Portale społecznościowe – wpływ na dzieci i młodzież PDF

Artykuły Kognitywistyka i Media w Edukacji 2018, nr 1 Karolina Sigda Portale społecznościowe – wpływ n...

Artykuły Kognitywistyka i Media w Edukacji 2018, nr 1 Karolina Sigda Portale społecznościowe – wpływ na dzieci i młodzież Abstract Social networking – impact on children and adolescents The ubiquitous contemporary Internet creates unlimited opportunities to use so- cial networking sites that bring opportunities and benefits to children and young people. In this article, the essence and concept of social networking sites have been charac- terized and what functions they fulfill. The most popular contemporary social me- dia sites have been listed and described, most of which are used by children and youth – Facebook, Nasza Klasa and Instagram. With the development of mobile devices, children have the possibility of unlimited use of portals that give them gre- at opportunities and opportunities, which is also shown in the article. The fact re- mains that if something is so popular and widely available, it carries a lot of thre- ats with which the young generation has contact, due to careless and unskilful use in everyday life. Key words: social networking site, Facebook, Instagram, Nasza Klasa Wstęp Człowiek jest z natury istotą społeczną, dlatego dąży do tworzenia więzi z innymi ludźmi. Obecnie Internet jest powszechnym narzędziem umożliwiającym zawie- ranie takich relacji, dlatego też jest on najczęściej wykorzystywany przez młodzież. Nowe media bezsprzecznie przyczyniły się do przełomu w zakresie komuni- kacji medialnej. Dzieci i młodzież najczęściej komunikują się między sobą po- przez portale społecznościowe, takie jak Facebook, NK czy Instagram. Portale  Portale społecznościowe – wpływ na dzieci i młodzież 63 te umożliwiają zawieranie nowych znajomości, podtrzymywanie tych, które już mamy, a także umożliwiają udostępnianie własnych zdjęć do użytku publicznego, dzięki czemu mogą zobaczyć je nasi znajomi. Popularny slogan mówi: „jak Cię nie ma na Facebooku, to nie istniejesz”. Co- raz bardziej staje się on prawdziwy, ponieważ jest to jeden z najpopularniejszych serwisów internetowych na świecie, który każdego dnia odwiedzają miliony osób. Portale społecznościowe umożliwiają nie tylko komunikację, ale również sze- reg innych funkcji, które sprawiają, że tak chętnie z nich korzystamy. Mimo świa- domości zagrożeń ich popularność ciągle rośnie. Charakterystyka portali społecznościowych Terminy „serwis społecznościowy” oraz „portal społecznościowy” stosuje się zamiennie. Rozumie się je jako serwis internetowy, który istnieje w oparciu o zgro- madzoną wokół niego społeczność. Sposób ich funkcjonowania oraz treści w nich zawarte są tworzone lub współtworzone głównie przez użytkowników mających swoje spersonalizowane profile. Społeczności te skupiają się wokół podobnych za- interesowań, nacji, zawodów, religii etc. i tworzą grupy osób znających się także ze świata realnego bądź znających się tylko poprzez Internet1. Portal społecznościowy stwarza możliwość szeroko rozumianej interakcji po- między użytkownikami – komunikację, wymianę tekstów, zdjęć czy też innych materiałów. Przykładami serwisów społecznościowych są: Wikipedia.org, Facebo- ok.com, NaszaKlasa.pl, Youtube.com, Flickr.com, MySpace.com, Grono.net, Foto- grafia.interklasa.pl2. Serwis społecznościowy, bez względu na swój charakter, powinien oferować użytkownikom pewne charakterystyczne dla nich funkcje i aktywności – przede wszystkim: – możliwość stworzenia własnego profilu, – możliwość uzupełniania informacji profilowych, – możliwość dodawania zdjęć, – możliwość wchodzenia w interakcje z innymi użytkownikami, – możliwość dołączenia do różnego rodzaju grup, – możliwość decydowania o poziomie prywatności konta3. 