Hoofdstuk 1 WO II PDF

**Hoofdstuk 1: even je geheugen opfrissen** 1. **Inleiding van het verleden in tijd en ruimte** **1.1. Twee soorten tijdlijnen** - Een tijdlijn is nodig om *ankerpunten* aan te *duiden*, *overzicht* en *orde* brengen - Beide tijdlijnen zijn *Westers* getint: - Jaar 1 (verwijzing naar...

**Hoofdstuk 1: even je geheugen opfrissen** 1. **Inleiding van het verleden in tijd en ruimte** **1.1. Twee soorten tijdlijnen** - Een tijdlijn is nodig om *ankerpunten* aan te *duiden*, *overzicht* en *orde* brengen - Beide tijdlijnen zijn *Westers* getint: - Jaar 1 (verwijzing naar *Jezus*) wordt gebruikt als - Geen verwijzing naar *andere continenten* **De chronologische:** Afbeelding met tekst, schermopname, Lettertype, lijn Automatisch gegenereerde beschrijving **De tijdlijn volgens de levenswijze van de mens:**  **1.2. De ruimte** De globalisering *startte al lang geleden* (kolonisatie en imperialisme) maar in onze tijd schakelde ze een *niveau hoger.* - **Globalisering** = Alle *mensen* van de *wereld* met hun *verschillende leefwerelden, culturen* en *economieën* *dichter* bij elkaar komen. - Ontstond door *nieuwe communicatie- en transportmiddelen* - Leidde tot een *wereldwijde ruimte* 2. **De vier maatschappelijke domeinen** **Socio-economisch** - **Economische thema's**: Levensonderhoud, tewerkstelling, handel en geld - **Sociale thema's:** Manier van leven en samenleven, onderlinge verhouding tussen de mensen **Cultureel** - Kunst Wetenschap & techniek Godsdienst Leefgewoonten Sport... **Politiek** - **Territoriale thema's:** Grondgebied van een land of volk. Buitenlandse betrekkingen van een land. - **Bestuurlijke thema's:** Bestuur van een land of volk. Wie heeft de macht? 3. Het ***nut*** van de *historische methode* is teksten, foto's, film, kaarten ,gebouwen, landschappen... *situeren* in hun *historische en geografische context* en *interpreteren* op *kritische wijze.* Je mag niet zomaar alles voor *waar* aannemen. Geloof *niet* alles wat je ziet! - Wat voor *soort* *bron* is het? = een *duidelijk omschrijving* van de soort bron. - **Geschreven**: brief, krantenartikel, wet, boekfragment... - **Ongeschreven:** mondeling, tekening, kaart, gebouw, standbeeld, grafiek, tabel, foto, schilderij, - *Wie* maakte de bron? = vermeld wat je daarover weet. - Zoek zijn naam, geboortedatum en -plaats, sterftedatum en -plaats, beroep, nationaliteit, geloof, afkomst. - *Wanneer* is de bron gemaakt? - Hoe *groter* het *tijdsverschil* tussen *maken* en *feiten*, hoe *groter* de kans op *verdraaiing* van de *feiten*. - *Waar* is de bron gemaakt? - Hoe *groter* het *tijdsverschil* tussen *maken* en *feiten*, hoe *groter* de kans op *verdraaiing* van de *feiten*. **Vragen voor de betrouwbaarheid** - *Welke* *informatie* geeft deze bron ons over het onderwerp? - De **boodschap** van deze bron = het doelpubliek (voor wie is de bron geschreven) - Bij *welk domein(en)* past de bron? - Is de bron *primair/secundair*? - **Primair**: oorspronkelijke bron  - **Secundair**: Een secundaire bron is een bron over een bron. - Bevat de bron *feiten* of een *mening*? - Een **historische bron** is een *voorwerp* of *getuigenis* uit of over het *verleden* waarop iemand *steunt* om zijn *verhaal* rond te *bouwen*. Het is het *bewijs* voor het *voorkomen* van een gebeurtenis. - Een *auteur* *leest* en *interpreteert* de bron, *citeert* ook uit de *bron* en *schrijft* dan