PİCORNAVİRUSLAR_2024-25 PDF

PİCORNAVİRUSLAR Dr. Melahat GÜRBÜZ Tıbbi Mikrobiyoloji AD. 1 PİCORNAVİRİDAE AİLESİ İnsanlarda ve hayvanlarda hastalık oluşturan önemli virüs gruplarını içeren, geniş bir virüs ailesidir. ‘PicoRNA’ en küçük RNA virüsleridir....

PİCORNAVİRUSLAR Dr. Melahat GÜRBÜZ Tıbbi Mikrobiyoloji AD. 1 PİCORNAVİRİDAE AİLESİ İnsanlarda ve hayvanlarda hastalık oluşturan önemli virüs gruplarını içeren, geniş bir virüs ailesidir. ‘PicoRNA’ en küçük RNA virüsleridir. 2  Picornavirus'lar yaklaşık 20-30 nm büyüklüğünde, ikozahedral simetrili, tek iplikcikli RNA içeren virüslerdir. Zarfsız Hücre sitoplazması içinde çoğalırlar. 3  Enterovirus 72 Rhinovirus 4 Sınıflandırma Picornaviridae ailesinde insan ve hayvanda hastalık oluşturan bir çok virüs bulunur. Bu cinslerden tıbbi önemi olan iki grup: Enterovirüsler Poliovirus tip 1, 2, 3 Coxsackie A virüs (tip1-22, 24) Coxsackie B virüs (tip 1-6) Echovirus (tip 1-34) Enterovirus 68-71,72 (HAV) Rhinovirüsler 100+ antijenik tip 5 Enterovirüsler Rhinovirüsler En ideal replikasyon 370C En ideal replikasyon 330C Asidik koşullar altında stabil Aside dayanıksız Enf başlangıç yeri GIS Enf başlangıç yeri üst solunum yolu 6 Patogenez 7 A. ENTEROVİRÜSLER Poliovirus tip 1, 2, 3 Coxsackie A virüs (tip1-22, 24) Coxsackie B virüs (tip 1-6) Echovirus (tip 1-34) Enterovirus 68-71,72 (HAV) 8 1. POLİOVİRUS Çocuk felci /Polyomyelit ….MSS'nin akut enfeksiyonu Medulla spinalisin motor nöronlarının harabiyeti sonucu felç Çoğu Poliovirüs enfeksiyonları belirtisiz seyreder* Polio 1,2 ve 3 olmak üzere 3 serotipi bulunur. Kuruluk ve ultraviyole ışınlarına karşı duyarlı Klora karşı ise oldukça duyarlı 55oC'de 30 dakika ısıtıldıklarında inaktive olur Zarfsız oldukları için eter, kloroform ve safra tuzlarından etkilenmez Oda ısısında günlerce, buzdolabında haftalarca, -20oC' de yıllarca canlı 9 Patogenez Ağız yoluyla, nadiren de damlacık enfeksiyonu yoluyla üst solunum yolundan vücuda girerler. Virüsün vücuda giriş kapısı üst solunum yolu, orofarinks ve ince barsaklardır. Virüs ilk önce girdiği bölgede (farinks, tonsilla, lenfoid doku ve boğaz mukozasında) primer olarak çoğalır. Daha sonra yutulmayla ince barsağa ulaşan virüsler, ince barsak epitel hücrelerinde üremeye devam ederler. Mide asiditesine, proteaz enzimlerine ve safra tuzlarına karşı oldukça dirençlidir. Bu yüzden kolaylıkla mideyi geçerek ince barsağa ulaşırlar. İnce barsaklarda payer plaklarını ve mukozayı enfekte ederek hızla çoğalmaya başlarlar. Bu dönem enfeksiyonun birinci aşaması olup, henüz belirgin semptomlar ortaya çıkmamıştır. Bu dönemde virüsün primer üremesine bağlı olarak, boğaz salgılarından ve dışkıdan virüs izole edilebilmektedir. 