Dil Bileşenleri PDF

Dilin Bileşenleri  Dilin bileşenleri kısaca 3 ana grupta toplarsak; Biçim İçerik Kullanım Biçim Fonoloji Morfolo ji Sentaks  Biçim dilin yapısal düzenini meydana getirir. Dilin dilbilgisi düzlemini oluşturur. Fonoloji: H...

Dilin Bileşenleri  Dilin bileşenleri kısaca 3 ana grupta toplarsak; Biçim İçerik Kullanım Biçim Fonoloji Morfolo ji Sentaks  Biçim dilin yapısal düzenini meydana getirir. Dilin dilbilgisi düzlemini oluşturur. Fonoloji: Her bir dilin kendine has, dilin karakteristiğini oluşturan konuşma sesleri/sesbirimleri /fonemleri , ses birleşimleri vardır. – Sözgelimi, her dilde 40 ile 50 arasında değişen konuşma sesi kullanılmaktadır. Bu seslerin kendi başlarına anlamları yoktur. /a/, /t/, /k/ sesleri kendi başına anlam taşımazlar ama /tak/ olarak birleştiklerinde bir anlamı simgelerler. – Sesbirimler (fonemler), konuşmada anlam değişikliğine neden olan en küçük anlamlı birimleridir. – Birleşerek sözcükleri oluştururlar – S-u, A-t-e-ş, T-o-p-r-a-k Dillerin seslerin sıralanışına ilişkin kurallar vardır. – Yayılım/dağılım kuralı: Seslerin konumlarına ilişkin kurallar – Sıralanma kuralı: hangi seslerin yan yana gelebileceğine ve gelemeyeceğine ilişkin kurallar ya da seslerin yan yana gelirken değiştirilmesine ilişkin kurallar  Sesleri somut gerçeklikleri içinde, oluşturulmaları, aktarılmaları ve algılanmaları bakımından inceler. Sesleri taşıdıkları işlevleri açısından inceler. Anlamlı en küçük dil birimlerini dilbilgisi kategorilere, işlevsel sınıflara, türetme, birleştirme gibi görünümlerine göre inceler. Dilbilgisel tümceleri üretmemizi ve anlamamızı sağlayan kuralları inceler. Dilde anlamın nasıl kodlandığını inceler. Bağlam içinde anlam konusuyla ilgilenir – Türkçeye ilişkin fonoloji kuralları – (Türkçede sözcükler yedi tane hece yapısı içerirler (V, CV, VC, CVC, VCC, CCVC, CVCC). – İki ünsüzün arka arkaya geldiği hece yapıları oldukça nadirdir – Bu hece yapılarından dördü (V, CV, VC, CVC) Türkçedeki hecelerin yaklaşık %98’ini oluşturmaktadır ki bu hecelerin %50’si CV yapısından oluşur. – Hecelerde ünlüler ünsüz harfi taşırlar. Örneğin yat sözcüğü sonuna geniş zaman eki aldığında yatar olarak kullanılır ve ya-tar olarak hecelenir – Türkçede 8 ünlü vardır (a, e, ı, i, o, ö, u, ü) ve fonolojisi vowel harmony içermektedir. Yani sözcüklerdeki ilk ünlü ses diğer seslerin kullanımını etkiler – Gelir, duyar Biçim Morfoloji/Biçimbilim : Son dönemlerde sözdizimi ile iç içe alınıp değerlendirilir. – Biçimbilim sözcüklerin kendi içinde düzenlenmesi ile ilgilidir – Başka bir deyimle biçimbilim sözcük yapıları ve dilbilgisel yapıları içerir. – Sözcükler bir ya da daha fazla biçimbirimden oluşurlar. – Biçimbirim/Morfem, dilde anlamlı en küçük birimlerdir. – Biçimbirimler kendi içlerinde bağımlı biçimbirim ve bağımsız biçimbirim olmak üzere ikiye ayrılırlar. – Bağımsız biçimbirimler tek başına anlam ifade eden “at” gibi sözcüklerden oluşurken; bağımlı biçimbirimler “-lar”, “- cı” gibi tek başına anlam ifade etmeyen ve yanına eklendikleri sözcükler ile anlam kazanan, eklendikleri sözcüğe dilbilgisel anlam katan biçimbirimlerdir. – Türkçe eklemeli bir dildir. – Gramer bilgileri sözcüklerin sonuna eklenerek verilir. – Gitmiştir, Anlayacaktır, zannetmiyorum, acımasızca – Umut ev/i/ne git/ince hemen ödev/ler/i/ni tamam/la/dı Sentaks/Sözdizimi – Sözdizimi, cümle içinde sözcüklerin sıralanışı, cümle düzeni ve sözcük ilişkilerini düzenleyen kurallar sistemidir. – Cümle yapısı sözdizimi kuralları ile şekillenir ve bu kurallar ile sözcük, sözcük öbeği, yan cümle sıralanışı ve