İntestinal Parazitler 2022.pptx

İNTESTİNAL PARAZİTLER Dr. Güven ÇELEBİ Sınıflama  İnsanlarda enfeksiyona yol açan parazitler  Protozoonlar (Tek hücreli)  Helmintler (Çok hücreli) Nematodlar (yuvarlak solucanlar) Trematodlar (yassı solucanlar – yaprak) Sestodlar (yassı soluc...

İNTESTİNAL PARAZİTLER Dr. Güven ÇELEBİ Sınıflama  İnsanlarda enfeksiyona yol açan parazitler  Protozoonlar (Tek hücreli)  Helmintler (Çok hücreli) Nematodlar (yuvarlak solucanlar) Trematodlar (yassı solucanlar – yaprak) Sestodlar (yassı solucanlar – şerit)  Artropodlar (Çok hücreli)  Epidemiyoloji  Bağırsak paraziti saptanma Farklı çalışmalarda oranını etkileyen en önemli Yunanistan %11,4, faktörler; Katar %8,7,  Coğrafi bölge (iklim, Nepal %30,1, sıcaklık, nem, yağış, toprak, İsveç %17,0 bitki örtüsü vb.) Filistin %32,0-41,5, Sudan %62,5, İran %19,3  Sosyoekonomik Arnavutluk %24,9, Panama %47,4  Sosyokültürel nedenler oranında pozitiflik (beslenme alışkanlığı, tespit edilmiştir. hijyen kuralları vb.) Epidemiyoloji  Ülkemizin farklı coğrafi bölgelerindeki üniversite hastanelerinde gaita örneklerinde saptanan pozitiflik oranı:  Marmara Bölgesi %3,6-10,7  Ege Bölgesi %9,3-13,2  Akdeniz Bölgesi %21,0  Güneydoğu And. Bölgesi %14,9-36,4  Doğu Anadolu Bölgesi %17,2- 34,1  Karadeniz Bölgesi %2,2  İç Anadolu Bölgesi %10,5-28,5 Ahmet Duran Ataş. Turkiye Parazitol Derg. Mardin Kızıltepe Devlet Hastanesi Nisan - Ağustos 2010 Pozitiflik oranı: %27.6 Erkan Yula. Klinik ve Deneysel Arastırmalar Dergisi / 2011; 2 (1): 74-79 Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Hastanesi 2006-2018 https:// www.turkiyeparazitolderg.org/archives/archive-detail/article-pr eview/sivas-cumhuriyet-niversitesi-tp-fakltesi-aratrma-v/3652 8 Ahmet Duran Ataş. Turkiye Parazitol Derg Dokuz Eylül Üniversitesi Hastanesi 2011 - 2018 Ceren Ergüden Gürbüz. Turkiye Parazitol Derg 2020;44(2):83-7  İntestinal Parazit Enfeksiyonlarında Genel Belirti ve Bulgular Genel Semptomlar Genel Semptomlar Karın ağrısı Burun kaşıntısı Bulantı- Kusma Diş gıcırdatması İştahsızlık Ağızdan salya akması Hazımsızlık Gece idrar kaçırma Kabızlık Uyku düzensizliği, kabus İshal Bağırsak obstrüksiyonu Alerjik reaksiyon Malnütrisyon Gelişme geriliği Ahmet Duran Ataş. Turkiye Parazitol Derg 2020;44(1):25- Tanı Yöntemleri  Altın standart:  Boyama direkt mikroskobik yöntemleri inceleme  Trikrom  Dışkı  Demir  İdrar hemotoksilen  Balgam  Aside dirençli  Karaciğer aspiratı  Deodonal aspirat  BOS  Biyopsi Tanı Yöntemleri  Serolojik  Moleküler yöntemler yöntemler  Kompleman fiksayson  İndirekt hemaglütinasyon  İndirekt imunfloresans yöntemi  ELISA  İmmunelektroforez  Avidite  İmmunblot Tanı Yöntemleri  Seloteyp (selofan bant) yöntemi  Enterobius vermikularis  Enterotest (deodenal kapsül)  Giardia lambia  Strongyloides stercoralis  Fasciola hepatica  Sigmoidoskopi materyali  Amebiyaz Dışkıda Parazit Arama  Taze dışkı  Dışkıya geçen ilaçlar, kimyasal maddeler testin duyarlılığını azaltabilir  Parazit yumurtası dışkıdan araklı atılabilir  Ardışık incelme (3-6 kez)  Eizinofili parazit larvalarının doku göçü ile ilişkilidir.  