Uluslararası Hukuk 257 Ders Notları PDF

HKUK 257 MİLLETLERARASI HUKUK I UA HUKUK SİSTEMİ VE UA TOPLUM 1 ULUSLARARASI HUKUKUN TEMEL ÖZELLİKLERİ Uluslararası hukuk, uluslararası topluluk denilen ortamda doğan ve o ortamda işlev gören bir hukuk dalıdır. Uluslararası hukuk uluslararası topluluğun bir...

HKUK 257 MİLLETLERARASI HUKUK I UA HUKUK SİSTEMİ VE UA TOPLUM 1 ULUSLARARASI HUKUKUN TEMEL ÖZELLİKLERİ Uluslararası hukuk, uluslararası topluluk denilen ortamda doğan ve o ortamda işlev gören bir hukuk dalıdır. Uluslararası hukuk uluslararası topluluğun birimleri arasındaki ilişkileri düzenler İhtilafları çözüme bağlamak amacını taşır. 2 UA Hukukun Süjeleri Devletler Devlet niteliği kazanmamış toluluklar Hükümetlerarası kuruluşlar Hükümteler dışı uzmanlık kuruluşları Ulusal düzeyde faaliyet göstermekle birlikte uluslararası alanda etkili olabilen, dernek, sendika, ticari ortaklıklar gibi tüzel kişilerden oluşmaktadır. Gerçek kişiler 3  U.A. HUKUKUN TEMEL ÖZELLİKLERİ Bir hukuk düzeni 2 temel nitelik gösterir: A) Uyulması zorunlu kurallar bütünü oluşturmak B) Örgütlenmiş bir toplumsal yapı aracılığıyla bu kurallara uyulmasını yaptırım yoluyla sağlamak U.A hukukta uyulması zorunlu kuralları kim oluşturmaktadır? Devletlerin ve Sınırlı ölçüde de u.a. örgütler tarafından oluşturulmaktadır 4 devam U.A:.hukuk uyulması zorunlu kurallar bütünü oluşturmakta mıdır? * U.A. hukukun bağlayıcılığı, devletlerin kendilerine bu niteliği tanımasından ileri gelmektedir. *Kurallara uyulmasını sağlama konusunda bir takım zayıflıklar olmasına karşın, bazı olanaklar vardır. 5 TARİHSEL GELİŞİM Uluslararası hukukun temel kavramları binlerce yıl öncesinin politik ilişkilerinde fark edilebilir. ÖR 1: Örneğin, M.Ö. 2100 civarında Mezopotamya’da bulunan devletler Lagaş ve Umma yöneticileri arasında bir resmi sözleşme imzalanmıştır. İki devlet arasında bir sınırın tayinini esas alan bu anlaşma bir kaya bloğun üzerine kaydedilmiş ve iki tarafça buna saygı gösterileceğine söz verilmiştir. ÖR 2: Mısır Kralı 2. Ramses ile Hitit Kralı arasında ebedi barış ve kardeşliğin tesisi için imzalanan Kadeş Ant. 6 TARİHSEL GELİŞİM Erken Dönemde önemli bir unsur da Roma hukukundaki jus gentium (milletler hukuku)’un ortaya çıkışı ve alanının genişlemesidir. Orta çağ ve rönesans döneminde kutsal Roma İmparatorluğu’nun otoritesi ve kilise hukukunun uluslar üstü karakteri özel öneme sahipti. Bununla birlikte ticaret hukuku ve deniz ticaret hukuku hızla gelişti 7 TARİHSEL GELİŞİM Uluslararası hukuk olarak anlaşılan olgunun başlangıcı birbirinden ayrı, egemen devletlerden oluşan bir uluslararası topluluk konseptinin ortaya çıkışı ve evrimi ile gerçekleşti. Modern devletin yükselişi ve uluslararası ilişkilerin özgürleşmesi ile egemenlik doktrini ortaya çıktı. Uluslararası hukukun başlangıcı olarak, bağımsız egemen devlet sisteminin ortaya çıktığı 1648 Westphalia Antlaşması Kabul görmektedir. Hukuk ulusal sistemlerde, sonuçta, egemenin iradesine bağlıyken, uluslararası hukuk da egemen devletlerin iradelerine bağlıydı. 