H2.docx

In de 17de eeuw in Europa is een nieuwe manier van kennis verzamelen tot stand gekomen, die in geen enkele andere cultuur tot stand kwam = revolutie OORZAAK: onder andere problemen met de kalender Wetenschappelijke revolutie = naam van reeks ontdekkingen in 17de eeuw met Galilei, Descartes, Newton D...

In de 17de eeuw in Europa is een nieuwe manier van kennis verzamelen tot stand gekomen, die in geen enkele andere cultuur tot stand kwam = revolutie OORZAAK: onder andere problemen met de kalender Wetenschappelijke revolutie = naam van reeks ontdekkingen in 17de eeuw met Galilei, Descartes, Newton Drie inzichten tijdens wetenschappelijke revolutie: Aarde niet centrum universum Veel dingen op aarde (incl menselijk lichaam) kunnen begrepen worden als ingewikkelde machines Veel bewegingen op aarde & universum beschreven adhv relatief eenvoudige wisk formules (wetten fysica JULIAANSE KALENDER = Kalender ingevoerd door Julius Caesar. De kalender rekent 365 dagen + om de 4 jaar een schrikkeljaar  niet nauwkeurig genoeg: 1 jaar = 365,2425 dage DUS jaar was 11min langer Mist een dag om de 134 jaar Rond 1500 liep de kalender 10 – 11 dagen achter zichtbaar, seizoenen steeds vroeger, kerst in januari,… Men greep terug naar Grieken om begrijpen: men veronderstelde theorieën over beweging Aarde en zon GEOCENTRISCH MODEL IN HET OUDE GRIEKENLAND Geocentrisme = aarde is het centrum van het universum met daarrond 7 dwalende sterren + de vaste sterren Maan Mercurius Venus Zon Mars Jupiter Saturnu Van binnen naar buiten Argumenten voor geocentrisch model: Aarde = het centrum Als ze zou bewegen, zouden sterren groter en kleiner worden afhankelijk van waar de aarde zich bevindt Aarde staat ver van de sterren Anders zou de constellatie veranderen in functie van waar je je op de aarde bevindt (= als ze dichtbij staan zou men dezelfde ster van andere plekken op een andere hoek zien) Aarde staat stil Anders zouden we niet op de grond kunnen blijven staan Problemen van het geocentrisch model: Sommige dwalende sterren bewegen niet in een rechtlijnig patroon aan de hemel Sterren verschuiven naar het oosten maar niet aan vaste snelheid en soms een terugkerende beweging Dit betekend dat de banen van de dwalende sterren niet cirkelvorming zijn Ptolemaeus – epicyli (=kleine cirkels gemaakt door dwalende sterren om hun baan rond de aarde te houden Later introduceerde hij epicycli van hogere orde = epicycli van epicycli Men nam dit zonder wijzigingen over COPERNICUS = Poolse geleerde die zich interesseerde voor het kalender probleem, werkte voor de kerk Alternatieve theorie: de Aarde draait rond de zon = heliocentrisme makkelijker voor berekeningen Schreef er een tekst over als een alternatief model die hij pas 30 jaar later publiceerde (voor zijn dood) Had nog altijd epicycli nodig om de banen van de dwalende sterren te beschrijven Omwenteling aarde rond zon jaar Aarde draait om eigen as 24h (dag en nacht) Problemen met het heliocentrische model: Model was niet veel simpeler dan het geocentrische model Als de aarde beweegt, hoe komt het dan dat een steen recht naar beneden valt? Waarom worden we niet van de draaiende aarde gezwierd? Waarom draait de maan rond de aarde en niet rond de zon? GALILEI Het boek van Copernicus had 60 jaar een onopmerkelijk bestaan bij de astronomen, totdat Galilei het boek van Copernicus gebruikte om de bewegingen beter te begrijpen. Begin 17de eeuw was er de uitvinding van de telescoop, o.a. door Galileo Galilei, waardoor de sterren veel beter zichtbaar waren (vergrootte 9x uit) Bevindingen van Galilei: Er zijn veel meer sterren te zien door de telescoop Het oppervlak van de maan is niet plat Aristoteles Jupiter heeft ook 4 manen! Grootte Mars & Venus veranderen + Venus heeft standen zoals de maan niet altijd belicht (halfvolle maan Dit bevestigd het heliocentrische model van Copernicus Problemen met de Katholieke Kerk: 1615: Galileo werd aangeklaagd + het boek van Copernicus, dat al 60 jaar de ronde deed, werd plots verboden 1632: Galileo gaat naar Nederland (protestanten) en publiceert toch het boek na 17 jaar. Hij wordt naar Rome ontbonden en onder huisarrest geplaatst Waarom reageerde de KK zo sterk