İşletmenin Temel İşlevleri - Pazarlama Yönetimi PDF

İŞLETMENİN TEMEL İŞLEVLERİ 2.- PAZARLAMA YÖNETİMİ  PAZARLAMA 1.0.- Geleneksel (Klasik) Pazarlama Anlayışı: Üretilmiş mal ve hizmetlerin nihaî tüketicilere ulaştırılmasına kadar gerçekleştirilen çabaların tümüdür. ‟ Ne Üretirsem Satarım ”...

İŞLETMENİN TEMEL İŞLEVLERİ 2.- PAZARLAMA YÖNETİMİ  PAZARLAMA 1.0.- Geleneksel (Klasik) Pazarlama Anlayışı: Üretilmiş mal ve hizmetlerin nihaî tüketicilere ulaştırılmasına kadar gerçekleştirilen çabaların tümüdür. ‟ Ne Üretirsem Satarım ” ‟ İyi Mal Kendini Satar” ‟ Ne Üretirsem Onu Satarım, Yeter ki Satmasını Bileyim” Pazarlama (Fiziksel)Dağıtım + Satış Artırma Çabaları (Reklam) 2.0.- Modern Pazarlama Anlayışı: Hedef pazarın istek ve ihtiyaçlarını saptayıp, bütünleşik pazarlama araçlarının yardımıyla tüketicileri tatmin ederek kâr sağlamak ve diğer örgütsel amaçlara ulaşmak için gerçekleştirilen faaliyetlerin tümüdür. ‟ Ne Üretmeyelim ki Satabileyim?? ” ‟ İstekleri sapta ve yerine getir ” Pazarlama - İhtiyaçların belirlenmesi ve/veya yaratılması - İhtiyaçlara uygun nitelikte mal veya hizmetin tasarlanıp üretilmesi - Bütünleşik pazarlama araçlarının yardımıyla pazara sunulması - Kullanım faydasını artıran satış sonrası hizmetlerin verilmesi  Geleneksel ve Modern Pazarlama Anlayışlarının Karşılaştırılması Hareket Noktası Araçlar Amaç GELENEKSEL Üretilmiş Dağıtım PAZARLAMA Mal ve Satış Artırma Satış Kârı ANLAYIŞI Hizmetler Çabaları MODERN PAZARLAMA Tüketici Bütünleşik Pazarlama Tüketici ANLAYIŞI İhtiyaçları Çabaları Tatmininden Doğan Kâr ** Geleneksel pazarlama anlayışında pazarlama faaliyetleri mal veya hizmetlerin üretilmesinden sonra başlamakta ve pazarlamaya «al, üretilmiş olan bu mal veya hizmetleri sat» denmektedir. Modern pazarlama anlayışında ise pazarlama çalışmaları üretimden önce tüketicilerin ihtiyaç duydukları, satın almak istedikleri mal veya hizmetlerin araştırılması çabalarıyla başlamaktadır. ** Geleneksel yaklaşımda üretilmiş mal ve hizmetler satış artırıcı çabalarla desteklenerek satılmaya çalışılmaktadır. Modern yaklaşımda ise üretilen mal ve hizmetler tüm (bütünleşik) pazarlama araç ve teknikleri kullanılarak tüketicilere ulaştırılmaktadır. ** Geleneksel yaklaşımda amaç satış hacminden doğan maddi kâr elde etmektir. Modern yaklaşımda ise amaç: - Tüketici ihtiyaçlarının tatmin edilmesinden kaynaklanan kâr elde etmek. - Tüketiciyi tatmin ederek müşteri sadakati oluşturarak müşteri ve işletmenin sürekliliğini sağlamak. 3.0.- Toplumsal (Sosyal) Pazarlama Anlayışı: İki farklı açıdan yaklaşılabilir: a- ) Çeşitli toplumsal amaç ve fikirlerin pazarlanmasıdır. Ticari işletmelerin desteklemesi ve sosyal amaçlı kuruluşların çabalarıyla, sosyal sorumluluk projelerinin (kampanyaların) benimsenmesi için modern pazarlama araç ve tekniklerinden yararlanılmasıdır. b-) İşletmelerin bir yandan tüketicilerin ihtiyaçlarına, bir yandan da tüm toplumun ortak, genel ve uzun vadeli sosyal ihtiyaçlarına cevap vermesine olanak sağlayan pazarlama anlayışıdır. Benzerleri ile aynı kalitede olan bir ürünün toplumun tüm kesimleri için daha ucuza ulaşılabilir kılınması - İşletmelerin sosyal sorumluluk anlayışına dayanır - Sosyal ortaklıklar şeklinde ortaya çıkabilir - Amaç, toplumsal davranışları olumlu yönde etkilemeye, geliştirmeye veya değiştirmeye çalışarak sosyal fayda yaratmak - Uzun dönemde firmalar dahil tüm topluma fayda sağlar. PAZAR * Alıcı ve satıcıların bir araya geldiği ve etkileşim içinde oldukları yerdir. * Malların geldiği, bölümlendirildiği ve satıldığı yerdir. * Pazarlama açışından pazar; ihtiyaçlarını gidermek isteyen, satın alma gücüne sahip ve parasını harcamaya istekli olan kişi ve kuruluşlar topluluğudur. Kişi ve Kuruluşlar: (Pazar türleri) a-) Nihai Tüketiciler: Kişisel tüketim ve kullanım için mal ve hizmetleri talep eden ve satın alan hanehalkı. b-) Üreticiler: Mal ve hizmet üretebilmek amacıyla mal ve hizmetleri talep eden ve satın alan birey ve işletmelerdir. c-) Ticari İşletmeler : Yeniden satmak amacıyla mal ve hizmetleri talep eden ve satın alan aracı pazarlama işletmeleridir. d-) Devlet: Kamu hizmetlerini yerine getirmek için mal ve hizmetleri talep eden kamu kurum ve kuruluşlarıdır.  STRATEJİK PAZARLAMA YÖNETİMİ Pazar türleri ve her pazar türü içindeki unsurların ihtiyaç, istek, beklenti, satın alma alışkanlık ve davranışları farklılık gösterir. Bu durum, sahip oldukları mevcut kaynakları ile işletmelerin tüm unsurları tatmin edecek tarzda pazarlama çabaları ortaya koymasını zorlaştırmaktadır. Pazarlamacı hedeflerine ulaşabilmek için hangi pazar bölümünün en iyisi olduğuna karar vermelidir. Bunun içinde öncelikle pazarı bölümlere ayırmalı ve bu bölümlerden bir veya birkaçını hedef pazar olarak seçmelidir. A.) Pazar Bölümlendirme (Market Segmentation) Heterojen özelliklere sahip toplam pazarın benzer ihtiyaç, davranışlar ve özelliklere sahip daha homojen pazar dilimlerine ayrılmasıdır. Yararları: - Her bir pazar bölümü için ayrı ve farklılaştırıcı pazarlama programı hazırlayarak tüketici ihtiyaçlarının daha iyi karşılanabilmesine imkan sağlar - En uygun hedef pazarı belirleyebilmek. İşletmeye en karlı ve cazip pazar bölümüne odaklanma imkanı sağlar - İşletmenin kaynaklarını daha verimli kullanabilmesini sağlar - Pazardaki değişimlerin daha iyi izlenebilmesine imkan sağlar **Pazar bölümlere ayrılırken dikkate alınması gereken ölçütler: - Pazar bölümü ile ilgili hedeflerin ölçülebilir olması - Her bir bölümün pazarlama çabası gösterilmeye değer büyüklükte ve kârlılıkta olması - Pazarlama çabalarının en uygun maliyetle bölümlere ulaşılabilir olması - Pazar bölümlerinin birbirlerinden ayırt edilebilir ölçüde farklılık gösteriyor olması - Aynı pazar bölümünde yer alan tüketicilerin benzerlik gösteriyor olması - Her bir pazar bölümünün varlığını uzun bir süre sürdürebiliyor olması **Bölümlendirme farklı değişkenler dikkate alınarak 4 farklı şekilde yapılabilir: - Coğrafi Bölümlendirme - Demografik Bölümlendirme - Psikografik Bölümlendirme Sosyal sınıf, yaşam tarzı, kişilik özellikleri - Davranışsal Bölümlendirme Satın alma davranışı, beklenen fayda, kullanım durumu, kullanım oranı, marka bağımlılığı B.) Hedef Pazar Seçimi (Target Marketing) İşletme heterojen pazarı homojen bölümlere ayırdıktan sonra mevcut kaynaklarıyla ihtiyaçlarını karşılayabileceği ve bu durumu devam ettirebileceği bölüm veya bölümleri hedef pazar olarak seçecektir. Hedef Pazar: İşletmenin hitap etmek istediği ve çekmek istediği tüketici grup ya da gruplarıdır. Hedef pazar seçiminde kullanılan 3 (+1) ana strateji vardır. 1-) Farklılaştırılmamış (Tüm Pazar) pazarlama stratejisi İşletme pazarın içinden bir bölüm seçmeye gerek duymadan, tüm pazarı homojen olarak düşünerek bir bütün olarak hedef pazar belirler. Tek bir pazarlama karması bileşimini etkin olarak tek bir pazarda kullanmayı planlayan pazarlama stratejisidir. PAZARLAMA İŞLETME TÜM PAZAR KARMASI * Standart ürünlerde uygulanabilir * Üretim ve pazarlama maliyetlerinde tasarruf sağlar * Pazardaki tüm tüketicilere ulaşmak imkansızdır * Rekabet artığında pazar payı düşebilir * Tüketici eğilimlerinin değişmesi risk oluşturur 2-) Farklılaştırılmış pazarlama stratejisi Hedef pazar olarak seçilmiş birden fazla pazar bölümü için farklı birer pazarlama karması geliştirilmesi üzerine kurulmuş pazarlama stratejisidir. * Amaç; birden fazla pazar bölümüne özel pazarlama karması sunarak büyük bir pazar hacmine ulaşmak ve her bölümde güçlü bir konum elde etmek * Ürün ve fiyat farklılaştırılması uygulanabilmesi mümkün olan pazarlar için geçerlidir  * Tüketici eğilimlerindeki değişimlerin olumsuz etkisi daha düşüktür * Her bir bölümün ihtiyacına yönelik ürün ve pazarlama karması geliştirmek ve uzman personel ihtiyacı işletmeye maliyet yükleyecektir. PAZARLAMA Bölüm 1 KARMASI - 1 Bölüm 2 HEDEF PAZAR - 1 PAZARLAMA Bölüm 3 İŞLETME KARMASI - 2 HEDEF PAZAR - 2 Bölüm 4 HEDEF PAZAR - 3 PAZARLAMA Bölüm 5 KARMASI - 3 3-) Yoğunlaştırılmış (Tek Bölüm) pazarlama stratejisi İşletmenin yalnızca bir pazarlama karması oluşturarak bölümlere ayrılmış pazarın sadece bir bölümünü hedeflediği stratejidir. Yani pazarın bir bölümü için tek bir ürün ve tek bir pazarlama karması geliştirmektedir. Amaç; büyük bir pazarın küçük bir kısmına hitap etmektense, küçük bir pazarın büyük bir kısmını ele geçirmektir. Bölüm 1 Bölüm 2 PAZARLAMA Bölüm 3 İŞLETME KARMASI HEDEF PAZAR Bölüm 4 Bölüm 5  * Kaynakları rakip işletmelere göre kısıtlı olan işletmelerce kullanılan bir strateji * Sunduğu mal veya hizmette uzmanlaşmış işletmelerce uygulanabilir * Aynı pazar bölümündeki işletme sayısı artıkça risk artar. 