Κοινωνικές αναπαραστάσεις PDF - Διάλεξη

 Κοινωνικές αποδόσεις και κοινωνικές αναπαραστάσεις Η γενική επίσημη καταγεγραμμένη ανεργία στην Ελλάδα κυμαίνεται στο 21,0% τον Ιούλιο του 2017, ενώ η ανεργία των νέων ως 25 βρίσκεται στο 42,8% (Eurostat, 2017) Αναπτύξτε σύντομα κάποιους από τους παράγοντες που κατά τη γνώμη σας ευθύνοντ...

 Κοινωνικές αποδόσεις και κοινωνικές αναπαραστάσεις Η γενική επίσημη καταγεγραμμένη ανεργία στην Ελλάδα κυμαίνεται στο 21,0% τον Ιούλιο του 2017, ενώ η ανεργία των νέων ως 25 βρίσκεται στο 42,8% (Eurostat, 2017) Αναπτύξτε σύντομα κάποιους από τους παράγοντες που κατά τη γνώμη σας ευθύνονται για την αυξημένη ανεργία στην Ελλάδα. Σημειώστε κάποιους από τους παράγοντες που συνήθως αναφέρονται σε τηλεοπτικές συζητήσεις, εφημερίδες, ομιλίες, φιλικές παρέες. Κατηγοριοποιήστε τις αποδόσεις (σε εσωτερικές και εξωτερικές) με βάση τις θεωρητικές προσεγγίσεις που εξετάσαμε. Το έργο του Furnam και των συνεργατών του (πχ. Furnham, 1982a, b, 1983, Furnham & Hesketh, 1989, Payne & Furnham 1990) ) εντοπίζει τρεις τύπους κοινωνικής απόδοσης της ανεργίας: ατομικιστική δομική/κοινωνιακή μοιρολατρική Σκεφτείτε: Σε ποιο βαθμό οι ατομικές σας αποδόσεις συνδέονται με τις αποδόσεις που συνήθως εκφράζονται σε πλαίσια κοινωνικής αλληλεπίδρασης (παρέες, μ.μ.ε., κτλ). Μπορείτε να συνδέσετε κοινωνικές αποδόσεις με κοινωνικές ομάδες; Περιμένετε ότι κάποιοι άνθρωποι εξαιτίας των κοινωνικών τους χαρακτηριστικών (ηλικία, εκπαιδευτικό επίπεδο, πολιτική τοποθέτηση κτλ) έχουν την τάση να υιοθετούν διαφορετικές αποδόσεις Μερικές από τις κομβικές κοινωνικοψυχολογικές έννοιες θα μπορούσαν να ξαναβρούν το κοινωνικό τους χαρακτήρα αν μελετηθούν μέσα στο πλαίσιο των κοινωνικών αναπαραστάσεων. Η απόδοση αιτιότητας δε μπορεί να κατανοηθεί ανεξάρτητα από την κοινωνική αναπαράσταση που την ενεργοποιεί. Οι έννοιες της εσωτερικής και εξωτερικής απόδοσης που εμφανίζονται ουδέτερες στη θεωρία της απόδοσης δεν είναι καθόλου ουδέτερες. Η παραδοχή ότι οι άνθρωποι παίρνουν τελικά αυτό που τους αξίζει εκφράζει περισσότερο αυτούς που ανήκουν σε κυρίαρχες ομάδες, ενώ εξωτερικές αποδόσεις που εστιάζουν στην δύναμη των συνθηκών εκφράζουν κυριαρχούμενες ομάδες. (Moscovici, 1984)  Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΩΝ  Η θεωρία των κοινωνικών αναπαραστάσεων εισάγεται από τον Γάλλο κοινωνικό ψυχολόγο Serge Moscovici το 1961 στο έργο του «La Psychanalyse: son image et son public».  