Mini Samenvatting - Leefstijl PDF

**LEEFSTIJL.** Wat is het? - Voorkeuren, smaken, meningen en gedragingen - Cultuurdeelname, mediagebruik, relatievorming, gezondheidsgedrag Hoe te onderzoeken? - Leefstijlen gedifferentieerd naar **sociale posities** - Leefstijl **verschillen** - Maatschappelijke **scheidslijnen**...

**LEEFSTIJL.** Wat is het? - Voorkeuren, smaken, meningen en gedragingen - Cultuurdeelname, mediagebruik, relatievorming, gezondheidsgedrag Hoe te onderzoeken? - Leefstijlen gedifferentieerd naar **sociale posities** - Leefstijl **verschillen** - Maatschappelijke **scheidslijnen** - Veranderingen over **tijd** Hoofdthema's - Stratificatie: sociale ongelijkheid - **Trends: over tijd (leeftijd, cohort, periode)** - Gevolgen voor ongelijkheid en cohesie Stratificatie - Aanpassen aan stelsel van waarden en gedragingen - Duidelijke voorschriften en sancties - Verschillende culturele terreinen Trends - Verandering van smaken en voorkeuren - In relatie met kenmerken als klasse, opleiding en inkomen Ongelijkheid - Opleidingskansen - Beroepsstatus - Gezondheidsgedrag, ziektes en mortaliteit - Seksualiteit en relatievorming - Media 'Zachte' vs 'harde' stratificatiekenmerken - Harde: basis van stratificatie, bepalen positie van individu in samenleving - Inkomen - Beroep - Opleidingsniveau - Klasse - Zachte: subjectief, symbolisch of culturele factoren, sociale status van een individu - Smaak - Lifestyle - Culturele voorkeuren en habitus **Weber** - Klasse, stand, partij - Stand: sociale rangorde, status, bepaalde leefstijl - Status: symbolische hulpbron - Leefstijl - Smaak - Voorkeur - Gedrag **Veblen** - Inkomen - Welvaart - Bezit: prestige, sociale erkenning - Het benadrukken van status door zichtbaarheid van producten of activiteiten - 'conspicuous leisure' - Demonstreren van status: laten zien dat je rijk bent, doordat je geen arbeid hoeft te verrichten - Lange vakanties - Vaardigheden aanleren puur voor status (dode taal) - Hobby's die duur zijn (polo) - 'conspicuous consumption' - Kopen en tonen van goederen of diensten, die rijkdom en status demonstreren ipv de praktische behoefte van het product **Bourdieu** - La distinction - Sociale klasse smaak - Smaak is niet aangeboren maar ontstaat door iemands habitus (waarden, normen, gedragingen) - Smaakverschillen drukken sociale ongelijkheid uit - **Cultureel kapitaal** - Belichaamd: eigenschappen die voortkomen uit socialisatie - Manier van spreken (denk aan GenZ taal) - Smaak en gewoonte - Tweede taal - Vergt tijd door opvoeding en opleiding - Geobjectiveerd: tastbaar en symboliseert status of kennis - Kunstwerk - Muziekinstrument - Luxe goederen - Geïnstitutionaliseerd: formele erkenning - Titels - Diploma's - Universitaire graad Culturele uitsluiting: klassieke muziek over popmuziek geassocieerd met hogere klasse Reproductie theorie: doorgeven aan kinderen via opvoeding - Voorsprong op onderwijs en arbeidsmarkt - Versterkt ongelijkheid - **Economisch kapitaal** - Inkomen - bezit - **Sociaal kapitaal** - Netwerk - Normen - Hulpbronnen *Stereotype vs geleidelijke onderscheid* - De verschillen tussen leefstijlgroepen/klasse zijn minder nauw en strikt dan verwacht. - Terwijl vaak hogere klasse naar klassieke muziek luisteren kunnen lagere klasse hier wel in geintresseerd zijn *Deterministische vs probabilistische verschillen* - Er zijn waarschijnlijkheden, maar geen absolute regels dat een individu uit een bepaalde klasse meer kans heeft tot een bepaalde leefstijl uiting - Mensen uit hogere klasse hebben grotere kans om kunstgalerijen te bezoeken maar er zijn uitzonderingen **Cyclus** - Sociale