8 TARİHSEL GELİŞİM I. Dünya Savaşı sonunda Milletler Cemiyeti’nin, II. Dünya Savaşı sonunda da Birleşmiş Milletlerin kuruluşu UA hukuktaki en önemli gelişmelerdir. Uluslararası mahkemelerin ortaya çıkışı, insan hakları, çevre hukuku alanındaki gelişmeler ve küreselleşme ile birlikte ua hukukun önemi daha da arttı. 9 UA Hukuka İlişkin Klasik Yaklaşımlar TABİİ/DOĞAL HUKUK GÖRÜŞÜ Doğanın bir düzeni olduğu ve devletlerin iradesi dışında bir takım kuralların kaçınılmaz olduğu varsayımına dayanır. Hukuk ile ahlak/moral değerler arasında ilişki kurar. Bazı düşünürler doğanın bu düzeninin dinsel temellere dayandığını ve kuralların oluşumunda kutsal iradenin roloynadığını savunurlar. (Thomas Aquinas) Bazı düşünürler ise bu kuralların insan akıl ve vicdanından kaynaklanan ortak kurallar olduğunu savunur. (Grotius) Grotius, birçokları tarafından uluslararası hukukun babası olarak görüldü. Grotius uluslararası hukuku teolojiden ayırdı. 10 UA Hukuka İlişkin Klasik Yaklaşımlar Doğal hukuku doktrinini savunan düşünürlere göre, ua hukuk evrensel düzeyde geçerli olan doğal hukuk kurallarına dayanmaktadır. Grotius ve Puffendorf gibi ua hukukçular, ua hukuku, insan akıl ve mantığına dayalı bir hukuk anlayışı olarak görmüşlerdir. Çok geniş kapsamlı olması, günlük hayattaki her sorunu çözmede yetersiz kalması, belirlenmesinin zor olması, ua hukuk kurallarının tespitinde yetersiz kalması gibi nedenlerle eleştirilmiştir. 11 UA Hukuka İlişkin Klasik Yaklaşımlar POZİTİVİST/İRADECI GÖRÜŞ UA hukukun dayanağı devletlerin iradesidir. Ancak bağlayıcılık gücü konusunda 2 ana kurama ayrılır: A) Kendi kendini sınırlama kuramı (Hegel/Jellinek) Devletin ua toplumun tek ve üstün birimi oladuğu varsaymına dayanır. Devletin kendi iradesi ile kendini sınırlaması sonucu ua hukuk kuralları doğabilir. B)Bileşik İrade Kuramı (Triepel) UA hukuk, devletlerin ayni yönde iradelerinin birleşesi sonucu oluşur. Birleşik irade üstün bir irade olarak ortaya çıkar 12 UA Hukuka İlişkin Klasik Yaklaşımlar OBJEKTIVIST/POZİTİVİST GÖRÜŞ UA hukukun dayanağını her türlü iradenin dışında görmektedir Iki ana kurama ayrılır: A) Normcu Kuram (Kelsen) İrade hukuk kuralı yaratamaz. Bir kuralın dayanağı ancak kendisinden daha üst bir kural olabilir. Hukuk düzeni kurallar hiyerraşisinden oluşur. Kurallar hiyerarşisinin en üstünde temel kural (grundnorm) yer alır. Temel kural ahde vefa yani söze bağlılık ilkesidir. Pacta Sunt Servanda 13 UA Hukuka İlişkin Klasik Yaklaşımlar B. Sosyolojik Kuram (Duguit/Scelle) Duguit’in toplum ve hukuk düzeni arasındaki ilişkiyi sosyal dayanışma kuramına dayandırır. Scelle, bu kuramı ua hukuka uyarlamıştır. Devletler biçiminde oluşmuş, ancak toplumları aşan ve onları içeren evrensel bir ua toplumun varlığından hareket eder. Bu ua toplum, devletler aracılığı ile kendi ua hukukunu oluşturur. Bu şekilde oluşan hukukun dayanağı evrensel düzeyde ortaya çıkan toplumlararası dayanışmadır. 