1 Serwis społecznościowy lub portal społecznościowy, http://www.i-slownik.pl/2559,serwis-spo- lecznosciowy-lub-portal-spolecznosciowy/ [dostęp: 25.01.2018]. 2 T. Goban-Klas, Kompetencja medialna kluczem do sukcesu młodego pokolenia w społeczeństwie wiedzy, Polski Portal Edukacyjny Interkl@sa 2010, s. 33. 3 M. Drabek, M. Klimowicz, Serwisy społecznościowe i oferowane przez nie możliwości monitoro- wania losów zawodowych absolwentów szkół wyższych, Warszawa–Wrocław 2013, s. 50. 64 Karolina Sigda Portale społecznościowe mogą być nakierowane na tworzenie i udostępnianie informacji (Wikipedia), danego rodzaju materiałów (np. zdjęć – serwis Flickr), ale miewają też charakter ogólny, który można określić jako towarzyski (służą roz- rywce oraz utrzymywaniu relacji ze znajomymi, np. Nasza Klasa czy Facebook)4. Facebook, Nasza Klasa, Instagram Obecnie istnieje duża różnorodność serwisów społecznościowych, których użyt- kownikami możemy stać się w dowolnej chwili, i tylko od nas zależy, który z nich wybierzemy. Każdy z portali ma za zadanie umożliwić kontakt pomiędzy użyt- kownikami, z tym że komunikacja odbywa się w różny sposób i poprzez odmien- ne narzędzia, które udostępniają do dyspozycji poszczególne serwisy. Facebook jest serwisem, który łączy ludzi z całego świata. Samo korzysta- nie z Facebooka należy potraktować jako wspólne doświadczenie kulturowe dla wszystkich mieszkańców powstałej w ten sposób globalnej wioski. Choć punk- tem wyjścia Facebooka był skromny projekt 19-letniego studenta, obecnie portal jest technologicznym gigantem, który ma ogromny i bezprecedensowy wpływ na wszystkie aspekty współczesnego życia, zarówno prywatnego, jak i publicznego5. Został stworzony w 2004 r. przez studenta Uniwersytetu Harvarda – Marka Zuc- kerberga – jako zamknięty serwis społecznościowy skierowany do amerykańskich studentów, a następnie również do uczniów szkół średnich. W 2006 r. został udo- stępniony dla wszystkich użytkowników z całego świata, którzy posiadają aktywny adres mailowy oraz mają więcej niż 13 lat, stając się wkrótce najważniejszym ser- wisem społecznościowym w skali globalnej i jednocześnie tworząc punkt odnie- sienia dla wielu innych tego typu przedsięwzięć. Polska wersja językowa serwisu została aktywowana w maju 2008 r.6 Prywatni użytkownicy mają zazwyczaj oznaczone profile (lecz niekoniecznie) prawdziwym imieniem i nazwiskiem, zawierające zdjęcie profilowe, zdjęcie tła, a także dodatkowe informacje o sobie, które są podzielone na kategorie: – informacje podstawowe (data urodzenia, znajomość języków obcych, poglą- dy religijne oraz polityczne), – zdobyte wykształcenie oraz informacje o pracy (ukończone szkoły i uczel- nie wyższe, przeważnie bez podziału na klasy i profile w ramach kierunków kształcenia) – zazwyczaj podawana jest bieżąca lub ostatnia afiliacja zawo- dowa i edukacyjna, 4 T. Goban-Klas, dz. cyt., s. 33. 5 D. Kirkpatrick, Efekt Facebooka, Warszawa 2001, s. 22–23. 6 M. Drabek, dz. cyt., s. 11.  