positie restricties hulpbron (on)mogelijkheden/benodigheden leefstijlkeuze - Sociale positie - Ontstaat door de hoeveelheid hulpbronnen en of restricties *Deelname aan culturele activiteiten is geringer en deelname aan dure activiteiten is relatief groter* - Door een baan, relatie, kinderen is de beschikbare tijd schaars. Het aanschaffen van een duur goed (luxe auto, kunstwerken) is hierdoor minder tijdsintensief dan naar een museum of concert te gaan. Dit zorgt toch voor een hoge status. - Materiele consumptie\ CBS Duurzame Consumptie goederen\ Verwachting meer consumptie -- stijging welvaart, tijdsrestricties - Culturele consumptie\ SCP Bevolking-enquêtes (TBO, AVO)\ Verwachting meer participatie -- stijging opleidingsniveau, welvaart - Opvattingen controversiële onderwerpen\ European Values Study - Nederland\ Verwachting minder traditioneel -- stijging opleidingsniveau, welvaart Veranderende sociale basis van leefstijlen - Verandering in ongelijkheid - Ongelijke verdeling van schaarse goederen - Verandering in cohesie - Afsluiting en scheidingen - Voortschrijdende modernisering Veranderende sociale basis - Gelijkblijvende statusverschillen - Bourdieu / DiMaggio: Sociale en intellectuele drempels blijven - Afname sociale verschillen - Weber / Mendras / Beck: Afname klassehomogeniteit - Sorokin / Munsters / Inglehart: Verandering culturele hiërarchie - Peterson: Omnivoren - Toename exclusiviteit - Knulst / Van Eijck & Bargeman: Elitaire achterhoede  - **Materiële** consumptie wordt voornamelijk beïnvloed door het huishoudinkomen, terwijl **culturele** consumptie vooral wordt bepaald door opleiding en ouderlijke culturele hulpbronnen. - Over tijd zijn er belangrijke veranderingen in culturele consumptie: **Divergentie:** Elitaire cultuur wordt steeds exclusiever, beperkt tot hoogopgeleiden en mensen met specifieke culturele achtergronden - Door de komst van Netflix en streaming diensten is het veel toegankelijker om bepaalde culturele activiteiten te bekijken. Maar hierdoor worden de elitaire culturele activiteiten nog exclusiever **Convergentie:** De verschillen tussen sociale groepen nemen af doordat culturele participatie in traditionele zin over de hele linie afneemt. (on)gezonde gedragingen/gewoonte - Gedragingen die consequenties hebben voor individu's gezondheid - In de VS is dit: drank, drugs en roken - Te voorkomen: aanpassing leefstijl - Aansluiting en uitsluiting - Er bij horen (aansluiting) vs buitengesloten (uitsluiting) **Epidemoilogisch onderzoek:** het in kaart brengen van wie ziek is in een gebied/land *Laag opgeleiden ongezonder dan hoog opgeleiden* - Leefstijlvoorkeuren horen bij sociale groep - Sociale groep heeft belang bij (on)gezonde gedragingen - Scheidslijnen geuit in (on)gezond gedrag Probleem - Sociaal econ. Verschillen (on)gezondheid - Meer sporten, minder alcoholgebruik, meer fruit en groente (on)gezondheid -- **opleiding** - Relatief stabiel stratificatiekenmerk in levensloop - Handig bij 1 meetmoment - Verbonden met financiële, culturele en sociale hulpbronnen **Voeding** Financieel - Materiële depriviatie: gangbare levensstandaard niet kan veroorloven - Gezonde keuzes kosten meer geld Cultureel - Kennis naar gezondheid en wat gezond is - Vaardigheden om (on)gezonde leefstijl te uiten Sociale hulpbronnen - Netwerk preventief en curatief - Sociale motivatie om (on)gezonde leefstijl **Bourdieu -- eetgewoonte** 1. Eten is dagelijkse noodzaak 2. Eten biedt sociale directe en presentatie over jouw gewoontes 3. Eten kost geld a. Lagere sociale groepen: gericht op direct genot en weinig subtiele smaak i. Lage