Ιστορία της Σοβιετικής Ένωσης σημειώσεις PDF

Ιστορία της Σοβιετικής Ένωσης Ενότητα 1: Κατάσταση του Ρωσικού Κράτους Πριν την Επανάσταση Η Ρωσία ήταν φτωχό κράτος. Η οικονομία στηριζόταν στον αγροτικό τομέα. Χαρακτηριστικά Κρατικής Λειτουργιάς: Νεποτισμός, διαφθορά, ελλείψεις στην παιδεία, αυθαίρετη αστυνομική εξουσία, λογοκρισία, υ...

Ιστορία της Σοβιετικής Ένωσης Ενότητα 1: Κατάσταση του Ρωσικού Κράτους Πριν την Επανάσταση Η Ρωσία ήταν φτωχό κράτος. Η οικονομία στηριζόταν στον αγροτικό τομέα. Χαρακτηριστικά Κρατικής Λειτουργιάς: Νεποτισμός, διαφθορά, ελλείψεις στην παιδεία, αυθαίρετη αστυνομική εξουσία, λογοκρισία, υποτυπώδης κάλυψη των βασικών αναγκών. Μη συμπαγής αστική τάξη: 14εκ. κάτοικοι σε αστικά κέντρα. Η πλειοψηφία του πληθυσμού στην ύπαιθρο. Διόγκωση του αστικού βιομηχανικού προλεταριάτου: Κακές συνθήκες διαβίωσης και εργασίας, γεγονός που οδήγησε σε απεργίες. -> Καταστολή ακόμα κι από στρατιωτικές δυνάμεις (βίαιη καταστολή). 1908-1914 Περίοδος οικονομικής άνθισης και βιομηχανικής ανάπτυξης. 1914: Αρχή Πρώτου Παγκόσμιου Πόλεμου -> Κορύφωση με την Οκτωβριανή Επανάσταση. Ενότητα 2: Πόλεμος και Επανάσταση (1914-1917) Θετική στάση της κοινωνίας προς τον πόλεμο, ωστόσο οι περισσότερες σοσιαλιστικές παρατάξεις κράτησαν διαφορετική στάση. Λένιν: Θεώρησε ότι ο πόλεμος δημιούργησε έφορο έδαφος για επαναστάσεις και προέτρεψε τον ξεσηκωμό του προλεταριάτου. 1917 Προβληματισμός της κοινωνίας σχετικά με την έκβαση του πολέμου. Η εκτύπωση νέου χρήματος οδήγησε στην υποτίμηση του νομίσματος και στην αύξηση του πληθωρισμού: Α. Δεν υπήρξε αύξηση του μισθού. Β. Ελάχιστη ποικιλία προϊόντων. Γ. Καθυστέρηση προμήθευσης των βιομηχανιών με πρώτες ύλες. Δ. Πρόβλημα επισιτισμού στα αστικά κέντρα. Νέοι εργάτες στα αστικά κέντρα -> Ακόμα χειρότερες συνθήκες διαβίωσης. Κατακερματισμός του πληθυσμού της υπαίθρου. Το Τσαρικό καθεστώς βρίσκεται σε βαθιά αποσύνθεση. Φεβρουαριανή Επανάσταση Ξεκίνησε με τη διαδήλωση γυναικών στο Πέτρογκραντ για την έλλειψη ψωμιού. Πολίτες κατέκλεισαν τους δρόμους σε διαδήλωση, αιτούμενοι την κατάργηση του καθεστώτος και την λήξη του πολέμου. Στήριξη από τον στρατό. Ο τσάρος Νικόλαος αναγκάστηκε σε παραίτηση υπέρ του αδερφού του, ο οποίος αρνήθηκε τη θέση. Ορίστηκε προσωρινή κυβέρνηση φιλελευθέρων. Οκτωβριανή Επανάσταση Καθοριστικό παγκόσμιο γεγονός με μαρξιστές επαναστάτες στην εξουσία. Απρίλιος 1917: Επιστροφή του Λένιν. Ο Λένιν απαίτησε την ανατροπή της προσωρινής κυβέρνησης, και δεν ήθελε την συνεργασία με τους Μετριοπαθείς Σοσιαλιστές. Οι Μπολσεβίκοι εδραιώνονται ως το κύριο κόμμα της αντιπολίτευσης. Κύριος πυλώνας της εξουσίας ήταν τα Σοβιέτ. 10 Οκτωβρίου: Ο Λένιν φτάνει κρυφά στο Πέτρογκραντ μεταμφιεσμένος σε γυναίκα. Προτείνει την αποκλειστική ανάληψη της εξουσίας από τους Μπολσεβίκους στο όνομα των Σοβιέτ. Εγκρίνεται η ένοπλη/βίαιη ανατροπή της προσωρινής κυβέρνησης. Η ανατροπή της ήταν σχεδόν αναίμακτη, αφού υπήρξε ελάχιστη αντίσταση, καθώς η κυβέρνηση είχε χάσει όλο της το κύρος. Ο Κερένσκι καταφέρνει να διαφύγει στην Αμερική. Διαφορετικές Ιστοριογραφικές Προσεγγίσεις Σοβιετική Ιστοριογραφία: Εμπνεόμενο από τις επιστημονικές θεωρίες του Μαρξ, και κάτω από τη λαμπρή και διορατική ηγεσία του Λένιν, το λαοφιλές και δημοκρατικό κόμμα