İç Hastalıkları Hemşireliğinde Temel Kavramlar (PDF)

ĠÇ HASTALIKLARI HEMġĠRELĠĞĠNDE TEMEL KAVRAMLAR Dr. Esin SEVGĠ DOĞAN Dersin amacı, kazanımları  Dersin amacı, iç hastalıları hemşireliği ile ilgili temel kavramların anlaşılmasıdır.  Dersin kazanımları  İç hastalıkları hemşireliği ile ilgili temel kavramların anlaşılması  İç hastalı...

ĠÇ HASTALIKLARI HEMġĠRELĠĞĠNDE TEMEL KAVRAMLAR Dr. Esin SEVGĠ DOĞAN Dersin amacı, kazanımları  Dersin amacı, iç hastalıları hemşireliği ile ilgili temel kavramların anlaşılmasıdır.  Dersin kazanımları  İç hastalıkları hemşireliği ile ilgili temel kavramların anlaşılması  İç hastalıkları hemşireliği dersi ile ilgili kavramların kavranması  İç hastalıkları hemşireliği dersi ile ilgili kavramların tanımlanabilmesi Ders Planı  Ġç Hastalıkları HemĢireliği ilgili temel kavramlar  İnsan-Sağlık-Hastalık  Hastalıklar ile ilgili kavramalar  HEMŞİRELİK UYGULAMALARINI BELİRLEYEN KAVRAMLAR  İnsan  Çevre  Sağlık  Hastalık İnsan  Tarih boyunca insanı tanımlamak için bir çok kavram kullanılmıştır.  Memeli, iki eli olan , iki ayak üzerinde duran canlı  Dinamik ve açık bir sistem  Hücre-doku-organ sistemlerden oluşan canlı  Kişilik, huy motivasyon, duygu durum gibi özellikleri olan canlı  Aile, grup içinde olan kişisel ilişkileri olan canlı  Bilgi, ahlak, gelenek ve göreneklerine bağlı canlı Biyolojik Entellektüel Sosyal Spiritüel Emosyonel Psikolojik Kültürel Çevre  İnsanın çevresi bir çok faktörden oluşmaktadır.  Biyolojik çevre  İçsel biyolojik çevre: yaş, cinsiyet, genetik, zeka ve motivasyon gibi  Dışsal biyolojik çevre: güneş, ısı, su, oksijen, bitkiler, hayvanlar, bakteri mantar vb.  Fiziksel çevre: iklim, coğrafya, çevre kirliliği, su kirliliği, toprak kirliliği vb.  Sosyal çevre: roller, pozisyonlar  Kültürel çevre  Sağlık-hastalık kavramı SAĞLIK: Hastalık ve sakatlığın olmayıĢı değil, fiziksel, ruhsal, duygusal, manevi ve sosyal olarak tam bir iyilik halidir. HASTALIK: Hücrelerde doku, yapısal ve fonksiyonel olarak normal olmayan değiĢikliklerin oluĢtuğu durumdur. http://megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller_pdf/Meslek%20Esaslar%C4 %B1%20Tekni%C4%9Fine%20Giri%C5%9F.pdf SAĞLIĞIN ÖLÇÜLMESĠ  Çok boyutlu sağlık kontrolü ölçeği  Sağlığın önemi ölçeği  Sağlık durumunu algılama ölçeği  Sağlıklı yaĢama biçimi davranıĢları ölçeği Temel insan gereksinimlerinin karĢılanması YaĢam kalitesinin yükseltilmesi Tüm insanlara ulaĢılması Sağlığa ulaĢılır Sağlık, sosyal geliĢmenin temel öğesidir Sağlıktaki geliĢmeler bilimsel yöntemlerle değerlendirilir ve izlenir  TEMEL İNSAN GEREKSİNİMLERİ ?  