İnsan bağırsağında yerleşik kalan helmint enfeksiyonlarında eozinofili görülmez (Teniyoz) Helmintlerin Genel Özellikleri  Boyutları: 1-2 mm ile 10 metre  Bağırsakta bulunan erişkin şekilleri yumurta veya larva (kurtçuk) çıkarırlar.  Yumurta ve Larvalar dış ortamda gelişip başka bir konak için enfektif hale gelir (yaşam siklusu)   İnsanlar için patojen olan helmitlerin kaynağı çoğunlukla yine insandır. Helmintlerin Genel Özellikleri  Bulaşma:  Çoğunlukla fekal oral yolla (eller, su, gıda )  Deri  Solunum yolu  Genital mukoza  Vücutta çoğalma: Yaşam döngüleri nedeniyle vücutta çoğalmazlar (istisna Strongyloides ve Echinococcus) Helmintlerin Genel Özellikleri  İnvazyon ve hastalık oluşturma:  Çoğunlukla barsak lümeni ve çeperinde  Bazılarında kan ve lenf yolları, karaciğer ve safra yolları, akciğerler ve deri invazyonu görülür.  İmmun yanıt  Küçük larvalara ve doku invazyonunda makrofaj ve eozinofil aktivitesi gözlenir  Lümen içindeki parazitlere fagositoz etkili olmaz !!!  Helmintler  Klinik Belirtiler  Yerleştiği dokuya göre belirti ve bulgular oluşur  İntestinal obstrüksiyon  Ürettikleri toksik maddelere bağlı alerjik hastalıklar (atopik dermatit, astım)  Eozinofili helmint enfeksiyonlarında sık görülür Lümen dışına invazyon ve larva göçü nedeniyle oluşur Sadece lümen içinde kalan helmint enfeksiyonlarında görülmez (Teniyazis)  Tedavide kullanılan başlıca ilaçlar  Mebendazol  Albendazol  Pyrantel pamoat  Niklosamid  Pyraziquantel  İvermektin Ascaris lumbricoides  Dünyada 1 milyar insan enfekte  Esas konakçı insan  Domuz, maymun, sincaplarda da görülür Ascaris lumbricoides  Erişkin formaları 15-30 cm  Kontamine topraklardan «embriyonlu yumurta» formunun oral yolla alınmasıyla bulaşır  Yumurtalar mide, deodonumda açılır  Açığa çıkan larvalar intestinal duvara penetre olur  Hepato-portal sistem – sağ kalp – akciğerlere ulaşır  Alveol – bronş – trakea – farenks ve yutma ile mide  İnce barsak lümenine yerleşir ve erişkin form  Erişkin ascaris 1-2 yıl yaşar ve yumurtalar dışkı ile atılır  Döllenmiş yumurta toprakta aylarca/yıllarca canlı kalır Ascaris lumbricoides - KLİNİK Semptomlar Karın ağrısı  %85 asemptomatik Bulantı- Kusma İştahsızlık Hazımsızlık  Semtptom- Bulgu - Patogenez Kabızlık Konağın immün yanıtı İshal Larva göçünün etkileri Burun kaşıntısı Erişkin formun mekanik etkileri Diş gıcırdatması Ağızdan salya Erişkin formun nutrisyonel etkileri akması Bağırsak obstrüksiyonu Göç sonucu Kolanjit Peritonit Pankreatit  Ascaris lumbricoides – TANI - TEDAVİ Tanı Tedavi Erişkin formun gözle Mebendazol 2*100 3 gün görülmesi mg Albendazol 400 mg Tek doz Dışkıda parazit yumurtası Pirantel pamoat Tek doz görülmesi 11mg/kg Piperazin sitrat* 4 gün Serum IgG (ELISA) Levamisole 150 mg Tek doz *Ascaris üzerine paralitik etki – obstrüksiyon durumlarında tercih sebebi Ascaris lumbricoides - KORUNMA  Ana konak insan bağırsağı – dışkı ile yumurta atılımı  Kontamine toprak El hijyeni !!!  