KomPan-Reviewer_1G.pdf

KOMUNIKASYON AT PANANALIKSIK Mga Katangian ng Wika SA WIKA AT KULTURANG PILIPINO 1. May Masistemang Balangkas: ito ay ang sistematikong pagkakaayos ng wika. WIKA...

KOMUNIKASYON AT PANANALIKSIK Mga Katangian ng Wika SA WIKA AT KULTURANG PILIPINO 1. May Masistemang Balangkas: ito ay ang sistematikong pagkakaayos ng wika. WIKA 2. Ang wika ay sinasalitang tunog: ito ay Kabuuan ng mga sagisag na binubuo ng ang mga tunog na nililikha ng ating mga tunog na binibigkas o sinasalita at ng mga aparato sa pagsasalita na nagmumula sa simbolong isinusulat. hanging nanggagaling sa baga o ang pinanggagalingang lakas o enerhiya. 3. Ang wika ay pinipili at isinasaayos: ang  Mangahis et. Al. (2005) pagpili ay nagaganap sa ating o ang wika ay may mahalagang papel na subconscious at magkaminsan ay sa ating ginagampanan sa pakikipagtalastasan. concious na pag-iisip. Layunin ng wikang o Ito ang midyum na ginagamit sa maayos magkaroon ng epektibong komunikasyon na paghatid at pagtanggap ng mensahe na may malinaw na mensahe. na susi sa pagkakaunawaan.  Pamela Constantino at Galileo Zafra 4. Ang wika ay arbitraryo: - sariling o Ang wika ay isang kalipunan ng mga pagkakakilanlan or no two individuals are salita at ang pamamaraan ng exactly alike pagsasama-sama ng mga ito para magkaunawaan o makipagkomyunikeyt 5. Ang wika ay patuloy na ginagamit: ang ang isang grupo wika ay kasangkapan sa komunikasyon at katulad ng iba pang kasangkapan.  Bienvenido L. Lumbrera o “Parang hininga ang wika. Gumagamit tayo ng wika upang 6. Ang wika ay nakabatay sa kultura: kamtin ang bawat pagtutumbas ng mga salitang Ingles at pangangailangan natin.” Filipino. Nagkakaiba-iba ang wika nang dahil sa iba-ibang kultura  Alfonso O. Santiago (2003) o Wika ang sumasalamin sa mga 7. Ang wika ay Dinamiko o nagbabago: mithiin, lunggati, pangarap, nadaragdagan ng mga bagong damdamin kaisipan o saloobin, bokabularyo pilosopiya, kaalaman at - bunga ng pagiging malikhain ng mga tao karunungan, moralidad, - salitang nagkakaroon ng bagong paniniwala at mga kaugalian ng kahulugan tao sa lipunan.  Charles Darwin 8. Ang wika ay makapangyarihan o Ang wika ay isang sining. 9. Ang wika ay mahirap maipaliwanag  Henry Gleason o Ang wika ay masistemang MAIKLING KASAYSAYAN NG WIKANG balangkas ng sinasalitang tunog PAMBANSA na pinipili at isinasaayos sa paraang arbitraryo upang  1934 (tinalakay sa Kumbensiyong magamit ng mga taong kabilang Konstitusyunal ang pagpili ng wika) sa isang kultura o Nagkaroon ng mainitang pagtatalo kaugnay sa pagpili ng wikang pambansa o Iminungkahi ng grupo ni Lope K. Santos na ang wikang Pambansa ay dapat ibatay sa isa sa mga umiiral na wika sa Pilipinas. 11-Nightingale JMM  oSinusugan ito ni Manuel Quezon na noo’y Pangulo ng Pamahalaang Komonwelt ng Pilipinas  1935  1954 o ang pagsusog ni Pangulong Quezon ay nagbigay-daan sa probisyong pangwika na o Linggo ng wika (March 29- April 4) nakasaad sa Artikulo XIV, Seksiyon 3 na o Pangulong Ramon Magsaysay, Saligang Batas ng 1935. (Proklamasyon Blg. 12) o “Ang Kongreso ay gagawa ng mga o Kaarawan ni Francisco Balagtas hakbang tungo sa pagkakaroon ng isang wikang pambansang ibabatay sa isa sa mga umiiral na katutubong