14 UA HUKUKA İLİŞKİN MODERN YAKLAŞIMLAR REALİST GÖRÜŞ UA hukuk hakkında şüpheci bir yaklaşıma sahiptirler. Güç kavramına ağırlık veririler. UA politikayı bir güç ve iktidar mücadelesi olarak görürüler  LİBERAL DÜŞÜNCE Küreselleşme ve karşılıklı bağımlılığın arttığı dünyada, düzenin kurulması ancak ua hukukla mümkündür. UA hukukun oluşumunda, sadece devletlerin değil özellikle ua örgütlerin ve küresel düzeyde faaliyet gösteren STÖ’lerinin rolüne vurgu yapar. 15 UA HUKUKA İLİŞKİN MODERN YAKLAŞIMLAR İNŞACI TEORİ Dünya, sosyal etkileşim sonucu oluşan normlar ve kuralların zaman içerisinde sürekli bir yapıya dönüşmesi ile düzene kavuşmaktadır. Uluslararası hukuk, kapsamlı bir karar sürecinin ürünüdür ve bu süreç içinde kurallar sürekli olarak yapılır ve yeniden yapılır. Bu süreçte tek etken devletler değildir, ua STÖ de öenmli rol oynamaktadır. Küresel bir toplum ortaya çıkmıştır ve bunun yönetimi için zayıf da olsa küresel bir yönetime ihtiyaç vardır. 16  U.A. HUKUKUN İÇ HUKUKTAN FARKLARI Toplumsal dayanışmanın her iki toplumda değişik düzeylerde gelişmiş olmasına bağlı olarak, değişik yapılara sahiptir. Kuralların oluşumunda ve uygulanmasında değişik hukuk teknikleri vardır. İç hukukta hukuk kurallarının devlet adına yasa koyucu tarafından koyulmasına karşılık, u.a. hukukta kurallar devletler ve sınırlı da olsa u.a. örgütlerce konulmaktadır. 17 U.A. HUKUKUN İÇ HUKUKTAN FARKLARI İç hukukta zorunlu bir yargı mekanizması ve tek elden yaptırım uygulayan bir otoritenin varlığına karşılık u.a. hukukta zorunlu yargı mekanizması ve yaptırım uygulayacak etkili bir merkezi otorite yoktu Uluslararası hukukta yaptırımlara ilişkin ulusal hukukta olduğu gibi bir birleşmiş sistem bulunmamaktadır12, ancak güç kullanımının meşru ve yasal olarak görüldüğü durumlar vardır. Birleşmiş Milletler sistemi içinde barışa yönelik bir tehdit, barışın ihlali veya bir saldırı durumunda Güvenlik Konseyi tarafından yaptırımlar uygulanabilir. Bu kurumsal yaptırımların dışında, kendi başına yapabilme (self-help) olarak bilinen şiddet eylemi gerçekleştirme haklarına da dikkat çekilmelidir. Ör. Meşru müdafaa, misilleme, zararla karşılık. 18 AB HUKUKUNDAN FARKLARI AB hukukunda kurallar u.a. hukuktan farklı olarak kurucu and, ve AB organlarınca konulmaktadır. U.A. hukuk ilke olarak devletleri ya da u.a. örgütleri bağlar, ancak AB hukuku bireyleri de bağlar. U.A. hukuta zorunlu yargı mekanizması yoktur, oysa ABAD zorunlu yargı yetkisine sahiptir. Yaptırım mekanizması daha güçlüdür. AB hukukunun iç hukukta uygulanması ve kanunlar hiyeraraşisindeki yeri iç hukukça belirlenmemektedir. 19 UA HUKUK SİSTEMİNİN UYGULAMA ARAÇLARI/MEKANİZMALARI 1. Yaptırımlar ve BM Sistemi 2. Yargı Yolu 3.Ulusal Hukuk Sistemleri 4.Devletler 5. UA sivil Toplum Kuruluşları 20