Wykład 4 WIELKA PIĄTKA PDF

Wykład 4 WIELKA PIĄTKA PODSTAWY TEORETYCZNE STRATEGIE W SPOSOBIE IDENTYFIKACJI CECH Podejście Podejście leksykalne kwestionariuszowe PODSTAWY TEORETYCZNE STRATEGIE W SPOSOBIE IDENTYFIKACJI CECH Określenie Wielka Piątka należy...

Wykład 4 WIELKA PIĄTKA PODSTAWY TEORETYCZNE STRATEGIE W SPOSOBIE IDENTYFIKACJI CECH Podejście Podejście leksykalne kwestionariuszowe PODSTAWY TEORETYCZNE STRATEGIE W SPOSOBIE IDENTYFIKACJI CECH Określenie Wielka Piątka należy łączyć z ujęciem leksykalnym, w którym to model pięciu czynników został odkryty i wstępnie zweryfikowany Hipoteza leksykalna – różnice indywidualne zapisane są w wielu Podejście językach leksykalne PODSTAWY TEORETYCZNE STRATEGIE W SPOSOBIE IDENTYFIKACJI CECH Określenie Pięcioczynnikowy Model Osobowości dotyczy modeli wypracowanych w ujęciu kwestionariuszowym. Klasyczną metodą kwestionariuszową do pomiaru pięciu cech osobowości jest NEO-PI-R. Podejście kwestionariuszowe Współczesną metodą jest BFI-2. WPROWADZENIE MODEL WIELKIEJ PIĄTKI McCrae & Costa (1997): Uniwersalna struktura osobowości NEU – neurotyczność EKS – ekstrawersja OTW – otwartość na doświadczenie UGD – ugodowość SUM – sumienność DOWODY EMPIRYCZNE w tym wyniki badań międzykulturowych i longitudinalnych WPROWADZENIE CECHY OSOBOWOŚCI W UJĘCIU WIELKIEJ PIĄTKI NEUROTYCZNOŚĆ SUMIENNOŚĆ Wymiar odzwierciedlający przystosowanie Wymiar opisujący stopień zorganizowania, emocjonalne – emocjonalne niezrównoważenie. wytrwałości i motywacji jednostki w działaniach Neurotyczność oznacza podatność na doświadczanie zorientowanych na cel )opisuje stosunek człowieka do negatywnych emocji, tj. strach, zmieszanie, pracy). Czasami określana jako „wola dążenia do niezadowolenie, gniew, poczucie winy oraz osiągnięć”. wrażliwość nad stres psychologiczny. UGODOWOŚĆ EKTRAWERSJA Wymiar opisujący pozytywne vs. negatywne Wymiar charakteryzujący jakość i ilość interakcji nastawienie jednostki do innych ludzi, orientację społecznych ora poziom aktywności, energii i interpersonalną przejawiającą się w altruizmie vs. zdolność do odczuwania pozytywnych emocji. antagonizmie, doświadczanych w uczuciach, myślach i działaniu. OTWARTOŚĆ Wymiar opisujący tendencje jednostki do poszukiwania i pozytywnego wartościowania doświadczeń życiowych, tolerancję wobec nowości i ciekawość poznawcza WPROWADZENIE CECHY OSOBOWOŚCI W UJĘCIU WIELKIEJ PIĄTKI WPROWADZENIE CECHY OSOBOWOŚCI W UJĘCIU WIELKIEJ PIĄTKI Otwartość na Ekstrawersja Neurotyczność Sumienność Ugodowość doświadczenia Serdeczność Lęk Wyobraźnia Kompetencja Zaufanie Towarzyskość Agresywna Estetyka Skłonność do Prostolinijność Asertywność wrogość Uczucia porządku Altruizm Aktywność Depresyjność Działanie Obowiązkowość Ustępliwość Poszukiwanie Nadmierny Idee Dążenia do Skromność doznań krytycyzm osiągnięć Wartości Skłonność do Emocje Impulsywność Samodyscyplina rozczulania się pozytywne Nadwrażliwość Rozwaga Zestawienie cech niższego rzędu wyróżnianych w Pięcioczynnikowym Modelu Osobowości (Costa, McCrae, 1995) Metody Pomiaru - przykłady NEO-PI-R IPIP-BFM-50 Nurt kwestionariuszowy Nurt leksykalny Zawiera 240 pozycji Zawiera 50 pozycji Pomiar czynników niższego rzędu Rzetelny Trafny i rzetelny Trafny Posiada normy Darmowy Płatny TIPI NEO-FFI Ultra krótki pomiar (10 pozycji) Nurt kwestionariuszowy Mało rzetelny w miarę trafny Zawiera 60 pozycji Lepiej nie używać Posiada normy Darmowy Umiarkowanie rzetelny BFI-2 Płatny Nurt leksykalny Doskonałe właściwości psychometryczne Własny