Στο διεθνές κοινό, η θεωρία πρωτοπαρουσιάστηκε το 1963 με τη δημοσίευση ενός άρθρου (πάλι του Moscovici) με τον τίτλο Attitudes and opinions στο περιοδικό Annual Review of Psychology.  H διατύπωση της θεωρίας συνδέεται με την προσπάθεια θεμελίωσης μιας Ευρωπαϊκής Κοινωνικής Ψυχολογίας (σε αντιδιαστολή προς την Βορειο-Αμερικανική παράδοση)  Την ίδια περίοδο:  1964 Ιδρύεται η Ευρωπαϊκή Εταιρεία της Πειραματικής Κοινωνικής Ψυχολογίας (ΕAESP)  1971 Κυκλοφορεί το πρώτο τεύχος του European Journal of Social Psychology Στην αρχική της διατύπωση η ΘΚΑ αξίωνε για τον εαυτό της το ρόλο του δυναμικού κοινωνικού αντίβαρου στον εγγενή ατομικισμό που, όπως υποστήριζε, χαρακτήριζε την έννοια των στάσεων. Αν οι στάσεις είναι ΚΨ οντότητες που εδρεύουν στο άτομο, οι κοινωνικές αναπαραστάσεις προσδιορίζονται σε ένα επίπεδο δι-υποκειμενικό ή ευρύτερο κοινωνικό. Ωστόσο παραβάλετε εδώ την έννοια της κοινωνικής στάσης στην πρωταρχική, πρώιμη διατύπωσή της από τους Thomas and Znaniecki το 1918.  Ο πλέον άμεσος πρόγονος της θεωρίας των κοινωνικών αναπαραστάσεων ήταν ο κοινωνιολόγος Emile Durkheim και η έννοια των «συλλογικών αναπαραστάσεων» που αυτός πρότεινε.  Συλλογικές αναπαραστάσεις: τα διάφορα συμβολικά συστήματα, όπως η θρησκεία που αποτελούν ένα μέσο ώστε να αποκτήσουν οι διάφορες κοινωνίες επίγνωση του εαυτού τους και για να τυποποιήσουν τους κανόνες κοινωνικής συνδιαλλαγής.  Ο Moscovici αντικατέστησε το επίθετο «συλλογικές» με το επίθετο «κοινωνικές» για δυο λόγους: 1. Ηθελε να τονίσει τον κοινωνικοψυχολογικό χαρακτήρα της θεωρίας του και τη διαφοροποίησή της από την κοινωνιολογία. 2. Ηθελε να προσδώσει στην έννοια των αναπαραστάσεων μια δυναμικότητα που εξέλειπε από τη θεωρία των συλλογικών αναπαραστάσεων.  Ορίζοντας τις Κοινωνικές αναπαραστάσεις  Με τον όρο κοινωνικές αναπαραστάσεις εννοούμε ένα σύνολο εννοιών, δηλώσεων και επεξηγήσεων που οι καταβολές τους βρίσκονται στην καθημερινή ζωή, στο ξεδίπλωμα των δι- ατομικών επικοινωνιών. Οι κοινωνικές αναπαραστάσεις αποτελούν το ισοδύναμο, στα πλαίσια της δικής μας κοινωνίας, των μύθων και των συστημάτων πεποιθήσεων των παραδοσιακών κοινωνιών· θα μπορούσε ίσως να υποστηριχτεί ότι είναι η κοινή λογική στη σύγχρονη εκδοχή της (Moscovici, 1981)  «[Μια κοινωνική αναπαράσταση είναι] ένα σύστημα αξιών, ιδεών και πρακτικών με διπλή στόχευση: καταρχήν, την εγκαθίδρυση μιας τάξης η οποία θα καθιστά τα άτομα ικανά να προσανατολιστούν στον υλικό και κοινωνικό τους κόσμο αλλά και να κυριαρχήσουν πάνω του· δεύτερον να καταστήσει δυνατή την επικοινωνία … παρέχοντας έναν κώδικα για τις κοινωνικές συνδιαλλαγές καθώς και έναν κώδικα για την ονομασία και την ξεκάθαρη ταξινόμηση των διαφόρων διαστάσεων των κόσμων μέσα στους οποίους ζουν αλλά και της ατομικής και ομαδικής ιστορίας» (Moscovici, 1973)  Βασικές αρχές και στόχοι της Θ.