των Μπολσεβίκων σφυρηλάτησε την ταξική συνείδηση των λαϊκών στρωμάτων. Αντιπροσωπεύοντας τα συμφέροντα της πλειοψηφίας του πληθυσμού και έχοντας την αθέριστη στήριξή του, οι Μπολσεβίκοι πέτυχαν έναν πραγματικό θρίαμβο της δημοκρατίας και του σοσιαλισμού. Φιλελεύθερη Σχολή: Οι Μπολσεβίκοι, ήταν μια μειονότητα αδίστακτων αυταρχικών συνωμοτών µε ελάχιστη αποδοχή στην κοινωνία, που αφενός επωφελούμενοι της ανικανότητας της Προσωρινής Κυβέρνησης, και αφετέρου χειραγωγώντας τις ουτοπικές ψευδαισθήσεις του αδαούς όχλου, κατέλαβαν πραξικοπηματικά την εξουσία.  Ελευθεριακή Σχολή: Η επανάσταση ήταν αποτέλεσμα πρωτοβουλιών και εξέγερσης των μαζών, οι οποίες αξίωναν να αποκτήσουν έλεγχο της καθημερινότητά τους εφαρμόζοντας εμπράκτως τα δικά τους ιδανικά για την επίτευξη κοινωνικής ισότητας. Εκμεταλλευόμενοι την έλλειψη οργάνωσης και ιδεολογικής ευκρίνειας του πλήθους, οι Μπολσεβίκοι, δημαγωγώντας, καρπώθηκαν για δικό τους όφελος την αυτόνομη λαϊκή δράση. Αναθεωρητική Σχολή: Οι ριζοσπαστικοποιηµένες και αυτοοργανωµένες λαϊκές μάζες, αναμένοντας τη μεταβίβαση της κρατικής εξουσίας στα Σοβιέτ, στράφηκαν προς το κόμμα των Μπολσεβίκων, του οποίου οι πολιτικές απηχούσαν τις προσδοκίες τους. Τα πλήθη αντιλαμβάνονταν το κόμμα ως εν δυνάμει πληρεξούσιο όργανο άμεσης εκπλήρωσης των αξιώσεών τους, χωρίς όμως αυτό να συνεπάγεται απαραίτητα ότι συμφωνούσαν απολύτως µε τους σχεδιασμούς του Λένιν και των συντρόφων του για δραστικό πολιτικοκοινωνικό μετασχηματισμό. Μεταμοντερνιστική προσέγγιση: Παραθέτει νέες συμπληρωματικές ερμηνευτικές προσλήψεις της επανάστασης που δίνουν έμφαση στο ότι τα πολιτιστικά σύμβολα της εποχής δεν αντανακλούσαν απλά τις πολιτικές, κοινωνικές και ιδεολογικές συγκρούσεις αλλά τις προκαλούσαν, τις καθόριζαν ή ακόμη εξελάμβαναν τη μορφή του ιδίου του διακυβεύματος. Ενότητα 4: Νέα Οικονομική Πολιτική (1921-1928) Βασικές Πτυχές της Νέας Οικονομικής Πολιτικής Κίνητρα Αντιμετώπιση κοινωνικής δυσαρέσκειας και αγροτικών εξεγέρσεων. Μέτρα Η «Νέα Οικονομική Πολιτική» μετουσιώθηκε με σταδιακή θέσπιση μέτρων. Κράτος ελέγχει κεντρικούς τομείς (μεταφορές, επικοινωνίες, εμπορικές συναλλαγές, τραπεζικό σύστημα, βαριά βιομηχανία). Δημόσιες επιχειρήσεις και εργοστάσια συγκεντρώθηκαν σε καταπιστεύματα. Προσπάθεια ορθολογισμού της λειτουργείας τους. Κρατική Επιτροπή Σχεδιασμού (Γκοσπλάν) για οικονομική οργάνωση και διαχείριση. Μερική απαλοιφή της υποχρέωσης για άμισθες κοινωφελείς υπηρεσίες. Επαναφορά της ευρείας κυκλοφορίας του χρήματος για συναλλαγές. Νομιμοποίηση της περιορισμένης κλίμακας εμπορίου από ιδιώτες.  Δυνατότητα εκμίσθωσης μικρών εργοστασίων και των εργαζομένων τους από εταιρείες αλλοδαπών συμφερόντων, με στόχο την αύξηση των επενδύσεων. Κατάργηση δήμευσης αγροτικών προϊόντων. Επιβλήθηκε η πληρωμή προκαθορισμένου φόρου σε είδος -> εν μέρει χρηματική. Μετά την εξόφληση των φορολογικών τους οφειλών, οι αγρότες απέκτησαν το δικαίωμα να πωλούν οι ίδιοι το πλεόνασα της παραγωγής τους. Τους επιτράπηκε να ενοικιάζουν τα κτήματά τους και να προσλαμβάνουν προσωπικό για την καλλιέργειά τους. Αποτελέσματα Μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 1920 Περίπου το 85% προτιμούσε να συντηρεί μικρά ιδιωτικά υποστατικά, όπου οι εργασίες διεκπεραιώνονταν χειρωνακτικά