Portale społecznościowe – wpływ na dzieci i młodzież 65 – miejsce zamieszkania (aktualne i tzw. miasto rodzinne), – informacje kontaktowe (numer telefonu, adres mailowy), – rodzina (członkowie rodziny mający facebookowe profile i zaakceptowani w ramach serwisu jako rodzina), – informacja o znajomych (liczba znajomych oraz linki do ich profili)7. Facebook jest obecnie dla wielu polskich nastolatków głównym miejscem cy- frowej aktywności. W lipcu 2014 r. w raporcie sporządzonym przez zespół Sotren- dera wykazano, że w grupie wiekowej 13–18 lat użytkownikami Facebooka w Pol- sce było ponad dwa i pół miliona osób (2 680 000), przy łącznej liczbie aktywnych użytkowników przekraczającej 12 milionów osób8. Komunikacja za pośrednictwem Facebooka ma znacząco odmienny charakter niż ta przebiegająca „twarzą w twarz”. Różnice te wynikają z odmiennej formy wy- powiedzi, ponieważ na Facebooku kontaktujemy się wyłącznie na czacie w formie tekstu pisanego, z reguły synchronicznego, chociaż możliwe jest użycie trybu asyn- chronicznego, w którym informacja adresowana do znajomego będzie odczytana przez niego w innym czasie, niż jest stworzona. Komunikacja asynchroniczna jest opcją bardzo praktyczną, gdyż pozwala na pozostawienie wiadomości, ale używa- jąc jej, nadawca nigdy nie ma pewności, czy i kiedy adresat odczytał wiadomość. Tekstowy sposób komunikacji jest szczególnie przyjazny dla osób młodych, przy- zwyczajonych do szybkiego, skrótowego porozumiewania się tekstowego za po- mocą urządzeń mobilnych, ale może być uciążliwy dla osób dojrzałych i starszych. Ci ostatni nie mają z reguły biegłości w pisaniu na klawiaturze, nie są także przy- zwyczajeni do specyficznie krótkiego wypowiadania się czy korzystania z emoti- konów. Komunikacja na czacie różni się także od komunikacji telefonicznej, która pozwala na szersze, narracyjne wypowiedzi. Tekstowa forma wypowiedzi na Face- booku tak znacząco odbiega od komunikacji w świecie realnym, że przekłada się to, przynajmniej w początkowej fazie korzystania z portalu, na zmniejszoną czę- stość kontaktów przez czat i mniejszą wagę spraw omawianych za jego pośrednic- twem. Facebook nie ma możliwości bezpośredniej komunikacji głosowej ani wi- zualnej, którą posiada np. Skype. To w ogromnej mierze ogranicza komunikację i zubaża ją, nie dając możliwości przesłania sygnałów niewerbalnych (mowa ciała, intonacja głosu, barwa głosu, specyficzny sposób mówienia). Komunikacja teksto- wa na czacie jest bardzo ograniczona, pozbawiona subtelności, z trudem posługu- je metaforą. Sieć jest innym niż realne środowiskiem funkcjonowania człowieka, w którym komunikacja zapośredniczona komputerowo różni się od komunikacji w świecie rzeczywistym. Ma to wpływ na zmianę zachowań użytkowników sieci, 7 Tamże, s. 12. 8 G. Penkowska, Fenomen Facebooka. Społeczne konteksty edukacji, Gdańsk 2014, s. 9. 66 Karolina Sigda a zjawisko to zaobserwowane przez psychologów Internetu nazywane jest rozha- mowaniem zachowania w Internecie9. Facebook z całą pewnością zmienił obraz współczesnej komunikacji. Wykazu- je on wszystkie cechy, które przypisywane są kategorii nowych mediów, a są nimi: cyfrowość, interaktywność, hipertekstualność, usieciowienie oraz wirtualność10. Z kolei użytkownicy serwisu Nasza Klasa od początku jego istnienia mogą za- łożyć w nim osobisty profil, umieścić awatar, zapisać się do istniejących szkoły/ klasy/kierunku bądź założyć własną listę, wysłać innemu