op Galilei en niet op Copernicus? Galilei trok traditie en gezag veel meer in twijfel Paus wou niet gezien worden als zwak Galilei schreef een boek waarin het personage die de geocentrische (Kerkelijke) visie verdedigde, Simplicius heette (= de mentaal gehandicapte) MAAR buiten dit was er nooit sprake van foltering, er was blijvende steun van sommige kardinalen en dit is zeker niet het enige voorbeeld van rivaliteit tussen kerk en wetenschap === >> het is een gevecht om macht === >> in 1822 werden werken gebaseerd op heliocentristische theorie in Rome toegestaan DESCARTES = Franse filosoof, maar bracht grootste gedeelte van zijn leven door in Nederland. Hij was op zoek naar nieuwe filosofie, één die de RKK zou verzoenen met de natuurfilosofie beïnvloed door Galilei Dualisme: Geest kan niet bestudeerd worden door de natuurwetenschappen (is het domein van de godsdienst) Lichaam (en het universum) is gebouwd als een machine door God, om onafhankelijk te kunnen werken. We kunnen deze machine bestuderen Probleem: hoe kan deze onafhankelijke ziel dan invloed hebben op het lichaam?  pijnappelklier (nt waar) Invloed klokken = mechanische wereld creëren god heeft wereld als klok in elkaar gestopt die altijd blijft draaien, lichaam kan je zien als een ingewikkelde klok Gevolgen voor de vooruitgang van wetenschap Scheiding religie & wetenschap Descartes leunde meer naar wetenschap Door mechanische kijk op wereld verder onderzoek over de werking ervan De ziel werd meegesleurd in het mechanisme deel werd onderwerp van natuurlijk onderzok DE EERSTE WETTEN VAN DE FYSICA Voorgaand Aristoteles: er zijn maar 2 natuurlijke bewegingen: naar centrum aarde of naar boven. Al de rest heeft een externe oorzaak nodig. De zon moest dus constant geduwd worden door engelen Galilei: de baan van een kanonbal is een parabool Newton: je kunt dit doortrekken tot een baan rond de aarde, hoe groter de kracht, hoe verder de bal zal geraken  er is een punt dat de bal nooit echt valt en op deze manier rond de aarde blijft draaien MAAR alleen mogelijk als er een aantrekkingskracht van de aarde is Er is een kracht rechtdoor EN een kracht die aantrekt Galilei Principia mathematica – 1687 (boek) Naast de kracht heb je ook een aantrekkingskracht van de aarde nodig  die is afhankelijk van de massa Newton: samen met een 3 tal wiskundige formules/wetten kan de zwaartekracht alle bewegingen in het universum beschrijven Hij had Gods machine blootgelegd doel van die tijd !! Newton beschreef twee krachten, maar zei nooit waar die vandaan kwamen, dat was god’s werk Men zit nog steeds met bepaalde aannames Het formuleren van wiskundige wetten is lange tijd de ideaal van de wetenschap geweest Taleb: geschiedeis is een aaneenschakeling van toevalligheden (black swan) die niet te verklaren vallen hoeft geen rede te hebben we kunnen toekomst niet voorspellen Oorsprong uitspraak “that is a black swan” = in de middeleeuwen was men gewoon dat alle zwanen wit waren, waardoor men deze uitsprak gebruikte om aan te geven dat iets niet waar was. Per toeval hadden ze toch een zwarte zwaan ontdek dus is het nu om aan te duiden dat iets toevallig is Factoren die toch de mogelijkheid bevorderd hebben voor een revolutie in Europa: Bevolkingsgroei + groei steden = meer mensen die nadenken Afwezigheid van verstikkende druk van religie/autoriteit Ontstaan van nieuwe bevolkingslaag tussen de handwerkers (handelen) en de intellectuele elite (denken): de handelaars (handelen + denken) Betere instrumenten  klok, kompas, telescoop Bestaan van universiteiten Filosofen komen samen en delen ideeën Grootschalige verrijking vanuit Griekse en Arabische teksten Griekse scholieren gingen naar Rome en deelden kennis & maakte nieuwe ideeën Veel meer teksten beschikbaar dan enkel Plato & Aristoteles Val van Constantinopel & vlucht Griekse geleerden naar Italië meer toegang Griekse geschriften === >> de natuurfilosofie raakt los van de grote filosofische vragen Daarbij hebben de wetenschappelijke inzichten het ook overleefd in de 17de eeuw Boeken kennis snel verspreid (Galilei werd snel verspreid en kerk kon dit niet makkelijk onderdrukken) Afwezigheid van rampen (in bv de 13de eeuw waren