µε τη βοήθεια υποζυγίων. Ένα ποσοστό της τάξεως του 4–5% είχε στην κατοχή του εκτεταμένες εκτάσεις γης, περισσότερα ζώα, καλύτερο εξοπλισμό και τη δυνατότητα εκμίσθωσης των υπηρεσιών άλλων αγροτών. Σε αυτούς τους ευκατάστατους αγρότες, οι κομμουνιστές είχαν στερήσει το δικαίωμα ψήφου και είχαν επιβάλει υψηλούς συντελεστές φορολόγησης. Η μετριοπαθής φορολόγηση των υπολοίπων αγροτών σε συνδυασμό µε τις ικανοποιητικές τιμές πώλησης των προϊόντων τους, συνέδραμαν στην εδραίωση κλίματος σταθερότητας στην επαρχία. Άνοδος της αγροτικής παραγωγής. Βελτίωση της τροφοδοσίας του αστικού πληθυσμού. Ανάκαμψη της βιομηχανίας (1928). Επενδύσεις ξένων καπιταλιστικών επιχειρήσεων στην σοβιετική επικράτεια. Διεθνές εμπόριο μέσω εξαγωγών σε σιτηρά, πρώτες ύλες, πετρέλαιο και χρυσό. Μείωση του πληθωρισμού. Αντιδράσεις Κομματικά στελέχη όλων των βαθμίδων εξέφραζαν την ιδεολογική τους απέχθεια προς τη Νέα Οικονομική Πολιτική. Τρότσκι και Δόγμα Διαρκούς Επανάστασης. Υπέρ μιας ολοκληρωμένης εναλλακτικής στρατηγικής για την εξελικτική πορεία του σοβιετικού κράτους και του κομμουνιστικού κινήματος εν γένει.  Ήταν επικριτικός ως προς το έλλειμα εσωκομματικών δημοκρατικών διαδικασιών και αξίωνε την αντικατάσταση της Νέας Οικονομικής Πολιτικής µε την τάχιστη και ανόθευτη εφαρμογή οικονομικών σοσιαλιστικών πρακτικών, που θα προωθούσαν τη ραγδαία εκβιομηχάνιση εις βάρος του αγροτικού τομέα. Ο Λένιν, με την στήριξη του Στάλιν, υπεραμύνεται της Νέας Οικονομικής Πολιτικής, χαρακτηρίζοντας τα μέτρα ως απολύτως απαραίτητα, καθώς µε την πάροδο του χρόνου θα άνοιγαν τον δρόμο για μετάβαση σε ένα αμιγώς σοσιαλιστικό σύστημα. Πολιτικό Πλαίσιο Πολιτική καταστολής αντιφρονούντων. Οι αρχές εξαπέλυσαν διωγμούς εναντίον των εναπομεινάντων Μενσεβίκων και Σοσιαλιστών Επαναστατών, κηρύσσοντας παράνομη τη λειτουργία των κομμάτων. Παρόμοια μεταχείριση αντιμετώπισαν και οι αναρχικοί. Τα Σοβιέτ και το κράτος υποτάσσονταν αδιάλειπτα στα κελεύσματα του κομμουνιστικού κόμματος που επάνδρωνε και επέβλεπε στενά το σύνολο των δημοσίων υπηρεσιών και θεσμών, ακόμη και του Σοβναρκόµ. Ενότητα 4.1: Οι Διεθνείς Σχέσεις του Σοβιετικού Κράτους 1921: Η Ρωσική Σοβιετική Ομοσπονδιακή Σοσιαλιστική Δημοκρατία (ΡΣΟΣΔ) και οι συνδεδεμένες µε αυτή σοβιετικές δημοκρατίες ήταν απομονωμένες και περικυκλωμένες από εν δυνάμει εχθρούς. Η αποτυχημένη επανάσταση των Γερμανών κομμουνιστών, έπεισε την πλειοψηφία των µελών του Πολίτµπιρο και πολλούς υψηλόβαθμους Σοβιετικούς αξιωματούχους πως το καπιταλιστικό σύστημα είχε ανταπεξέλθει στην αποσταθεροποίηση του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Ο Λένιν πίστευε ότι, υπό την αρχηγία της Βρετανίας, οι καπιταλιστικές δυνάμεις θα στήριζαν νέα στρατιωτική επέμβαση για την ανατροπή του Σοβναρκόµ. Επίσης θεωρούσε πως η ανασυγκρότηση του σοβιετικού κράτους μπορούσε να πραγματοποιηθεί µόνο εν καιρώ ειρήνης, µε την εισροή χρηματικών κεφαλαίων και την εισαγωγή μηχανημάτων από τα οικονομικά προηγμένα καπιταλιστικά κράτη. Τον Μάρτιο του 1921, η υπογραφή σοβιετοβρετανικής εμπορικής συμφωνίας εξομάλυνε μερικώς τις σχέσεις της Μόσχας µε το Λονδίνο.  