użytkownikowi prywat- ną wiadomość, zostawić wpis na jego profilu, a także publikować albumy ze zdję- ciami. Serwis w dalszej kolejności wzbogacił się także o kolejne funkcjonalności, z których najważniejsze to: – „śledzik” – funkcja umożliwiająca śledzenie aktywności innych użytkowni- ków portalu, – komunikator NK – wzorowany na komunikatorze Facebooka oraz funkcjo- nalnościach Gadu-Gadu, – aplikacje z grami – także wzorowane na aplikacjach Facebooka11. Ponadto na portalu możliwe jest odpłatne wysyłanie wirtualnych prezentów i dedykowanie piosenek. Użytkownik może kontrolować, kto i w jakim stopniu ma dostęp do jego profilu12. Za pośrednictwem portalu można dzielić się swoimi codziennymi doświadczeniami, zdjęciami czy też ciekawostkami, można budować sieci znajomych, utrzymywać stałe kontakty z ludźmi z całego świata, ale i odna- wiać kontakty z przyjaciółmi z przeszłości13. Z kolei Instagram to fotograficzny serwis społecznościowy, stworzony przez Kevina Systrom’a i Mika Krieger’a w USA w 2010 r. Facebook zakupił go w 2012 r. Aktualnie Instagram ma ponad 400 mln aktywnych użytkowników. Umożliwia dzielenie się zdjęciami i krótkimi filmami video (do 15 sekund). Obrazy mogą być powiązane z lokalizacją. W aplikacji można zmieniać kilka atrybutów zdjęć, np.: jasność, kontrast, cienie i perspektywę, można też dodawać specjalne filtry. Cechą wyróżniającą Instagram od innych podobnych serwisów umożliwiających wymia- nę zdjęć jest fakt, że aplikacja nadaje im kwadratowy kształt. Większość aparatów tworzy bowiem obrazy w standardowej proporcji 3:4. Profil użytkownika moż- na uzupełnić o informacje biograficzne i połączyć konto z kontem na Facebooku 9 A.N. Joinson, Przyczyny i skutki rozhamowanego zachowania w Internecie, [w:] Internet a psy- chologia. Możliwości i zagrożenia, red. W. Paluchowski, Warszawa 2009, s. 135. 10 J. Nowak, Aktywność obywateli online. Teoria a praktyka, Lublin 2011, s. 16–18. 11 M. Drabek, dz. cyt., s. 22. 12 M. Małecka, B. Małecki, Analiza rozwoju portali społecznościowych w Internecie, Polska Agen- cja Rozwoju Przedsiębiorczości, Warszawa 2008, s. 6. 13 J. Lizut, Zagrożenia cyberprzestrzeni. Kompleksowy program dla pracowników służb społecz- nych, Warszawa 2014, s. 268.  Portale społecznościowe – wpływ na dzieci i młodzież 67 oraz Twitterze. Użytkownicy Instagrama mogą obserwować zdjęcia zamieszczane przez innych oraz komentować zdjęcie dodawane przez inne osoby14. Umieszcza- ne w serwisie fotografie mają udowodnić, że autor zdjęcia był w jakimś miejscu czy też spotkał się z konkretną osobą. Należy jednak zaznaczyć, że oprócz indywidu- alnych motywacji niektóre fotografie umieszczane na Instagramie przez znanych użytkowników zawierają głębsze przesłanie15. Instagram rozwija się bardzo dynamicznie, korzystają już z niego ponad 3 mi- liony osób. Tylko w ciągu 2014 r. liczba użytkowników podwoiła się. Większość z tych osób stanowiły kobiety oraz osoby powyżej 18. roku życia16. Szanse płynące z portali społecznościowych Portale społecznościowe od kilku lat podbijają rynek internetowy w Polsce. Mło- dzi ludzie coraz częściej żartem podkreślają, że jeśli „nie ma cię na Facebooku, to nie istniejesz”. Wraz z rozwojem mobilnych urządzeń dzieci mają możliwość nie- ograniczonego korzystania z portali – w domu, w szkole czy gdziekolwiek prze- bywają. Do najważniejszych korzyści osobistych płynących z dostępu do serwisów