een **historisch werk**. Het is een *bewijsvoering* over een *gebeurtenis*, gebaseerd op *historische bronnen*. **Continuïteit of discontinuïteit** - **Continuïteit**: *niet* veranderlijk, een *constante*, alles blijft doorlopen - **Discontinuïteit**: *veranderlijk*, er is een *breuklijn* zichtbaar **Manipulatie van bronnen** **Doel van fake news** - *Propaganda*, misleiding, vermaak, politiek/ economisch gewin, sociale onrust... - *Fenomeen* van *alle culturen* **Waarom is beeldmanipulatie moeilijker te herkennen?** - Moderne software zoals *deepfake-algoritmes en AI-gegenereerde beelden* maken het mogelijk om *zeer realistisch*e bewerkte beelden te maken. - *Fotobewerkingssoftware*: Programma\'s zoals Photoshop en andere beeldbewerkingssoftware zijn steeds *verfijnder geworden*, waardoor *bewerkingen* *subtiel* kunnen zijn *zonder* *zichtbare* *sporen* achter te laten. **Deepfake** is een *computertechnologie* die *beelden* maakt die *net* *echt* lijken maar *niet* echt zijn maar die je hierdoor wel doen *twijfelen* aan dingen die wel *echt* zijn. **Hoofdstuk 1b: De tweede wereldoorlog** **Oorzaken van WOII in Europa** **Op politiek vlak** - **Voor 1936:** Duits protest tegen '***Diktat van Versailles'***. Duitsland voerde de dienstplicht, herbewapend zich en stuurt Duitse troepen naar het Rijnland - ***Reactie***: **Appeasementpolitiek** van *Frankrijk* en *Groot-Brittannië* geen militair optreden om nieuwe oorlog te vermijden - **1936:** Bondgenootschap tussen *Duitsland* en *Italië* = **asmogendheden** - **1938:** Duitsland annexeert Oostenrijk (**Der anschluss**) → manipulatie - ***Reactie***: Vredesconferentie van München: tussen *Duitsland*, *Frankrijk*, *Groot- Brittannië* en *Italië*. - **Gevolg**: Hitler krijgt *Sudetenland* en belooft *geen verdere gebiedsuitbreiding* - **1938**: *Sudetenduitsers* uit Tsjechoslowakije willen bij *Duitsland* - **Gevolg**: Dreigende oorlog tussen *Duitsland* en *Tsjechoslowakije* (bondgenoot van Frankrijk en Groot-Brittannië) - **1938**: Hitler bezet ***Tsjechië*** volledig en Slowakije wordt een **satellietstaat** - Reactie: Frankrijk en Groot-Brittannië wijzigen hun politiek tov Duitsland - **1939**: - Niet aanvalspact tussen **Duitsland** en **Sovjetunie** - *Italië* breidt zijn gebied ook uit met *Ethiopië* en *Albanië* - Mensen hebben *angst* voor het *communisme* en zoeken *toevlucht* in fascisme en nazisme **Op politiek en sociaal vlak** - Duitsland ijvert voor een '**Arisch ras**' ten koste van *Joden*, *zigeuners*, *slaven*... - **1935**: Neurenberger Wetten = anti-Joodse wetten - **1938:** Kristallnacht = Een massale aanval op Joodse winkels, scholen en synagogen in de nacht van 9 op 10 november 1938 **Op economisch vlak** - Internationale crisis in *1929* gestart door de ***Crash*** in ***Wallstreet***, is ook **voelbaar** in *Duitsland* (grote schulden, door de herstelbetalingen) - Duitsland en Italië hebben *nood* aan **grondstoffen** en **afzetmarkten**. - **Sterke** bevolkingsgroei → gebieden voor de **bevolkingsoverschot** **De oorzaken van WOII in het verre Oosten** **Op politiek en economisch vlak** - **Na WOI**: uitbreiding van **Japan** naar **Aziatisch** continent → grondstoffen en exportgebieden - *Mantsjoerije* = Japanse **vazalstaat** - Tweede chinees-Japanse oorlog → Japan verovert *Peking, Shanghai en Nanking* - Binnen-Mongolië wordt Japanse **vazalstaat** - **Reactie**: *Internationale* *verdragen* (conferentie v Washington en vlootverdrag van London) - Erkenning *onafhankelijk* China - *Beperking* Japanse vloot - *Antiwesterse* houding bij *Japanse* bevolking en *leger* *stijgt* - **Reactie**: *VS* steunt *China* via *bevriezen* *Japanse* *tegoeden*, *militaire paraatheid* op *Filipijnen*, *geen doorgang Panamakanaal vr Japan en olieboycot* 1. **Verloop van de Tweede wereldoorlog** **1.1. De oorlog in tijd en ruimte** - In **1939** spreken we van een **regionale** Europese oorlog (Duitsland, Polen, Frankrijk en Groot-Brittannië) - In **1940-41** spreken we van een **N-Z-W-Europese** oorlog (+ Sovjet unie, Aanval Pearl harbour) - Daarna is het een **Wereldoorlog** **1.2. Wie vecht tegen wie?** - De **asmogendheden**: Duitsland (+ Oostenrijk, Slowakije), Italië, Japan, Hongarije, Roemenië, Bulgarije, Finland, Kroatië - De **geallieerden**: Groot-Brittannië, Sovjetunie, VS, China, Bezet Europa en bijna alle democratische landen van Afrika, Azië en Zuid-Amerika **1.3. Aanleiding en verloop van de oorlog in Europa** **Op politiek vlak** - Duitsland wil **Lebensraum** (= levensruimte voor *alle etnische Duitsers*) en valt *Polen* binnen in **1939**. - Frankrijk en Groot-Brittannië ***verklaren*** de ***oorlog*** aan ***Duitsland*** - Duitsland valt de ***Sovjet-Unie*** aan in **juni 1941** (= **operatie barbarossa**) → Sovjet-Unie verklaart Duitsland oorlog - *Duitsland* verklaart de oorlog aan de **VS**, nadat de **VS** door **Japan** was aangevallen (Pearl Harbour) - *Duitsland* hoopt dat *Japan* een **tweede front** zal vormen door de *SU* de oorlog te verklaren **Overzicht belangrijke gebeurtenissen WOII in Europa** - **1939: Start WO II** - *Duitsland* en de *Sovjet-Unie* = **niet-aanvalspact (1939**) met geheim akkoord over de *verdeling* van *Polen* en de *Sovjet-Unie* mag *Finland* en de *Baltische Staten* veroveren! - *Duitsland* valt *Polen* binnen (sept 1939) tot de *linie* die *afgesproken* was met *Stalin*. - *Frankrijk* en *Engeland* verklaren *Duitsland* de oorlog maar **grijpen militair niet** in (**Phoney war of schemeroorlog**). Britse en Franse troepen *concentreren* zich aan **Maginotlinie**. - Half september bezet de *Sovjetunie* *Polen*. Vanaf nu delen *Duitsland* en de *Sovjetunie* een *gemeenschappelijke* *grens*. - **1939-41:** **Offensief van** **Asmogendheden** - ***Westfront***: Duitsland verovert *Noord- en West-Europa*, de *Balkan* en met *Italië Noord*-*Afrika*. - Brits leger trekt *zich terug* (mirakel van Duinkerken). - In Europa heerst de *algemene* gedachte: *Duitsland* = wint de oorlog want via de **Blitzkrieg** walst Hitler over Europa. - **Start oostfront**: *Duitsland* valt *Sovjet-Unie* binnen (operatie Barbarossa - juni 1941). - **1942-43: Keerpunten in WO II** - De *oorlogskansen* van Duitsland keren: - Duitsland verliest zijn ***superioriteit*** in de - Duitse verovering in **Sovjet-Unie** valt stil (**Slag bij Stalingrad**) - **1943: Italië** - ***Geallieerden*** vallen *Sicilië* en *Zuid-Italië* binnen en arresteren **Mussolini**. - Noord-Italië wordt ***satellietstaat*** na Duitse bevrijding van Italiaanse leider.. - **1943-45:** **Tegenoffensief van Geallieerden** - Overleg tussen *geallieerden* (Teheran, Moskou, Jalta, Potsdam). *Stalin* dringt aan voor een *tweede front.