Έναν χρόνο αργότερα, συνοµολογήθηκε η Συνθήκη του Ραπάλλο, με την οποία η ΡΣΟΣ∆ και η Γερμανία παραιτήθηκαν από τις οικονομικές αξιώσεις που ήγειρε η µία έναντι της άλλης και σύναψαν επίσημές διπλωματικές σχέσεις. Η συνθήκη έθεσε τα θεμέλια για εκτενή συνεργασία των δύο χωρών στους τομείς του εμπορίου και της άμυνας. Το Βερολίνο διαβεβαίωσε ότι θα συνέδραμε στην ανάπτυξη της σοβιετικής στρατιωτικής βιομηχανίας, στον εξοπλισμό και στην εκπαίδευση του Κόκκινου Στρατού. Σε αντάλλαγμα, η σοβιετική πλευρά έδωσε άδεια για την εκπαίδευση γερμανικών στρατευμάτων στα εδάφη της. Το 1926 ανανεώθηκε η Συνθήκη του Ραπάλλο. Ενότητα 5: Η Πρώτη Δεκαετία Διακυβέρνησης του Στάλιν (1929- 1939) Η Εξωτερική Πολιτική της Ένωσης Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών (ΕΣΣΔ) κατά την δεκαετία του 1930 Ακολουθώντας τις οδηγίες της Κοµιντέρν, το διεθνές κομμουνιστικό κίνημα διατυμπάνιζε τα επιτεύγματα του Στάλιν στην ΕΣΣ∆ και επιτίθετο µε σφοδρότητα κατά του προδοτικού σοσιαλδημοκρατικού ρεφορμισμού και του καπιταλισμού. Η υλοποίηση των πενταετών προγραμμάτων οικονομικής ανάπτυξης καθιστούσε αναγκαία τη διατήρηση ειρηνικών σχέσεων και οικονομικών δεσμών µε τα βιομηχανικά προηγμένα καπιταλιστικά κράτη. Η εισβολή της Ιαπωνίας στις κινεζικές επαρχίες της Μαντζουρίας το 1931, δημιούργησε στη Μόσχα αγωνία μήπως το Τόκιο εποφθαλμιούσε τους πλούσιους φυσικούς πόρους των σοβιετικών περιφερειών της Σιβηρίας. Ο ορατός κίνδυνος ιαπωνικής επίθεσης, σε συνδυασμό µε την αδυναμία του Κόκκινου Στρατού να την αποκρούσει, έδωσε το έναυσμα για εντατικές προετοιμασίες ενίσχυσης των σοβιετικών ενόπλων δυνάμεων στη Σιβηρία και στην Άπω Ανατολή. Η ευρεία απήχηση του Εθνικού Σοσιαλιστικού Κόμματος του Αδόλφου Χίτλερ στη Γερμανία προσέλκυσε το ενδιαφέρον της σοβιετικής ηγεσίας, η οποία όμως αγνοούσε τις προειδοποιήσεις ότι ο ακραίος αντικομουνιστής Χίτλερ ήταν εχθρός της ΕΣΣ∆. Οι ψευδαισθήσεις της Μόσχας διαλύθηκαν όταν ο Χίτλερ ανήλθε στην εξουσία και ισχυροποίησε αυταρχικά το ναζιστικό του καθεστώς, το οποίο διακατεχόταν από έξαλλο αντικομουνισμό και από την πρόθεση εδαφικής επέκτασης στην ανατολική Ευρώπη. Ο Χίτλερ επιτέθηκε µε αδυσώπητη βιαιότητα στους Γερανούς κομμουνιστές και διέκοψε τη συνεργασία µε τη Σοβιετική Ένωση. Τον Δεκέμβριο του 1933, το Πολίτµπιρο ενεργοποίησε την πολιτική «Συλλογικής Ασφάλειας». Έναν χρόνο αργότερα, η ΕΣΣ∆ έγινε µέλος της Κοινωνίας των Εθνών. Δρώντας εντός του θεσμικού της πλαισίου προσπάθησε να ενδυναμώσει τους μηχανισμούς για τη διασφάλιση της ειρήνης παγκοσμίως. Το 1935, η Σοβιετική Ένωση υπέγραψε σύμφωνα αμοιβαίας αμυντικής στρατιωτικής συνεργασίας µε τη Γαλλία και την Τσεχοσλοβακία. Το καλοκαίρι του 1935, η Κοµιντέρν τάχθηκε υπέρ της διασύνδεσης των κομμουνιστών µε σοσιαλδημοκράτες και φιλελεύθερους αστούς, για τη σύσταση αντιφασιστικών μπλοκ, των επονομαζόμενων «Λαϊκών Μετώπων». Οι αντιδράσεις της Βρετανίας και της Γαλλίας προς την επιτεινόμενη γερμανική επιθετικότητα προξένησαν προβληματισμό στη σοβιετική πρωτεύουσα. Το 1938, στην Ασία, η ΕΣΣ∆ βρισκόταν πλέον σε κατάσταση πολέμου µε την Ιαπωνία. Μεταξύ του Μαΐου και του Αυγούστου 1939, η Μόσχα κατέβαλε µία ύστατη αλλά τελικώς άγονη προσπάθεια να φτάσει σε συνεννόηση µε το Παρίσι και το Λονδίνο. Στα μέσα του Αυγούστου, το Κρεμλίνο ήταν πεπεισμένο πως οι Δυτικές Δυνάμεις δεν ήταν διατεθειμένες να συμπράξουν στρατιωτικά µε τη Μόσχα, και