spo- łecznościowych zalicza się: – zwiększenie skuteczności i możliwości wpływania na innych użytkowników, – autoprezentację i promocję swojego profilu osobistego, – subiektywne poczucie szczęścia i satysfakcji, – poprawę samopoczucia i zdrowia (według statystyk wśród osób mających rozwinięte więzi społeczne ryzyko problemów ze zdrowiem jest kilkakrot- nie mniejsze)17. Wielu nie dostrzega walorów edukacyjnych portali społecznościowych, a tym- czasem badania wskazują na ich duży potencjał. Młodzież chętnie spędza tam swój wolny czas, a także coraz częściej w dowolnym miejscu i w dowolnej chwili loguje się na ulubionym serwisie za pomocą urządzeń mobilnych. Wykorzystanie natu- ralnego środowiska ucznia może przynieść szereg korzyści. A. Keen w swojej książ- ce Jak Internet niszczy kulturę napisał, że należy szukać sposobu na wykorzystanie 14 J. Paliszkiewicz, Rola mediów społecznościowych w innowacyjnym kształceniu, [w:] Innowacje w zarządzaniu i inżynierii produkcji, t. II, red. R. Knosala, Opole 2016, s. 916. 15 A. Bąk, Serwisy społecznościowe – efekt Facebooka i nie tylko, „Media i Społeczeństwo” 2016, nr 6, s. 142. 16 M. Kostrzewska, Dlaczego ptaszek nie wszędzie ćwierka tak samo głośno? Czyli social media po polsku, [w:] Social media 2010–2015–2020, „Nowy Marketing”, październik 2015, s. 26. 17 T. Goban-Klas, dz. cyt., s. 34. 68 Karolina Sigda tego, co najlepsze w cyfrowej przyszłości, ale należy przy tym pamiętać, by nie niszczyć dawnych instytucji18. Obecnie praktycznie całe klasy mają konta na Facebooku, w związku z tym część nauczycieli moderuje grupy uczniowskie, tworząc tak zwane tajne grupy za- mknięte, widoczne jedynie dla zapisanych członków. Przesyłają informacje, za- dania domowe, zagadnienia, zasoby edukacyjne (np. w formie linków), rozwią- zują problemy wychowawcze i konflikty grupowe19. Facebook i podobne portale mogą być wykorzystane do prowadzenia różnorodnych projektów dydaktycznych, np. śledzenie wątków i grup o zainteresowaniach związanych z treścią przedmio- tu lub kursu, dzielenie się opiniami na temat przeczytanych lektur, obejrzanych fil- mów, udostępnianie oraz publikowanie opracowań i prac przygotowanych przez uczniów, granie w tematyczne gry online, które wymagają umiejętności i wiedzy uzyskiwanej w trakcie zajęć, organizowanie konkursów, głosowań i burz mózgów, nawiązywanie kontaktu z ekspertami z danej dziedziny, politykami, innymi gru- pami szkoleniowymi i nauczycielami czy uzyskiwanie informacji i partycypowa- nie w konkursach związanych z nauczanym przedmiotem20. Facebook to marka sama w sobie, której w dzisiejszej dobie nie trzeba niko- mu przedstawiać. Ten portal społecznościowy daje swoim użytkownikom ogrom możliwości, począwszy od utrzymywania kontaktów ze znajomymi, bez względu na miejsce zamieszkania, poprzez możliwość dzielenia się ze znajomymi zdjęciami, przemyśleniami, wiadomościami, muzyką. Umożliwia też tworzenie sieci i grup oraz korzystanie z aplikacji będących własnością Facebooka. Dzieci i młodzież ko- rzystają z nieograniczonego dostępu do Internetu w szkole, kafejce internetowej, bi- bliotece czy też w zaciszu własnego domu. Pozwala im to na dzielenie się doświad- czeniami oraz utrzymywanie zażyłych kontaktów ze swoimi rówieśnikami. Jest to przywilej, o jakim poprzednie pokolenia mogły jedynie pomarzyć21. Facebook łączy wirtualne społeczności cyfrowych tubylców, do których każ- dy ma dostęp i