10  Primer replikasyonu takiben virüs kana karışarak viremi oluşturur. Bu dönemden itibaren enfeksiyonun ikinci aşaması başlar. Virüsler hem kan yoluyla, hem de periferik sinirlerin aksonları yoluyla MSS'ye ulaşırlar. Virüsler MSS hücrelerinde üreyerek, bu hücrelere zarar vermekte ve bazende tamamen tahrip etmektedir. Genellikle de medulla spinalisin ön boynuz hücrelerini enfekte etmekte, MSS'de enfekte ettiği bölgelerde virüs üremesine bağlı olarak karakteristik lezyonlar oluşturmaktadırlar. Polyomyelit hastalığının tabiatını virüsün doku tropizmi belirlemektedir. Poliovirus'ların dar bir hücre tropizmi bulunur. İlgi duyduğu hücreler medulla spinalisin ön boynuz hücreleri, dorsal kök gangliyonu hücreleri, motor hücreleri ve diğer bazı hücrelerdir. Bu bölgelerdeki virüs üremesinden kaynaklanan tahribata bağlı olarak, çeşitli kas gruplarını tutan felçler ortaya çıkmaktadır. 11 12 Klinik Bulgular İnkübasyon süresi 7-14 gün (3 gün kadar kısa, 35 gün kadar uzun) Virüse karşı duyarlı bir kişi, virüsle ilk defa karşılaştığı zaman, 4 türlü klinik tablo gelişebilmektedir. 1. Asemptomatik Polyomyelit 2. Abortif Polyomyelit 3. Non paralitik Polyomyelit 4. Paralitik Polyomyelit 13 1. Asemptomatik Polyomyelit Enfeksiyonların yaklaşık % 90-95'i asemptomatik seyirlidir. Hiç bir klinik belirti görülmeksizin oluşan enfeksiyondur. Virüs organizmada çoğalmasına rağmen, beyine ulaşamaz. Bu tür kişilerin hastalık geçirdiği dışkıda virüs izolasyonu ve kanda antikor oluşumu ile anlaşılır. Genellikle epidemiler sırasında pek çok kişi enfekte olabilir, fakat bu kişilerin çoğu asemptomatik olarak hastalığı geçirir. 14 2. Abortif Polyomyelit Minor hastalık Klinik bulgu veren polyomyelitler içinde en sık görülen klinik formdur. Virüs ile enfekte olan kişilerin yaklaşık % 5'inde bu formda hastalık oluşur. Hasta kişilerde ateş, kırgınlık, baş ağrısı ve kas ağrıları gibi genel enfeksiyon belirtileri görülür. Hastalık 3-5 gün içinde kendiliğinden iyileşir. Vücutta üreyen virüs MSS'ye ulaşamadığı için felç oluşumu gözlenmez. 15 3. Non paralitik Polyomyelit Aseptik menenjit olarak da adlandırılan bu klinik formda, hasta kişilerde başlangıçta abortif polyomyelit tablosu mevcuttur. Daha sonra bu tabloya boyun ve sırt ağrıları, ense sertliği ile karakterize menenjit tablosu da eklenir. Hastalık 2-10 gün içinde kendiliğinden iyileşir. Bu klinik formda virüs merkezi sinir sistemine ulaştığı halde, bu hücrelerde yeteri kadar tahribat yapamadığı için felçler oluşmaz. 16 4. Paralitik Polyomyelit En ağır klinik formudur. Medulla spinalisten sinirlerini alan Abortif polyomyelit tablosu ile başlar. kaslarda oluşan felçlere Bulber Paralizi adı verilir. Bir süre sonra bu tabloya çeşitli kas Bu tür paralizide yüz kaslarının gruplarını tutan felç tablosu eklenir. zayıflığı, solunum kaslarının tutulumu Oluşan felçler gevşek tipte olup, görülür. asimetrik bir dağılım gösterir. Solunum kaslarının felci ise ölüme Yalnızca bir tek kas grubunda felçler neden olur. oluşabileceği gibi, bütün Felçler 3-4 gün içinde maksimum ekstremiteleri tutan felçler de seviyeye ulaşır. oluşabilir. Felç oluşumu kollara nazaran Hasta genelde 6 ay içinde iyileşir. bacaklarda daha fazladır. Bununla beraber bu tür enfeksiyonlar sırasında, ölümler ve sakat kalmalar oluşabilir. 