wika. Hangga’t hindi  1955 itinatakda ng batas, ang wikang Ingles at Kastila ang siyang mananatiling opisyal na o Linggo ng wika (August 13- August 19) wika” o Nilagdaan ni Pangulong Ramon Magsaysay (Proklamasyon Blg. 186) o Batas Komonwelt Blg. 184 (Norberto o Kaarawan ni Manuel L. Quezon Romualdez), nagtatatag ng Surian ng Wikang Pambansa na ang pangunahing tungkulin ay “mag-aaral ng mga diyalekto sa pangkalahatan para sa layuning  1959: (Agosto 13, 1959) magpaunlad at magpatibay ng isang o Tagalog naging Pilipino ( Kautusang pambansang wikang batay sa isa sa mga Pangkagawaran Blg. 7 na ipinalabas ni umiiral na wika ayon sa balangkas, Jose E. Romero. mekanismo, at panitikan na tinatanggap at sinasalita ng nakararaming Pilipino.” o higit na binigyang-halaga at lumaganap ang paggamit ng wikang Pilipino. o Pamantayang binuo:  wika ng sentro ng pamahalaan  wika ng sentro ng edukasyon  1963  wika ng sentro ng kalakalan  wika ng pinakamarami at pinakadakilang o Nilagdaan ni dating Pangulong Macapagal nasusulat na panitikan ang Kautusang tagapagpaganap Blg. 60 o Dapat awitin ang pambansang awit sa titik  1937: (Disyembre 30, 1937) nitong Pilipino. o iprinoklama ni Pangulong Manuel Quezon ang wikang Tagalog upang maging Wikang Pambansa base sa rekomendasyon ng  1967 Surian sa bisa ng Kautusang o Kautusang tagapagpaganap Blg. 96 ni Tagapagpaganap Blg. 134. dating Pangulong Marcos  1940 o Ipapangalan ang lahat ng epidisyo, gusali, o nagsimulang ituro ang Wikang Pambansang at tanggapan at pamahalaan sa Pilipinas. batay sa Tagalog sa mga paaralang pampubliko at pribado  1972 o muling nagkaroon ng mainitang pagtatalo  1946: (Hulyo 4, 1946) sa Kumbensyong Konstitusyunal o Ang mga wikang opisyal sa bansa ay o Saligang batas ng 1973, Artikulo XV, Tagalog at Ingles (Batas Komonwelt Blg. Seksiyon 3, blg.2: “Ang Batasang 570) Pambansa ay dapat magsagawa ng mga 11-Nightingale JMM  hakbang na magpapaunlad at pormal na  Maituturing na bilingguwal ang isang tao magpapatibay sa isang panlahat na wikang kung magagamit niya ang ikalawang wika pambansang kikilalaning Filipino” nang matatas sa lahat ng pagkakataon.  (Leonard Bloomfield), ito ay paggamit o pagkontrol ng tao sa dalawang wikang tila  1987 ba ang dalawang ito ay kanyang o implementasyon sa paggamit ng Wikang katutubong wika (Perpektong Filipino na pinagtibay ng Komisyong Bilingguwal) Konstitusyunal na binuo ni dating Pangulong Cory Aquino.  Dapat magamit ng mga bilingguwal ang o Artikulo XIV, Seksiyon 6: “Ang wikang dalawang wika nang halos hindi pambansa ng Pilipinas ay Filipino. matutukoy ang una at pangalawang wika. Samantalang nililinang, ito ay dapat (Balanced Bilingguwal) payabungin at pagyamanin pa salig sa umiiral na mga wika sa Pilipinas at sa iba pang mga wika.”  (John Macnamara), ang bilingguwal ay o Ayon sa kautusang pangkagawaran Blg. 81, isang taong may sapat na kakayahan sa isa ang alpabetong filipino ay binubuo ng 28 sa apat na makrong kasanayan; Pakikinig, na letra. Pagsasalita, Pagbasa, at Pagsulat.  