Κ.Α.  Σύνδεση της γνώσης με το κοινωνικο-ιστορικό της πλαίσιο (η ΘΚΑ προσφέρει ένα κοινωνικο-ψυχολογικό πλαίσιο εννοιών και ιδεών για την μελέτη των ψυχοκοινωνικών φαινομένων των σύγχρονων κοινωνιών).  H διατύπωση μιας θεωρίας για την αλλαγή των συλλογικών αντιλήψεων.  Να αντιπαρατεθεί στο μεθοδολογικό ατομικισμό που χαρακτηρίζει την πλειονότητα των ΚΨ θεωριών αλλά και τον τύπο της επιστημολογίας που διακρίνει το υποκείμενο από το αντικείμενο. Ένα αντικείμενο μετατρέπεται σε κοινωνική πραγματικότητα εξαιτίας του γεγονότος ότι μια κοινότητα ανθρώπων υιοθετεί και χρησιμοποιεί μια συγκεκριμένη αναπαράστασή του  Η διαμόρφωση μιας συστηματικής - ολιστικής προσέγγισης και η διατύπωση μετα-θεωρίας.  Ένα πρόβλημα με την κοινωνική ψυχολογία –και ίσως και με τη γνωστική επιστήμη- είναι η εμμονή στην παραγωγή θεωριών με προβλεπτική αξία που αφορούν σε μεμονωμένους μηχανισμούς (εξήγηση, κατηγοριοποίηση κτλ). Από τη στιγμή που οι θεωρίες αυτές διατυπώνονται, συγκεκριμενοποιούνται μέσα από εκατοντάδες πειράματα που ξεκινούν με ενθουσιασμό και τελειώνουν με απογοήτευση. Στη συνέχεια εξαφανίζονται από το προσκήνιο χωρίς κανείς να γνωρίζει γιατί. Έτσι η Κοινωνική Ψυχολογία έχει μετατραπεί σε ένα αρχιπέλαγο μοναχικών (θεωρητικών) παραδειγμάτων που δε σχετίζονται μεταξύ τους και που δεν έχουν κανένα κοινό αντικείμενo. (Moscovici, 1985).  Οι κοινωνικές αναπαραστάσεις αφορούν ….στα περιεχόμενα της καθημερινής ζωής, τα αποθέματα των ιδεών που δίνουν συνοχή στα θρησκευτικά μας πιστεύω, στις πολιτικές μας ιδέες στις συνδέσεις που κάνουμε (μεταξύ των κοινωνικών αντικειμένων) τόσο αβίαστα (αυθόρμητα) όσο αναπνέουμε.. Είναι αυτές που δίνουν τη δυνατότητα να κατηγοριοποιήσουμε πρόσωπα και αντικείμενα, να συγκρίνουμε και να εξηγήσουμε συμπεριφορές και να τα αντικειμενοποιήσουμε ως κομμάτια του κοινωνικού μας περιβάλλοντος. Αν και συχνά οι αναπαραστάσεις τοποθετούνται στο νου των ανδρών και των γυναικών, μπορούν το ίδιο συχνά να βρίσκονται «στον κόσμο» και ως τέτοιες να εξετάζονται ξεχωριστά (Moscovici, 1988).  Σε αντίθεση με την παράδοση της κοινωνιογνωσίας ένα αντικείμενο είναι «κοινωνικό» όχι εξαιτίας κάποιων συγκεκριμένων εγγενών του χαρακτηριστικών αλλά εξαιτίας του τρόπου με τον οποίο συσχετίζονται μ’ αυτό οι άνθρωποι.  