υποψιαζόταν ότι θα ανέχονταν γερμανική ή ιαπωνική εισβολή στην ΕΣΣ∆. Την ίδια περίοδο, ο Χίτλερ, ο οποίος σχεδίαζε να κατακτήσει την Πολωνία, υπέβαλε δελεαστικές προτάσεις στο Κρεμλίνο προκειμένου να αποφύγει την εμπλοκή της ΕΣΣ∆. Την 19η Αυγούστου του 1939, η Μόσχα και το Βερολίνο υπέγραψαν συνθήκη εμπορικής συνεργασίας και τέσσερεις ημέρες αργότερα σύναψαν σύμφωνο µη επίθεσης, που περιέκλειε και μυστικό πρωτόκολλο. Ως αντάλλαγμα για την απόκτηση δικαιωμάτων επί του µμεγαλύτερου μέρους της πολωνικής επικράτειας από πλευράς της Γερμανίας, το πρωτόκολλο ενέτασσε τη Βεσσαραβία, τη Φινλανδία, την Εσθονία, τη Λετονία, περιοχές της Λιθουανίας και της ανατολικής Πολωνίας στη σφαίρα επιρροής της ΕΣΣ∆ Ενότητα 6: Σοβιετική Ένωση και Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος (1941- 1945) Λόγοι Νίκης Γεωγραφικά πλεονεκτήματα και μαζική κινητοποίηση. Ο Χίτλερ παραγνώρισε γεωγραφικές και κλιματικές δυσκολίες, υπέπεσε σε στρατηγικά λάθη και υποεκτίμησε τις ικανότητες επιβίωσης του σοβιετικού καθεστώτος. Εκμεταλλευόμενη το δημογραφικό της πλεονέκτημά, η ΕΣΣΔ παρέτασσε ακατάπαυστα κατά μήκος του μετώπου, στρατιές ποσοτικά υπέρτερες από αυτές της Γερμανίας και των συμμάχων της. Το 1941–1945, ο αριθμός των στρατευμένων των σοβιετικών δυνάμεων υπερδιπλασιάστηκε από πέντε σε δώδεκα εκατομμύρια. Ο Κόκκινος Στρατός εξοπλιζόταν πλήρως µε σύγχρονα όπλα και τροφοδοτούνταν επαρκώς µε όλα τα αναγκαία εφόδια. Η πολιτική της εκβιομηχάνισης του Στάλιν είχε ήδη δημιουργήσει μια στερεή βάση τεχνικών υποδομών. Μέχρι το τέλος του πολέμου, η παραγωγή πυρομαχικών τετραπλασιάστηκε, ενώ παράλληλα τα σοβιετικά εργοστάσια είχαν παράξει δεκάδες χιλιάδες οχήματα, τανκ, κανόνια και αεροπλάνα. Στρατηγικές επιλογές του Στάλιν. Αυτοανακηρύχθηκε Ανώτατος Διοικητής των Ενόπλων Δυνάμεων. Ήταν δεκτικός στις συμβουλές των επαγγελματιών στρατιωτικών, και έδωσε στους στρατηγούς περισσότερες πρωτοβουλίες και ανεξαρτησία στον επιχειρησιακό σχεδιασμό των εκστρατειών του Κόκκινου Στρατού. Οκτώ ημέρες μετά τη γερμανική επίθεση, πρόσταξε την ίδρυση πενταμελούς Κρατικής Επιτροπής Άμυνας, αποτελούμενης από αρχηγικά στελέχη του Πολίτµπιρο. Συνεδριάζοντας υπό την προεδρία του Στάλιν, η επιτροπή διαχειριζόταν το σύνολο των καίριων πολιτικών, οικονομικών και στρατηγικής φύσεως ζητημάτων. Οι αποφάσεις της ήταν απαρέγκλιτα δεσμευτικές. Ο Στάλιν ενέκρινε την επίδειξη ανοχής. -> Το Σοβναρκόµ επέτρεψε στους αγρότες των κολχόζ να καλλιεργούν ιδιωτικά μεγαλύτερες από τα νόμιμα όρια εκτάσεις και να πωλούν τα πλεονάσματα των προϊόντων τους απευθείας στους συμπολίτες τους.  Περίπου ένα εκατομμύριο κρατούμενοι της Γκούλαγκ μεταφέρθηκαν στο μέτωπού, όπου τους δόθηκε η δυνατότητα να κερδίσουν την ελευθερία τους επιτελώντας ηρωικές πράξεις στα πεδία των µαχών. Οι διωγμοί κατά της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας (ΡΟΕ) έπαψαν και οι δραστηριότητες των ιερέων αντιμετωπίστηκαν µε καταδεκτικότητα. Σε αντάλλαγμά, η ΡΟΕ ακολουθούσε τις υποδείξεις του Κρεμλίνου, συνδράμοντας ποικιλοτρόπως στην πολεμική κινητοποίηση της Σοβιετικής Ένωσης. Εξωτερική βοήθεια από Δυτικούς Συμμάχους. Την πολεμική προσπάθεια της ΕΣΣ∆ συνέδραμαν µε τρόφιμα και στρατιωτικό υλικό οι Δυτικοί Σύμμαχοι, ιδίως οι ΗΠΑ. Ενότητα 7: Ψυχρός Πόλεμος και τα Ύστερα Χρόνια του Στάλιν (1945– 1953) Έναρξη Ψυχρού Πολέμου Ενέργειες για διεθνή συνεργασία και πυρηνική ισχύ. Τον Οκτώβριο του 1945, η ΕΣΣ∆ συνέπραξε στην ίδρυση του Οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ). Στην Κίνα, όπου μαινόταν πόλεμος μεταξύ εθνικιστών και κομμουνιστών, ο Στάλιν συμβούλευε τον παλαίμαχο ηγέτη του Κομμουνιστικού Κόμματος Κίνας (ΚΚΚ), Μάο Τσετούνγκ, να αρκεστεί στον έλεγχο του βορείου τμήματος της χώρας. Έπεισε το Κομμουνιστικό Κόμμα Γαλλίας (ΚΚΓ) και το Κομμουνιστικό Κόμμα Ιταλίας (ΚΚΙ) να επιδεικνύουν μετριοπάθεια. Κράτησε και αποστάσεις από το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας (ΚΚΕ). Το Κρεμλίνο μεθόδευε ενέργειες για την απόκτηση πυρηνικής στρατιωτικής τεχνογνωσίας. Οι στρατιωτικές δυνατότητες της ΕΣΣ∆ αναβαθμίστηκαν τον Αύγουστο του 1949, όταν και ευοδώθηκαν οι πολυετείς προσπάθειες για την ανάπτυξη πυρηνικού οπλοστασίου. Προσάρτησε εδάφη της Λιθουανίας και της ανατολικής Πολωνίας στην ΡΣΟΣ∆, προσβλέποντας στην εξασφάλιση της μονιμότητας των σοβιετικών συνόρων. Στη ζώνη κατοχής στη Γερμανία, ο Κόκκινος Στρατός προέβαινε στη μαζική υφαρπαγή υλικών πόρων οι οποίοι χρησιμοποιούνταν για την ανοικοδόμηση της σοβιετικής οικονομίας.  Η Μόσχα ασκούσε πιέσεις στο Ιράν για οικονομικής φύσεως παραχωρήσεις, αλλά και στην Τουρκία για την εκχώρηση περιοχών του Καυκάσου και δικαιωμάτων στα Στενά των Δαρδανελίων και του Βοσπόρου. Αντίδραση Δυτικών και σχηματισμός ΝΑΤΟ. Το 1946, η Ουάσιγκτον και το Λονδίνο να αποφάνθηκαν πως η ΕΣΣ∆ συνιστούσε σοβαρό εμπόδιο στην οικονομική ανάπτυξη του καπιταλιστικού συστήματος, και έτρεφε ακόρεστες επεκτατικές διαθέσεις. Αποσκοπώντας στην αποκόμιση ηθικού και στρατηγικού πλεονεκτήματος έναντι της ΕΣΣ∆, το καλοκαίρι του 1947, ο Αμερικανός Υπουργός Εξωτερικών Τζορτζ Μάρσαλ ανήγγειλε ότι η χώρα του προτίθετο να χρηματοδοτήσει την οικονομική ανάταξη ολόκληρης της Γηραιάς Ηπείρου αλλά και της Σοβιετικής Ένωσης, θέτοντας ως εγγυητικούς όρους τη συμμόρφωση µε τις αρχές της ελεύθερης αγοράς και του αστικού κράτους δικαίου. Το Κρεμλίνο έδωσε αρνητική απάντηση, καθώς ο Στάλιν ήταν πεπεισμένος πως η αποδοχή της αμερικανικής προσφοράς θα υπονόμευε εν τέλει την εσωτερική σταθερότητα του σοβιετικού καθεστώτος. Ακολουθώντας τις υποδείξεις της Μόσχας, τα ανατολικοευρωπαϊκά κράτη απέρριψαν και αυτά την αμερικανική πρόταση. Το 1948, ο Στάλιν διέταξε την εγκαθίδρυση μονοκομματικών φιλοσοβιετικών καθεστώτων. Έναν χρόνο αργότερα, στην Τσεχοσλοβακία, στην Πολωνία, στην Ουγγαρία, στη Ρουμανία και στη Βουλγαρία, τα ηνία της εξουσίας είχαν περιέλθει στα χέρια αμιγώς κομμουνιστικών κυβερνήσεων, οι οποίες δήλωναν αλληλεγγύη στο παγκόσμιο κομμουνιστικό κίνημα και στην ΕΣΣ∆. Σύμφωνα µε εντολές του Κρεμλίνου, τον Σεπτέμβριο του 1947 ιδρύθηκε το Κομμουνιστικό Γραφείο Πληροφοριών (Κοµινφόρµ), στο οποίο εκπροσωπούνταν τα κομμουνιστικά κόμματα της Γηραιάς Ηπείρου. Τον Απρίλιο του 1949, οι ΗΠΑ, ο Καναδάς και δυτικοευρωπαϊκά κράτη είχαν υπογράψει πολυμερή στρατιωτική συμμαχία, βάσει της οποίας συστάθηκε ο Οργανισμός του Βορειο-Ατλαντικού Συμφώνου (ΝΑΤΟ), επισημοποιώντας ουσιαστικά τη δέσμευση των ΗΠΑ να προασπίζουν την ασφάλεια της δυτικής Ευρώπης. Το Κρεμλίνο εξέλαβε την ύπαρξη του ΝΑΤΟ ως άμεση πρόκληση.  