* - In het *Westen* start **operatie \"Overlord**\" -6 juni 1944. De *geallieerden* landen in *Normandië* en *dringen* de *Duitse* troepen terug. Het **Ardennenoffensief** is de *laatste* *poging* van *Hitler* om de vijand te *verslaan*. - In het **Oosten** rukt het *Sovjetleger* op. - Overgave *Finland* en *Roemenië*. - **1945: Einde WOII** - Hitler pleegt Zelfmoord - Mussolini gelyncht - **8 mei 1945:** **Capitulatie** *Duitsland* 7 mei gaat in en einde WO II in Europa **De oorlog in België** - **10 mei 1940:** *Duitse* leger valt binnen in België - **28 mei 1940**: Koning Leopold III *capituleert*. De *belgische* *regering* gaat in *ballingschap* - **1940- 7 juni 1944**: - België onder *Duits* *militair* *bestuur*. - **September 1944**: België *bevrijd* - Prins Karel wordt *aangesteld* als *regent*, *vervangt* zijn broer *Leopold III* - **Dec-jan 1944:** Start van een *6 weken* lang Duits *Ardennenoffensief* of \"Battle of the Bulge\" in de hoop *Antwerpen* te bereiken. Duitsers *stoten* op zwaar *Amerikaanse weerstand* \"nuts\" - **4 februari 1945**: Einde van de oorlog. **Iedereen, naties en mensen, wordt bepaald door het verleden** - *Naties* = goed geheugen - Duitsland ***ondertekent*** de ***capitulatie*** in *WO I* in een **wagon in Compiègne** - *Wagon* wordt *ten* *toon* gesteld - *Capitulatie* van *Frankrijk* (**22 juni 1940**) wordt in *diezelfde* *wagon* getekend - Wanneer Duitsland zo goed als *verloren* is laat Hitler deze wagon *vernietigen* → vermijden **1.4. Aanleiding en verloop van de oorlog in Azië** **Aanleidingen op politiek vlak** - Japan valt **op 7 december 1941** de Amerikaanse *marinebasis Pearl Harbor* op Hawaï aan. - De *VS* verklaart *Japan* de oorlog. Ook *Groot-Brittannië* en het *Gemenebest*, *China* veel regeringen in *ballingschap* (o.a. België) verklaren *Japan* de oorlog. - Duitsland steunt zijn *Japanse bondgenoot* en *verklaart* de *VS* de oorlog. **Belangrijke gebeurtenissen in het verre oosten** - **1941-42:** *Offensief* van *Asmogendheden* - *Japan* verovert de *Filipijnen, Guam, Hongkong* en *grote delen van ZO-Azië en de Stille Oceaan.* - **Juni 1942:** Keerpunt - *Amerikanen* verslaan de *Japanse* *vloot* (**Slag bij Midway**, Juni 1942). *Japan* verliest zijn *superioriteit* op de *zee* - **1942-45:** *tegenoffensief* van *geallieerden* **2 Kenmerken van de tweede wereldoorlog** **2.1. Wereldoorlog** - In *3 continenten gevochten* (Europa, Afrika, Azië) - *5 continenten* namen *deel* aan de *oorlog* (+ Oceanië en Amerika) - Maar een *aantal* landen blijft ***neutraal*** - **2 kampen** : Asmogendheden en de geallieerden **2.2. Bewegingsoorlog** - Tanks, vliegtuigen, vliegdekschepen, duikboten - De ***samenwerking*** van de *artillerie*, *luchtmacht* en *zeemacht* zorgt ervoor dat **Duitsland** **eenvoudig** en **bliksemsnel** vijandig gebied verovert (= **blitzkrieg**) - 1 september 1940: Duitsland verovert *Polen* - Operatie Barbarossa: Duitsland valt SU binnen **2.3. Bewegingsoorlog** - *Joden* en *Zigeuners* worden *massaal* op *industriële wijze omgebracht* - ***Vliegende*** bommen (V1) en ***raketten*** (V2) → ballistische wapens - Voor het **eerst** gebruikt door Duitsland - Eerste keer dat **atoomwapens** worden gebruikt - Ontwikkeld door de *VS* ( fat man & little boy) - Nagasaki en Hiroshima (6 & 9 augustus 1945) **2.4. Totale oorlog** - De oorlog is **voelbaar** in *verschillende* *domeinen* van de *samenleving* - ***Economische***: *Vrouwen* en *dwangarbeiders* *werken* in *wapen- en voedselindustrie* (soldaten