3+1) Niş pazarlama stratejisi (Dar Dilimli) Niş Pazar (Niche Market): Bölüm içinde bölüm Yeni ve farklı bir fikirle ortaya çıkan bir mal veya hizmetin potansiyel tüketicisi olduğu düşünülen spesifik bir hedef kitleye pazarlanmasına yönelik stratejidir. * Belirli bir kitlenin spesifik bir ihtiyacına yöneliktir * Daha küçük işletmelere büyük rakiplerinin önemsiz bulduğu niş pazarlara sınırlı kaynaklarla girme fırsatı sağlar. * Var olan bir mal veya hizmet yeni ve değişik bir fikirle ortaya çıkar.  * Fiyat yüksektir. C.) Pazar Konumlandırma (Market Positioning) Bir ürünün yada bir markanın konumu onların rakip ürün yada markalara göre tüketicilerin zihnindeki nispi yeri veya imajıdır. Konumlandırma ürün veya markanın pazardaki rakiplere karşı üstünlük sağlayacak bir şekilde farklılaştırılması ve hedef tüketicinin zihninde bu farklılığın olumlu bir şekilde algılanmasının sağlanmasıdır. Amaç: * Ürüne veya markaya tüketicinin dikkatini çekmek * Ürünü veya markayı rakiplere göre farklılaştırmak * Bu farklılığın tüketici zihninde olumlu bir şekilde algılanmasını sağlamak * Tüketici zihninde olumlu bir kalıcı imaj yaratmak Konumlandırma stratejileri: a-) Niteliğe göre konumlandırma Ürüne ilişkin bir veya daha fazla özellik temel alınarak gerçekleştirilen konumlandırma. b-) Rakibe göre konumlandırma Ürünün pazarda lider olan yada kabul görmüş ürüne göre üstün olduğu vurgulanarak gerçekleştirilen konumlandırma. c-) Kullanıma ya da uygulamaya göre konumlandırma Ürünün farklı kullanım biçimleri temel alınarak gerçekleştirilen konumlandırma. d-) Fiyat ve kaliteye göre konumlandırma e-) Ünlü kişi yaklaşımı Ürün yada markanın özel bir kullanıcı veya kullanıcı grubu ile birleştirilmesiyle gerçekleşen konumlandırma. f-) Kültürel simgeler yaklaşımı Ürün yada markanın kültürel mirasa, gelenek ve göreneklerle özdeşleştirilmesini temel alan konumlandırma. Yeniden Konumlandırma Ürünün mevcut konumunun değiştirilmesidir. Hedef pazarın veya rekabette üstünlük sağlayan farklılıkların (ürünün kendisi veya imajı) ya da her ikisinin de değiştirilmesidir. Niye? Hatalı Konumlandırma: - Eksik konumlandırma… Ürün veya markanın pazara yeterince tanıtılamaması - Konumlandıramama… hedef tüketicilerin zihninde herhangi bir algı veya iz yaratılamaması - Aşırı konumlandırma… çok geniş boyutlu ve kapsamlı olarak algılatılmak istenmesi - Kuşkulu konumlandırma… konumlandırmanın doğru yanlış olmasına bakılmaksızın tüketici zihninde kabul görmemesi. Tüketicilerin konumlandırmayı inandırıcı bulmamaları Stratejiler: - İmajı yeniden konumlandırma Ürünün imajı değiştirilirken, ürün ve hedef pazarda bir değişiklik yapılmamaktadır. - Ürünü yeniden konumlandırma Hedef pazar aynı kalırken ürün farklılaştırılmaktadır. - Soyut yeniden konumlandırma Ürün aynı kalırken hedef pazar değiştirilmektedir. - Somut yeniden konumlandırma Ürün ve hedef pazar aynı anda değiştirilmektedir. İŞLETMENİN TEMEL İŞLEVLERİ 1.- ÜRETİM YÖNETİMİ  ÜRETİM SİSTEMLERİ Üretim, işletmelerin maddi ve beşeri kaynakları kullanarak insan ihtiyaçlarını karşılayacak ekonomik mal ve hizmetleri yaratmasıdır. İnsanların bir arada yaşamaya başlamasıyla birlikte zaman içinde üretim sistemleri artan ihtiyaçlar doğrultusunda gelişme göstermiştir. Zaman içinde gelişimine göre 3 farklı üretim sisteminden söz edilebilir. 1.-) El Üretimi Genel olarak zanaat biçiminde öğrenilen ve bir ürünün tüm üretim aşamalarının tek bir kişi tarafından gerçekleştirildiği üretim sistemidir. * Kişiye dayalı küçük ekonomik birimlerdir Kim ?? * Makine teçhizattan çok emeğe dayalı Sermaye ?? * Siparişe (talebe) dayalı üretim * Müşteri ile doğrudan ilişkiye dayalı * Daha çok yerel tüketicilerin ihtiyaçlarına yönelik 2.-) Atölye Tipi Üretim Emeğe dayalı olmasına rağmen işbölümü ve uzmanlaşmaya yer veren, yani üretimin her bir aşamasının farklı bir kişi (ler) tarafından gerçekleştirildiği üretim sistemidir. * Daha çok emeğe dayalı Sermaye ?? * El üretimine göre işbölümü ve uzmanlaşmaya dayalı (bir kişi üretimin tüm aşamalarını gerçekleştirmez) * Talep tahminlerine dayalı üretim * Tüketiciyi birebir tanıma durumu sınırlı * Genelde bölgesel tüketicilerin ihtiyaçlarına yönelik 3.-) Fabrikasyon Üretim Üretim işlemlerinin makinalar tarafından yapıldığı, insanların ise makinaların çalıştırılması ve üretimin sağlıklı yürütülmesinden sorumlu olduğu üretim sistemidir.  * Sermaye yoğun üretim * Yüksek miktarda üretimin daha hızlı gerçekleştirilmesine imkan sağlar * Üretim büyük işletmelerce gerçekleştirilir * Geniş pazarlara (ulusal ve uluslararası) yönelik üretim * Teknolojik gelişmelere duyarlı Üretim Sistemlerinin Sınıflandırılması: Miktar ve üretim akışı kriterine göre sınıflandırma yapılırsa 3 farklı sistemden bahsedilebilir (Modern) Üretim Sistemleri Sürekli Üretim Sistemi Kesikli Üretim Sistemi Proje Tipi Üretim Sistemi İleri Üretim Sis. (a) Kütle (Yığın) Üretimi (a) Siparişe Göre Üretim (a) Esnek Üretim (b) Akış Tipi Üretim (b) Parti Üretimi (b) Just-In-Time 1. Sürekli Üretim Sistemi Tek bir (veya benzer birkaç) ürünün kesintiye uğramadan yüksek miktarda ve seri olarak üretilmesine imkan sağlayan sistemdir. * Sınırlı sayıda (benzer) ürünün çok büyük ölçekte üretilmesine imkan sağlar. * Düzenli olarak yüksek miktarda talep gören ürünler için geçerli * Sistem fiziksel olarak tasarlanmış ve üretim hızı belirlenmiştir. * Ürünün üretilebilmesi için gerekli işlemler tesis içinde birbirini izleyecek şekilde düzenlenmiş, yani ürün için özel olarak tasarlanmış makinalar üretim akışına göre bir hat olarak yerleştirilmiştir. * Üretimden elde edilen çıktılar birbirinin aynıdır. (Standart üretim) * Sistem başka farklı bir ürünün üretilmesine imkan vermez. * Ancak, sistem benzer bir ürünün üretiminde gerçekleşecek işlemlerin aynı olması koşuluyla izin verebilir. * Üretilen tüm ürünlerin aynı makinalarla aynı sırada işlem görmesi şartı var. (a) Kütle (Yığın) Üretim Standart bir ürünün ve benzer birkaç ürünün çok büyük miktarda kesintisiz olarak uzun süre üretimine imkan sağlayan sistemdir. ** Üretim hattının yerleşiminde, makine ve kalıplarında bazı ufak değişiklikler yapılarak benzer bir ürün üretilebilir. (b) Akış Tipi Üretim Sadece tek bir ürünün çok uzun bir süre için seri olarak üretilmesine imkan sağlayan sistemdir. ** Üretim sistemi, makine ve teçhizat sadece tek bir ürünün üretimi için tasarlanmıştır ** Ürün değiştirmek çok masraflıdır. 2.- Kesikli Üretim Sistemi Farklı ürünlerin talebe göre az miktarlarda ve aynı anda üretilmesine imkan veren sistemdir. * Talebi düzensiz olan ürünler için geçerli bir sistem  * Sistemde fonksiyonel olarak benzerlik gösteren makine ve teçhizat aynı bölümlere (tezgahlara) yerleştirilir. (Gruplandırma) * Bu yüzden, farklı ürünlerin aynı anda sıra beklemeden üretilmesi mümkündür. (a) Siparişe Göre Üretim Müşterinin kalite, nitelik, tasarım ve miktar yönünden özel olarak belirlediği bir ürünün üretiminin talep ettiği zamanda gerçekleşmesini sağlayan sistemdir. * Siparişe konu olan ürünler farklılık gösterebilir * Bir ürün sadece bir kere üretilebileceği gibi belirsiz aralıklarla da talep edilebilir (Sipariş bir defalık olabilir) * Sipariş edilen miktar 1 tane dahi olabilir. * Her bir sipariş farklı işlem sırası ve işlem sayısıyla üretilebilir * Yani; sistem aynı anda farklı ürünlerin siparişlerinin üretilmesine imkan verebilir. (b) Parti Üretimi Belirli bir ürün veya ürün grubunun belirli miktarlardan oluşan partiler halinde üretilmesini sağlayan sistemdir. * Gerekiyorsa üretim seri akışa yakın bir şekilde gerçekleşebilir. Bu yüzden üretim hattında makinalar üretim akışına göre yerleştirilir. * Belirli bir ürün için zaman zaman ortaya çıkan (yüksek) talebi karşılamak için gerçekleştirilir. Bu durumda, parti büyüklüğü talep tahminine dayandığı için belirsizdir. 3.- Proje Tipi Üretim Sistemi Tek bir çok büyük ölçekli ürünün (proje) özel isteğe göre üretilmesini sağlayan sistemdir. * Tek seferlik üretimdir. * İşletme aynı anda birden fazla proje siparişi yürütebilir ve her bir sipariş birbirinden bağımsızdır.  * Ürün taşınamayacak kadar büyük ve hareket edemez olabilir * Bazı projeler yerinde üretimi gerektirebilir, yani üretim faktörleri üretim yerine taşınır. 4.