Μέσα στο λόγο τους οι άνθρωποι αποδίδουν χαρακτηριστικά και νοήματα σ’ ένα αντικείμενο που καθιστούν το αντικείμενο αυτό μέρος του κοινωνικού κόσμου της ομάδας.  Μ’ άλλα λόγια για να μπορέσει ένα αντικείμενο να βρει μια θέση στον κόσμο μιας ομάδας, να αποτελέσει, δηλαδή, αντικείμενο για μια ομάδα, θα πρέπει να αναπαρίσταται κοινωνικά.  Γενικά μιλώντας, λοιπόν, η ΘΚΑ είναι μια κοινωνικο- κονστρουξιονιστική θεωρία. Είναι μια θεωρία, δηλαδή, που υιοθετεί την ευρεία άποψη ότι ο κόσμος και τα φαινόμενα και τα περιεχόμενά του δεν είναι δοσμένα και δεδομένα «εκεί έξω», με κάποιον μεταφυσικό τρόπο, αλλά αντίθετα είναι παράγωγα / προϊόντα ανθρώπινης δραστηριότητας και πρακτικών, υλικών και συμβολικών. Ένα νέο κοινωνικό αντικείμενο εμφανίζεται στον κοινωνικό κόσμο μιας ομάδας (απειλητικά και ανοίκεια συμβάντα και φαινόμενα, π.χ. AIDS, «νέα γρίππη») Απαιτείται από την ομάδα να το αντιμετωπίσει υλικά και συμβολικά. Η υλική αντιμετώπιση επαφίεται στους φυσικούς επιστήμονες, στους ειδήμονες, ή στους ειδικούς. Η έννοια όμως της «συμβολικής αντιμετώπισης» βρίσκεται στην καρδιά της θεωρίας των κοινωνικών αναπαραστάσεων. Η ΘΚΑ αποσκοπεί στο να περιγράψει και να εξηγήσει αυτή ακριβώς τη διεργασία της «συμβολικής αντιμετώπισης»  Αγκυροβόληση  Για να μπορέσει στοιχειωδώς η ομάδα να κατανοήσει το ανοίκειο γεγονός αυτό θα πρέπει να του δώσει ένα όνομα και να του αποδώσει κάποια χαρακτηριστικά, έτσι ώστε αυτό να μπορεί να επικοινωνηθεί.  Καθώς όμως αυτό είναι ανοίκειο, η ομάδα καταφεύγει σε υπάρχουσες συναφείς αναπαραστάσεις.  Π.χ. όταν πρωτο-εμφανίστηκε το AIDS ως αντικείμενο για την κοινή γνώμη –κατά τις αρχές της δεκαετίας του ‘80-, η κοινή γνώμη για την κατανόησή του κατέφυγε (κυρίως) σε δυο συναφείς αναπαραστασιακούς πόρους: από τη μια μεριά στην αναπαράσταση «αφροδίσια νοσήματα», και από την άλλη στην αναπαράσταση «μάστιγα του Θεού».  Η διεργασία της συλλογικής συμβολικής αντιμετώπισης, όπως αυτή εμπεριστατώνεται στο φαινόμενο της αγκυροβόλησης διαχέεται μέσα από τον λόγο των ΜΜΕ αλλά και μέσα από προσωπικές συζητήσεις (διάχυση-εκλεκτική παρουσίαση- προπαγάνδα).  Διαφορετικές ομάδες αγκυροβολούν τα νέα αντικείμενα σε διαφορετικά εννοιολογικά πλαίσια.  Αντικειμενοποίηση  Αντικειμενοποίηση λοιπόν είναι εκείνος ο μηχανισμός μέσα από τον οποίο η κοινωνικά αναπαριστώμενη γνώση αποκτά τη συγκεκριμένη της μορφή.  Η διεργασία της αντικειμενοποίησης περιλαμβάνει τη δόμηση μιας εικόνας, μιας μεταφοράς, ή ενός σχήματος λόγου που έρχεται να αντιπροσωπεύσει το νέο φαινόμενο, συμβάν κοκ. Π.