ook nieuwe wetenschappelijke inzichten maar deze overleefden de pest niet) Protestantisme zag de wetenschap als een manier om zich te affirmeren van RKK Oprichting universiteiten & wetensch verenigingen Natuurfilosofen zetten structuren op om hun status te bevorderen & verstevigen Verenigingen plek natuurfilosofen ontmoeten en ideeën uitwisselen REVOLUTIE OF EVOLUTIE? Niet alle inzichten vanuit de 17de waren nieuw, dus is er wel sprake van een revolutie? Er waren veel voorlopers die niet het kritische gewicht hadden om door te breken Hadden we nu nog een wereld kunnen hebben zonder de impact van de wetenschappen of is de wetenschappelijke benadering een onvermijdbare stap in de menselijke kennisopbouw? Het is niet makkelijk te beantwoorden wat de nieuwe methode precies was Men zag dat de nieuwe wetenschap een voortdurende interactie tussen observatie en redeneren vereiste Voordien: alleen redeneren is van belang Observatie is minderwaardig aan aangeboren kennis (ziel) Aristoteles: axioma’s met afgeleide kennis Aristoteles: wiskunde kan de wereld beschrijven FRANCIS BACON: NOVUM ORGANUM – NIEUWE ORGAAN Om kennis te verzamelen, vereist een interactie tussen perceptie en redeneren Perceptie heeft beperkingen en moet daarom aangevuld worden met redeneren en begrijpen Perceptie is beïnvloed door overtuigingen (confirmation bias: we kijken naar wat ons bevestigd, nt weerlegd) Mensen zien niet alles Volgens Bacon zijn afwijkingen van onze perceptie zijn zeer belangrijke informatie! wetenschap in vraag  Aristoteles: als iets fout is, komt dat doordat er iets mis is met observatie wetenschap nooit in vraag Systematische observatie en experiment als link tussen perceptie en redeneren Experimenta fructifera: zoals de bouw van een machine: men maakt kleine stapjes vooruit in het verbeteren van dingen, uitproberen van verschillende mogelijkheden, dingen optimaliseren zonder na te denken over onderliggende pricipes (=lucifera) Experimenta lucifera: experimenten die onderscheid doen maken tussen verschillende theoretisch e interpretaties (= echte wetenschap). Exp uitvoeren over wat wel/niet waar is Cruciale experimenten: (= experimentum crucis) test beslissend vr hypothese/theorie  belang van INDUCTIEF (bottom-up: start bij observatie naar theorie) redeneren naast DEDUCTIEF redeneren (top-down: start bij vaste theorieën tot meer kennis) Nadeel inductief: je komt nooit tot 100% juist kennis, altijd mogelijk dat er een volgende komt die je tegenspreekt (bv zwarte zwaan bestaat zeker niet, maar toen men plots eentje observeerde, toch wel) Bacon wist dit Aristoteles: alleen deductief is echte kennis Kennis moet aan de natuur onttrokken worden, ze ligt niet zomaar voor het rapen Je moet manipuleren Aristoteles: versch observeren ( tot kennis) & redeneren ( tot ware kennis) Aristoteles: observeren en redeneren zijn twee losstaande manieren om kennis te verzamelen Nieuw – bacon: beide moeten samenwerken om kennis te kunnen verzamelen Experimental history: onderzoek en verfijning van de axioma’s op basis van experimenten natural history: alleen maar waarnemen Experimentum crucis: een kritische test is een test die beslissend is voor een hypothese of theorie  verificatie of falsificatie Kritiek op Bacon: Hij onderschat het belang van redeneren Hij deed zelf op een andere manier onderzoek dan hij beweerde Hij ging uit van zijn gedachten en zocht in de literatuur naar convergerend bewijs, geheel in lijn met de confirmation bias waarvoor hij had gewaarschuwd VROEGER: men heeft lange tijd verondersteld dat de kennis die ooit bestond verloren gegaan was  “God heeft mensen gecreëerd die alles wisten, maar kennis verloren wanneer Adam & Eva uit tuin gejaagd”  Men moest op zoekt gaan naar deze verloren teksten om nieuwe kennis op te doen  Hoe ouder de geschriften waren, hoe juister NU: feiten en inzichten komen aan het licht die volledig nieuw zijn  Er valt nog veel te ontdekken dat er voordien niet was  Nog een verdere ondergraving van het belang van traditie en gezag De eerste 200 jaar na Bacon (rond 1600/1700) had de wetenschap niet veel impact Meer mensen zeggen dat wetenschap nodig is voor ordening van de maatschappij Tot waarheid