1997  (Uriel Weinreich), matatawag na bilingguwalismo ang paggamit ng o Proklamasyon Blg. 104 dalawang wikang magkasalitan. o Buwan ng wika (August)  (Cook at Singleton), maituturing na bilingguwal ang isang tao kung gaano WIKANG OPISYAL dapat kadalas o kung gaano ba dapat  ito ang wikang maaaring gamitin sa kahusay ang isang tao sa ikalawang wika anumang uri ng komunikasyon, lalo na sa anyong nakasulat, sa loob at sa labas ng alinmang sangay o ahensiya ng gobyerno. BILINGGUWALISMO SA WIKANG PANTURO (Hunyo 19, 1974; DO No. 25)  ARTIKULO XIV, SEKSIYON 7: “Ang mga wikang opisyal ng Pilipinas ay  Pagpapatupad ng edukasyong bilingguwal Filipino at, hangga’t walang ibang sa bansa. itinatadhana ang batas, Ingles.”  Magkahiwalay na paggamit ng Pilipino at Ingles bilang wikang panturo mula grade 1 pataas sa mga tiyak na asignatura. WIKANG PANTURO o Pilipino (Social Studies/Social  opisyal na wikang ginagamit sa pormal Science, Work Education, na edukasyon. Character Education, Health  FILIPINO AT INGLES Education at Physical Education) o Ingles (Science at Mathematics) MONOLINGGUWALISMO MULTILINGGUWALISMO  Ang tawag sa pagpapatupad ng iisang wika sa isang bansa; England, Pransya, o Tumutukoy sa kakayahan ng isang South Korea, Hapon, atbp. indibidwal na makapagsalita at makaunawa ng iba’t ibang wika. BILINGGUWALISMO K to 12 CURRICULUM (MTB-MLE) 11-Nightingale JMM   2012 -2013, ipinatupad ang MTB-MLE sa 1. Dayalek:ginagamit ng partikular na tao mga paaralan (DO 16, s. 2012) Guidelines mula sa isang partikular na lugar on the Implementation of the Mother 2. Idyolek:lumulutang na katangian at Tongue Based – Multilinggual Education. kakanyahang natatangi. 3. Sosyolek: nakabatay sa antas lipunan o dimensyong sosyal ng mga taong  (Unang taong pagpapatupad) – nagtalaga gumagamit ng wika. ang deped ng walong pangunahing wika o a. Gay lingo lingua franca at apat na iba pang wikain sa b. Coῆo bansa upang gamiting wikang panturo at c. Jejemon ituturop din bilang hiwalay na asignatura. d. Jargon 4. Register: batay sa sitwasyon at kausap 5. Etnolek: mula sa mga etnolonggguwistikong grupo. Ito ay  Walong Pangunahing Wika nagmula sa pinagsamang etniko at dialek.\  Tagalog 6. Pidgin: makeshift language, Nobody’s Native Language  Kapampangan 7. Creole: unang naging pidgin at kalaunan ay naging likas na wika (Nativized) na ng  Pangasinense mga batang isinilang sa komunidad ng  Ilokano pidgin.  Bikol Gamit ng wika  Cebuano 1. Instrumental: Tumutugon sa mga pangangailangan.  Hiligaynon a. Pakikiusap b. Pag-uutos  Waray) c. Paghingi ng mungkahi  Apat na iba pang wikain d. Paghihikayat 2. Regulatoryo: Kumokontrol/gumagabay sa  Tausug kilos at asal ng iba.  Maguindanaoan 3. Interaksyonal: Nakapagpapanatili, nakapagtatatag ng relasyong sosyal.  Meranano 4. Pampersonal: Nakapagpapahayag ng sariling damdamin o opinyon.  Chavacano 5. Heuristiko: Naghahanap ng mga  2013 Pitong Wikaing idinagdag impormasyon o datos (Ybanag(Tuguegarao City, Cagayan at 6. Impormatibo: Nagbibigay ng Isabela), Ivatan (Batanes), Sambal impormasyon o datos. (Zambales), Aklanon (Aklan, Capiz), 7. Imahinatibo: Ang pagiging malikhain Kinaray-a (Antique), Yakan (ARMM), ng tao ay tungkuling nagagampanan niya Surigaonon (Surigao City) sa wika. Homogenous na wika KASAYSAYAN NG WIKANG PAMBANSA (Unang Bahagi)  Iisang anyo at katangian ng wika.  