Kontamine su Kanalizasyon sistemi İçme suyu şebeke sistemi  Kontamine sebze-meyve İnsan dışkısının gübre olarak kullanılması !!! Enterobius vermicularis https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMicm1811156 Enterobius vermicularis  Çocuklarda yaygındır  Epidemiyoloji  Ilıman bölgelerde  Az yıkanan, iç çamaşır giyme oranı düşük toplumlarda,  İlkokul çocuklarında daha sık Enterobius vermicularis  Boyut: 8-13 mm (dişi), 2-5 mm (erkek)  Bulaşma:  Enfektif yumurtalar ağızdan alınır  Yumurtalar deodonumda açılır, larvalar açığa çıkar  Larvalar çekumda olgunlaşır  Olgun dişi parazit yumurtlamak için anüsten dışarı çıkar ve perianal bölgeye yumurtalarını bırakır.  Perianal bölgedeki yumurtalar enfektiftir !!! Otoinokülasyon!!  Çevresel kontaminasyon ve hava yoluyla bulaşma !!! Aile içi bulaşma Okul arkadaşlarına bulaşma   Enterobius vermicularis Semptomlar Karın ağrısı Bulantı- Kusma İştahsızlık Klinik Hazımsızlık Asemptomatik olabilir Kabızlık İshal Anal bölgede şiddetli kaşıntı Burun kaşıntısı Diş gıcırdatması İntestinal parazitlerde görülen genel semptomlar Ağızdan salya akması Rektit Gece kabusları Anemi ve eozinofili (düşük düzeyde) görülebilir Uyku düzensizlikleri Noktüri Apandisit Enterobius vermicularis - TANI  Perianal bölgede yumurta arama (Selofan bant yöntemi)  Sabah tuvalet/banyo öncesi perianal bölgeye yapıştırılır ve çekilir  Bant lam üzerine yerleştirilir ve mikroskopta incelenir. Tek seferde pozitiflik oranı %50 Beş gün %99  Dışkıda yumurta görme oranı %5  Çocuklarda tırnak altında yumurta varlığı bakılabilir Enterobius vermicularis - TANI  https:// www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMicm1 811156 Enterobius vermicularis - TEDAVİ  Asemptomatik olsalar bile aynı evde yaşayan bütün bireyler büyük olasılıkla enfektedir !!!  AİLE TEDAVİSİ yapılır !!!  2-3 hafta sonra aile tedavisi tekrar !!!  Çevresel dekontaminasyon  İç çamaşır, havlu, nevresimler kaynatma/yüksek ısıda yıkama/ütüleme  Antiparaziter ilaç Giardia intestinalis  Sinonimler  Giardia intestinalis  Giardia duodenalis  Lamblia intestinalis  Genotipik olarak 8 gruba ayrılmıştır (A-H Assemblage)  A ve B grubu: insanlarda enfeksiyon  Türkiye’de dışkı/dueodenal örneklerde giardiyazis saptanan hastalarda; Semptomatik olanların %85’inde A grubu Asemptomatik olanların %92’si B grubu  Trofozoit ve kist formu  Trofozoit form: vejetatif, hareketli, üreme, beslenme: HASTALIK  Kist formu: Konaklar arası bulaşma Giardia intestinalis  G. intastinalis trofozoitleri emici diskleri ile ince barsak epiteline yapışır (kolonize olur, invazyon yapmaz)  Bağırsak epitelinde ayrılınca peristaltizim ile atılır, bu evrede kalın bağırsakta genellikle kist formuna dönüşür ve çoğunlukla kist olarak atılır.  Kist formu oral yolla alındığında mide- deodenumda trofozit forma dönüşür Giardia intestinalis - EPİDEMİYOLOJİ  Dünyada ve ülkemizde en sık görülen protozoon  Yaz sonu ve sonbahar başı insidans atışı görülür  Primer kaynak insan dışkısı bulaşan gıda ve su  İçme suyu, göl, dere, havuz …  Yetersiz el hijyeni  Genel hijyende yetersizlik Giardia intestinalis - KLİNİK  İnkübasyon 1-2 hafta  %-35-70 asemptomatik seyir  Özellikle çocukluk yaş grubunda ciddi klinik  Giardia intestinalis - KLİNİK Akut Dönem Kronik Dönem İshal Yağlı, kötü kokulu dışkı Karın ağrısı - kramplar (mikroskobide PMNL) Şişkinlik – gaz Uzamış ishal – Malabsorsiyon – Kilo İştah kaybı kaybı Peptik ülser, safra kesesi Sık ve az miktarda patolojisi benzeri bir dışkılama klinik. Ataklar halinde ishal – YANLIŞ TANI !!! normal dışkılama dönemleri Daha az sıklıkla; ürtiker, reaktif artrit, iritabl kolon sendromu Giardia intestinalis - TANI  Öykü ile giardiazis şüphesi oluşmalı !!!  