jednocześnie każdy może uczestniczyć w ich tworzeniu. W róż- ny, właściwy sobie sposób może zaznaczyć swój ślad, podsunąć jakąś myśl, którą można poddać dyskusji. Może podzielić się ciekawym zasobem, filmem, muzy- ką, obrazem, przekonaniami, sądami, opiniami. Ma to wpływ na kreowanie oso- bistych preferencji, kompetencji i upodobań. Niematerialne nośniki informa- cji, kultury, sztuki oddziałują na osoby tak, jak te ze świata materialnego. Treść, a nie forma przekazu czy jej materialny atrybut, jest istotą zrozumienia. Wirtualna 18 A. Keen, Kult amatora. Jak Internet niszczy kulturę, Warszawa 2007, s. 170. 19 G. Penkowska, dz. cyt., s. 19–20. 20 M. Dziubińska, Facebook, Twitter, Skype – moi nauczyciele, Ministerstwo Edukacji Narodo- wej 2014, s. 2. 21 G. Penkowska, dz. cyt., s. 62.  Portale społecznościowe – wpływ na dzieci i młodzież 69 rzeczywistość to świat symboli zakodowanych. Wiele rzeczy, tak jak i w życiu re- alnym, dzieje się zupełnie przypadkowo, przeszukując sieć, natrafimy niekiedy na prawdziwe arcydzieło22. Kulturotwórcze funkcje Facebooka są realizowane na różne sposoby. Jedna z ważniejszych, funkcja informacyjna, czyli pobieranie i udostępnianie informacji, jest typową aktywnością łączącą sferę prywatną i publiczną na portalach społecz- nościowych. W upowszechnianiu treści obie sfery łączą się nieustannie, gdyż użyt- kownicy o statusie „znajomi” wymieniają się informacjami bieżącymi z różnych dziedzin życia, czasem bardzo prywatnymi, a czasem dotyczącymi szkoły, uczel- ni, urzędów, kin itp. Uczniowie przekazują sobie informacje odnoszące się do ter- minów czy organizacji egzaminów i imprez, umawiają się na spotkania, omawiają sprawy bieżące. Ze względu na mniej formalny sposób komunikacji także w dys- kusjach wkraczają na teren prywatny, czasem nawet plotkują. Levinson twierdzi, że znajomi z Facebooka są najlepszym źródłem wiedzy, i to wiedzy wymienianej w czasie rzeczywistym23. Dziś brak konta na Facebooku wiąże się z wykluczeniem z dyskursu publicz- nego. Choć różne mogą być tego przyczyny – własna decyzja, brak dostępu do Internetu, cenzura lub inne – nieodmiennie oznacza to ograniczony dostęp do wielu informacji czy wydarzeń. Nastolatki organizują 18. urodziny, wykorzystu- jąc dostępne na Facebooku narzędzie do tworzenia tak zwanych wydarzeń. Ogła- szają publicznie datę i miejsce wydarzenia, a następnie zapraszają znajomych, któ- rzy mogą również publicznie zadeklarować udział. Firmy organizują specjalne promocje tylko dla tych facebookowiczów, którzy regularnie śledzą ich fanpage. A osoby publiczne zarówno ze świata rozrywki, sportu, jak i polityki wykorzystują serwis do wzmacniania własnej popularności24. Zagrożenia Mimo dużej popularności portali społecznościowych oraz szans, jakie stwarza- ją one dla dzieci i młodzieży, należy też pamiętać o szeregu zagrożeń. Należą do nich m.in.: brak prywatności, coraz mniejsze znaczenie komunikacji bezpośred- niej, uzależnienie od świata wirtualnego, nieodpowiednie wykorzystanie przez inne osoby naszych danych umieszczonych na profilu. Głównymi i najniebezpieczniejszymi zagrożeniami związanymi z korzysta- niem z serwisów społecznościowych są między innymi zjawiska obsesyjnego 22 Tamże, s. 18. 23 P. Levinson, Nowe media, Warszawa 2010, s. 192. 24 G. Penkowska, dz. cyt., s. 79. 