7) Estetik gereksinimler 6) Bilme, anlama, keĢfetme, araĢtırma gibi biliĢsel gereksinimler 5)Kendi kendini kanıtlama gereksinimi 4) Takdir edilme, saygı görme, değer verilme gereksinimleri 3) Ait olma, sevgi, kabul görme iletiĢim gibi sosyal gereksinimleri 2) Fizyolojik ve psikolojik güvenlik ve korunma gereksinimleri 1) Temel hava, su, beslenme, http://megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller_pdf/Meslek%20Esaslar%C4 boĢaltım, uyku gibi fizyolojik %B1%20Tekni%C4%9Fine%20Giri%C5%9F.pdf gereksinimler Bütüncül sağlık kavramı içerisinde: Fiziksel esenlik Psikolojik esenlik Sosyal ve bireysel esenlik Parasal/maddi esenlik Spiritüel esenlik Bireyin sağlık/hastalığa karĢı tutumu: -YaĢ -KiĢilik yapısı -Duygusal durumu -Ġnançları -Aile yapısı, ev ve iĢ çevresi -Aile içindeki rolü -Toplumdaki rolü -Sağlık hastalık anlayıĢı -Önceki sağlık/hastalık durumu -Kültür ve bilgi düzeyi Hastalığa karĢı gösterilen tepkiler Anksiyete ġok Kızgınlık ve Öfke Pazarlık KuĢku Sorgulama Önemsememe Yalnızlık Regresyon ve Bağımlılık Utanç Suçluluk Korku ve depresyon  Hastalık nasıl tanılanır ? Objektif veriler Subjektif veriler https://yalindanisman.com/yalin-danisman-sorular-ve-cevaplar/ HASTALIK Subjektif Veriler – SEMPTOM: Hastayı hekime veya sağlık kuruluĢuna götüren belirtilerdir. Örn: Ağrı, bulantı, kusma, göz kararması, çarpıntı, halsizlik, vb. HASTALIK Objektif Veriler – BULGU (SIGN): Fiziksel muayene veya farklı laboratuar ve radyolojik incelemeler sonucu ortaya çıkarılır. Örn: Hipertansiyon, hepatomegali, glikozüri, aritmi, anemi vb. HASTALIK – SENDROM: Belirti ve bulgular topluluğuna verilen isimdir. Örn: Nefrotik Sendrom, Cushing Sendromu vb.  HASTALIK İLE İLGİLİ KAVRAMLAR-1 – TANI=TEġHĠS: Semptom ve bulgulara fiziksel muayene dayanarak hastalığa tanı konulur. – PROGNOZ: Hastalığın nasıl bir seyir izleyeceği ve sonunun ne olacağını gösterir. – ETYOLOJĠ: Hastalığı ortaya çıkaran etkenler; mikroorganizmalar, basiller vb. – PREDĠSPOZAN: Hastalığın ortaya çıkıĢını kolaylaĢtıran etkenler; çevresel riskler, sigara vb.  HASTALIK İLE İLGİLİ KAVRAMLAR-2 – MORBĠDĠTE: Hastalık durumu. Belirli bir zaman içerisinde bir toplum / bir kiĢide görülen hastalıklar toplamı. – MORTALĠTE: Hastalıktan ölüm oranı. – *Prevalans: Belirli bir toplumda, olguların yenilerini / eskilerini ayırmaksızın, aynı süre içinde oluĢan hastalıkların ya da hasta kiĢilerin sayıları / sıklığı. – *Ġnsidans: Bir zaman diliminde, bir popülasyonda belirli bir hastalığın yeni olgularının sayısı. ORTAYA ÇIKMA DURUMUNA VE SEYRĠNE GÖRE HASTALIKLARIN SINIFLANDIRILMASI – AKUT: Ani baĢlar. 