- İleri Üretim Sistemleri (a) Esnek Üretim Sistemleri (EÜS) Bilgisayar yazılım talimatlarına göre çalışma yeteneği olan, yani ileri derecede otomasyona dayalı üretim araçlarıyla oluşturulmuş üretim birimlerinde isteğe göre tasarlanmış ürünlerin büyük ölçeklerde üretilmesini sağlayan sistemlerdir. * Hızla değişen talebe hızlı bir şekilde cevap verebilmektedir. * Atölye tipi kesikli üretimin esnekliğiyle ve parti üretiminin kapasitesini birleştirilmesini sağlıyor. * Sistem üretim hattına bağlı bir merkezi bir bilgisayarın (yazılımın) tüm üretim sürecini yönlendirme ve kontrol altında tutma yeteneğine dayalı olarak çalışıyor. * Sistemin sağladığı esneklikler: - Ürün esnekliği: Mevcut ürünler üzerinde kısa bir sürede değişiklik yapabilme veya kısa bir sürede yeni ürünler tasarlama ve üretebilme yeteneği. - Ürün karması esnekliği: Üretilen mal çeşitlerini kısa bir sürede değiştirebilme yeteneği. - Ürün miktar esnekliği: Üretim miktarını azaltma ve çoğaltma yeteneği. (b) Just-In-Time Üretim Sistemi (JIT) Üretim için gerekli olan malzemenin gerektiği anda ihtiyaç noktasında bulunmasını temin eden ve sıfır envanteri hedef alan üretim sistemidir. * Önce sat sonra üret ilkesinin geçerli olduğu bir üretim sistemi. Talep edilen kadar üret. Müşterinin istediği ürünü istediği zaman ve miktarda üretme * Sistem hedefi üretimde verimliliği engelleyen, müşterilere gereksiz maliyetler yükleyerek işletmenin rekabet gücünü etkileyen her türlü unsuru ortadan kaldırmak. Hedef minimum kaynak kullanımı * Bunun içinde tüm mamul, yarı mamul ve malzeme stoklarının sıfırlanması için çaba gösteriliyor.  * Sistemdeki her sürecin kendinden bir önceki süreçten ihtiyaç duyduğu miktarda parça ve malzemeleri çekmesiyle üretim gerçekleşmektedir. * Böylece zaman ve kaynak kayıplarının önüne geçilerek iş verimliliğinin artması sağlanıyor. Modern Üretim Sistemlerinin Özellikleri: *Makineleşme (Fabrikasyon) Üretimde makinaların kullanılması * Otomasyon -Tüm üretim sürecinin makine ve bilgi işlem sistemleriyle yönlendirilmesi ve kontrol edilmesidir - Üretimde insan gücüne olan ihtiyacı minimuma indirir * İşbölümü ve Uzmanlaşma Üretimin sürecinin farklı faaliyetlere bölünmesi iş bölümünü ve süreci oluşturan her bir faaliyetin farklı bir kişi tarafından gerçekleştirilmesi uzmanlaşmayı ifade eder. * Standartlaşma - Üretimin gerçekleştirilmesinde tek tip yöntemlerin kullanılmasıdır. - Bunun sonucu ise; üretilen ürün miktarı ne olursa olsun her bir ürünün diğerine benzer yani tek tip olmasıdır. * Esneklik Üretim sisteminin talep yükseldiğinde üretim miktarının artmasına, talep azaldığında ise azalmasına imkan tanıyabilme yeteneğidir. * Çeşitlilik Üretim sisteminin ana ürünün yanında farklı (benzer) ürünlerde üretebilme yeteneğini ifade eder. * Bütünleşme İşletmenin portföyündeki bir ürünün ne kadarının bizzat kendi bünyesinde üretiminin gerçekleştiğini ve ne kadarının diğer işletmelerden sağlandığını ifade eder. (Hammadde, mamul ve yarı mamul)  HİZMET ÜRETİMİ Hizmet üretimi, tüketicilerin ihtiyaç duyduğu fiziksel niteliği olmayan soyut ürünlerin (faaliyetlerin) yaratılarak tüketiciye sunulmasıdır. Ürünleri somut ve soyutluk özelliklerinin karışımına göre 5 gruba ayırabiliriz: 1-) Tam mal: Hiçbir hizmet eklemesini gerektirmeyen tamamen somut ürünler. 2-) Hizmet gerektiren mal: Kullanımı ve çekiciliğinin artırılması için soyut özelliklerin de eklenmesi gereken somut ürünler. 3-) Karma ürün: Eşit miktarda birbirini tamamlayıcı somut ve soyut özelliklere sahip ürünler. 4-) Mal gerektiren hizmet: Ağırlıklı olarak soyut özelliklere sahip olsa dahi somut özelliklerle desteğe ihtiyacı olan ürünler. 5-) Tam hizmet: Hiçbir somut özellik eklemesi gerektirmeyen tamamen soyut ürünler Hizmet İşletmelerinin Özellikleri: * Hizmet üretimi genelde ağırlıklı olarak emek yoğundur. * Başarı büyük sermaye yatırımlarına göre değil verilen hizmetin kalitesine göre belirlenir. * İşgücü maliyeti en büyük faaliyet harcamasını oluşturur. * Hizmet üretiminin tekrarlanma ve sürdürme özelliği vardır. * Hizmetlerin stoklanamamasından dolayı, hizmet üretiminin satılacak envanteri yoktur.  ÜRETİM YÖNETİMİ Üretim yönetimi (bir yönetim süreci olarak) üretim faaliyetlerinin planlanması, organizasyonu, uygulanması ve denetimini kapsamaktadır. Üretim yönetimi mal veya hizmetlerin en uygun kalitede, en düşük maliyetle, tüketici talebini karşılayacak düzeyde (miktarda) ve tüketicinin arzu ettiği zamanda üretilmesini sağlayacak faaliyetlerin toplamıdır. Bu faaliyetler 3 ana başlık altında toplanabilir (3 aşamalı bir süreç): 1.- Üretime Hazırlık Üretim sırasında ortaya çıkabilecek hataları minimum düzeye indirgeyebilmek için gerçekleştirilen üretim öncesi çalışmalardır. Amaç satılabilir (talep edilen) bir ürünün sıfır (yada kabul edilebilir düzeyde) hata ile üretilebilmesini sağlamaktır. Üretime hazırlık 4 farklı faaliyetten (aşama) oluşur.  1.1.- Üretim Yerinin Belirlenmesi (Konumluk Yer) 1.2.- Ürün Geliştirme (Tasarımı) İşletmeyi başarılı kılacak satılabilir bir ürünün yaratılması ve tasarlanması için gerçekleştirilen faaliyetleridir. Satılabilir bir ürün yaratmanın öncelikli şartı tüketicilerin ne tür bir ürüne ihtiyaç duyduklarının saptanmasıdır. Yeni ürünün tüketiciler tarafından talep ediliyor olması gerekir. Satılabilir bir ürünü tasarlamak için ise ürünün tüketicilerin hangi ihtiyacına cevap vereceğinin saptanması gereklidir. Buna göre tasarım aşamasında ürün 3 değişik yönden ele alınır. - İşlevsel tasarım: ürünün kullanılma amacı göre tasarımı - Fiziksel tasarım: ürünün şekil özelliklerine göre tasarımı - Üretim maliyeti: ürünün en ucuza imal edilecek şekilde tasarlanması  1.3.- Tedarik (Satın Alma) Ürünün üretilmesi için istenen miktar ve kalitede hammadde, yedek parça ve diğer gereç ve malzemelerin zamanında, uygun maliyetle ve kaynağından sağlanması için gerçekleştirilen faaliyetlerdir. Amaçları: - Üretimin sürekliliğini sağlamak (sermaye verimliliği ve üretim maliyetleri ) - Kalite standartlarını karşılayacak en uygun fiyata hammadde sağlama - Üretim sırasında en az kayıp verecek hammaddeyi sağlama - Stok maliyetlerini minimum seviyede tutma - Alternatif tedarik kaynaklarını bulma  1.4.- Üretim Sisteminin Planlaması Tasarlanan ürünün üretilebilmesi için: - Üretim tesisinde (fabrikada) gerçekleştirilecek üretim sürecindeki işlemler ve işlemlerin sırası - Bu üretim işlemlerinin gerçekleştirilmesi için gerekli yöntem ve teknoloji - Belirlenen işlemlerin belirlenen sırayla belirlenen yöntemlerle gerçekleştirilebilmesi için en uygun fabrika yerleşim düzeni - Çalışacak işçi sayısı - İhtiyaç duyulan kalifiye işçi sayısı - İşçilerin üretim standartları - Çalışma ve vardiya süreleri - İş kazalarını önlemeye yönelik önlemler belirlenir 2.- Üretim (Kapasite) Planlaması Tüketici taleplerini mevcut üretim sistemini minimum maliyetle çalıştırıp karşılamak amacıyla hangi ürün veya ürünlerin hangi miktarda üretileceğini, bu üretim için gerekli kaynakların nasıl kullanılacağını düzenleyen planların yapılmasıdır. - Planlama ürün bazında olabileceği gibi ürün grupları bazında da yapılabilir. - Planlama tahmini talep düzeyine göre düzenlenir. - Planlamada talebi en iyi şekilde karşılayabilmek için: - Makinaların kaç saat çalışacağı - İşçilerin kaç saat çalışacağı - Hangi düzeyde girdi ve ürün (çıktı) stoğu bulundurulacağı - Planlama talep düzeyinde dalgalanmalara ilişkin öngörüler yaparak önlemleri de içermelidir. - Talep düşük kalırsa atıl kapasiteyi önlemek için fason üretim yapma (başka firmalara üretim yapma) -Talep kapasiteyi aşarsa vardiya ve işgücü sayısını artırma veya stoktan satış - Üretim ile ilgili planlar kısa, orta ve uzun vadeli yapılabilir. 3.- Kontrol Üretimde kontrol; üretim (işletme) sisteminin tüm öğelerinin (girdi-makine teçhizat-çıktı) eş güdümlenmesi faaliyetleridir. Temel işlevleri: - Birim üretim maliyetlerini minimum düzeye çekebilmek - Ürünlerin tüketiciye teslim zamanının doğru bir şekilde belirleyebilmek - Envanter kontrollerinin geliştirilmesi - İşgücü çalışma saatlerinin programlanması Üretim sürecinde kontrol faaliyetleri 3 aşamada gerçekleştirilir. 3.1.- Stok Kontrolü İşletmeler ellerinde gerek girdi gerekse çıktı cinsinden stok bulundurmak zorundalar. Ancak stok bulundurma zorunluluğu işletmeye bir maliyet yüklemektedir. Bu maliyet işletmeler için stok kontrolünün önemini artırmaktadır. Stok kontrolü; hangi maddenin (her türlü girdi ve çıktının) ne miktarda stok edileceğini, ve gerekli girdi siparişlerinin ne miktarlarda ve ne zaman verileceğini belirleyen çalışmalardır. - Hangi girdi ve ürün (çıktı) stoklanmalı ? - Optimum stok miktarı ? - Stoklar hangi seviyeye düşünce sipariş verilmeli? - Sipariş miktarı ne olmalı? Temel amaç; talebe zamanında cevap verebilmek için ihtiyaç duyulan miktarda girdi veya çıktıyı ihtiyaç duyulan zamanda en uygun maliyetle hazır bulundurmaktır. Bunun için çeşitli teknikler kullanılabilir ?? ** Gözle Kontrol Depodaki stokların yetkili kişi tarafından periyodik olarak gözden geçirilmesi ve belli düzeyin altına düşmesi halinde sipariş verilmesi. ** Çift Kutu Yöntemi Stoklar iki bölüme ayrılır. Birinci bölümdeki stok tükendiğinde stok siparişi verilir. Her bir bölümdeki stok miktarı sipariş sağlanana kadar ihtiyacı karşılayacak seviyede olmalıdır. ** Sabit Sipariş Miktarı Yöntemi Depodaki stokların sürekli sayımı yapılarak önceden belirlenmiş bir seviyeye indiğinde maliyeti en alt düzeyde tutacak sabit bir miktarda sipariş verilir. ** Sabit Sipariş Aralığı Yöntemi Depodaki stoklar önceden belirlenmiş sabit zaman aralıklarıyla sayılır ve kalan stok miktarını önceden belirlenmiş bir stok seviyesine tamamlayacak miktarda sipariş verilir. ** ABC Yöntemi Depodaki stoklar toplam maliyet içindeki paylarına göre sınıflandırılır. Stoklar maliyetlerine göre 3 ana gruba ayrılır. Düşük maliyetli stoklar yüksek miktarda elde bulundurulurken, maliyeti yüksek stokların miktarı düşük tutulur. ** Just-In-Time Yöntemi Depodaki girdi ve çıktı stokları en alt düzeyde tutulur. Sipariş alındığında siparişi üretecek kadar girdi siparişi verilir. 