Walang buhay na wika na matuturing na  PANINIWALA SA BANAL NA PAGKILOS homogenous. NG PANGINOON o Ang mga teologo ay naniniwalang Heterogenous na wika ang pinagmulan ng wika ay matatagpuan sa Banal na Aklat. Sa  Pagkakaiba ng uri at katangian ng wika. Genesis 2:20 “ at pinangalanan ng  Iba’t ibang porma at depende kung sino lalaki ang lahat ng hayop, at mga ibon ang nagsasalita. sa himpapawid, at ang bawat ganid sa BARAYTI NG WIKA parang”. 11-Nightingale JMM  o Sa Genesis 11:1-9 naman ipinapakita 5. Teoryang Yo-he-ho ang pinagmulan ng pagkakaiba-iba ng  ang wika ay nabuo mula sa wika. pagsasama-sama, lalo na kapag nagtatrabaho ng magkakasama. 6. Teoryang Ta-ra-ra-boom-de-ay  ANG TORE NG BABEL  Mula sa sinaunang ritwal. o Noong unang panahon may iisang wika lamang ang mga tao, sa sobrang Panahon ng Katutubo paghahangad nila na maging makapangyarihan naisipan nilang 1. Teoryang Pandarayuhan magtayo ng toreng aabot hanggang a. Wave Migration Theory (Dr. Henry langit. Dahil dito ginulo ni yahweh Otley Beyer, 1916). Naniniwala na ang wika upang hindi sila may tatlong pangkat na dumating sa magkaintindihan kaya’t hindi natapos pilipinas na nagpasimula ng lahing ang toreng ito. pilipino. Negrito, Indones, at Malay.  EBOLUSYON b. Natagpuan nina Dr. Robert B. Fox ang o Sa pag daan ng panahon ang tao ay harap ng isang bungo at isang buto ng nagkakaroon ng sopistikadong pag panga sa yungib ng Tabon sa Palawan iisip (1962). Napatunayan na hindi nanggaling sa malaysia ang mga o Sa huling bahagi ng ika-12 siglo, ang pilipino. mga iskolar ay nagsimulang mag- usisa kung paanong nagkaroon ng c. Tinawag na Taong Tabon ang mga labi, mga wika ang mga tao. nanirahan sa loob ng 50,000 taon. o Nagsulputan ang mga teorya. Kasama ang mga kagamitang bato tulad ng chertz, isang uri ng quartz, mga buto ng ibon at paniki gayundin ang uling na nagpapatunay na may 1. Teoryang Ding dong kaalaman sila sa pagluluto ng pagkain.  Panggagaya sa tunog ng kalikasan. d. 1962, mas naunang nagkaroon ng tao sa Pilipinas kaysa sa Indonesia at Malaysia. Pinatunayan din nina Felipe 2. Teoryang Bow-Wow Landa Jocano (UP Center for  Panggagaya sa mga tunog na Advancement Studies 1975) at nililikha ng hayop. (national museum) na ang bungong natagpuan ay kumakatawan sa unang lahi ng mga pilipino sa Pilipinas. 3. Teoryang Pooh-Pooh  salitang namutawi sa bibig nang e. Ang taong tabon ay nagmula sa specie nakaramdam ang mga sinaunang ng taong peking (peking man) na tao ng masidhing damdamin kabilang sa homo species o modern (tuwa, galit, sakit, sarap, man kalungkutan at pagkabigla.) f. java (java man) ay kabilang sa homo erectus. 4. Teoryang Ta-Ta  may koneksyon ang kumpas o g. Natagpuan ni Dr. Armand Mijares ang galaw ng kamay ng tao sa isang buto ng paa na mas matanda pa paggalaw ng dila. sa taong tabon sa kweba ng Callao, Cagayan. Tinawag itong taong callao (callao man) na sinasabing nabuhay ng 67,000 taon na ang nakalipas 11-Nightingale JMM  2. Teorya ng pandarayuhan mula sa katutubo noon kung kaya't dapat lamang rehiyong Austronesyano nilang gawing sibilisado ang mga ito sa pamamagitan ng kanilang pananampalataya. a. (latin) auster “south wind” at nesos “isla”  Ang pananakop ng mga Espanyol sa Pilipinas ay naging katumbas na ng pagpapalaganap ng Kristiyanismo. b. Sinasaad na mula sa lahing Austronesian ang mga pilipino.  