaw paalala na ang buhay sa labas ng Maynila ay may ng mga Pilipino at kung paano ito nagsisilbing salamin ng kanya-kanyang halaga at kahalagahan sa ating kultura at lipunan. kasaysayan. Mahalaga sa akda ang pagpapakita ng contrast sa pagitan ng buhay sa lungsod (Maynila) at sa mga probinsya, at Pangkalahatang Buod kung paanong ang mga tao sa mga probinsya ay patuloy na nagsusumikap at umaasa, sa kabila ng mga hamon sa buhay. Ipinakita ni Lucero ang mga ugali at pananaw ng mga tao na Ang bahaging ito ng Writing the Nation ay nagpapakita ng mula sa malalayong pook, pati na rin ang kanilang malalim na pagsusuri sa pelikulang Pilipino, hindi lamang pagmamahal sa bayan at ang kanilang mga kasaysayan, na bilang aliwan kundi bilang isang mahalagang sining na kadalasang naiwan sa anino ng malalaking lungsod. maaaring gamitin sa edukasyon, propaganda, at pagsusuri ng realidad ng lipunan.