17 18 Epidemiyoloji Tüm yaş gruplarında görülmesine rağmen, çocuklar büyüklerden daha duyarlıdır. Bu yetişkinlerdeki antikor varlığına bağlıdır. Virüs genellikle dışkı ile kirlenmiş su ve gıdaların ağız yolundan alınmasıyla bulaşır. Bunun yanında hastalığın başlangıç dönemindeki enfekte kişilerin nazofaringeal sekresyonları ile de bulaşabilmektedir. Bununla birlikte enfekte kişilerde devamlı taşıyıcılık söz konusu değildir. Virüs uzun süre dışkı ile dışarı atıldığı için enfeksiyonun yaygınlığı, ülkelerin sosyoekonomik düzeyi ve alt yapı yetersizliği ile yakından ilgilidir. Gelişmekte olan ve geri kalmış ülkelerde alt yapı yetersizliğine bağlı olarak enfeksiyonlar daha sık görülmekte, ayrıca primer enfeksiyon genellikle bebeklik ve çocukluk çağında geçirilmektedir. Alt yapı ve hijyen şartları düzelmiş gelişmiş ülkelerde kişiler virüsle ya hiç karşılaşmazlar, ya da ileri yaşlarda karşılaşırlar. 19  DSÖ 2005 hedefi …. paralitik polio eradikasyonu Ancak başarısız oldu… 2000 kadar vaka gözlendi 2022 itibariyle, üç ülkede hala her yıl vaka görülüyor Afganistan, Pakistan, Malawi Gelişmiş ülkelerde gözlenen nadir vakalar: 1. Canlı aşıdaki atenüe virüsün mutasyonuyla oluşan virülan virüse maruz kalan insanlarda 2. Yurtdışı seyahatlerde bağışık olmayan kişilerin vahşi tip poliovirüse maruz kalmasıyla gerçekleşmektedir. 20  2016-2020 arasında WPV1 free 2021 de 1 vaka+ During January 2020–April 2022, a total of 1,856 cVDPV cases were identified in 33 countries. 21 WPV1 ortadan kaldırılana ve cVDPV iletimi kesilene kadar, çocukların çocuk felci nedeniyle felç olma riski devam etmektedir.  During January 2020–April 2022, a total of 1,856 cVDPV cases were identified in 33 countries. During January 2023–June 2024, 74 cVDPV outbreaks (672 confirmed polio cases) were detected in 39 countries or areas. As long as wild poliovirus remains in Afghanistan and Pakistan, all countries are at risk of wild poliovirus being imported. 22 Laboratuvar Tanı Virus izolasyonu Boğaz, balgam, BOS örnekleri özellikle maymun ya da insan böbrek hücre kültürlerine ekilerek üretilir. Hücre kültürlerinde virüs 3-6 gün içerisinde CPE (piknozis) oluşturarak ürer. İzole edilen virüsler, tipe özgül antiserumlar kullanılarak nötralizasyon deneyiyle kesin tanı ve tiplendirmesi yapılır. Alınan muayene maddesi elektron mikroskobu, floresan antikor mikroskobu ve ELISA yöntemiyle incelenerek virüsün ya da viral antijenlerin olup olmadığı araştırılır. Çeşitli serolojik yöntemler kullanılarak ya spesifik IgG ve IgM antikorları araştırılır, ya da total antikor titresinde gittikçe artan yükselme olup olmadığı araştırılır. 