χ. Το πρόσωπο του Φρόυντ για την ψυχανάλυση, Η εικόνα της εξίσωσης E=mc² για τη θεωρία της σχετικότητας Και πάλι η επιλογή του «σχηματικού πυρήνα» δεν είναι τυχαία ή αυθαίρετη. Οι διάφορες κοινωνικές ομάδες, ανάλογα με τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά τους και το πεδίο της άμεσης εμπειρίας τους, αναδεικνύουν και αντίστοιχες «εικόνες» σύμβολα.  Όταν η συλλογική συμβολική αντιμετώπιση φτάσει στο σημείο μια αναπαράσταση να υποστηρίζεται από μια σημαντική πλειοψηφία μέσα στην ομάδα, τότε εκπληρώνει και το στόχο της που είναι η κατανόηση και η επικοινωνία στα πλαίσια της καθημερινής ζωής.  Ταυτόχρονα, όμως, ένα καινούριο κοινωνικό «αντικείμενο» προστίθεται στον βιόκοσμο της ομάδας. Αυτό επιτυγχάνεται με δυο τρόπους:  Με την εισαγωγή του στο σύστημα νοημάτων της ομάδας  Μέσα από τον προσανατολισμό προς αυτό διαφόρων μελών της ομάδας με όρους πρακτικής δράσης. Αυτή η συνεργατική δράση είναι ο θεμέλιος λίθος της κοινωνικής κατασκευής του κόσμου μιας ομάδας.  Με τη συνεργατική δράση, ακόμη και «φανταστικά» αντικείμενα όπως είναι «ο Θεός», «η δικαιοσύνη», η «ομορφιά» κοκ γίνονται απτά φυσικά αντικείμενα μέσα από τη φυσική δράση των φυσικών κοινωνικών δραστών. η κοινωνική ταυτότητα είναι μια  Μέσα από το πρίσμα της ΘΚΑ άμεση συνέπεια των αναπαραστάσεων που έχει μια κοινωνική ομάδα. Αναστοχαστική άσκηση Με βάση όσα έχουμε ήδη πει σημειώστε με ποιους τρόπους οι ομάδες συνδέονται με τις κοινωνικές αναπαραστάσεις; Οταν μιλούμε για ομάδες σε αυτό το πλαίσιο ποιες ομάδες έρχονται στο μυαλό σας (με βάση ποια χαρακτηριστικά;) Κλασικές έρευνες: Η έρευνα του Moscovici (1961) «La Psychanalyse: son image et son public» Μέθοδος (συνεντεύξεις/ αναλύσεις κειμένων) Ερωτήματα /Ευρήματα Πώς έγιναν μέρος του κοινού νου της γαλλικής κοινωνίας όροι και έννοιες της ψυχανάλυσης; Πώς μετατράπηκε από ένα νέο και ‘ύποπτο’ φαινόμενο σε απλουστευμένη κοινωνική γνώση; Διαφορετικές ομάδες προσλαμβάνουν, αγκυροβολούν και αντικειμενοποιούν διαφορετικά την ψυχανάλυση  Καθολικοί:συσχέτιση με εξομολόγηση  Κομμουνιστές: σύνδεση με δυτικό ατομικισμό-ιμπεριαλισμό  Φιλελεύθεροι: σεξουαλικότητα Κάποιες έννοιες φιλτράρονται και έχουν ευρύτερη χρήση(π.χ. απώθηση) άλλες περιθωριοποιύνται (λίμπιντο) Herzlich (1973) Κ.Α. της ασθένειας & της υγείας Μέθοδος: Ανοιχτές συνεντεύξεις με κατοίκους του Παρισιού και κατοίκους μιας αγροτικής περιοχής Ερωτήματα /Ευρήματα Πώς κατανοούν οι άνθρωποι τις έννοιες της ασθένειας και της υγείας; Δύο αντίθετοι πόλοι με την υγεία να συνιστά την κανονικότητα που υπονομεύεται από την ασθένεια Διαφορετική έδρα  Η υγεία τοποθετείται εντός του ατόμου. Αντιμετωπίζεται ως ένας πόρος που μπορεί να στερέψει.  