2-4 hafta devam eder. ĠyileĢme, ölüm veya kronikleĢme olabilir. Akut miyokard infarktüsü, Akut böbrek yetmezliği vb. – SUBAKUT : Süresi 3 aydan 6 aya kadar olan hastalıklardır. Subakut bakteriyal endokardit, Subakut glomerulonefrit vb. – KRONĠK : Hastanın yaĢamı boyunca devam eden hastalıklardır. Zaman zaman alevlenme dönemleri olur. Kronik bronĢit, kronik gastrit vb.  NEDENLERĠNE GÖRE HASTALIKLARIN SINIFLANDIRILMASI – ĠDYOPATĠK: Nedeni bilinmeyen hastalıklardır. Ġdyopatik Trombositopenik Purpura (ĠTP) vb. – KONJENĠTAL (DOĞUMSAL): Bazı hastalıklar doğumla birlikte vardır. Konjenital kalp hast., Doğumsal sifiliz vb. – EDĠNSEL (AKĠZ): Doğumdan sonra yaĢam içinde mikroorganizmalarla, parazitlerle, metabolik nedenlerle, bağıĢıklık sistemindeki, vb bozukluklarla ortaya çıkan hastalıklardır. – YATROJENĠK: Uygulanan tedaviye / verilen bakıma bağlı ortaya çıkan hastalıklardır. Yatrojenik Cushing Sendromu, Nazokomiyal enfeksiyonlar, vb.  Kronik Hastalıklar Neden Önemli  Dünya genelinde halen sakatlıklara ve ölümlere neden olmakta;  Dünyadaki ölümlerin % 71’inden, yani meydana gelen 57 milyon ölümün 41 milyonundan sorumlu Ölümlerin baĢlıca sebebi kardiyovasküler hastalıklardır. KH’lara bağlı ölümlerinin % 44'ünü ve tüm küresel ölümlerin % 31'ini oluĢturmuĢtur. Ġkinci sırada kanserler yer almaktadır. Tüm KH’lara bağlı ölümlerinin % 9'unu ve tüm küresel ölümlerin % 16'sını kanserlere bağlı ölümler oluĢturmuĢtur. 3.sırada kronik solunum yolu hastalıkları yer almakta KH’lara bağlı ölümlerinin % 9'unu ve tüm küresel ölümlerin ise % 7'sini oluĢturmaktadır. 4. Sırada ise diyabet gelmekte ve diyabet tüm KH’lara bağlı ölümlerin % 4'ü ve küresel ölümlerin % 3'ünü oluĢturmaktadır. WHO 2018  ÜLKEMĠZDE Türkiye Ġstatistik Kurumu 2019 yılı ölüm nedeni istatistiklerinde ise ölümlerin %36,8’ini oluĢturan kalp damar hastalıkları birinci sırada, bunu % 18,4 oranıyla kanserler ikinci sırada izlemekte ve %12,9 oranıyla solunum sistemi hastalıkları üçüncü sırada yer almaktadır TÜĠK 2019  Kronik Hastalıklar İçin Risk Faktörleri Davranışsal risk faktörleri: Sigara, tütün kullanımı Sağlıksız beslenme Hareketsiz (sedanter) yaĢam Ģekli AĢırı alkol tüketimi Biyolojik risk faktörleri: Kan basıncı ↑ Kan kolesterol düzeyi ↑ Kan Ģekeri ↑ Obesite  Kronik Hastalıklar Önlenebilir mi ? Ġnme ve tip 2 diyabetin %80 kanser hastalıklarının 1/3 risk faktörlerinin azaltılması ile önlenebilir. KORUNMA 1. Primer korunma 2. Sekonder korunma 3. Toplumsal düzeyde alınacak önlemler 4. Örgütsel düzeyde alınacak önlemler  1. Primer Korunma Hastalık tanısı koyulmadan önce baĢlar. Sigarayı bırakmak, gerekirse nikotin bandı kul. Alkolü ↓ Düzenli egzersiz: En az 30 dk. yürüyüĢ, 3/hafta. Kilo kontrolü: Sağlıklı BKI