prijs ii. Hoge calorische waarde iii. Grote hoeveelheden b. Economische elite: gericht op traditionele gerechten met goede prijs iv. Hoge prijs v. Kwaliteit en luxe vi. Bv binnenlandse kwaliteitswijnen c. Culturele elite: gericht op soberheid, beheersing in eten en nieuwe gerechten vii. Geringe hoeveelheid viii. Bijzonder en nieuw **Roken** - **lagere sociale groepen** zouden gericht zijn op direct genot en dus een grotere\ kans hebben om zich over te geven aan riskante gewoonten - **economische en culturele elite** zou gericht zijn op matigheid en\ gezondheidsgedrag en de verwachting is derhalve minder riskante gewoonten\ (zeker voor culturele elite) **Sport** - economsiche elite - dure uitrusting - materiële luxe - competitie-element - culturele elite - rust - zelfreflectie - intellectualiteit - individuele beoefening - lagere sociale groepen - fysiek gerichte sporten - voetbal, handbal, vechtsporten - competitie-element Trend - solo-sporten - ik-tijdperk - individualisering - hedonisme: genot het hoogste goed is **Conclusie** - voeding - hoger opgeleid gezonder voeding dan lager opgeleid - trend: verschillen worden niet kleiner - roken - lager opgeleid en man roken vaker dan hoger opgeleid en vrouw - trend: verschillen worden kleiner, minder roken - sport - hoger opgeleid sport meer dan lager opgeleid - trend: solosport en duosport verschillen kleiner - teamsport verschillen groter - Overgewicht - Lager opgeleiden vaker overgewicht dan hoger opgeleiden - Trend: toename in mensen met overgewicht, sociale verschillen kleiner - Obesitas - Lager opgeleiden vaker obesitas dan hoger opgeleiden - Trend: toename in mensen met obesitas, sociale verschillen groter - Levensverwachting - Lager opgeleiden slechtere levensverwachting dan hoger opgeleiden - Trend:\ - verschillen naar opleiding groeien ietwat/stabiel (2001-2012)\ - man-vrouw verschillen kleiner **Omgekeerde causaliteit**: - In plaats van dat ongelijkheid leidt tot slechte gezondheid, kan het ook andersom zijn: **slechte gezondheid leidt tot een lagere sociale positie**. Bijvoorbeeld: mensen met chronische ziektes of mentale gezondheidsproblemen kunnen moeite hebben om goed te presteren op school of werk, wat hun maatschappelijke positie verslechtert. **Seksualiteit** - Sociale wenselijkheid: mannen rapporteren meer sekspartners - Niet geheel betrouwbaar omdat er een taboe speelt - Korte periode van onderzoek -- revolutie jaren '60 - Daling 1^e^ seksuele contact - Verbetering anticonceptie - Individualisering - Secularisering: religie minder grote rol - Emancipatie: gelijke rechten en kansen - Culturele en economische factoren: Carrière, onderwijs en persoonlijke groei krijgen voorrang op vroeg trouwen - Periode tussen geslachtsrijpheid en eerste ervaring kleiner - Daling -- seksuele revolutie '60 - Periode 1^e^ seks en huwelijk groter - Seksueel moratorium: fase van experimenteren en nog geen vaste relatie - Seriële monogamie: meerdere korte relaties dan één langdurige relatie - Leeftijd: jongeren doen andere dingen dan ouderen - Levensgebeurtenissen - Meer of minder restricties - Vergrijzing zou kunnen zorgen voor veranderd beeld seksueel gedrag (minder open en actief) - Cohorteffect: 1 geboortecohort delen zelfde ervaringen en verschillen van gedrag van andere cohorten - Anderen normen en waarden (van oude generatie naar nieuwe generatie) verschuiving seksueel gedrag - Periode-effect: veranderingen bij iedereen ongeacht leeftijd of cohort - Seksuele revolutie '60 - Impact dating apps - Directe invloed op seksueel gedrag **\ ** **Relatievorming** - Tot 1970 - Daling huwelijksleeftijd en