3.2.- Üretim (Dönüşüm) İşlemlerinin Kontrolü Üretim süreçlerinin izlenmesi ve gerçekleşen faaliyetlerin programlardaki (standart imalat işlem şeması) talimatlarla uygunluğunun karşılaştırılarak sapma olup olmadığının belirlenmesi, sapma belirlendiğinde gerekli düzeltici önlemlerin alınmasıdır. - Süreçteki işlemlerin gerçekleşme şekli - İşlemlerin gerçekleşme sırası  - Her bir işlemin gerçekleşme süresi - İşlem merkezlerinin verimlilik düzeyi 3.3.- Kalite Kontrolü Kalite önceden saptanan belirli standartlara uygunluk derecesidir. Buna göre; Kalite kontrolü üretim çıktılarının nitelik (kalite) ve miktar olarak planlanan standartlara uygunluğunun belirlenmesini sağlayan faaliyetler bütünüdür. Yararları: - Düzeltici önlemlerin alınmasını sağlayarak tüm üretimin hatalı olmasının önüne geçerek gereksiz harcamaları yapılmasını önler. - Piyasaya sunulan ürünlerin sürekli aynı nitelikleri taşımalarını sağlar - Yasal prosedürlere uyulmuş olunmasını sağlar Kullanılan yöntemler: ** Yüzde Yüz Kalite Kontrolü Tüm üretilen ürünlerin tek tek gözden geçirilerek standartlara uygunluğunun tespit edildiği yöntem. Kalite denetimi sonunda ürün ya iyi ya da kötü olarak değerlendirilir. **Örnekleme Yoluyla Kalite Kontrolü Tüm ürünlerin tek tek kontrolleri yerine belirli istatistiksel yöntemlerle bunlardan alınan ürün örnekleri üzerinde yapılan kontrollerdir. ** Üretim Sürecinde Kalite Kontrolü Ürün üretilirken üretim sürecinin stratejik sayılan aşamalarında üretilen her parça yada örnek parçaları üzerinde gerçekleştirilen kontrollerdir. Hatanın yerinde tespitini sağlar. İŞLETMELERİN HUKUKİ YAPISI 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanununda (TTK) Ticari İşletme esnaf işletmesi için öngörülen sınırı aşan (gayri safi iş hasılatı 690.000 TL)düzeyde gelir sağlamayı hedef tutan faaliyetlerin devamlı ve bağımsız şekilde yürütüldüğü (ticarethane yada fabrika) işletmelerdir. Esnaf (veya Sanatkar) ve Tacir (veya Sanayici) ?????? TTK’ya göre ticari hayatta faaliyet gösterebilecek işletmeler: TİCARİ İŞLETME Tüzel Kişiliği Olan Ticari Gerçek Kişi İşletmeleri İşletmeler (Şirketler) Tek Kişi Adi Paylı Anonim Limited Kollektif Komandit Kooperatif İşletmesi Ortaklık Komandit A-) Gerçek Kişi İşletmeleri 1.- Tek Kişi İşletmesi: Tek bir kişinin kendi adına ve yalnız başına işlettiği ticaret veya imalat işletmeleridir. İşletmenin tek bir sahibi vardır ve bu kişi işletmenin borçlarından tüm mal varlığı ile (sınırsız bir şekilde) sorumludur. 2.- Adi Ortaklık: Birden fazla kişinin emek ve mal varlıklarını ortak bir (ekonomik) amaca ulaşmak üzere birleştirmeyi taahhüt ettikleri anlaşmadır. - Kanunda belirtilen ticari ortaklıkların ayırt edici niteliklerini taşımayan her ortaklık adi ortaklık sayılır. - Tüzel kişiliği yoktur, ticaret siciline şirket olarak kayıt olunmaz ve ticari unvan almak zorunda değildir. - Adi ortaklığın kendini oluşturan ortaklarından ayrı bir tüzel kişiliği bulunmaz - Anlaşmada aksi belirtilmediği sürece her ortağın kâr payları birbirine eşittir. - Ortakların borçlara karşı sorumluluğu sınırsızdır ve tüm mal varlıklarını kapsar. - Amacın gerçekleşmesi veya gerçekleşmesinin olanaksız hale gelmesi durumunda ortaklık sona erebilir. B-) Tüzel Kişiliği Olan Ticari İşletmeler (Şirketler = Ortaklıklar) 1.- Anonim Şirket (Ortaklık): Bir ünvana sahip, esas sermayesi belirli ve eşit paylara bölünmüş, borçlarından dolayı yalnızca mal varlığı ile sorumlu olan ve belirli bir ekonomik veya ticari faaliyeti gerçekleştirmek amacıyla kurulan şirkettir. (sermaye ortaklığı) - Anonim şirketin kurulabilmesi için bir veya daha fazla kurucu ortağının var olması yeterlidir. (üst sınır yok) - Esas (asgari) sermaye 250.000 TL’dan, kayıtlı sermaye sistemini kabul etmiş halka açık anonim şirketlerde başlangıç sermayesi 500.000 TL’den az olamaz - Sermayesi eşit paylara bölünerek hisse senetleriyle temsil edilir. - Genel kurul, yönetim kurulu ve denetim komitesi olarak 3 tane zorunlu organı vardır - Genel kurulda çoğunluk ilkesiyle yönetilir - Anonim şirketin borçlarına karşı sorumluluğu mal varlığı (aktifleri) ile sınırlıdır. - Ortakların borçlara karşı sorumluluğu ise koydukları sermaye ile sınırlıdır. - Hisse senedi (sermaye artırımı) ve tahvil (uzun vadeli borçlanma) ihraç edebilir. Ekonomik anlamda sağladığı fayda: * Çok ortaklı anonim şirketler ufak ve dağınık durumdaki birikimleri bir araya getirerek büyük sermaye yaratabilirler. * Bu büyük sermaye yüksek kârlı büyük yatırımların gerçekleştirilmesini kolaylaştırır. * Bu büyük yatırımlar ülke ekonomisinde yeni iş alanları ve yeni istihdam imkanları yaratarak milli geliri artırır. * Ufak birikimlerin toplamı olan bu büyük sermayenin yaratacağı kazançtan sadece belli bir grup sermayedar değil daha geniş bir halk kitlesi yararlanır. 2.- Limited Şirket: Bir veya daha fazla gerçek ya da tüzel kişi tarafından bir ticaret unvanı altında kurulup, ortaklarının sorumluluğu taahhüt ettikleri sermaye ile sınırlı olan ve esas sermayesi belirli olan şirket türüdür. (sermaye ortaklığı) - Asgari 1 ortakla kurulmalıdır. (en fazla 50) - Başlangıç sermayesi en az 50.000 TL’dir. - Bir ticaret ünvanına sahiptir ve ticari ünvan iş konusuyla ilgili olmak zorundadır. - Ortak sayısı 20’den fazlaysa genel kurul ve denetim komitesi oluşturulmak zorundadır. - Ortaklar şirketin borçlarından koydukları sermaye kadar sorumludur. 3.- Kollektif Şirket: Ticari bir işletmeyi bir ticaret unvanı altında işletmek amacıyla sadece gerçek kişiler tarafından kurulan ve ortaklarından hiçbirisinin sorumluluğu şirket alacaklarına karşı sınırlanmamış olan şirket türüdür. (kişi ortaklığı) - En az 2 gerçek kişiden (ortak) oluşur. - Ortaklar mutlaka gerçek kişi olmak zorundadır. - Kişiler sadece nakti sermayeyle değil emeği ile de ortak olabilirler. - Kollektif şirket kendini oluşturan kişilerden ayrı bir tüzel kişiliğe sahiptir. - Ortaklar şirketin borçlarından tüm mal varlıklarıyla müteselsilen sınırsız sorumludurlar. 4.- Komandit Şirket: Şirket alacaklılarına karşı ortaklardan bir kısmının sorumluluğu sınırlandırılmamış ve bir kısmının ise sorumluluğu belirli bir sermaye ile sınırlandırılmış olan ve bir ticaret unvanı altında ekonomik faaliyetler göstermek amacıyla kurulan şirket türüdür. (kişi ortaklığı) - Yani, bazı ortaklar şirketin borç ve yükümlülüklerinden dolayı üçüncü kişilere sınırsız bir şekilde müteselsilen tüm mal varlıklarıyla sorumluyken (sınırsız sorumlu), bazı ortaklar koydukları sermaye kadar sorumludurlar (sınırlı sorumlu). - Sınırsız sorumlu ortaklara komandite ortak, sınırlı sorumluluk taşıyan ortaklara ise komanditer ortak denilir. - 1 komandite ve 1 komanditer olmak üzere en az 2 ortak tarafından kurulabilir - Gerçek ve tüzel kişiler komanditer ortak olabilirken komandite ortaklar sadece gerçek kişilerden oluşur. - Komanditer ortakların yönetime katılma, temsil, itiraz ve denetim hakkı yoktur. - Komanditer ortaklar komandite ortakların izni olmadan payını başkasına devredemez - Bunun dışında TTK’nın kollektif şirketlere ait hükümlere komandit şirketlerde tabidir. 5.- Paylı Komandit Şirket (Sermayesi Paylara Bölünmüş Komandit Şirket): Sermayesi paylara bölünen ve ortaklarından en az birinin şirket alacaklılarına karşı bir kollektif şirket ortağı (komandite), diğerlerinin ise bir anonim şirket pay sahibi (komanditer) gibi sorumlu olduğu şirket türüdür. (sermaye ortaklığı) - Sermayesi paylara bölündüğünden komanditer ortakların bu payları devretme ve devralma hakkı vardır. - TTK’nın hem komandit şirketlere hem de anonim şirketlere ait hükümlerine tabidir. - Anonim şirketlerde olduğu gibi yönetim ve denetim kurulları bulunması zorunludur. - Ortak sayısı 5’ten az olamaz - Ortaklardan en az birinin komandite ortak olması zorunluluğu vardır. 6.- Kooperatifler: Tüzel kişiliği haiz olmak üzere ortaklarının (üyelerinin) belirli ekonomik menfaatlerini ve özellikle meslek veya geçimlerine ait ihtiyaçlarını işgücü ve parasal katkılarıyla karşılıklı yardım, dayanışma (tekafül) ve kefalet suretiyle sağlayıp korumak amacıyla gerçek ve tüzel kişiler tarafından kurulan değişir ortaklı ve değişir sermayeli ortaklıklardır.  