70 Karolina Sigda przywiązania do serwisów społecznościowych, w tym natrętnego sprawdzania swojego konta, zagrożenie kradzieżą dóbr użytkowników, takich jak dane osobowe lub publikowane materiały prywatne (zdjęcia, dokumenty, artykuły etc.), nieraz natrętne, agresywne lub złośliwe zachowanie innych użytkowników serwisów25. Na serwisach społecznościowych toczy się także swoisty wyścig o przyjaciół. Przykładowo w serwisie Nasza Klasa użytkownicy mają możliwości pokazywania swoich przyjaciół innym. Są też tacy, którzy mają ich nawet kilka tysięcy. Przyja- ciół kolekcjonuje się jak gadżety, a im ich więcej na swoim profilu, tym lepiej. Oka- zuje się, że na serwisach aukcyjnych pojawiają się ogłoszenia, gdzie ktoś oferuje bycie lojalnym przyjacielem na Naszej Klasie lub przyjazne wpisy. Nie mają tutaj znaczenia prawdziwe więzy przyjaźni, liczy się tylko liczba kontaktów. Nieznane właścicielowi danego profilu osoby w zamian za pieniądze odgrywają role wier- nych przyjaciół z przeszłości. Użytkownicy mają szeroki wachlarz wirtualnych prezentów, które można za- kupić za określoną kwotę i przesłać swoim znajomym, m.in. sztabkę złota, koronę, truskawkę, cukierki, podkowę, szampana, serce, tort, kwiaty, ale także, np. kubeł zimnej wody. Prezenty mają swoje stopnie prywatności. W publicznych serwi- sach nadawcę prezentu może widzieć każdy użytkownik serwisu, z kolei w pry- watnych nadawcę zna tylko odbiorca, a użytkownicy widzą jedynie prezent. Życie na pokaz – analogicznie jak w świecie realnym – kwitnie w internetowych serwi- sach społecznościowych. Związki międzyludzkie na Naszej Klasie przypominają jedynie wielką wystawę, targ próżności, np. popatrz, jak wielu mam znajomych, zobacz, jaką sympatią innych się cieszę. Pokazywanie siebie i swojej pozycji spo- łecznej znajduje swój wyraz także w zdjęciach, jakie użytkownicy Naszej Klasy zamieszczają na portalu. W serwisie tym można chwalić się wszystkim, a szcze- gólnie osiągniętym bogactwem czy zdobytymi znajomościami26. Chęć posiadania jak największej liczby znajomych wywołana jest presją rówieśników oraz potrze- bą udowodnienia pozostałym, jak popularnym i lubianym się jest. W efekcie nie- jednokrotnie dzieci i młodzież dodają do grona swoich znajomych osoby, których nie znają w realnym świecie, równocześnie narażając się na czyhające z tego tytu- łu zagrożenia27. Bardzo istotnym zagrożeniem dla dzieci w serwisach jest przejmowanie ich profili i szarganie reputacji w wyniku kradzieży tożsamości. Haker, który zdobę- dzie dane potrzebne do zalogowania do profilu ofiary, może je wykorzystać do przejęcia tego profilu, użycia loginu i hasła do logowania do innych usług, a także 25 T. Goban-Klas, dz. cyt., s. 34. 26 M. Szpunar, Prawdziwych przyjaciół poznaje się w Internecie. Serwisy społecznościowe i ich użytkownicy, [w:] Media w wychowaniu chrześcijańskim, red. D. Bis, A. Rynio, Lublin 2010, s. 508. 27 G. Penkowska, dz. cyt., s. 68.  Portale społecznościowe – wpływ na dzieci i młodzież 71 do szargania opinii przez opublikowanie w profilu ofiary kompromitujących in- formacji. Szczególnie dokuczliwym zagrożeniem jest wykorzystywana niekiedy możliwość zwyczajnego znęcania się poprzez wysyłanie obraźliwych wiadomości, szantaż oraz nękanie użytkowników28. Podobnie jak przemoc fizyczna, przemoc stosowana w Internecie może pozo- stawić trwały ślad w psychice dziecka i mieć w przyszłości negatywny wpływ na jego pewność siebie, umiejętność podejmowania decyzji czy też nawiązywania re- lacji międzyludzkich. Przemoc