leeftijd moeder (baby krijgen) - Daling geslachtsrijpheid - Economische oorzaken (welvaart, sociale zekerheid) - Na 1970 - Stijging huwelijksleeftijd en leeftijd moeder (baby krijgen) - Uitstel moederschap (anticonceptie) - Arbeidsmarktparticipatie vrouwen - Samenwonen als alternatief - Lastig iemand vinden om mee te huwen - Individualisering dus niet veel steun nodig van familie - toename acceptatie homo- en biseksualiteit, genderdiversiteit **Media** - mediagebruik dominant aandeel in totale vrijetijdsbesteding - meten: dagbokemethode (per kwartier registeren van alle activiteiten in één week - streamen is erg gestijgd door komsten van prime, netflix etc. - lezen, communiceren en internetgebruik zoals gamen minder populair **Theorie** - informatie theorie - knowledge gap theory: de kloof tussen hogere sociale status groep en lagere wordt groter door de hoeveelheid kennis die ze onthouden - uses and gratificatione theory: mensen zijn actieve gebruikers die bewust kiezen welke media ze consumeren om specifieke behoeften en verlangens te vervullen - hypodermic needle theory: media heeft een directe, sterke en uniforme invloed op het publiek. Alsof de boodschappen via een injectienaald worden ingespoten **Conclusie** - ouderen: kijken, luisteren en lezen meer - klassiekere verschijningsvormen van media (denk aan het lastig aanpassen van gewoonte) - krant, boek op papier - jongeren: communiceren en gamen meer - nieuwe vormen - medioren (20-49 jarigen): bezoeken nieuwswebsites en apps meer - hoger opgeleiden: - minder tv kijken of video - vaker krant lezen digitaal of nieuwswebsite - lezen: literatuur, spannende, populair wetenschappelijk boek, vreemde taal - kijken: cultuur, informatieve programma's - lager opgeleiden: - geen nieuwe verschijningsvormen van media - belemmeringen en financiële redenen dat ze niet naar andere media kijken - lezen: hobby en romantische boeken - kijken: soaps, talkshows, evenals reality - afname vrije tijd afname participatie cultuur **Digital divide** - first (toegang) - kleinere verschillen tussen opleiding - second (gebruik) - hoger opgeleiden meer vaardig en andere inhoud - prof netwerk, goederen, diensten, gezondheid, nieuws - third (uitkomsten) - ouderen - meer overheidsinstanties - minder voordelen van internet op werk, dating, gezondheid en opleiding - hoger opgeleiden - meer voordelen van handel, dating, overheid etc Trend -- mediagebruik - **culturele competentie** - van cultuur te kunnen genieten - verwachting: toename lezers door stijging onderwijsniveau - alternatieve verwachting: afname onderwijsniveau (leraren te kort, leraren minder kennis) zal aantal lezers afnemen - alternatieve aanbod en verdringing - toename vrijetijdsactiviteiten leidt tot meer tijdsdruk - tijdintensieve activiteiten ingeruild voor makkelijke en ontspannende activiteiten - verwachting: minder lezen en eerdere snelle makkelijke genot vinden zoals tiktok - socialisatie met amusement - gevolgen voor latere mediavoorkeuren - literatuur lezen is een langdurige oefening - door cohortvervanging: afname interesse in activiteiten die voorkennis nodig hebben en tijd kosten - verwachting: minder lezen en eerdere snelle makkelijke genot vinden zoals tiktok - demografische trends - ouderen lezen meer dan jongeren vergrijzing toename lezen **Conclusie** - televisie -- divergentie tussen opleidingsniveau - internet -- convergentie tussen opleidingsniveau - Hoger opgeleiden liepen voorop in het internetgebruik. Ingehaald door met\ name lage opleidingsgroep die internettijd sterker dan gem. heeft vergroot - lezen -- divergentie tussen opleidingsniveau