Ang pamayanan ay pinaghati-hati sa apat na orden ng misyonerong Espanyol na pagkaraa’y naging lima. c. ang mga Austronesian ay nagmula sa a) Agustino sulu at celebs na tinawag na nusantao. b) Pransiskano, (kalakalan) c) Dominiko, d) Heswita, at e) Rekoleto. d. Nagmula sa timog tsina at taiwan na  Ang mga misyonterong Espanyol ay inaral nagtungo sa pilipinas noong 5,000 BC ang wikang katutubo upang epektibong mapalaganap ang relihiyon. e. Sa pagdaan ng panahon, naging makabago na ang paraan paglalayag  EDUKASYON dahilan upang kumalat ang lahing a) Hawak ng misyonerong nasa ilalim ng Austronesian sa Timog- Silangang pamamahala ng simbahan ang edukasyon Asya, Australia, New Zealand, Timog ng mga mamamayan noong panahon ng Africa, at maging sa Timog Amerika. mga Espanyol. b) Naging usapin ang wikang panturong f. Kinikilalang nagpaunlad ng pagtatanim gagamitin sa mga Pilipino. ng palay at ng Rice Terracing na tulad c) Iniutos ng Haring gamitin ang wikang ng hagdan hagdan palayan sa Banaue. katutubo panturo ngunit hindi ito nasunod. g. Naniniwala sa aninong naglalakbay sa d) Gobernador Tello – nagmungkahing kabilang buhay. turuan ang mga Indio ng wikang Espanyol. e) Carlos I at Felipe II - naniniwalang h. Gayundin sa paglilibing ng mga patay kailangang maging bilingguwal ng mga sa isang banga tulad ng natagpuan sa Pilipino. Manunngul Cavite sa Palawan f) Sa huli, napalapit sa mga prayle ang mga katutubo dahil sa wikang katutubo ang ginamit nila.  Baybayin o Sinaunang paraan ng pagsulat at g) Samantalang napalayo naman sa pagbasa ng mga katutubo pamahalaan dahil sa wikang Espanyol ang o 17 titik = 3 patinig + 14 katinig gamit nila. h) Marso 2, 1634 - muling inulit ni Haring PANAHON NG MGA ESPANYOL Felipe Il ang utos tungkol sa pagtuturo ng wikang Espanyol sa lahat ng katutubo.  Layunin: ikintal sa isip at puso ng mga katutubo ang kristyanismo (kastila) i) Nabigo ang nabanggit na kautusan kaya si Carlos Il ay lumagda ng isang dekrito na  Ayon sa Espanyol: nasa kalagayang inuulit ang probisyon ng nabanggit na "barbariko, di sibilisado, at pagano" ang mga 11-Nightingale JMM  kautusan. Nagtakda rin siya ng parusa para sa mga lalabag dito. j) Disyembre 29, 1972 - si Carlos IV ay lumagda sa isa pang dekrito (decree) na nag-uutos na gamitin ang wikang Espanyol sa lahat ng paaralang itatatag sa pamayanan ng mga Indio.  Panahon ng Rebolusyong Pilipino o Matapos ang mahigit na 300 taong pananahimik dahil sa pananakop ng espanyol, namulat ang ating kababayan sa lahat ng ating karahasan na naranasan sa mga dayuhan. o Noong 1872, nagkaroon ng kilusan ang mga propagandista na siyang naging kamalayan upang maghimagsik. o “ Isang Bansa, Isang Diwa” - Manghihimagsik na Pilipino. o Ang wika ay malaking bahagi upang mapagbuklod ang kanilang mga kababayan. o Ginawang opisyal na wika ang Tagalog bagama't walang isinasaad na ito ang magiging wikang pambansa ng Republika. o Noong itinatag ang Unang Republika sa pamumuno ni Aguinaldo, isinaad sa Konstitusyon na ang paggamit ng wikang Tagalog ay opisyonal. o Nais ding maakit ni Aguinaldo ang mga hindi Tagalog. 11-Nightingale JMM