İŞLETME BİRLEŞMELERİ Kurumsal olarak serbest rekabet koşullarında faaliyet gösteren işletmeler aşırı kârlar yerine belirli sınırlar içinde kalan normal kârlar elde ederler. Normal kâr oranlarıyla yetinmek istemeyen işletmeler aralarında farklı şekillerde bir takım anlaşmalar yaparak rekabeti önleme veya sınırlama yoluna giderler. Bu anlaşmalar sonucu birleşen işletmeler serbest rekabet ortamında olduğu gibi tek tek hareket etmek yerine, bir bütün olarak tekelci veya eksik rekabetçi bir yapıya dönüşürler. Stratejik birleşme 3 şekilde ortaya çıkarak büyüme yaratabilir: * Yatay Birleşme (büyüme): Aynı iş kolu veya konuda faaliyet gösteren işletmelerin bir araya gelmesiyle anlaşma yapılması * Dikey Birleşme (büyüme): Farklı faaliyet konularında çalışmasına rağmen birbirlerini tamamlayan iş kollarında bulunan işletmeler arasında ortak hareket etme anlaşması yapılması. «Geriye doğru ve ileriye doğru dikey birleşme» * Çeşitlendirici Birleşme (büyüme): Farklı alan ve işkollarındaki işletmelerin birleşmesi. (Stratejik İşbirliği) A-) İşletmelerin Hukuki Bağımsızlığını Etkilemeyen Birleşmeler 1.- Centilmenlik Anlaşmaları Benzer işletmeler arasında karşılıklı güven esasına dayalı, hukuki açıdan bağlayıcı niteliği olmayan, belli bir amaca yönelik yazılı veya sözlü anlaşmalardır. İki veya daha fazla işletme aralarındaki rekabeti sınırlamak veya ortadan kaldırmak için ortak bir üretim, pazarlama ve finansman politikası yürüteceklerine ilişkin geçici veya sürekli bir centilmenlik anlaşması yapabilirler. Anlaşmayla ortak davranış için birleşen işletmeler tekelci bir yapıya bürünerek, piyasada bağımsız davranan rakip işletmeler karşısında daha güçlü duruma gelirler. Centilmenlik anlaşmaları: - Mesleki dayanışma - Piyasa ekonomisi içinde hareket etme - Etik davranma - Ulusal çıkarlara ve ülke içinde zaman zaman ortaya çıkan sıkıntılara destek olma…amacıyla yapılabilir 2.- Konsorsiyumlar İki veya daha fazla sayıda işletmenin belirli bir amacı gerçekleştirmek amacıyla geçici olarak yaptığı işbirliğidir. - Birincil amacı sinerji yaratarak büyük yatırım projesini gerçekleşmesini sağlamaktır. - Konsorsiyuma katılan işletmeler ulusal ve uluslararası nitelik taşıyabilir. - Konsorsiyuma katılan işletmelerin faaliyet konuları farklılık gösterebilir. - Konsorsiyuma katılan işletmeler yatırım projesine uzmanlık bilgileri, kaynak ve finansal gücüyle katkı sağlar ve aynı zamanda risk ve masrafları paylaşır. - Katılımcı işletmeler sadece söz verdikleri ve üstlendikleri konudan sorumludur. - Kazanç anlaşma doğrultusunda paylaşılır. - Genellikle amaca ulaşıldığında konsorsiyumda sona erer. 3.- Karteller Aynı üretim alanında faaliyet gösteren birden fazla çok büyük ölçekli işletmenin ortak menfaatlerini korumak için aralarındaki rekabeti kaldırmak amacıyla yaptıkları anlaşma sonucu ortaya çıkan tekelci birlik. - Kartel oluşumunun amacı piyasanın serbest rekabet koşullarını bozarak tekelci bir piyasa yaratmaktır.  - Kartele katılan işletmeler mevcut sistemlerini ve hukuki bağımsızlıklarını korurlar. - Kartel oluşumunda katılan işletmelerin sermayelerinin birleştirilmesi yerine sermayelerin gücünün belirli bir amaç için kullanımı söz konusudur. - Kartelin oluşabilmesi için kartele katılan işletmelerin söz konusu üretim alanında en büyük pazar payına sahip olmaları, piyasada etkin ve güçlü olmaları gerekir. - Karteli oluşturan büyük işletmeler aralarındaki rekabeti kaldırarak piyasada üstünlük kurarlar ve kârlarını artırırlar. - Kartel dışı işletmeler ise zaman içinde ya kartelin kararlarına uymak yada piyasadan çekilmek zorunda kalırlar. Kartel Türleri: Miktar Karteli: Üretim miktarını belli bir düzeyde tutmayı amaçlayan kartel. Bölge Karteli: Ürün pazarlarını anlaşmayla aralarında pay eden kartel. Fiyat Karteli: Fiyatı birlikte saptayarak belirli bir düzeyin altına düşmesini veya üstüne çıkmasını engelleyen kartel  Satın Alma Karteli: Üretimde kullanılan girdilerin alımında ortak hareket etmeyi hedefleyen kartel. 4.- Stratejik İşbirliği İki yada daha fazla işletme arasında tarafların yararına stratejik amaçlara ulaşmak için oluşturulan işbirliği anlaşmalarıdır. Çeşitli nedenlerle yapılabilir. - Yeni teknoloji ve üretim olanaklarına sahip olma - Bazı pazarlara girebilme veya giriş engellerini aşma - Uluslararası ticaret engellerinin azaltılması - Piyasada daha güçlü ve rekabetçi avantajlar elde etme - Ölçek ekonomilerinden yararlanılmasını sağlama - Maliyetlerden tasarruf sağlama - Üretim ve pazarlama faaliyetlerinde verimi artırma - Diğer işletmelerin uzman olduğu konularda destek alma - İşletme yönetimi alanında uzmanlıkları birleştirerek sinerji yaratma a-) Lisans anlaşmaları: Bir firmanın (lisans veren) mal veya hizmetlerinin (ürün) üretim ve/veya satış haklarını bir başka firmaya (lisans alan) karşılıklı avantajlar elde etmek amacıyla geçici süre aktarmasına imkan veren işbirliği anlaşmasıdır.  - Teknoloji tranferine imkan sağlayan stratejik işbirliği (Patent, telif hakkı, buluş, formül, metod) - Mülkiyet devredilmez, belli bir süre için bir bedel karşılığı (royalty) kiralanır. b-) İmtiyaz (Franchising) Anlaşmaları: Tanınmış bir ana firmanın ünlü kıldığı işletme adının, işletmecilik sisteminin (yönetim anlayışı) ve markasının kullandırtma hakkını belirli bir bedel karşılığı, belli süre, koşul ve sınırlar içinde (kontrol), işin yönetim ve organizasyonuna ilişkin sürekli destek sağlayarak (danışmanlık) ülke içi ve dışı girişimci kişilere vermesine dayalı anlaşmalardır. Lisans ve imtiyaz anlaşmaları arasındaki farklar: - Anlaşmanın konusu - Anlaşmanın tarafları - Anlaşma süresi - Anlaşmanın şartlarının belirlenmesi - Anlaşmanın kontrolü c-) Ortak Girişim (Joint Venture): İki yada daha fazla işletmenin ortak amaç veya amaçlar doğrultusunda bir araya gelerek kendilerinden bağımsız ayrı bir işletme oluşturma konusunda sözleşmeyle işbirliği yapmasıdır. - Amaç katılan işletmelerin güç ve kaynaklarını birleştirerek bir amaç doğrultusunda daha etkili işletmecilik yapabilmek - Ortak girişimin işbirliği yapan işletmelerden ayrı ve bağımsız bir ünvanı, sermayesi, yönetim ve sistemi bulunur. - Ortak girişim olarak kurulan yeni işletmenin hisseleri ve yönetiminin nasıl paylaşılacağı sözleşmeyle belirlenir. - Ortaklardan her birinin müştereken ve müteselsilen sorumluluğu esastır. Yani, ortaklar 3.ncü kişilere işin tamamından birlikte zincirleme sorumludur. Ortak girişimle konsorsiyum arasındaki farklar: - İşbirliğinin hukuki şekli - Proje (amaç) sayısı - Ortakların sorumluluğu B-) İşletmelerin Hukuki Bağımsızlığını Etkileyen Birleşmeler 1.- Tröstler (Trust) İki yada daha fazla işletmenin yapılan anlaşmayla ekonomik ve hukuki bağımsızlıklarını kaybederek birleşmeleri sonucu ortaya çıkan işletmedir. - Amaç piyasada tekel koşulları yaratarak rekabeti ortadan kaldırmak - Kartelin tersine farklı üretim alanlarında ortaya çıkabilir 2.- Holdingler (Gruplar) Bir işletmenin başka şirketlerin pay senetlerinin (sermayesinin) %50’sinden fazlasına sahip olarak onların yönetim ve denetimini ele geçirmesiyle oluşan bir işletmeler grubudur. - Bir ana işletme ve bağlı işletmelerden oluşan bir işletme gruplanma biçimidir. - Holding anonim şirket şeklinde oluşur. - Bağlı işletmeler hukuki açıdan varlık ve görünüşlerini korurlar ama ekonomik açıdan bağımsızlıkları zayıflamıştır. - Bağlı işletmelerin tüm ana politika ve stratejileri ana işletme tarafından belirlenir. IST2041 İSTATİSTİKÇİLER İÇİN ANA İŞLETMECİLİK BİLGİLERİ YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ FEN-EDEBİYAT FAKÜLTESİ İSTATİSTİK BÖLÜMÜ 2024-2025 Eğitim-Öğretim Yılı Güz Yarıyılı Dr. Tekin ÖZÜBEK TEMEL KAVRAMLAR İHTİYAÇ ??? İHTİYAÇ: 1.- Zaruri yada çok önemli olduğu için gerekli olan 2.- İnsanların fiziksel ve/veya zihinsel (psikolojik) gereksinimleri. 3.