Η υπογραφή σοβιετοκινεζικής σύμβασης στρατιωτικής συνεργασίας το 1950 ενδυνάμωσαν ακόμη περισσότερο τη διεθνή θέση της Σοβιετικής Ένωσης. Διάσπαση Γερμανίας σε Δυτική και Ανατολική. Οι Δυτικοί στήριξαν τη δημιουργία του κράτους της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας (Ο∆Γ) στα ευρισκόμενα στις ζώνες κατοχής τους εδάφη. Εγκαταλείποντας τις ελπίδες για ενοποιημένο γερμανικό κράτος µε αριστερού προσανατολισμού πολίτευα, η ΕΣΣ∆ ενέκρινε τη δημιουργία της κομμουνιστικής Λαϊκής Δημοκρατίας της Γερμανίας (Λ∆Γ) στην επικράτεια της σοβιετικής ζώνης κατοχής, µε το Βερολίνο όμως να παραμένει διχοτομημένο. (1949) Όλες αυτές εξελίξεις επέφεραν την έναρξη δριμείας αντιπαλότητας ανάδεσα στη Σοβιετική Ένωση και τις ΗΠΑ. Η αντιπαλότητα αυτή, αποδίδεται µε τον όρο «Ψυχρός Πόλεμος» επειδή και οι δύο πλευρές επιμελώς απέφευγαν να εμπλακούν απευθείας σε ένοπλη σύρραξη μεταξύ τους. Ο Ψυχρός Πόλεμος, κορυφόθηκε στις αρχές του 1950 με την εισβολή της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κορέας (ΛΔτΚ/ Βόρεια Κορέα), στη Δημοκρατία της Κορέας (ΔΚ/ Νότια Κορέα). Ο πόλεμος της Κορέας διήρκησε ως την άνοιξη του 1953. Ενότητα 8: Αποσταλινοποίηση και Διεθνείς Κρίσεις (1953–1964) Εξωτερική Πολιτική Σοβιετικής Ένωσης Ειρηνική Συνύπαρξη και δυνάμεις στο Ανατολικό Μπλοκ. Το 1955, η Μόσχα αποδέχτηκε το δικαίωμα της Γιουγκοσλαβίας να επιλέξει διαφορετικές μεθόδους οικοδόμησης σοσιαλιστικού συστήματος. -> Η ψυχρότητα στις σοβιετογιουγκοσλαβικές σχέσεις έπαυσε να υφίσταται. Στη Γηραιά Ήπειρο, το Κρεμλίνο εξακολουθούσε να επικεντρώνει την προσοχή του στα κράτη του Ανατολικού Μπλοκ. Τον Μάιο του 1955, μετά την ένταξη της Ο∆Γ στο ΝΑΤΟ, ιδρύθηκε, µε τη συμμετοχή της Σοβιετικής Ένωσης και των υπό σοβιετική κηδεμονία ευρωπαϊκών χωρών, ο αντίστοιχος διεθνής στρατιωτικός Οργανισμός του Συμφώνου της Βαρσοβίας (ΟΣΒ). Η διαρροή αποσπασμάτων της Μυστικής Ομιλίας που υπονόμευσε το αλάθητο του κομμουνιστικού κόμματος. Το φθινόπωρο του 1956, η Ουγγαρία συγκλονίστηκε από αντικαθεστωτικές διαμαρτυρίες. Η Μόσχα χαρακτήρισε τα τεκταινόµενα ως αντεπαναστατική εξέγερση, συντελούμενη µε τη στήριξη της Δύσης. Την 4η Νοεμβρίου του 1956, το Κρεμλίνο πρόσταξε την εισβολή του Κόκκινου Στρατού στην Ουγγαρία. Το ΝΑΤΟ δεν επενέβη. Προκειμένου να αμβλύνει τις συνθήκες οι οποίες δύναντο να πυροδοτήσουν μελλοντικές εξεγέρσεις, η Μόσχα αύξησε την επιδοτούμενη παροχή ενεργειακών πρώτων υλών στα κράτη του ΟΣΒ και εισηγήθηκε τη χαλάρωση της οικονομικής τους πολιτικής. Το διχοτομημένο Βερολίνο συνιστούσε ένα πορώδες σύνορο που έδινε καθημερινά τη δυνατότητα στους πολίτες της Λ∆Γ να αντιλαμβάνονται πως το βιοτικό τους επίπεδο ήταν υποβαθμισμένο συγκριτικά µε αυτό των κατοίκων του δυτικού τομέα της πόλης. Εκατοντάδες χιλιάδες «Ανατολικογερµανοί» μετανάστευαν παρανόμως στην Ο∆Γ. Τον Αύγουστο του 1961, οι συνθήκες εξώθησαν τον Χρουστσόφ να εισακούσει την πρόταση των Γερμανών κομμουνιστών για ανέγερση φρουρούμενου τσιμεντένιου τείχους, το οποίο θα απομόνωνε το Δυτικό Βερολίνο. Η ανέγερση του τοίχους ανέσχεσε την ροή των μεταναστών κι συνέβαλε στην σταθεροποίηση την κατάσταση στην ΛΔΓ. Στη δυτική Ευρώπη και αλλού, πολλοί αριστεροί έστρεψαν την πλάτη τους στο δόγμα του µαρξισµού-λενινισµού. Ο