model czynników niższego rzędu Brak norm, darmowy INTERPRETACJA NEUROTYCZNOŚĆ Wysokie natężenie cechy: osoba podatna na irracjonalne pomysły, mniej zdolna do kontrolowania swych popędów. Wrażliwa, emocjonalna, reaguje silnie lękiem, skłonna do doświadczania napięć, wykazuje tendencję do zamartwiania się. Często doświadcza stanów wrogości i gniewu, Łatwo zniechęca się i załamuje w trudnych sytuacjach. Wykazuje niskie poczucie własnej wartości, wstydliwość i poczucie zmieszania w obecności innych. Przeciętne natężenie cechy: osoba ogólnie spokojna i zrównoważona, ale czasami doświadczająca gniewu, smutku i poczucia winy Niskie natężenie cechy: osoba emocjonalnie stabilna, spokojna, zrelaksowana, bez doświadczania obaw, napięć i rozdrażnienia. Odporna na trudy życia, dobrze radząca sobie w trudnych sytuacjach INTERPRETACJA EKSTRAWERSJA Wysokie natężenie cechy: osoby przyjacielskie, serdeczne, towarzyskie i rozmowne. Skłonne do zabawy oraz poszukiwania stymulacji, wykazują tendencję do dominowania w kontaktach społecznych i są życiowo aktywne i pełne wigoru, wykazują optymizm życiowy i pogodny nastrój. Przeciętne natężenie cechy: osoba przeciętna pod względem towarzyskości i aktywności, lubi kontakty z innymi, ale ceni sobie prywatność i intymność Niskie natężenie cechy: osoba poważna, zachowująca rezerwę w kontaktach z innymi, woli przebywać sama lub w towarzystwie nielicznej grupy przyjaciół, charakteryzuje się brakiem optymizmu. INTERPRETACJA OTWARTOŚĆ NA DOŚWIADCZENIE Wysokie natężenie cechy: Osoba ciekawa zjawisk zarówno świata zewnętrznego, jak i wewnętrznego, kreatywna, z żywą i twórczą wyobraźnią. Wykazuje intelektualną ciekawość i zainteresowanie sztuką oraz dużą wrażliwość estetyczną. Niekonwencjonalna, skłonna do kwestionowania autorytetów, niezależna w sądach i nastawiona na odkrywanie nowych idei (politycznych, społecznych, etycznych). Przeciętne natężenie cechy: Osoba praktyczna, ale mająca także niekonwencjonalne zainteresowania, stara się utrzymać równowagę między „przywiązaniem do starego” a „fascynacją nowością”. Niskie natężenie cechy: osoba konwencjonalna w zachowaniu i konsekwentna w poglądach. Ceni sobie tradycyjne wartości, ma pragmatyczne zainteresowania i preferuje uznane społecznie sposoby działania. INTERPRETACJA UGODOWOŚĆ Wysokie natężenie cechy: osoba prostolinijna, prostoduszna, szczera, altruistyczna, potulna, łagodna oraz skromna. Sympatyczna w stosunku do innych i skłonna do udzielania pomocy. Przekonana, że inni mają podobne postawy. Przeciętne natężenie cechy: Osoba ogólnie miła i przyjazna, ale czasami może być nastawiona rywalizacyjnie. Niskie natężenie cechy: osoba egocentryczna, sceptyczna w opiniach na temat intencji innych ludzi, przejawia raczej nastawienie rywalizacyjne niż kooperatywne, agresywna i oschła w kontaktach z innymi. INTERPRETACJA SUMIENNOŚĆ Wysokie natężenie cechy: osoba o silnej woli, zmotywowana do działania oraz wytrwała w realizowaniu swoich celów. Skrupulatna, obowiązkowa, punktualna, rozważna i rzetelna w pracy, charakteryzująca się dużymi osiągnięciami akademickimi i zawodowymi. Ze skłonnością do utrzymywania porządku i perfekcjonizmu. Przeciętne natężenie cechy: Osoba przeciętnie zorganizowana, ma zazwyczaj jasno określone cele życiowe, chociaż nie dąży do osiągnięcia ich „za wszelką cenę” Niskie natężenie cechy: Wykazuje raczej małą skrupulatność w wypełnianiu obowiązków i małą motywację do osiągnięć społecznych. Hedonistycznie nastawiona do życia, brak