Celonderzoek en waarneming PDF

**Celonderzoek en waarneming** - **Elektronenmicroscoop (EM)**: - Essentieel voor het bestuderen van structuren kleiner dan 200 nm, zoals membranen, celorganellen, virussen en kleine prokaryoten. - Vergrotingsvermogen tot 10 miljoen keer; bestudeert structuren...

**Celonderzoek en waarneming** - **Elektronenmicroscoop (EM)**: - Essentieel voor het bestuderen van structuren kleiner dan 200 nm, zoals membranen, celorganellen, virussen en kleine prokaryoten. - Vergrotingsvermogen tot 10 miljoen keer; bestudeert structuren tot 50 pm. **Celstructuren en membranen** - **Celwand**: - **Aanwezig in plantencellen, algen, schimmels; afwezig in dierlijke cellen.** - Biedt stevigheid en bescherming, bestaat uit cellulose, hemicellulose, pectine, en lignine. - Verbonden via middenlamel met pectine, wat bijdraagt aan de stevigheid. - Secundaire celwand: zorgt voor extra stevigheid in houtige planten en bevat lignine (bestanddeel van hout). - **Plasmamembraan**: - Dubbele fosfolipidenlaag met hydrofiele koppen en hydrofobe staarten (vloeibaar mozaïekmodel). - Bevat cholesterol (bepaalt flexibiliteit), transportproteïnen, glycolipiden/-proteïnen voor stabiliteit en identificatie. - Halfdoorlatend: reguleert transport van stoffen. **Cytoskelet** - **Functies**: Vorm, stevigheid, intracellulair transport, en beweging. - **Componenten**: - **Microtubuli** (25 nm): Dynamische buisjes van tubuline; transport van organellen, basis voor cilia en flagellen. - **Microfilamenten** (7 nm): Actine-vezels voor contractie en celdeling. - **Intermediaire filamenten** (10 nm): Variëren per celtype; bieden stevigheid en positioneren organellen. **Celorganellen** 1. **Nucleus (celkern)**: - Grootste organel (5-10 μm). Omgeven door dubbel membraan met kernporiën. - Bevat DNA (chromatine of chromosomen) en nucleoli (maken ribosomaal RNA en assembleren ribosomen). - DNA-informatie wordt via mRNA naar ribosomen gestuurd voor eiwitsynthese. 2. **Ribosomen**: - Vrij zwevend of gebonden aan ruw ER. - Synthese van eiwitten voor cytoplasma of transport naar andere celorganellen. 3. **Endoplasmatisch reticulum (ER)**: - **Ruw ER**: Eiwitsynthese en transport naar Golgi-apparaat. - **Glad ER**: Lipidesynthese, opslag (glycogeen en calciumionen), ontgifting (lever). 4. **Golgi-apparaat**: - Bewerkt, sorteert en verpakt eiwitten/lipiden uit ER. - Voegt suikergroepen toe (glycosylering) en splitst blaasjes af voor transport of lysosoomvorming. 5. **Lysosomen**: - Bevatten krachtige verteringsenzymen voor afbraak van celmateriaal (autofagie) of pathogenen (heterofagie). - Voornamelijk in dierlijke cellen. 6. **Vacuolen**: - Groot in plantencellen; tot 90% van het celvolume. - Functies: stevigheid (turgor), opslag van stoffen, en afbraak van schadelijke moleculen. 7. **Peroxisomen**: - Afbraak van vetzuren, productie van H₂O₂ en omzetting tot water en zuurstof. - Vooral in levercellen voor detoxificatie. 8. **Mitochondriën**: - Energiecentrales van de cel; produceren ATP door aerobe ademhaling. - Bezitten een dubbel membraan en eigen DNA. 9. **Plastiden** (alleen in plantencellen): - **Chloroplasten**: Voeren fotosynthese uit (chlorofyl). - **Chromoplasten**: Slaan pigmenten (carotenoïden) op. - **Leukoplasten**: Opslag van zetmeel, vetten of eiwitten. **Specifieke functies en processen** - **Transportmechanismen**: - Blaasjes vervoeren eiwitten van ER naar Golgi-apparaat en vervolgens naar celmembraan of organellen. - Plasmodesmata in plantencellen zorgen voor verbinding tussen cytoplasma van naburige cellen. - **Speciale structuren bij celdeling**: - Centriolen en centrosomen (alleen in dierlijke cellen): organiseren microtubuli voor chromosoomverdeling.