- İnsanların organizmalarından ve/veya toplumsal ilişkilerinden kaynaklanan eksiklik veya yokluk (hissi) Niye? - Yaşamlarını sürdürebilmek (hayatta kalabilmek) - Toplumun kendine yüklediği görevleri (sorumlulukları) eksiksiz ve gereğince yerine getirebilmek Nitelikler: - İnsan ihtiyaçları sınırsız (mı) dır. ?????? İstek ??? - İnsan ihtiyaçları çok çeşitli ve karmaşıktır. (Birincil ve İkincil İhtiyaçlar) - İnsan ihtiyacını karşılamak için çaba gösterir. Karşılarsa tatmin ve mutlu olur; karşılayamazsa mutsuz (hayal kırıklığı) olur. - Her zaman karşılanan bir ihtiyacın yerine yenisi gelir. - Zaman ve mekan çerçevesinde sürekli değişim gösterir. Abraham Harold Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi Kuramına’na (1943) göre ihtiyaçların sınıflandırılması Fizyolojik İhtiyaçlar: Nefes alma, yeme, içme, uyuma, barınma ve giyinme gibi birincil ihtiyaçlar. Güvenlik İhtiyaçları: Tehlikelerden korunma, korku duymama, sağlıklı yaşama, can, iş ve mülkiyet güvenliği Toplumsal ihtiyaçlar: Sosyal çevre ile bütünleşme, bir gruba ait olma, sevme- sevilme, sosyal çevre tarafından benimsenme gibi sosyalleşme arzusuna yönelik ihtiyaçlar. Saygınlık (Statü) İhtiyacı: Fark edilme, tanınma, takdir edilme, prestij kazanma, sosyal statü sahibi olma, özgüven, güçlü olma, başarma ihtiyaçları. ego Kendini Gerçekleştirme İhtiyacı: İnsanın yaratıcı yeteneklerini kullanarak kendi ideallerini gerçekleştirme ihtiyacı. (olmak istediği kişiliği gerçekleştirme) Varsayımlar: - İnsan ihtiyaçlarını karşılayabilmek için çeşitli davranışlar gösterir. - İnsan, hiyerarşinin alt kademesindeki ihtiyacını karşılamadan üst kademelerdeki ihtiyaçlarını karşılamak için bir çaba sarf etmez. MASLOW’un İHTİYAÇLAR HİYERARŞİSİ KENDİNİ GERÇEKLEŞTİRME SAYGINLIK İHTİYACI TOPLUMSAL İHTİYAÇLAR GÜVENLİK İHTİYACI FİZYOLOJİK İHTİYAÇLAR İnsanlar (tüm) ihtiyaçlarını bireysel olarak kendi çabalarıyla karşılayabilir mi ??  İnsanlar tüm ihtiyaçlarını bireysel olarak karşılayabilirmi?? HAYIR KARŞILAYAMAZ !! İnsanların tüm ihtiyaçlarının eksiksiz karşılanması ancak toplumsal ilişkiler ve örgütlenmelerle (bu örgütlerin oluşturulması ile ) mümkündür. Niye? İnsanlar ihtiyaçlarını karşılayabilmek için birtakım araçları (ekonomik mal ve hizmetleri) talep ederler. Bu bireysel talepler aslında, insan ihtiyaçlarının mal ve hizmetler olarak açıklanmış şeklidir. Ve İnsanlar ekonomik mal ve hizmet taleplerinin karşılanabilmesi için sosyo-ekonomik yapıya sahip örgütleri meydana getirirler. ------------> İŞLETMELER Buna göre İŞLETME, insanların (sınırsız) taleplerini (ihtiyaçlarını) karşılayacak ekonomik mal veya hizmet üreterek piyasalara arz eden sosyo-ekonomik birimlerdir. Talep: (İhtiyaçlardan kaynaklanan) satın alma isteği. Belirli bir dönemde insanların piyasalarda belirli bir fiyat düzeyinden satın almaya razı oldukları ekonomik mal veya hizmet miktarı. İhtiyacın talebe dönüşebilmesi için bireyin yeterli satın alma gücüne sahip olması gerekir. Arz: Talebin karşılanması için yaratılan (üretilen) ekonomik mal ve hizmet. Belirli bir dönemde, farklı fiyat düzeylerinden işletmelerin üretip piyasalarda satmaya razı oldukları ekonomik mal veya hizmet miktarı. Ekonomik Mal: Ekonomik faaliyetler sonucu yaratılan (üretilen) ve ihtiyaçları tatmin etme özelliği bulunan fiziksel maddi varlıklardır. -Somuttur -Üretildiği dönemde (anda) tüketilme zorunluluğu yoktur -Stoklanabilir -Nakledilebilir -Standart üretime uygundur. Ekonomik Hizmetler: Ekonomik faaliyetler sonucu üretilen (ortaya çıkan) ve ihtiyaçları karşılamasına rağmen fiziksel nitelikte olmayan soyut araçlardır. - Fiziksel değil soyuttur - Üretildiği yer ve zamanda tüketilir - Stoklanamaz - Ambalajlanamaz ve taşınamaz - Standart üretimi yakalamak zor. Ekonomik mal ve hizmetler hangi özelliklere sahip olmalıdır?? 1.- Kıt olmaları (üretimin nicelik ve/veya nitelik açısından talebi karşılayamaması) 2.- İhtiyaçları karşılayarak fayda sağlamaları 3.- Tarafların beklentisini karşılayacak değişim bedeline sahip olmaları Fayda: Ekonomik faaliyetler sonucu üretilen ekonomik mal ve hizmetlerin ihtiyaçları karşılayabilme yeteneği veya ihtiyaçları tatmin etme derecesi Üretim: İnsan ihtiyaçlarını karşılayan ekonomik mal ve hizmetlerin yaratılması için gerçekleştirilen faaliyetlerin toplamı. (Dönüşüm süreci) Üretim (dönüşüm) sürecinin yarattığı faydalar: (Mal Üretimi) 1.- Şekil Faydası: Girdi olarak kullanılan üretim faktörlerinin üretim süreci içinde fiziksel ve/veya kimyasal değişikliğe uğrayarak ihtiyacı sağlayacak yeni bir ürüne dönüşmesiyle yaratılan fayda. 2.- Yer Faydası: Üretilen malların üretim yerlerinden talep edildikleri pazarlara getirilmesi sonucu yaratılan fayda. 3.- Zaman Faydası: Üretilen malın üretim-talep (tüketim) zamanının uyumlaştırılması sonucu yaratılan fayda. Üretildiği anda ihtiyaç duyulmayan bir malın ihtiyaç duyulacağı ana kadar bekletilmesi. 4.- Mülkiyet Değişimi Faydası: Üretilen malın satılarak ihtiyaç sahiplerine kazandırılması sonucu yaratılan fayda. 5.- Bilgi Faydası: Üretilen mal ve hizmetler ile ilgili bilgilerin sürekli tüketicilere aktarılması ve tüketicilerden bu ürünler hakkında bilgi alınması sonucu yaratılan fayda. Üretim Faktörleri: Ekonomik mal ve hizmetlerin üretiminin gerçekleşmesinde kullanılan (maddi ve beşeri) kaynaklar. 1.- Doğal Kaynaklar: Doğadan elde edilerek üretime girdi olarak tahsis edilen her türlü (işlenmemiş) yeraltı ve yerüstü zenginlikleridir. Toprak, orman, maden, su, göller, denizler, güneş enerjisi, petrol, doğal gaz, kömür gibi 2.- Emek: Ekonomik mal ve hizmetlerin üretimi ve ticaretine katılarak, bedel (ücret) karşılığı olmak üzere bedensel veya zihinsel katkıda bulunan tüm kişiler. 3.- Sermaye: Üretimin gerçekleşebilmesi için işletmelerin ihtiyaç duyacağı, üretime yardımcı olan her türlü maddi ve gayri maddi araç. - Fiziksel sermaye: araç, gereç, makina, bina, taşıt araçları, hammadde, yarı mamul, mamul - Finansal sermaye: Para - Gayri maddi sermaye: Lisans ve patent hakları, markalar, iştirakler. 4.- Teknoloji (Bilgi): - Ekonomistlere göre, yeni bir malı üretme, bilinen malları geliştirme yöntemi veya mal ve hizmetleri üretmek için uygulanan her türlü yöntemler. - İşletmecilere göre, mal ve hizmetlerin tasarımı (planlanması), üretimi, geliştirilmesi ve dağıtımı (pazarlanması) gibi işlevleri olanaklı kılan mühendislik ve yönetime ilişkin bilgilerin tümü. 5.- Girişim (Entrepreneurship): İlk 4 üretim faktörünün organize edilip yönetilmesidir Girişimci: Yaratıcı özellikleriyle geliştirdiği bir ürünü üretmek ve/veya pazarlamak amacıyla üretim faktörlerini (kiralayıp) düzenli bir şekilde bir araya getirip işletmeyi kuran, kar amacı güden ve doğabilecek tüm riskleri üstlenen kişidir. Yaratıcılık? - Yeni bir ürün yaratmak yada mevcut bir ürünün nitelik ve kalitesini geliştirmek - Yeni üretim teknikleri geliştirme ve uygulama - Yeni örgütler kurmak - Yeni pazarlar bulmak - Yeni hammadde kaynakları bulmak Başlıca nitelikleri: - Gerçek veya tüzel kişi olabilir - Yaratıcı özelliklere sahip - Kuruluş ve/veya üretim sürecinde kendi sahip olduğu ve/veya başka kaynaklardan sağladığı sermayeyi kullanabilir. - Sermaye koyduğu için faaliyet sonuçlarına göre kar almakta ve tüm risklere katlanmaktadır - Bir işletmenin kurucusu, sahibi, ortağı ve yöneticisi olabilir - Yönetim görevini üstlenmek istemiyorsa yetki devriyle bu görevi profesyonel yöneticilere verebilir. - Amaçlara ulaşabilmek için toplumun ihtiyaçlarını ve ihtiyaçlardaki değişimleri bilen kişidir Yönetici: Kar ve risk girişimciye ait olmak üzere üretim ve pazarlama için gerekli kaynakları uygun bir şekilde bir araya getiren ve böylece kurulan ve/veya faaliyette olan işletmeyi amaçlarına uygun çalıştırma ve yönetme yetkisini girişimciden alan ve sorumluluk üstlenen kişi. - Genelde girişimci(ler) tarafından istihdam edilmiş kişidir - Yöneticilik yetkisi kişilere işletmenin kuruluş aşamasından itibaren verilmiş olabilir - Sermaye koymadığı için risk üstlenmez ve kardan pay almaz (Maaş) - İşletme sahip ve ortakları adına çalışır ve kişilere karşı sorumludur - Bu yüzden bu kişilerin belirlediği amaçlara uymak ve ulaşmak zorundadır. Sermayedar: Bir işletme kurmak için gerekli sermaye ye yani mal ve hizmet üretmek için gerekli üretim araçlarına sahip olan kişidir. Elindeki sermayeyi yatırıma dönüştüren kişidir. (aktif ve pasif sermayedar) İşveren: Kendi işyerinde işgücünü bedenen/fikren çalışmak üzere ücret karşılığı istihdam eden kişidir.  Girişimci ile Profesyonel Yöneticinin Öne Çıkan Farklılıkları: GİRİŞİMCİ PROFESYONEL YÖNETİCİ Sermaye koyduğu için risk alır Sermaye koymadığı için risk almaz Sermaye koyduğu için kardan pay alır.Maaş? Maaş karşılığı çalışmaktadır Harekete geçiren güdü mümkün olduğu Harekete geçiren güdüler maddi olanaklar, kadar daha fazla kar elde etmek kişisel yükselme olanakları, güç ve prestij Belirsizliğe daha yatkın. Amaç kar olduğu Kararlarında daha temkinli. Verimlilik ve için riskli işlere girebiliyor etkinlik üzerinde duruyor Daha yavaş karar veriyor. Esnekliği Daha hızlı karar alabiliyor dinamizmi daha düşük Yönetim tarzı merkezcil Yönetim tarzı merkezkaç Amaç ve yönetim politikalarını belirleyen Belirlenen politikalar doğrultusunda işletme mercii faaliyetlerini yönetiyor İŞLETME (LER): Amaçları ve Dış Çevresi İŞLETME: 1.- İşgücü, makine, araçlar gibi üretim kaynaklarını belirlenmiş amaçlar doğrultusunda çalıştırma (için gerekli bilgi ve süreçlerin tümü). 2.- Çeşitli ekonomik iş ve faaliyetlerin gerçekleştirildiği yer. 3.