jasno sprecyzowanych celów życiowych, rozleniwiona. Impulsywna przy podejmowaniu decyzji spontaniczna w działaniu. Przykłady 10 NEU 9 EKS 10 8 OTW 2 UGD 5 6 SUM 6 4 2 0 N E O U S Przykłady 10 NEU 2 EKS 1 8 OTW 10 UGD 7 6 SUM 5 4 2 0 N E O U S Przykłady 10 NEU 4 EKS 8 8 OTW 5 UGD 2 6 SUM 6 4 2 0 N E O U S Przykłady 10 NEU 9 EKS 5 8 OTW 4 UGD 4 6 SUM 10 4 2 0 N E O U S Przykłady 10 NEU 5 EKS 7 8 OTW 5 UGD 9 6 SUM 8 4 2 0 N E O U S Big Five Inventory ◈Stworzony w 1990 roku przez Olivera Johna oraz później rozwijany z Christopherem Soto ◈Trzy cele: ⬦Prototypowe wskaźniki ⬦Jasność ⬦Wydajność Struktura BFI-2 ◈Każda cecha posiada trzy aspekty ◈Każda cecha posiada aspekt-kotwicę ◈60 pozycji, 15 na cechę, 5 na aspekt Ekstrawersja ◈Kotwica: towarzyskość ◈Asertywność ◈Poziom energii Jestem kimś, kto… ◈… jest rozmowny ◈… jest dominujący, działa jak lider ◈… tryska entuzjazmem Ugodowość ◈Kotwica: współczucie ◈Szacunek ◈Zaufanie Jestem kimś, kto… ◈… jest współczujący i ma miękkie serce ◈… jest uprzejmy, grzeczny dla innych ◈… widzi w ludziach to, co najlepsze Sumienność ◈Kotwica: Zorganizowanie ◈Produktywność ◈Odpowiedzialność Jestem kimś, kto… ◈… jest systematyczny, lubi mieć wszystko poukładane ◈… jest wytrwały, pracuje dopóki nie ukończy zadania ◈… jest niezawodny, można na niego liczyć Negatywna emocjonalność ◈Lęk ◈Depresyjność ◈Emocjonalna zmienność Jestem kimś, kto… ◈… dużo się martwi ◈… często odczuwa smutek ◈… jest pobudliwy, łatwo ulega emocjom Otwartość myślenia ◈Kotwica: Intelektualna ciekawość ◈Kreatywna wyobraźnia ◈Wrażliwość estetyczna Jestem kimś, kto… ◈… jest wnikliwy, ma głębokie przemyślenia ◈… jest oryginalny, ma nowe pomysły ◈… ceni sztukę i piękno BADANIA NAD CECHAMI OSOBOWOŚCI DZIECI Widoczny wzrost liczby badań nad strukturą osobowości we wcześniejszych okresach rozwojowych: okresie dorastania i okresie dzieciństwa PODSTAWY TEORETYCZNE TRZY RODZAJE BADAŃ NAD CECHAMI OSOBOWOŚCI DZIECI 1. Pozyskiwanie danych samoopisowych przy użyciu narzędzi badawczych przeznaczonych dla osób dorosłych De Fruyt, De Bolle, McCrae, Terraciano, Costa (2009), De Fruyt, Mervielde, Hoekstra, Rolland (2000), Parker, Stumpf (1998) 2. Pozyskiwanie od osób dorosłych i rówieśników danych o osobowości dzieci i dorastających De Fruyt, De Bolle, McCrae, Terracino, Costa (2009); Digman, Inouye (1986); Digman, Shmelyov (1996); Digman, Takemoto-Chock (1891); Goldberg (2001); Graziano, Ward (1992); John, Caspi, Robins, Moffitt, Stouthamer-Loeber (1994); Kohnstamm, Halverson, Mervielde, Harvill (1998); Kohnstamm, Mervielde, Besevegis, Halverson (1995) PODSTAWY TEORETYCZNE TRZY RODZAJE BADAŃ NAD CECHAMI OSOBOWOŚCI DZIECI Konstruowanie narzędzi badawczych dostosowanych do poziomu rozwojowego dzieci i młodzieży POMIARY KWESTIONARIUSZOWE ◈ Hierarchical Personality Inventory for Children HiPIC (Mervielde De Fruyt, 1999/2002) ◈ Big Five Questionnaire for Children BFQ-C (Barbaranelli, Caprara, Rabasca, Pastorelli, 2003) ◈ Inventory of Child Individual Differences ICID (Halverson, 2003) ◈ M5-PS-32 (Grist, McCord, 2012) POMIARY NIEKWESTIONARIUSZOWE ◈ California Child Q-Set (Block, Block, 1969/1980) ◈ Berkeley Puppet Interview (Measelle i in., 1998) ◈ Lista przymiotników bipolarne (Mervielde, De Fruyt, 2000) ◈ Obrazkowy Pomiar Cech Osobowości Dzieci (Rogoza (Maćkiewicz), Cieciuch, 2012/2016) AUTORSKA PROPOZYCJA OBRAZKOWY POMIAR CECH OSOBOWOŚCI DZIECI  1 pozycja testowa - 2 obrazki  2 obrazki - 2 różne zachowania  zachowanie - wskaźnik -/+ natężenia cechy