stosowana wobec młodego człowieka może skut- kować w dorosłym życiu tym, że osoba taka nie będzie potrafiła zaufać otacza- jącym ją ludziom. Po szczególnie traumatycznych przeżyciach nie będzie umiała znaleźć bezpiecznego dla siebie miejsca, swojego życiowego azylu29. Zakończenie Portale społecznościowe cieszą się ogromną popularnością tak na całym świecie, jak i w Polsce. Niosą ze sobą zarówno szanse, jak i zagrożenia, dlatego trzeba z nich rozsądnie korzystać. Mają obecnie duży wkład w edukację, a ich potencjał mogą wykorzystać jedynie kreatywni nauczyciele. Normalną sytuacją jest, iż styczność z komputerem rozpoczyna się już w wieku przedszkolnym i nie mamy na to żadnego wpływu, ale ważne jest, aby odpowied- nio chronić dzieci i zawsze tłumaczyć im zasady funkcjonowania Internetu oraz portali społecznościowych na tyle, na ile pozwala wiek rozwojowy dziecka. Jest to ważne zadanie dla rodziców, opiekunów i nauczycieli. 28 J. Gruber, Zagrożenia dla informacji udostępnianych na portalach społecznościowych, „Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej” 2012, s. 356. 29 Tamże, s. 64. 72 Karolina Sigda BIBLIOGRAFIA Bąk A., Serwisy społecznościowe – efekt Facebooka i nie tylko, „Media i społeczeń- stwo” 2016, nr 6. Drabek M., Klimowicz M., Serwisy społecznościowe i oferowane przez nie możliwo- ści monitorowania losów zawodowych absolwentów szkół wyższych, War- szawa–Wrocław 2013. Dziubińska M., Facebook, Twitter, Skype – moi nauczyciele, Ministerstwo Eduka- cji Narodowej 2014. Goban-Klas T., Kompetencja medialna kluczem do sukcesu młodego pokolenia w społeczeństwie wiedzy, Polski Portal Edukacyjny Interkl@sa 2010. Gruber J., Zagrożenia dla informacji udostępnianych na portalach społecznościo- wych, „Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej” 2012. Joinson A.N., Przyczyny i skutki rozhamowanego zachowania w Internecie, [w:] In- ternet a psychologia. Możliwości i zagrożenia, red. W. Paluchowski, War- szawa 2009. Keen A., Kult amatora. Jak Internet niszczy kulturę, Warszawa 2007. Kirkpatrick D., Efekt Facebooka, Warszawa 2001. Kostrzewska M., Dlaczego ptaszek nie wszędzie ćwierka tak samo głośno? Czyli so- cial media po polsku, [w:] Social media 2010–2015–2020, „Nowy Marke- ting”, październik 2015. Levinson P., Nowe nowe media, Warszawa 2010. Lizut J., Zagrożenia cyberprzestrzeni. Kompleksowy program dla pracowników służb społecznych, Warszawa 2014. Małecka M., Małecki B., Analiza rozwoju portali społecznościowych w Internecie, Warszawa 2008. Melosik Z., Kultura popularna i tożsamość młodzieży. W niewoli władzy i wolno- ści, Kraków 2013. Nowak J., Aktywność obywateli online. Teoria a praktyka, Lublin 2011. Paliszkiewicz J., Rola mediów społecznościowych w innowacyjnym kształceniu, [w:] Innowacje w zarządzaniu i inżynierii produkcji, t. II, red. R. Knosala, Opole 2016. Penkowska G., Fenomen Facebooka. Społeczne konteksty edukacji, Gdańsk 2014. Serwis społecznościowy lub portal społecznościowy, http://www.i-slownik.pl/2559, serwis-spolecznosciowy-lub-portal-spolecznosciowy/ [dostęp: 25.01. 2018]. Szpunar M., Prawdziwych przyjaciół poznaje się w Internecie. Serwisy społeczno- ściowe i ich użytkownicy, [w:] Media w wychowaniu chrześcijańskim, red. D. Bis, A. Rynio, Lublin 2010. Szymański G., Snapchat jako innowacyjna aplikacja marketingu mobilnego, „Ze- szyty Naukowe Politechniki Częstochowskiej. Zarządzanie” 2016, nr 22.