- İnsanların ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik ekonomik faaliyetlerde bulunarak fayda yaratmak amacıyla beşeri ve maddi unsurların (kaynaklar) bir araya getirilmesiyle kurulan (kâr odaklı) ekonomik birimlerdir. Başlıca özellikleri: (Toplumsal) bir organizma (Henri Fayol). Niye?? Açık sistem Entropi ???? Beşeri ve maddi unsurların uyumlu bileşiminden oluşan sosyo-ekonomik yapıdır. Ekonomik mal ve hizmet üretirler.  Ekonomik faaliyetlerini verimlilik ve etkinlik ilkelerine uygun bir şekilde gerçekleştirmek zorundadır Verimlilik: Bir ekonomik faaliyetin mümkün olduğunca az harcama ve fedakarlıkla gerçekleştirilmesi Etkinlik : Faaliyetlerin amaca ulaşma derecesi Piyasa koşulları içinde faaliyet gösterirler Risk içeren faaliyetlerde bulunurlar Finansal özerkliğe sahiptir Hukuki düzene uyum göstermek zorundadırlar İşletmelerin Genel Amaçları 1.- Kâr Elde Etme Kâr: Ekonomik anlamda, belli bir dönemde işletmenin toplam gelirlerinden toplam giderlerinin düşürülmesi sonucu ortaya çıkan net fazlalıktır. Kâr Toplam Gelirler – Toplam Giderler > 0 Zarar Toplam Gelirler – Toplam Giderler < 0 - İşletmenin farklı dönemlerine ait faaliyet ve bu faaliyetlerinin sonuçlarını ölçme, değerlendirme ve denetleme aracıdır. - Üretimdeki gerçek verimliliğin ölçütüdür. - Oto-finansman aracıdır. - İşletmenin bazı yükümlülüklerini yerine getirmesini sağlayan araçtır. ** İşletmelerin kurularak herhangi bir sektörde faaliyete başlama, belirli bir mal veya hizmet türünü üretip üretmeme kararı elde edilecek tahmini kâr ve miktarına bağlıdır. ** İşletmenin istikrarlı bir şekilde varlığını sürdürebilme, piyasada kalıcı olabilme ve planlanan hedeflerine ulaşabilmesi için kâr etmek zorundadır. ** İstikrarlı ve yüksek kârlılık düzeyleri işletmelerin büyüme ve gelişmesine olanak sağlar. Otofinansman yoluyla piyasadaki rekabet gücünü artıracak yeni yatırımların gerçekleştirilmesini kolaylaştırır. (güçlü sermaye) ** Kârlılığı yüksek işletmeler, toplum tarafından daha saygın ve daha prestijli işletmeler olarak kabul edilirler. (güçlü sermaye) ** Yüksek kârlılık işletmelerin kredibilitesini artırır. (güçlü sermaye) ** Yüksek kârlılık pay sahiplerine dağıtılan kâr payını artırdığından, işletmenin piyasa değerinin artmasına neden olacaktır. 2.- Topluma Fayda Sağlama a-) İşletmelerin ürettikleri mal ve hizmetlere talepte bulunan tüketici gruplarının beklentilerine yanıt vererek ihtiyaçlarını tatmin etmeleri sonucu yarattıkları fayda (toplumun refah düzeyine katkı yapar) b-) Sosyal Sorumluluk: İşletmelerin mal ve hizmetlerine talepte bulunan tüketicileri tatmin etmesi yanında, genel olarak toplumun veya işletme ile doğrudan ya da dolaylı ilişkisi bulunan tüm kişi ve kuruluşların beklentilerini de gönüllü veya zorunlu olarak olumlu bir şekilde yanıtlamasıdır. İşletmelerin kendi çıkarlarını gözetmeksizin toplum yararına gönüllü (ve/veya zorunlu) olarak yaptığı çalışmalardır Arkasındaki itici güçler: - Profesyonel yöneticilerin artması - Küreselleşme olgusunun etkisi - Artan rekabet - İletişim ve bilişim teknolojilerindeki gelişmeler - İşletmelerin imajlarının güçlendirilmesinin sağlayacağı faydaların farkına varılması - Kalite kavramının işletmelerin temel bir yönetim felsefesi haline gelmesi - Artan demokratikleşme eğilimleri - İnsan haklarına verilen önemin artması - Sivil toplum örgütlerinin güçlenmesi - İşletmelerin büyümesi ve halka açılması Sosyal sorumluluk olgusunun kapsamı: * Gönüllü sorumluluk: Toplumun yaşam kalitesini artırmak amacıyla hiçbir zorlama olmadan gönüllü faaliyetler gerçekleştirmek - Kültür, sanat, spor, sağlık ve eğitim faaliyetlerine destek ve sponsorluk - Doğa, çevreyi ve hayvanları korumaya yönelik duyarlılığı artırma faaliyetleri - Toplumun belirli kesimlerine yönelik duyarlı uygulamalar * Ahlaki sorumluluk: Doğru,dürüst ve adil davranarak topluma, çevreye ve ülke ekonomisine zarar vermekten kaçınmak. - Kaliteli mal üretip fahiş fiyat uygulamamak. Satış sonrası hizmete önem vermek. - Centilmence rekabet etmek - Çalışanlara adil ücret ve iyi çalışma koşulları sağlanması - Pay sahiplerine adil kâr payı dağıtımı - Tedarikçilere hakkedilen tutarı ödeme - Doğa ve çevreyi korumaya çalışma * Yasal sorumluluk: Yasalara ve kurallara uygun davranmak. - Devlete vergi ödeme - Yasal sorumlulukları zamanında yerine getirme - Çalışanlara tüm yasal haklarını verme - Engelli vatandaşlara iş imkanı sağlama * Ekonomik sorumluluk: Diğer sorumluluklarını yerine getirebilmek için kâr etmek 3.- İşletmenin Varlığını Sürekli Kılma * İşletme sürekli var olup gelişip büyüyebilmek için kâr elde etme ve topluma fayda sağlama amaçlarını uyumlu bir şekilde gerçekleştirmek ve her iki amacı arasında bir denge kurmak zorundadır. * Profesyonel yönetim uygulaması İşletmelerin Özel Amaçları Satış gelirlerini artırmak ve en yüksek seviyeye çıkarmak Belirli bir sektörde lider işletme konumuna gelmek Yeni buluş ve düşüncelere dayalı mal ve hizmetler üretimine öncülük etmek İşletmenin büyümesini ve gelişmesini sağlamak Tüketicilere daha kaliteli mal veya hizmet sunmak Ucuza mal edip ucuza satmak İstihdam olanağı sağlamak Topluma ve devlete yardımcı olmak ve hizmet etmek Çalışanlara daha iyi çalışma koşulları sağlamak Çalışanlara mümkün olabilecek en iyi düzeyde ücret vermek Çalışanların kişisel ve mesleksel gelişimlerine katkıda bulunmak İşletme Türleri 1.- Faaliyet alanlarına göre işletme türleri a.-) Üretim İşletmeleri - Mal üreten (imalatçı) işletmeler Hammadde ve yarı mamul maddeler gibi üretim girdilerini çeşitli fiziksel ve kimyasal değişim sürecinden geçirerek yeni bir fiziki ürün haline getiren büyük, orta ve küçük ölçekli işletmelerdir. - Hizmet üreten işletmeler Üretim faktörlerini kullanarak maddi olmayan soyut ürünler yaratan ve bu ürünleri pazarlayan işletmelerdir. b.-) Ticari işletmeler Üretilmiş mal ve hizmetleri alıp kimyasal ve fiziksel bir değişime uğratmaksızın ya da kısmen fiziksel bir değişime uğratarak pazarlayan ve tüketiciye ulaşmasına aracı olan işletmelerdir. 2.- Faaliyet konularına göre işletme türleri - Tarım işletmeleri - Sanayi işletmeleri - İnşaat ile uğraşan işletmeler - Ticaret ile uğraşan işletmeler - Ulaştırma ve haberleşme ile uğraşan işletmeler - Finansal kuruluşlar - Serbest meslek ile uğraşan işletmeler - Konut geliri sağlayan işletmeler 3.- Sermaye mülkiyetine göre işletme türleri - Özel Sermayeli İşletmeler Sermayesinin tamamı veya büyük bir kısmı özel yerleşik kişilerce karşılanan işletmelerdir  - Kamu işletmeleri Sermayesinin tamamı veya büyük bir kısmı devlet veya devlete bağlı tüzel kişiliklere ait olan işletmelerdir. - Karma sermayeli işletmeler Hem kamu hem özel sermaye katkısı ile kurulmuş işletmelerdir. - Yabancı sermayeli işletmeler Sermayesinin tamamı veya büyük bir kısmı bir başka ülkenin gerçek veya tüzel kişisine ait olan işletmeler. 4.- Büyüklüğüne (ölçeğine) göre işletme türleri Büyüklüğü belirleyen niceliksel ölçütler: Personel sayısı, sermaye miktarı, satış miktarı, kullanılan enerji miktarı, kuruluş alanı, kullanılan hammadde miktarı. Büyüklüğü belirleyen niteliksel ölçütler: Yönetim biçimi, teknoloji kullanım düzeyi, uzmanlaşma seviyesi, faaliyet alanı Örnek: Mikro ölçekli işletmeler: Yıllık olarak istihdam ettiği çalışan sayısı 10 kişiden az olan ve yıllık net satış miktarı ya da mali bilançosu 5.000.000 TL’ yi aşmayan çok küçük ölçekli işletmelerdir. Küçük ölçekli işletmeler: Yıllık olarak istihdam ettiği çalışan sayısı 50 kişiden az olan ve yıllık net satış miktarı ya da mali bilançosu 50.000.000 TL’yi aşmayan işletmelerdir. Orta ölçekli işletmeler: Yıllık olarak istihdam ettiği çalışan sayısı 250 kişiden az olan ve yıllık net satış miktarı ya da mali bilançosu 250.000.000 TL‘yi aşmayan işletmelerdir. Büyük ölçekli işletmeler: Yıllık olarak 250 kişiden fazla çalışanı istihdam eden ve yıllık net satış miktarı yada mali bilançosu 250.000.0000 TL’yi aşan işletmelerdir.  Dev ölçekli işletmeler Çalışan sayısı 2000 kişiden fazla olan, diğer işletme türlerine kıyasla çok büyük bir üretim gücüne, yüksek teknolojiye, büyük sermayeye, yüksek rekabet üstünlüğüne ve çok geniş pazar payına sahip işletmelerdir. İŞLETME SİSTEMİ ?????  İŞLETME SİSTEMİ Sistem; aralarında karşılıklı ilişki bulunan birbirine bağımlı parçaların oluşturduğu bütün (mekanizma). Sistemler bir amacı gerçekleştirmek için oluşturulur. Sistemler alt sistemlerden (parça) oluşur. Departmanlar Sistem ile alt sistemleri arasında ve sistemi oluşturan alt sistemlerin kendi aralarında karşılıklı ilişki (sürekli ve uyumlu) vardır. Statik ve Dinamik Koordinasyon İşletme sistemi; belirli bir amacı gerçekleştirmek için gerekli unsurları (maddi ve beşeri) bir araya getirip , bir bütün olarak birbirine bağımlı ve uyumlu (koordine) bir şekilde çalışmalarını sağlayan mekanizma.  