komen door discussie met elkaar is beter dan een koning die alles beslist Geleidt tot verlichting: wetenschap moet basis zijn voor maatschappij, geen dictators (bijdrage tot revoluties in VS en Franrijk Maar eind 18e eeuw kwam de industriële revolutie = technologie veranderde de maatschappij (bv stoommachine) Dit had gevolgen: Minder hard werken en meer goederen Toenemende levensverwachting Betere gezondheid Meer mensen geletterd Meer kennis over de wereld  eerste kranten Uitputting grondstoffen Men kon een wetenschappelijke carrière opbouwen: status op basis van verworven status (=persoonlijke verdienste) ipv afgeleide status (aangeboren titel) Vaak deze carrière starten om status te verwerven Nadeel: focus op snelle winsten i.p.v. LT overleving Kennis diende gespreid te worden over personen waarvoor geleerd moest worden = specialisaties nodig want teveel  Toenemend belang van receptenkennis (=je weet hoe je het moet gebruiken maar niet hoe het werkt) = maatschappelijke veranderingen moeten wetenschappelijk onderbouwt zijn = wetenschap is de enige bron naar ware kennis Geïntroduceerd door Saint-Simon, leraar van Comte: Auguste Comte Wetenschap is de enige vorm van ware kennis en moet de basis vormen van de maatschappij DE WET VAN DRIE STADIA: Theocratisch: geloof in God/geesten Animisme = alles heeft geesten & bestaat uit geesten Polytheïse = geloof in meerdere goden Monotheïsme = geloof in één God Metafysisch: geloof in geesten/goden gaat verloren filosofische overtuigingen Positivistisch: gebaseerd op wetenschappelijke inzichten Wetenschap moet de nieuwe religie worden! (letterlijk, maar zijn kerken overleefden niet lang) Deed dit omdat hij zich geen goed-functionerende maatschappij kon inbeelden zonder religie Wetenschap wordt een steeds belangrijkere machtsfactor in competitie met bestaande machten Wetenschap begon zich krachten toe te eigenen Eigenschappen positivisme: Wetenschappelijke inzichten zijn altijd waar want ze zijn gebaseerd op observatie en experimentatie Wetenschappelijke theorieën zijn daarom dus onfeilbaar! En dus is de wetenschap de enige motor voor vooruitgang = ze negeerden de foute theorieën omdat ze net zeggen dat wetenschap altijd juist is Tegenkrachten van het positivisme: De Rooms Katholieke Kerk Wetenschap houdt mensen af v/d ware kennis en kan gevaarlijk zijn  zo niethemel Katholieke scholen uitbreiden: Jezuïeten willen de wetenschap begrijpen en slimmer w dan wetenschappers (kennis belangrijk voor kerk) maar ook mensen aantonen dat het slechts tweederangs kennis is Protestantse kerken Gebruikten aanvankelijk wetenschap als vriend begon te wringen Kerk (theologische kennis) staat boven de wetenschap Wetenschap dient om Gods werk beter te kunnen verwoorden De protestantse kerken aanvaardden de wetenschap dus maar in de 2de helft van de 19de eeuw ontstonden twisten over de leeftijd van de aarde Protestanten: aarde ong zou oud als jezus wetenschap: aarde heel oud = hun relatie verslechterde alsmaar Bestaande onderwijs op basis van de klassieke Griekse en Latijnse beschavingen Humanisme: mensen die zich liever weghielden van wetensch wereld en geïnteresseerd waren in literatuur, cultuur, kunst, ‘echte’ filosofie Romanticisme: Leahey dubbelzinnige houding tegenover de wetenschap Kritiek op mechanische visie en rede legde nadruk op alles wat afweek van rationalisme, ze zagen nl de wereld als een veranderend organisme Wetenschap zelf is veel interessanter dan de machine Emotie & gevoelens centraal Burke: maatschappijen zijn langzaam gegroeid en de bestaande situatie is de best mogelijke Denkt dat menselijke sociale leven alleen op rede kan w gebouwd MAAR rede en wdetenschappelijke inzichten zijn te gevaarlijk om als enige criteria te gebruiken Volgens Snow zijn er twee aparte werelden die strijden om macht (1950) Wetenschappen Humanisme ~ literaire intellectuelen Ze communiceerden nauwelijks met elkaar De scheiding: splitsing in westerse samenleving met literaire intellectuelen aan ene kant en wetenschappers aan de andere kant Tussen hun een kloof van wederzijds onbegrip/vijandigheid/afkeer De kloof is een verlies voor de samenleving omdat beide culturen veel van elkaar kunnen leren