Αντίθετα η ασθένεια είναι κάτι που έρχεται από έξω (τοξικότητα της ζωής στην πόλη σε αντίθεση με τη ζωή στην ύπαιθρο που επιτρέπει να διατηρούμε το απόθεμα της υγείας ) 20 Jodelet, D. (1988) Folies et représentations sociale Μέθοδος: Ποικιλία μεθόδων/ εθνογραφική παρατήρηση, ερωτηματολόγια, συνεντεύξεις/έρευνα αρχείων κτλ) Ερωτήματα /Ευρήματα Αναπαραστάσεις της τρέλας σε μια γαλλική κοινότητα όπου στο πλαίσιο της αποασυλοποίησης οι ασθενείς γίνονται οικότροφοι σε ανάδοχες οικογένειες Κεντρικό το ζήτημα της καθαριότητας και της μόλυνσης (σημαντική η λειτουργία του στη δικαιολόγηση συγκεκριμένων πρακτικών/ ανάσχεσης μύχιων φόβων) Επίδειξη της άγνοιας για την τρέλα σε συνδυασμό με περίτεχνες ερμηνείς/περιγραφές για τη φύση της (γνωστική πολυφασία) Η αναπαράσταση των νοητικών και βιολογικών (δυσ)λειτουργιών των ψυχικά ασθενών συνδέεται με την προτεινόμενη ‘αντιμετώπισή’ τους (π.χ. η αναφορά στην έλλειψη ελέγχου βιολογικών λειτουργιών με την εκπάιδευση μέσω τιμωρίας) 21 Μέθοδοι μελέτης Κ.Α. Μεγάλη ποικιλία! – Έρευνες ερωτηματολογίου. – Ομάδες εστίασης. – Συνεντεύξεις. – Ζωγραφική. – Ελεύθερος συνειρμός. – Ανάλυση υλικού από τα Μ.Μ.Ε. Μεθοδολογικός ‘τριγωνισμός’ Ιστορικές και αναπτυξιακές προσεγγίσεις. 22 Επιστρέφοντας στους στόχους της θΚΑ Πώς ενσωματώνεται το κοινωνικο-ιστορικό πλαίσιο στις κοινωνικές αναπαραστάσεις; διαδικασίες αγκυροβόλησης (anchoring) και αντικειμενικοποίησης (objectification). Πώς αλλάζουν οι συλλογικές αντιλήψεις; Επιστημονική σκέψη και κοινός νους: η σχέση τους στις σημερινές κοινωνίες.  Ο ενοποιητικός ρόλος των κοινωνικών αναπαραστάσεων: σύνδεση με κοινωνικές ομάδες και ιδεολογία. Συστηματική κοινωνική ψυχολογία : η σχέση των κοινωνικών αναπαραστάσεων με τις στάσεις, τα στερεότυπα, την απόδοση των παραγωγικών αιτίων της συμπεριφοράς.  Σύνδεση των Κ.Α. με άλλες κοινωνιοψυχολογικές έννοιες δια στόματος Moscovici…  Η απόδοση αιτιότητας δε μπορεί να κατανοηθεί ανεξάρτητα από την κοινωνική αναπαράσταση που την ενεργοποιεί. Οι έννοιες της εσωτερικής και εξωτερικής απόδοσης που εμφανίζονται ουδέτερες στη θεωρία της απόδοσης δεν είναι καθόλου ουδέτερες. (Moscovici, 1984).  Οι αναπαραστάσεις μας αντανακλώνται στον τρόπο με τον οποίο κατηγοριοποιούμε και ονομάζουμε τα ερεθίσματα, γιατί η κατηγοριοποίηση στην ουσία αποκαλύπτει ένα εννοιολογικό πλαίσιο, τη θεωρία μας για την κοινωνία και την ανθρώπινη φύση…(Moscovici, 1981).  ……Η χρήση συγκεκριμένων όρων και νοημάτων δεν είναι μια καθαρά διανοητική διεργασία που σκοπεύει στην επίτευξη λογικής ευκρίνειας και συνοχής. Είναι μια διεργασία που συνδέεται με μια κοινωνική στάση…. (Moscovici, 1984).  Κοινωνικές αναπαραστάσεις: Κριτικές επισημάνσεις  Σε ποιο βαθμό η θεωρία των κοινωνικών αναπαραστάσεων ξεφεύγει από τον αναγωγισμό της ατομικιστικής παράδοσης των Κοινωνικών Στάσεων; «Πράγματι, το κάθε άτομο ξεχωριστά, σε μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή, ενσωματώνει και τροποποιεί τις κοινωνικές μορφές των πολιτισμών και των ομάδων των οποίων αποτελεί μέρος, μέχρι του σημείου που, ανεξάρτητα των πολλών διαμεσολαβητικών παραγόντων στις κοινωνικές αναπαραστάσεις (θεσμοί, εξουσίες, νόμοι, ΜΜΕ κοκ), στο τέλος είναι πάντα τα άτομα αυτά τα οποία μεταφέρουν και εκφράζουν τις κοινωνικές αναπαραστάσεις» (Leyens & Codol, 1988)  Harre: στη ΘΚΑ το «κοινωνικό» προσεγγίζεται ως κατανεμημένο σε «ατομικά μυαλά»  Το status των κοινωνικών αναπαραστάσεων (νοητικές οντότητες;) Ομάδες και κοινωνικές αναπαραστάσεις Είναι συχνά κυκλική η διαδικασία της έρευνας των Κ.Α. (ξεκινώ να ερευνήσω τςι κοινωνικές αναπαραστάσεις συμμετεχέοντων με διαφορετική πολιτική τοποθέτηση και στη συνέχεια αποδίδω τις όποιες διαφορές εντοπίσω στην πολιτική τοποθέτηση) Πώς ορίζεται η συναίνεση σε επίπεδο ομάδας; (χρησιμοποιώ Κ.Α. αναπαραστάσεις vs αναφέρω διαθέσιμες Κ.Α. χωρίς να τις χρησιμοποιώ ερμηνευτικά ή για να στηρίξω μια άποψη) (Potter & Litton, 1985) Δημιουργική ασάφεια ή αφομοίωση στο κυρίαρχο παράδειγμα; Μέθοδος; (Αnything goes;) Υπάρχει μεγάλη ποικιλία μεθόδων (Έρευνες ερωτηματολογίου, συνεντεύεξεις, χρήση ελεύθερου συνειρμού, ανάλυση περιεχομένου κειμένων/αρχείων, πειράματα)  Ο Μoscovici αντιστέκεται στην πρωτοκαθεδρία του λόγου στις κοινωνικές αναπαραστάσεις και στην πρόταξη μιας μεθόδου υποστηρίζοντας ότι η ΘΚΑ αποτελεί μετα-θεωρία η οποία υπηρετείται και ενισχύεται από πληθώρα μεθόδων και θεωριών Ωστόσο οι επικριτές υποστηρίζουην ότι εξαιτίας της ασάφειας που τη χαρακτηρίζει η ΘΚΑ μπορεί να αφομοιωθεί από την ατομικιστική κοινωνικογνωστική παράδοση.  Πηγές Wetherell, M. (2005) (Επιμ. Εκδ.), Ταυτότητες, ομάδες και κοινωνικά ζητήματα. Αθήνα: Μεταίχμιο: Το κεφάλαιο 3 (Στάσεις, Κοινωνικές Αναπαραστάσεις και η διά/του λόγου Ψυχολογία). Hogg, A.M. & Vaughan, M.G.(2010) (Επιμ. Αλεξάνδρα Χατζή), Κοινωνική Ψυχολογία. Εκδόσεις Gutenberg: Από το κεφ.3(Απόδοση και Κοινωνική Γνώση)