Direkt mikroskobik inceleme  Dışkıda  Duedonal örnekte  Tek örnekte pozitiflik % 60-80  Ardışık üç örnekte pozitiflik % 90  Örnekte Giardia antijeni arama (ELISA, IFA)  Özgüllük ve duyarlılık %100 (CDC) Giardia intestinalis - TEDAVİ Erişkin hastalarda doz ve süre Tinidazol 2 gr tek doz Nitazoksanid 3*500 mg, 3 gün Albendazol 1*400 mg, 5 gün Metronidazol 3*250 mg, 5-7 gün  Tedaviden bir hafta sonra dışkıda G. intestinalis pozitifliği devam ediyor !!!  İlaç direnci?  Başka bir ilaçla tekrar tedavi veya aynı ilaç ile daha uzun süreli ve yüksek doz tedavi Entamoeba histolytica  Entamoeba türleri  E. histolitica insanlar için patojen ve  E. histolytica amebiasis (amibiyaz)  E. dispar hastalığının etkenidir  E. moshkovskii  E. coli  Diğer türler  E. hartmanni bağırsakta  E. polecki kommensal olarak bulunurlar !!!  E. chattoni  Tanıda karmaşa !!! Entamoeba histolytica  Trofozoit ve kist formu mevcut  Oral yolla alınan kist bağırsakta trofozoit formuna dönüşür  Özellikle çekum ve sigmoid bölgeye yerleşir  Kesin konak insan  Ülkemizde farklı bölgelerde %0,4 – 8,3 oranlarında saptanmıştır. Entamoeba histolytica -  Çoğunlukla (%80) bağırsakta invazyon yapmadan kommensal olarak yaşar ve asemptomatik  İnvazyon sonucu  Amibik kolit (amipli dizanteri)  Ameboma (amibik granülom)  Eksta intestinal amebiyazis Karaciğer, akciğer, beyin, deri genital sistem Entamoeba histolytica  Asemptomatik seyir  Kansız ishal:  Akut ishal, kramp, gaz, bulantı, iştahsızlık, şeklinde başlar  3-4 gün sürer  Dışkıda mukus olabilir ama kan görülmez  Amipli dizanteri  Karın ağrısı, ishal ve tenezm  İshal günde 5-7 kez, kanlı ve mukuslu  Gaz, ateş, kilo kaybı görülebilir  Kolonoskopide tipik şişe şeklinde ülserler görülür. Entamoeba histolytica - TANI  Direkt mikroskobi  En sık kullanılan yöntem  Duyarlılığı düşük  Hareketli, tipik trofozoitleri görülmesi tanısaldır.  Morfolojik olarak E. histolytica kistlerini E. dispar ve E. moshkovskii kistlerinden ayırmak olanaklı değil !!!  Dışkıda antijen saptama (Amip adezin antijeni)  Özgüllük yüksek ama duyarlılık %40 civarında  Serumda antijen saptama  Duyarlılık %95 üzerinde  Serumda antikor saptama  Moleküler testler  Duyarlılık ve özgüllük çok yüksek !!! Entamoeba histolytica - TEDAVİ  İnvaziv amibiyaz tedavisi (trofozoitlere etkili)  Meronidazol 3*750 mg, 10 gün  Tinidazol 2gr/gün, 5 gün  Nitazosanid 2*500 mg, 3 gün  Bu ilaçların lümen içi kistlere etkisi yoktur.  Primer tedavi bitiminde kist taşıyıcılığını yok etmek için kistlere etkili ilaç verilmelidir.  Kistlere etkili ilaçlar (halen ülkemizde yok !!!)  Paromomisin  İodokinol  Diloksanid furoat Kaynaklar  Enfeksiyon Hastalıkları ve Mikrobiyolojisi: Ed: Ayşe Willke Topçu. Nobel Tıp Kitabevi, 2017  Türkiye Parazitoloji Dergisi