İşletme Sistemin Unsurları ve İşleyişi AMAÇLAR DÖNÜŞÜM ÇIKTI GİRDİ *Kâr elde SÜRECİ (Output) etmek (Input) Ekonomik mal ve (Process) hizmetler *Fayda yaratmak *Süreklilik KONTROL VE GERİ BİLDİRİM (Control and Feed-Back) İşletme sisteminin başlıca 4 unsuru vardır: a-) Girdi: İşletmelerin kuruluş ve işleyişi sırasında ihtiyaç duyduğu üretim faktörleri. - Dönüşüm sürecini oluşturan girdiler (işgücü, sermaye, makine, toprak, bina, teknoloji, bilgi) - Dönüşüm sürecinden geçen girdiler (hammadde, mamul, yarı mamul) b-) Dönüşüm Süreci: İşletmenin dış çevreden tedarik ettiği girdilerin işletmenin amaçlarına uygun bir şekilde değişik işletme birimlerince değerlendirilmesi, kullanılması ve/veya değişime uğratılması faaliyetlerinin toplamıdır. c-) Çıktı: Dönüşüm süreci sonunda yaratılarak piyasalara sunulan temelde ekonomik mal ve hizmetlerdir. (Strateji, politika, yeni teknoloji, atık) d-) Kontrol ve Geri Bildirim: Sonraki faaliyet dönemlerinde girdi ve dönüşüm süreci ilgili gerek duyulabilecek düzeltici yönetsel önlemlerin alınabilmesi için, mevcut dönemin çıktı sonuçlarının kontrole tabi tutulması. İşletme sisteminin varolabilmesi ve belirlenmiş amaç ve hedeflerine verimli ve etkin bir şekilde bir şekilde ulaşabilmesi için sistem içinde uyumun (koordinasyonun) sağlanmış olması gerekir. Sistem içindeki uyum 2 şekilde ortaya çıkar. 1.- Statik (Yapısal) Uyum: İşletmeyi oluşturan beşeri ve maddi faktörlerin gerek kendi içlerinde gerekse aralarındaki uyum. (Sistemin yaşama gücünü ifade eder)  2.- Dinamik Uyum İşletme sistemini oluşturan değişik birimlerin (departmanlar) faaliyet halindeki uyumu. İşletme İşlevleri (departmanlar) İşletmenin faaliyetleri belirlenen amaç ve hedefler doğrultusunda çok ve çok çeşitlidir. Sistemin çalışmasını kolaylaştırmak ve uyumunu sağlamak amacıyla birbirleriyle yakın ilişkisi olan faaliyetler birleştirilerek gruplandırılır. Gruplandırılmış işletme faaliyetleri işletme işlevlerini (departmanlar) ifade eder. 1.) Genel İşlev: Yönetim 2.) Temel İşlevler: Temel amaca odaklı işlevler - Üretim İşlevi - Pazarlama İşlevi 3.) Kolaylaştırıcı İşlevler: - Finansman İşlevi  -Tedarik (Satın Alma) İşlevi -İnsan Kaynakları (Personel) İşlevi 4.) Destekleyici İşlevler -Muhasebe İşlevi -Ar-Ge İşlevi -Halkla İlişkiler İşlevi  İŞLETMENİN DIŞ ÇEVRESİ İşletmeler sürekli iletişim ve etkileşim içinde oldukları bir dış çevrede faaliyet gösterirler. Dış çevre ve faktörleri ve bunlardaki değişimler işletmeleri olumlu ve olumsuz yönde etkiler. Olumlu etki ve gelişmeler işletme sistemi için fırsat, olumsuz nitelikte olanlar ise tehdit oluşturur. İşletmeler varlıklarını sürdürmek için fırsatlardan yararlanmak, tehditler içinde önlem almak zorundadır. Nasıl?? Dış çevre faktörleri ve bunlardaki değişimlere dış çevrenin beklentilerini karşılayarak uyum sağlamak zorundadır Dış Uyum (Koordinasyon) A-) İşletmelerin Makro Dış Çevresi ve Dış Çevre Faktörleri 1.- Demografik Çevre Faktörleri Demografik çevre koşulları ulusal ve uluslararası makro çevre içinde kalan tüm nüfus yapısının yani miktar, yoğunluk, yaş, cinsiyet, eğitim düzeyi, mesleki durum, aile yapısı, kent ve kırsal kesimlere dağılımı gibi özelliklerinden oluşur. Buna göre; temel amacı insanların ihtiyaçlarını karşılamak olan işletmeler: - Ürün şeçimi yaparken ve üretim miktarı ve kalitesini saptarken demografik yapıyı ve bu yapıyı oluşturan grupların ihtiyaç ve tercihlerini dikkate almak zorundadır - Demografik yapıdaki ve ihtiyaçlarındaki değişimleri belirleyerek ve hatta önceden öngörerek üretimlerini bu değişime adapte etmek zorundalar. 2.- Ekonomik Çevre Faktörleri - Ekonomik sistemler: Liberal (Kapitalist), Karma ve Kolektivist (Sosyalist) - Piyasa yapıları: Tam rekabet, tekelci rekabet, oligopolcu rekabet ve tam tekel - Ekonomik gelişmişlik düzeyi: Büyüme, milli gelir ve gelirin dağılımı, tüketim-tasarruf eğilimleri, enflasyon , satın alma gücü, işsizlik, - Para, sermaye ve döviz piyasaları 3.- Politik ve Hukuki Çevre Faktörleri Politik çevre, bir toplumun hangi siyasi düşünce(ler)nin egemenliği doğrultusunda yönetildiğini ifade eder. Politik ve hukuki çevre faktörleri ve faktörlerdeki değişimler işletmeleri kuruluş ve işleyiş aşamalarında etkiler. Bu çevre faktörlerindeki değişimler işletmeleri politika, strateji, plan ve programlarını değiştirerek farklı uygulamalar gerçekleştirme zorunda bırakabilir. 4.- Teknolojik Çevre Faktörleri Yeni teknoloji kullanan ve teknolojik değişmelere hızla uyum sağlayabilmek için sistemlerini değiştiren işletmeler piyasalarda rekabetçi avantaja sahip olurlar. Niye? - Yüksek düzeyde üretim artışı sağlar - İşgücü verimliliğini artırır. (standart üretim, maliyet, kalite) - Üretim atık miktarı ve kaza olasılığı azalır - Böylece, piyasaya insanların ihtiyaç duydukları miktar, kalite, çeşit ve fiyatla mal ve hizmet sunularak toplumsal refah standartları artabilir Tehdit?? -Yüksek yatırım maliyeti -Teknolojilerin ömrünün çok kısalması -Yeni teknolojiyi kullanacak nitelikli ve uzman personel bulma zorluğu -Teknoloji kullanımının işgücüne ihtiyacı azaltması 5.- Sosyo-Kültürel Çevre Faktörleri Toplumun eğitim ve kültür düzeyleri, inançları, değer yargıları, tutum, gelenek, görenek, tercih ve alışkanlıklarından oluşan çevredir. İşletmeler toplumun sosyo kültürel yapısına aykırı üretim yapmamaları, faaliyetlerde bulunmamaları ve mesajlar vermemeleri gerekir. 6.- Doğal Çevre Faktörleri İşletmeler doğal çevre içinde kurulur ve faaliyette bulunurlar. Optimal doğal çevre koşullarında meydana gelen değişmeler işletmeleri doğrudan ve dolaylı bir şekilde etkileyebilir. Aşırı sıcaklar, kuraklık, aşırı nem, aşırı yağış gibi kötü hava şartları üretim için doğrudan büyük tehdit oluşturur. Doğal çevrenin kötü kullanılması doğal çevre sistemini bozarak doğal kaynakların hızla tükenmesine ve çevre kirliliğine neden olarak işletmeleri doğrudan kaynaksız kalma tehlikesiyle karşı karşıya bırakmaktadır. B-) İşletmelerin Mikro Dış Çevresi 1.- İşletmenin Yakın Mikro Dış Çevresi **İşletme Sahipleri ve Ortaklar (Hissedarlar) Beklentileri: - Sermayenin iyi değerlendirilmesi ve güçlenmesi sonucu oluşan tatminkar kârlılık - İşletmenin büyümesi ve sürekliliğinin sağlanması - İşletme sisteminin verimli ve iktisadi kârlılık ölçütlerine uygun çalıştırılması - İşletme sistemi ile ilgili her türlü gelişmelerden bilgilendirilmesi - İşletmenin sahip ve ortaklarının ticari kredibilite, toplumsal itibar ve prestijlerinin korunması ve geliştirilmesi ** Yöneticiler - Emeklerinin karşılığını alabilmek - İyi çalışma koşulları - Yeteneklerini kullanabilecekleri ve geliştirebilecekleri ortam - Kariyer imkanı ** Çalışanlar - Adil bir ücret sistemiyle emeklerinin karşılığını alabilmek - Sosyal güvenlik haklarına sahip olmak - Üstlerinin ödül ve cezaları adil bir şekilde dağıtması - Takdir edilmek ve önemsendiğini hissetmek - Kendileriyle ilgili kararların kendilerine biran önce duyurulması - Mesleki gelişim için eğitim imkanı  **Tüketiciler (Müşteriler) - En kaliteli mal ve hizmeti en uygun fiyata almak - İhtiyaç duyduğu anda ulaşabilme - Ödeme kolaylığı - Doğru bilgilendirilme - Satış sonrası servis - Hakkını arama ve tazmin edilme (iade ve garanti) - Temsil edilme ve kitlesel örgütlenme - İşletmenin çevreye ve topluma duyarlı olması **Tedarikçiler Verdikleri hizmete karşı zamanında ödeme yapılması ve kendisine verilen tüm sözlerin tutulmasını beklerler  **Rakipler - Piyasaların uygun gördüğü ve kabul ettikleri ticari ahlak kurallarına uygun biçimde rekabet - Rakip işletmeleri kötüleyen reklamlardan kaçınma - Rakip markaları taklit etmeme - Endüstri hırsızlığı yoluyla rakiplerin AR-GE yatırımlarını ele geçirmeye teşebbüs etmeme - Rakipleri zorlayan fiyat indirimlerinden kaçınma (dumping) - Rakiplerin piyasadan çekilmelerine neden olan gizli anlaşmalar (Kartelleşme) yapmama **Kredi Kuruluşları - İşletmelerin verimli çalışarak kârlılığını artırması - İşletmenin aldığı kredinin ana para ve faiz ödemelerini zamanında ve tam olarak geri ödemesini 2.- İşletmenin Genel Mikro Dış Çevresi ** Sendikalar Sendika: İşçilerin sosyal haklarını korumak için kurdukları ve onlar adına toplu sözleşme yapan ve grev kararı alabilen örgütlerdir. Beklentileri - İşçiler için tatminkar bir ücret - Sosyal güvenlik haklarının verilmesi - Kararlara katılma hakkı verilmesi - İş güvencesi sağlanması **Merkezi ve Yerel Yönetimler - İşletmelerin toplumsal fayda yaratma yaklaşımlarına özen göstermesi - Ülke ve bölgesel kalkınma çabalarında Devlete yardımcı ve destek olma - Merkezi ve yerel imkanlardan faydalanma karşılığı yükümlülüklerini yerine getirmeleri ve karşılığını vermeleri - Toplumsal ve piyasa mekanizmasına yönelik düzenleme ve yasalara uygun davranma - Ülke imajı, çevre ve toplumun değerlerine saygılı ve değer katan faaliyetler gösterme **Mesleki Kuruluş ve Örgütler **Demokratik Kitle Örgütleri ve Kamuoyu