Χρουστσόφ περιέκοψε σημαντικά το ανθρώπινο δυναμικό των συμβατικών ενόπλων δυνάμεων και διοχέτευσε τα κονδύλια του στρατιωτικού προϋπολογισμού στην αναβάθμιση του στρατηγικού πυρηνικού οπλοστασίου, προκειμένου να ασκήσει πίεση στη Δύση. Ευελπιστούσε σε εξομάλυνση των σχέσεων µε τη Δύση. Η λεγόμενη πολιτική της «Ειρηνικής Συνύπαρξης», δια μέσου της οποίας επιχείρησε, να μετριάσει τις ψυχροπολεμικές εντάσεις, τελικά δεν εκπλήρωσε τις προσδοκίες του Σοβιετικού ηγέτη. Πίστευε πως η ΕΣΣ∆ έπρεπε να αδράξει τις ευκαιρίες που παρουσιάζονταν ώστε να επεκτείνει την επιρροή της εις βάρος της Δύσης, προσεταιριζόμενη τις αναπτυσσόμενες χώρες.  Το Κρεμλίνο προσέφερε οικονομική και στρατιωτική αρωγή, υπό την αίρεση ότι οι κυβερνώντες θα ακολουθούσαν όσο το δυνατόν περισσότερο φιλοσοβιετική ή τουλάχιστον ουδέτερη εξωτερική πολιτική. Κρίση Κούβας και διαπραγματεύσεις με τις ΗΠΑ. Το 1962 η σοσιαλιστική επαναστατική κυβέρνηση του Φιντέλ Κάστρο ενέκρινε αίτημα του Κρεμλίνου για την τοποθέτηση σοβιετικών πυρηνικών όπλων σε κουβανικά εδάφη. Ενόσω εξελισσόταν η εγκατάσταση των πυραύλων, τον Οκτώβριο του 1962, ο Αμερικανός Πρόεδρος Τζον Κένεντι απαίτησε την απόσυρσή τους απειλώντας µε τρίτο παγκόσμιο πόλεμο, που κατά πάσα πιθανότητα θα διεξαγόταν και µε τη χρήση πυρηνικών όπλων. Το Πρεζίντιουµ εξουσιοδότησε τον Χρουστσόφ να διαπραγματευτεί μυστικά µε την Ουάσιγκτον. Ως αντίτιμο για την εγκατάλειψη του σοβιετικού σχεδίου, η αμερικανική κυβέρνηση δεσμεύτηκε πως θα απέσυρε τους δικούς της πυραύλους από την Τουρκία και πως δεν θα επιχειρούσε να εισβάλει στην Κούβα. Η «Κρίση της Κούβας» έληξε µε έναν συμβιβασμό. Στα µάτια, όμως, της διεθνούς και της σοβιετικής κοινής γνώμης, η υποχώρηση της Μόσχας συνιστούσε διασυρμό της υπόληψης τόσο της ΕΣΣ∆ όσο και του ιδίου του Χρουστσόφ. Ενότητα 11: Αποδόμηση της Σοβιετικής Ένωσης (1990–1991) Αιτίες Αποδόμησης Δομικές αδυναμίες του σοβιετικού συστήματος. Το σοβιετικό σύστημα εξουσίας, το οποίο βασιζόταν στην πολιτική θεωρία και στην πρακτική εφαρμογή του µαρξισµού-λενινισµού, ήταν συμφυώς ελαττωματικό, καθότι περιόριζε τα ανθρώπινα δικαιώματα και τα δημοκρατικά ιδεώδη. Οι μέθοδοι οργάνωσης και διαχείρισης της κεντρικά κατευθυνόμενης οικονομίας από δημόσιους φορείς, στερούνταν αποτελεσματικότητας και λειτουργικότητας. Παρά τα τεχνολογικά επιτεύγματα στους τομείς των στρατιωτικών εξοπλισμών και της εξερεύνησης του διαστήματος, η σοβιετική οικονομία αδυνατούσε να ανταποκριθεί µε συνέπεια και επάρκεια στις καταναλωτικές και διατροφικές ανάγκες της κοινωνίας. Ρόλος Γκορμπατσόφ και Μεταρρυθμίσεις Περεστρόικα και Γκλάσνοστ. Οι οικονομικές μεταρρυθμίσεις που εισήγαγε ο Γκορμπατσόφ, συντέλεσαν στην επιδείνωση της κατάστασης, επιφέροντας την πλήρη υποβάθμιση του βιοτικού επιπέδου όλων των πολιτών, συνθλίβοντας πρωτίστως το κοινωνικό συμβόλαιο που εξασφάλιζε την ευρεία αποδοχή ή έστω την ανοχή του καθεστώτος από την κοινωνία. -> Αποσταθεροποίηση του Σοβιετικού κράτους σε μη αναστρέψιμο βαθμό. Οι διεργασίες της Γκλάσνοστ και η συνυφασμένη µε την Περεστρόικα εκδηµοκράτιση, εδραίωσαν προϋποθέσεις οξύτατης αμφισβήτησης της ιδεολογίας του µαρξισµού-λενινισµού και απονοµιµοποίησαν το πολιτικό µμονοπώλιο του ΚΚΣΕ (Κομμουνιστικό Κόμμα Σοβιετικής Ένωσης).