sözcükler arası ilişki, sözcük sınıfları ve diğer cümle bileşenleri düzenlenir. – Sözdizimi kuralları ile hangi sözcük sıralanışının kabul edilebilir ve dilbilgisel olarak uygun olduğuna, hangilerinin uygun olmadığına karar verilir – Türkçe SOV bir dildir. – Sözcüklerin sıralanışı belirli bir dereceye kadar esnektir. – Annem eve gitti – Gitti eve annem – Eve gitti annem – Ayşe eve gidince anahtarını kaybettiğini anladı??? – Tüm sözcükler bir özne ve bir eylem içermelidir. – Türkçe gizli özne içerebilir – Türkçede cümle öbekleri sıralanışları?? – Dilin kurallarına ilişkin bilgi bir dilin kullanıcısının konuşulan dili anlamasını ve üretmesini sağlar. Dilin biçimi ve bilişsel süreçler/düşünce arasında bir bağ vardır. – Chomsky özellikle vurgu yapar. İçerik Semantik – Gerçekliği kategorilere ve birimlere bölen , benzer nesneleri eylemleri, ilişkililiği gruplayan , farklı olanları ayıran bir sistemdir. – Bazı sözcükler doğal olarak ayrıktır “yürümek ve binmek gibi”: bir birey birini yaparken eş zamanlı olarak diğerini yapamaz. Diğer birimler birbirinin üzerine binişiktir (yürümek, koşmak) – Semantik, sözcüklerin ve sözcük öbeklerinin anlamsal ilişkileri ve kendi anlamları ile ilgilidir. – Her bir sözcüğün anlamı kavramdan çekilmiş iki parça içerir: semantik özellikler Seçme sınırlılığı – Semantik özellikler sözcüğü karakterize eder (Nişanlı – evlenmemiş-hayatında evlenmek üzere olduğu biri var.) – Seçme sınırlılığı, ile sözcük birleşimlerinde yan yana gelmesi mümkün olmayan sözcüklere ilişkin sınırlılıkları içerir (Konuşan bulut?) Anlam – İki sözcük ne kadar fazla özellik paylaşıyorsa, o kadar birbirine benzer. – Aynı özelliği taşıyan sözcükler “eş anlamlıdır” – Garip-acayip – Zıt kutuplu özellikler taşıyan, yada zıt anlam taşıyan sözcükler “zıt anlamlıdır” – Siyah-beyaz – Hızlı-yavaş – Ters-düz – Bazı sözcüklerin birden fazla anlamı olabilir. Dilin kullanıcıları, seçme sınırlılıklarından, dilsel bağlamdan, dilsel olmayan bağlamdan yararlanırlar. – Cümleler, teker teker sözcüklerin verdiği anlamdan daha geniş anlamlar taşırlar. Kullanım/Pragmatik Pragmatik /Kullanım bilgisi/Edimbilim – Başarılı bir iletişim için bir dilin konuşucusunun biçim ve içerik kadar, sosyal karşılıklılık hakkında da bilgisinin olması gerekir. – Dil iletişim amaçlı kullanıldığı için, kullanım bilgisi, anlatı ve sohbet becerileri üzerine odaklanır. – Bir konuşmacının neyi, nasıl söyleyeceği, sohbet/anlatı bağlamına göre belirlenir. Dil, – Diğerleri ile etkileşim-iletişim – Diğerlerinin davranışlarını düzenleme – Bilgi ve ilgi paylaşma – Yorumlama için vb. kullanılır. – Mesajı gönderenin/kodlamayı yapanın bu işlevleri yerine getirmek için dilsel kodları seçmesi – Konuşucunun niyeti, – Dinleyiciye ilişkin algıları – Ortam/durum – Paylaşımlı bilişsel ve dilsel bilgiye göre belirlenir. – Dinleyicinin özellikleri (cinsiyet, yaş, etnik köken, tarz, sosyal statü, rol)?? – Kullanım bilgisi, sosyal bağlamlar içinde dil kullanımı üzerine çalışır. Dolayısı ile kullanım bilgisi, dilin yapısal özelliklerine değil işlevsel özellikleri üzerine odaklanır. – sohbet başlatma, sohbette sıra alma, sohbet sırasında konuyu sürdürme, – konu değiştirme, konuşmayı düzenleme, – iletişim kopukluklarının düzeltilmesi isteğinde bulunma, – iletişimsel kopuklukların düzeltilmesi isteklerini yanıtlama, – bağlama ve duruma uygun sözce üretme ve deneyimler ile olayları öyküleme olarak sıralanabilir – Dil sadece bir kod sistemi değil bir iletişim aracıdır. – Pragmatiği göz ardı ederek dilin biçimsel yapısına odaklanmak, onu iletişimsel bağlamından koparır.