23 Bağışıklık Enfeksiyon geçiren kişilerde kısa sürede nötralizan antikorlar meydana gelir ve ömür boyu kalıcıdır. Ayrıca virüs üreyen bölgelerde salgısal IgA'lar oluşur. Bu antikorlar hem virüsün yerleşmesini, hem de reenfeksiyonları engeller. Çok sayıda virüs alınmasına bağlı olarak reenfeksiyon oluşsa bile, hafif seyirli enfeksiyon yapar. Serumda bulunan nötralizan antikorlar barsak enfeksiyonunu engelleyemez. Bu yüzden 2 farklı aşı var B rb r n n tamamlayıcısı Fakat viremiyi ve virüsün hedef organa yayılmasını engeller. Annede oluşan antikorlar plasenta yoluyla bebeğe geçer. Maternal antikorlar yaşamın ilk 6 ayında kalıcı olup, bebeği 6 ay içerisinde enfeksiyonlara karşı korurlar. 24 Tedavi ve Korunma Antiviral tedavi yoktur Semptomatik ve respiratuvar destek tedavisi Fizyoterapi Hastalığa karşı en etkin korunma aşılama ile elde edilir. Poliovirüs enfeksiyonuna karşı 2 tip aşı bulunmaktadır. Ölü aşı (Salk aşısı, inaktif aşı, IPV) Canlı aşı (sabin aşısı, oral aşı, OPV) 25 26 Salk aşısı ( IPV) Hücre kültüründe üretilen virüsün formalin ile inaktive edilmesi ile hazırlanır. olarakugg Karma aşı içerisinde 2-4-6-18.ay ilkokul 1 rapel ntramusküler uygulama Bu tür aşılama ile humoral antikorlar, oluşurken lokal antikorlar oluşmaz. Bu yüzden bu tür aşıyla sağlanan immünizasyon barsaklarda virüs çoğalmasını, yani enfeksiyonu engelleyemez. Fakat virüsün merkezi sinir sistemine yayılmasını ve paralizi oluşumunu engeller. Bundan dolayı bu tür aşılamalarla virüsün tamamen kökünün kazınması mümkün olmaz. 27 Sabin aşısı (canlı attenüe aşı) Hücre kültüründen hücre kültürüne çok sayıda pasajının yapılmasıyla canlılığı azaltılmış virüslerden hazırlanır. İnsanlarda esas enfeksiyona benzeyen fakat hafifletilmiş bir enfeksiyon oluşturur. Aşı oral yolla uygulanır…. 6 ve 18. ayda plaklarında ürer Peyer Aşı virüsü barsaklarda üreyerek 24 saat sonra dışkı ile atılmaya başlar. Barsaklarda üreyen aşı virüsünün çıkarımı 4 - 6 hafta süreyle devam eder. Aşılanmayı takiben doğal enfeksiyonlardaki bağışıklığa benzeyen uzun süreli bir bağışıklık oluşur. Oluşan bağışıklık organizmaya giren virüsün bağırsaklarda üremesini engeller. Bu yüzden bu tür aşılarla aşılama ile toplumda enfeksiyonunun kökünü kazımak mümkün olur. 28 2. COXSACKİE VİRÜSLER Coxsackie A Coxsackie B En az 24 serotip 6 serotip Herpanjina Plöridini Akut hemorajik konjonktivit Perikardit El-ayak-ağız hst Miyokardit Aseptik menenjit* Ilımlı parezi, gevşek paralizi Döküntü +/- minör ateşli hst ÜSYE Farenjit *Coxsackie ve Echovirüsler birlikte viral menenjitlerin %90’ına neden olur. 29 Patogenez Fekal-oral bulaşır….aerosolle bulaşta rol oynar Sadece insanlar doğal konak İlk önce farinks ve sindirim sisteminde üredikten sonra kana karışarak viremi oluşturur. Bu sayede bir çok organa yayılır. Çeşitli klinik bulguların oluşumuna yol açarlar. Enfeksiyon sonrası tipe özgül IgG antikoru ile bağışıklık sağlanır 30 Herpanjina Ateş, boğaz ağrısı Orofarenste hassas veziküller Yaz aylarında