aan het front) - Er heerst een **oorlogseconomie** - ***Sociaal-demografisch***: miljoenen *doden* en *gewonden* - ***Politiek***: *spanningen* tussen de *geallieerden* - **Voor** de *oorlog* waren er **3 kampen** → links autoritair = **USSR**, rechts autoritair = **Nazi**-**Duitsland**, **Italië** en democratische regimes = **VS, België, GB** - **Na** de oorlog, maar *2 kampen*: De *kapitalistische* *democratische* regimes en *communistische* *autoritaire* regimes - *Voor* het *einde* van WO II maken de *geallieerden* een *pact* over hoe ze de *wereld* moeten *verdelen* en welke *machtsblokken* er zouden *gevormd* worden (**conferenties**) - *Conferentie van Moskou, Teheran, Jalta en Potsdom*: naoorlogse plannen voor Europa en de *machtsinvloeden* tussen *verschillende* partijen in Europa afbakenen. - **The naughty document** = papiertje waarop *Churchill*, tijdens de conferentie in *Moskou*, zijn *visie* *opschreef* over de *verdeling*. **Welke rol speelt propaganda?** - *Vijandsbeeld* te *creëren*, *soldaten* te *rekruteren*, *bondgenoten* in *goed* *daglicht* stellen - Deze foto is in *scene* gezet (na de *overwinning* van *SU* hijsen ze deze op) - **Rechts**: dramatisch effect - **Links** (origineel): Suggereert dat de SU Berlijn plundert (2 horloges) **3 Gevolgen van de tweede wereldoorlog** **Op sociaal vlak** - *Hoog* *aantal* gewonden, *ontheemden* en *vluchtelingen* Ca. 72 miljoen doden (meer burgerdoden dan militairen) - In het *Westen* wordt het ***socialezekerheidsstelsel*** verder *uitgebouwd*. Bv. Belgische werknemers krijgen bescherming via een gewaarborgd pensioen, werkloosheidsuitkeringen, kinderbijslag, uitkeringen in geval van ziekte en invaliditeit en ook vakantiegeld **Op economisch vlak** - Veel *infrastructuur* is *vernietigd*. - *Twee* *vormen* van *economie* staan ***rechtlijnig*** tegenover elkaar in de **vrijemarkteconomie** (VS, Japan, West-Europa,\...) en **staatseconomie** (USSR, Oost- Europa,\...). - *Massaproductie* en *massaconsumptie*. **Op politiek vlak** - **Vrouwen** krijgen ***meer rechten***. bv. In 1948 krijgen alle Belgische vrouwen stemrecht. De Europese dominantie is voorbij. - *Europa* **verliest** zijn *kolonies* (dekolonisaties, gelinkte oorlogen in Indonesië, Vietnam, India, Pakistan, \...) Bv. In 1960 wordt de Belgische kolonie Congo onafhankelijk. - De ***VS*** en ***Sovjet-Unie*** worden de **nieuwe supermachten**. De *spanning* tussen hen *stijgt*. Een **Koude Oorlog** ontstaat. *Europa* wordt *opgedeeld* in een ***kapitalistisch en communistisch blok***. - Het **IJzeren Gordij**n vormt de *scheidingslijn* tussen deze *twee* [machtsblokken]. - *Oprichting* van de **Verenigde Naties** met als *doel* de *vrede* te behouden in de wereld. - Start van de **eerste samenwerking** tussen ***6 Europese lidstate***n (waaronder België) om de *vrede* en *samenwerking* in *Europa* te bevorderen. Deze samenwerking groeit later uit tot de **Europese Unie**. **Op cultureel vlak** - \"*American way of life*\" geraakt *verspreid* met **individuele culturele vrijheid** en *nastreven* van *persoonlijk* geluk. Deze manier van leven staat **tegenover** een door de *staat gecontroleerde cultuur* **Hitler gebruikte ook fake news** - **31 aug 1939:** *Radiostation* in *Gleiwitz* door *Duitse troepen* die zich voor deden als *Poolse soldaten* - *Polen* is volgens het *standpunt* van *Hitlers* toespraak de **agressor**